“I No Olgeta Man We Oli Stap Haremgud Long Ol Sas Samting Blong Wol”

EVRI yia, Yunaeted Nesen Developmen Program, no UNDP, i stap raetem wan ripot, Human Development Report. Long 1998, ripot ya i soemaot se ol man oli stap pem plante moa samting long wol i bitim bifo. Hem i soemaot se long ful wol, mane we ol man oli stap spenem blong pem ol samting we oli wantem, i sikis taem antap moa long mane we oli bin spenem long 1950, mo i tu taem antap moa long mane we oli bin spenem long 1975. Nating se fasin blong pem mo yusum ol samting i kam antap bigwan, daerekta blong UNDP, James Gustave Speth, i talem se: “I no olgeta man we oli stap haremgud long ol sas samting blong wol.”

Tingbaot sam eksampel: 20 pesen blong ol rijman long wol oli kakae seven taem moa fis i bitim 20 pesen blong ol puaman long wol. Mo tu, 20 pesen blong ol rijman oli kakae 11 taem moa mit, oli yusum 17 taem moa letrik, oli gat 49 taem moa laen blong telefon, oli yusum 77 taem moa pepa, mo oli gat 149 taem moa trak, i bitim 20 pesen blong ol puaman long wol.

Long wan tok we i kamaot long UN Radyo, oli talem se blong blokem fasin blong yusum tumas ol samting we graon ya i stap givim, ol kantri blong wol we oli gat plante bigfala faktri, oli nidim blong jenisim fasin blong olgeta, blong oli no yusum tumas ol samting ya we graon i givim. Long semtaem, ol kantri we oli rij moa, oli mas serem moa ol samting we oli gat wetem olgeta we oli pua, blong ol pua man tu oli save haremgud long ol samting we graon i givim. ?Bambae oli nidim blong serem hamas blong ol sas samting ya?

Masta Speth i talem se sipos ol kantri we oli rij oli dabolem help long saed blong mane we oli stap givim naoia—hemia 50 taosen bilyan dola i go antap kasem 100 taosen bilyan dola evri yia—bambae olgeta puaman long wol oli save kasem kakae, gudfala helt, edukesen, mo haos. Maet yu ting se 50 taosen milyan dola moa, i wan bigfala mane. Be Masta Speth i gohed blong talem se: “Hemia sem mak nomo long mane we ol man Yurop oli stap spenem evri yia blong pem sigaret, mo namba ya i haf long olgeta mane we ol man long Yunaeted Stet oli stap spenem tede long alkol.”

I klia nomo se, ol kantri oli mas wok tugeta blong traehad blong serem ol gudfala samting we graon ya i givim. Samting ya bambae i givhan bigwan blong finisim fasin pua we i stap spolem man. ?I nidim wanem blong bambae samting ya i kamtru? Wan man we i wok long Yunaeted Nesen i talem se: “Antap long olgeta samting ya, ol man oli nidim blong mekem bigfala jenis long hat, maen mo tingting blong olgeta.” Bighaf blong ol man oli agri long samting ya. Be oli luksave tu se, ol bigfala ogenaesesen we oli stap stanemap ol rul, nating se oli gat wan gudfala tingting, be oli no naf blong mekem jenis ya long man. Antap moa, oli no save tekemaot ol fasin, olsem fasin griri, long ol man.

Nating se i olsem, i gat hop i stap blong ol man we oli tingbaot mo we oli kea long saed blong fiuja blong ol famle blong man mo blong wol ya. I gud tumas blong save se Man ya we i Wokem wol i promes blong stretem ol problem blong man. Man we i raetem Ol Sam long Baebol i talem se: “God i God blong yumi, mo hem i stap blesem yumi, i mekem we graon ya blong yumi i givim plante kakae long yumi. Bambae i gat plante kakae long ples ya, we bambae ol hil oli fulap gud long hem.” (Ol Sam 67:6; 72:16) !Yes, long taem ya nao, bambae evriwan we i stap laef long wol oli save “haremgud long ol sas samting blong wol”!