Hel—?Hem i Mekem Man i Harem i Soa blong Olwe No Hem i Beregraon Nomo?
?YU BIN harem se ol lida blong ol olfala jyos, mo ol man blong stadi long ol skul bifo, mo ol man we oli bin karem sam nyufala tingting i kam insaed long ol jyos oli talem se soa we man i kasem long hel hem i blong olwe? Sipos yes, maet yu save sapraes blong save se naoia sam man we oli stadi long Baebol oli stap agensem tingting ya. Long Engglan, John R. W. Stott we hem i wan long olgeta man ya, i raetem se “Baebol i stap tokbaot lus blong olwe, mo ‘fasin ya blong harem i soa long faea blong olwe’ i wan kastom bilif we i mas jenis folem Baebol.”—Essentials—A Liberal-Evangelical Dialogue.
?Wanem samting i pulum hem blong talem se panis blong stap harem i soa olwe long faea hem i no stanap long Baebol?
Lanwis
Faswan risen blong hem, hem i long saed blong lanwis. Hem i eksplenem se taem Baebol i tokbaot taem ya we olgeta samting bambae oli lus blong olwe (“Gehena”—lukluk bokis, pej 8), plante taem hem i yusum tok ya “lus,” Grik “tok hem i apollumi (blong go lus) mo narafala tok se apòleia (lus).” ?Ol tok ya oli stret long fasin blong man i harem i soa blong olwe? Stott i poenemaot se taem tok ya i tokbaot wan wok no wan samting, apollumi i minim “kilim i ded.” (Matyu 2:13; 12:14; 21:41) Taswe, long Matyu 10:28, long ples ya we King James Version i tokbaot God se “hem nomo i gat raet blong mekem bodi mo speret blong yufala, tufala i lus wantaem long hel,” mining se oli save lus long ded, i no blong stap harem i soa blong olwe. Long Matyu 7:13, 14 Jisas i skelem tufala rod hemia “get ya we i smol nomo, . . . hem i blong go kasem laef” mo “get ya we i bigfala, . . . hemia i blong go lus.” Stott i talem se: “Bambae i narakaen olgeta, sipos ol man we oli blong lus blong olwe oli no ded.” Wetem stret risen ya hem i faenem se: “Sipos fasin blong kilim man i ded i tekemaot laef long bodi blong man, hel bambae i olsem se i finisim bodi mo speret laef blong man, man i no moa save laef.”—Essentials, pej 315-316.
Mining Blong Helfaea
Be, plante man blong skul bambae oli agri wetem presiden blong Saoten Baptis Konvensen, Morris H. Chapman, we hem i talem se: “Mi mi stap tokbaot wan trufala hel.” Hem i gohed i se: “Baebol i tokbaot hem olsem wan ‘lugun blong faea,’ mo mi no ting se i save gat narafala mining moa.”
Yes, pijatok blong faea we Baebol i yusum i save givim tingting blong stap harem i soa long faea. Be, buk ya Essentials i talem se: “From we yumi evriwan i save olsem wanem yumi harem i soa tumas taem wan hot samting olsem faea i bonem yumi, long tingting blong yumi faea ya i save mekem ‘yumi harem i soa.’ Be bigfala wok blong faea i no blong mekem man i harem i soa, be i blong finisim samting, olsem plante ples blong bonem ol samting long wol oli pruvum.” (Pej 316) Sipos yu tingbaot mining ya long maen blong yu bambae i givhan long yu blong yu no ridim wan samting long Baebol mo givim mining we i no rili stap long hem. Eksampel:
Olgeta we oli go long Gehena, Jisas i talem se “long ples ya, ol maget we oli stap kakae ol dedbodi oli no save ded, mo faea ya tu oli no kilim samtaem.” (Mak 9:47, 48) Sam man blong Baebol oli talem se tok ya blong Jisas i minim fasin ya blong stap harem i soa blong olwe, from Buk blong Judit we hem i no haf blong Baebol (“Bambae hem i sanem faea mo ol maget i kam long bodi blong olgeta mo bambae oli krae wetem soa blong olwe.”—Judit 16:17, The Jerusalem Bible) i pulum tingting blong olgeta. Be, buk ya blong Judit we i no kamaot long God, i no save givim mining long ol tok blong Mak. Aesea 66:24, vas ya we Jisas i yusum, i talem se faea mo maget oli spolem dedbodi (Aesea i talem, “ol dedbodi”) blong ol enemi blong God. Long tok blong Aesea no long tok blong Jisas i no gat wan tingting se ol enemi oli stap harem i soa long bodi blong olgeta. Pijatok blong faea i minim lus blong olwe.
