Bildimap Antap Long Fandesen Blong Ol Hiten Man
I GAT plante olfala bilding we ol turis oli stap go visitim long Rom, Itali. Wan long ol bilding ya, hemia Panteon. Bilding ya we ol man Rom oli wokem folem gudfala plan, hem i stap yet kam kasem tede. Agrippa i bin wokem bilding ya samwe long yia 27 B.K.T.,a mo Hadrian i wokem bakegen samwe long 120 K.T. Wan nambawan samting insaed long bilding ya we i raon, hemia saes blong hem we i kasem 43 mita, we long taem blong yumi nomo ol man oli stat wokem bilding we i bigwan moa. Grik wod ya Panteon, i minim “ples blong olgeta god.” Bifo, Panteon i wan tempel blong ol hiten man. Be tede, ol man oli tingbaot hem olsem wan jos haos blong Katolik. ?Olsem wanem Panteon i jenis i kam jos haos blong Katolik?
Long 609 K.T., Pop Boniface 4 i dediketem olfala tempel ya long “Kristin” jos. Long taem ya, oli kolem Panteon se, Santa Maria Rotunda. Long 1900, wan haf insaed long magasin ya La Civiltà Cattolica, blong ol Jesuit long Itali, i talem se tingting blong Boniface i blong yusum bilding ya blong “presem olgeta Kristin we oli ded from bilif blong olgeta, no, olgeta tabu man. Be, antap moa, bilding ya i blong presem Vejin Mama blong God.” Tufala nem ya we Katolik jos i stap yusum blong kolem Panteon—hemia Santa Maria ad Martyres, mo Santa Maria Rotunda—oli soemaot se tingting ya we i no stanap long Baebol.—Skelem wetem Ol Wok 14:8-15.
Semfala magasin ya i talem se: “I no hadwok” blong jenisim Panteon i kam wan ples blong ol Kristin. “Boniface i folem ol rul we oli isi mo oli kaen. Sen Gregory, Bigfala [Pop Gregory 1], we stap fastaem long Boniface, hem nao i bin putumap ol rul ya. Gregory i gat bigfala save mo i soem eksampel long fasin ya blong jenisim ol hiten tempel i kam ples blong mekem Kristin wosip.” ?Wanem ol rul ya?
Long 601 K.T., Gregory i sanem wan leta long wan misinari we i go blong pulum ol hiten man long Briten. Long leta ya hem i givim oda se: “Bambae yufala i no spolem ol tempel blong ol aedol long Briten. . . . Be ol aedol we oli stap insaed long ol tempel ya, yufala i save spolem. Sipos ol tempel ya oli strong yet, yufala i mas jenisim olgeta, blong oli no moa stap olsem ples blong wosipim ol devel, be oli ples blong wosipim trufala God.” Gregory i gat tingting se, sipos ol hiten man oli luk se ol tempel blong olgeta oli stap gud yet, bambae oli wantem go oltaem long ol tempel ya. Pop i raetem se, bifo ol hiten man oli stap “kilim plante buluk blong mekem sakrefaes long ol devel.” Be, pop ya i hop se naoia, “oli no moa mekem olsem. Oli kilim anamol, be i no blong mekem sakrefaes long ol devel. Oli kilim blong kakae mo blong presem God.”
Mo tu, Katolik jos i “traem blokem” hiten wosip taem hem i stanemap ol jos blong ol “Kristin” tabu man long ples blong ol olfala tempel. Katolik jos i tekem ol lafet blong bifo mo i givim “Kristin” mining long ol lafet ya. Magasin ya La Civiltà Cattolica, i tokbaot samting ya i se: “Ol man blong mekem dip stadi naoia, oli kasem save se sam kastom mo lafet blong skul we ol faswan Kristin oli folem, oli joen wetem sam hiten fasin. Ol fasin ya oli impoten tumas long ol hiten man, ol kastom ya oli stap strong insaed long olgeta mo oli wan impoten haf long laef blong olgeta bifo. Mama jos, we i kaen mo i waes, i no gat tingting blong blokem ol fasin mo kastom ya. Be, hem i jes jenisim mining blong ol kastom mo fasin ya mo i givim wan Kristin mining, wan niufala ona mo niufala paoa long olgeta. Katolik Jos i winim ol fasin mo kastom ya long rod we i gat paoa be i kaen tu. Hem i pulum ol man we no gat nem wetem olgeta we oli gat haenem, oli kam long hem.”
Yes, wan eksampel we i soem olsem wanem jos i tekem hiten lafet, hemia Krismas. Ol man Rom bifo oli kipim Desemba 25 olsem dei blong dies natalis Solis Invicti, hemia, “betde blong san.”
Katolik jos i wantem tumas blong pulum ol hiten man oli kam long hem. From samting ya, hem i no holem trutok. Jos i talem se i oraet nomo blong folem ol hiten bilif mo kastom, we “ol man olbaot oli laekem.” Frut we i kamaot se, ol tijing blong jos ya oli defren olgeta long ol tijing blong trufala Kristin Skul. Hem i wan jos we i meksap long saed blong bilif, mo i agensem trufala bilif. Olsem nao, maet yumi no sapraes se wan olfala tempel blong “olgeta god” long Rom—Panteon—i kam wan jos blong Katolik we oli dediketem long Meri mo olgeta “tabu man.”
Be i gud blong save se, fasin ya blong jenisim wan hiten tempel i kam wan jos, no blong jenisim wan hiten lafet i kam wan Kristin lafet, i no save ‘jenisim wosip blong ol devel i kam wosip blong trufala God.’ Pol i talem se: “Mo haos blong God i no save gat ples blong ol narafala god insaed long hem.” ‘Jeova i talem se, “Yufala i mas gowe long olgeta, yufala i mas stap yufala nomo, olgeta oli mas stap olgeta nomo. Yufala i no save tajem ol samting ya we oli no klin long fes blong mi, nao bambae mi mi glad blong tekem yufala. Mi bambae mi Papa blong yufala, mo yufala bambae i pikinini blong mi, yufala ol boe mo gel blong mi. Mi mi Hae God, mi gat olgeta paoa, mo hemia tok blong mi.” ’—2 Korin 6:16-18.
[Futnot]
a B.K.T. i minim Bifo Kristin Taem.