Revelesen 14:9-11 i tokbaot sam man we “bambae oli harem nogud tumas long faea mo salfa, we bambae tufala i bonem olgeta, . . . smok blong faea ya we i stap mekem olgeta oli harem nogud, hem i stap go antap oltaem, i no save finis.”a ?Samting ya i pruvum se ol man oli stap harem i soa blong olwe long helfaea? No gat, vas ya i talem se ol rabis man oli harem nogud, i no se oli stap harem i soa blong olwe. Vas i talem se hem i smok—we i pruvum se faea i finisim olgeta—smok nao hem i go antap we i no save finis, i no ol man we oli stap harem i soa blong olwe.
Revelesen 20:10-15 i talem se long “bigfala hol ya blong faea, we i fulap long faea mo salfa nomo, . . . bambae trifala i stap harem i nogud tumas oltaem from faea, gogo i no save finis.” Taem yumi ridim fastaem, maet i luk olsem wan pruf se man i stap harem nogud oltaem long faea, be i no olsem. ?From wanem? Wan long ol risen se, “anamol ya we i nogud mo gyaman profet” mo “ded mo ples blong ol dedman (Hades)” bambae oli finis long ples ya we i olsem “bigfala hol ya blong faea.” Maet yu luksave nao se, anamol ya we i nogud, gyaman profet, ded, mo ples blong ol dedman (Hades) oli no prapa man; taswe, oli no save stap harem i soa. Be, G. B. Caird i raetem long buk blong hem, A Commentary on the Revelation of St. John the Divine, se, “hol ya blong faea” i minim “finis olgeta mo i no moa stap.” I isi blong kasem save long samting ya, from we Baebol hem wan i tokbaot hol ya blong faea se: “Bigfala hol ya blong faea, hemia seken ded ya.”—Revelesen 20:14.
Seraotem Tufala Bilif Blong Ol Man Blong Skul
Nating se ol pruf olsem i soem finis, plante man blong bilif oli strong yet se “fasin blong lus” i no minim lus be fasin blong stap harem i soa blong olwe. ?From wanem? Tingting blong olgeta i folem narafala bilif we i joen wetem bilif ya long saed blong helfaea—se sol blong man i no save ded. Mo from we jyos blong olgeta hem i tijim tufala bilif ya (harem i soa blong olwe mo sol i no save ded) long plante handred yia finis, maet oli harem se ol vas we oli tokbaot man i save lus olgeta i minim se bambae oli stap harem i soa blong olwe. Mo tu, sol blong man we i no save ded i no save lus samtaem—plante man oli ting olsem.
Be makem poen ya we haeman blong Anglikan Jyos, Philip E. Hughes i talem: “Tingting se sol blong man nomo i no save ded i sem mak olsem yu tekem saed long wan samting we Baebol i no tijim, from we long Baebol i soem oltaem se speret mo bodi tufala i joen. . . . Fastaem, woning we God i givim long saed blong tri ya we hem i putum tabu long hem, hem i se ‘Long dei ya we yutufala i kakae long hem bambae yutufala i ded,’ hem i talem long man olsem we hem i wan laef man long saed blong bodi mo speret—sipos hem i kakae long tri ya, bambae hem i olsem wan laef man long saed blong speret mo bodi i ded. I no gat tingting se wan haf long bodi blong hem i no save ded mo ded blong hem i no fulwan.”—The True Image—The Origin and Destiny of Man in Christ.
Sem mak, Clark Pinnock man blong stadi long skul, i talem se: “Bilif ya [se sol blong man i no save ded] i gat bigfala paoa long ol bilif blong ol skul longtaem finis i kam, be hem i no wan tijing blong Baebol. Baebol i no tijim se sol blong man i no save ded.” Esikel 18:4, 20 mo Matyu 10:28 i pruvum samting ya. Mo tu, Jisas i tokbaot fren blong hem Lasros we hem i ded olsem we hem “i stap slip” no i spel. Jisas i talem se bambae hem i go blong “wekemap hem.” (Jon 11:11-14) Olsemia nao man ya, no sol blong man ya, Lasros i ded, be nating se sam dei i pas, hem i save laef bakegen long ded, i kam laef man bakegen. I gat ol pruf. Jisas i mekem Lasros i laef bakegen long ded.—Jon 11:17-44.
?Ol poen ya oli soem wanem long saed blong bilif ya se man i stap harem i soa blong olwe long faea? Afta long yia 1600 K.T., William Temple, man blong raetem buk, i talem se: “I gat ol [vas long Baebol] we oli tokbaot se man i save go long faea we i no save ded samtaem. Be sipos yumi no tingbaot se samting we oli sakem i go insaed long faea ya i no save lus, bambae yumi kasem mining ya se i no blong stap bon olwe, be hem i lus olgeta.” Samting ya i tru yet, from we hemia wanem Baebol i rili tijim.
Yes, i gat ol risen blong askem kwestin long saed blong tingting ya se man i stap harem i soa insaed long hel. No maet yu yu wantem go moa long kwestin ya mo folem advaes blong Pinnock, we i talem se: “Ful bilif long saed blong hel, wetem fasin ya we man i stap harem i soa long hem, . . . i mas finis from ol trufala tijing.” Yes, ol gudfala stret fasin, mo—antap moa—Tok blong God, Baebol, i talem long yu blong mekem olsem.
Sipos yu mekem olsem, bambae yu luk se trufala hel i gud nomo. Yu save faenem gudfala tok long saed blong bisnes ya long buk ya Yu Save Laef Foreva Long Paradaes Long Wol.b Plis askem buk ya taem yu luk ol Wetnes blong Jeova. Ridim japta ya “?Olsem Wanem Long Man Taem Hem i Ded?”, “?Hel i Wanem Kaen Ples?”, mo “?Hu Bambae Oli Laef Bakegen Long Ded, Mo Long Weples?” Bambae yu faenem se trufala hel i gud nomo mo tu i gat hop.
[Ol futnot]
a Long vas ya long Baebol, “harem nogud tumas long faea” i minim se oli harem nogud long saed blong speret be i gat en blong hem. Blong save moa, lukluk Revelation—Its Grand Climax At Hand! we ‘Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.’ i wokem.
b ‘Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.’ i wokem.
[Bokis blong pija long pej 8]
MINING BLONG OL TOK
Long magasin ya ol tok ya “hel” mo “helfaea” olsem ol tija blong Krisendom oli stap yusum, i stret long Grik tok ya geʹenna, we i kamaot 12 taem long “Nyutesteman.” (Matyu 5:22, 29, 30; 10:28; 18:9; 23:15, 33; Mak 9:43, 45, 47; Luk 12:5; Jemes 3:6) Nating se plante translesen blong Baebol oli yusum tok ya “hel,” olsem mining blong Grik tok ya sam narafala translesen oli yusum “Gehena.” Hem i laenap wetem “seken ded, lugun blong faea,” i minim lus blong olwe olsem i stap long laswan buk blong Baebol.—Revelesen 20:14.
Long saed blong tu narafala tok we oli stap tanem i kam “hel,” A Dictionary of the Bible (1914), we William Smith i raetem, i se: “Hel . . . hem i wan tok we ol man blong tanem tok oli yusum blong tekem ples blong Hibru tok ya Sheol. Maet i gud moa blong livim Hibru tok ya Sheol, no maet i gud blong talem oltaem olsem ‘beregraon’ no ‘hol’. . . . Long Nyutesteman, tok ya Hades, i olsem Sheol, samtaem i minim ‘beregraon’ nomo . . . Hemia nao mining blong bilif ya se Masta blong yumi ‘Hem i godaon long hel,’ minim se hem i ded.”
I no olsem Gehena, we hem i minim ded blong olwe, Sheol mo Hades i tokbaot ol dedman long beregraon, wetem hop blong laef bakegen long ded.—Revelesen 20:13.
[Tok Blong Pija Long Pej 9]
Jisas i wekemap Lasros we i slip long ded