?Wanem i Save Winim Fasin Blong No Laekem Narafala From Kala No Kalja Blong Hem?
LONG Spen wan rafri i stopem wan gem blong futbol. ?From wanem? From we fulap man we oli stap wajem gem ya oli sakem ol nogud toktok long wan man Kamerun we i plei long gem ya. Oli tok nogud long hem gogo hem i talem se bambae hem i no moa plei. Long Rasia, oltaem ol man oli stap kilim ol man Afrika, Esia, mo Latin Amerika. Long kantri ya, long 2004, namba blong ol faet we i kamaot agensem ol man blong narafala kantri i kam antap long 55 pesen, mekem se long 2005 i bin gat 394 ripot blong faet olsem. Long Briten, wan ripot i soemaot se 1 long evri 3 blakman mo man Esia oli ting se bos blong olgeta i sakemaot olgeta long wok from kala blong skin blong olgeta. Ol eksampol ya oli soemaot tingting we i stap kam antap long fulwol.
I gat defren rod blong soemaot fasin blong no laekem narafala from kala, laen, kalja, no kantri blong hem. Samtaem man i talem toktok blong daonem narafala ya no hem i toktok we i no kea long filing blong narafala ya. Be samtaem man i save mekem i moa strong, olsem taem ol man blong wan neson oli wok tugeta blong kilim i ded wan ful laen blong ol man. ?Wanem i stamba blong fasin ya blong no laekem narafala from kala, laen, no kalja blong hem? ?Olsem wanem yumi save winim fasin ya? ?Bambae i gat wan taem we ol man blong enikaen kala, laen, kantri no kalja i save stap tugeta long pis? Baebol i givim ol gudfala ansa long ol kwestin ya.
Fasin Blong Mekem i Strong Long Narafala Mo No Laekem Hem Nating
Baebol i talem se: “Stat taem olgeta oli smol pikinini nomo, be tingting blong olgeta i stap finis long ol rabis fasin.” (Jenesis 8:21) From samting ya nao sam man oli haremgud taem oli mekem i strong long narafala. Baebol i talem tu se: “Ol man we oli gat paoa oli stap mekem i strong tumas long ol narafala man. Oli stap spolem olgeta, mo oli stap mekem olgeta i harem nogud, we oli stap krae from, be i no gat man i save givhan long olgeta, . . . from we ol man ya oli strong tumas.”—Prija 4:1.
Baebol i soemaot se fasin ya blong no laekem narafala from kala no kalja blong hem i stat longtaem bifo finis. Bitim 3,000 yia bifo, wan Fero blong Ijip i singaot Hibru man ya Jekob mo bigfala famle blong hem blong oli kam stap long Ijip. Biaen, wan narafala Fero i fraet long famle ya blong Jekob we oli kam plante we plante long kantri blong hem. Baebol i talem wanem i kamaot from we Fero ya i fraet, i se: “Mo hem i talem long ol man blong hem se, ‘Olgeta. Ol laen blong Isrel ya oli stap kam plante we plante, mo oli stap kam strong moa, winim yumi. Yumi mas lukaot wan rod blong blokem olgeta blong oli no kam plante tumas.’ . . . Nao ol man Ijip oli putum sam man oli bos long olgeta blong fosem olgeta blong oli wok slef blong olgeta. Oli mekem olsem blong mekem tingting blong olgeta i foldaon.” (Esikel 1:9-11) Ol man Ijip oli givim oda ya se taem wan bebi boe i bon long laen blong Jekob oli mas kilim bebi ya i ded.—Eksodas 1:15, 16.
?Wanem i Stamba Blong Fasin Ya?
Plante taem, ol skul blong wol ya oli no givhan blong agensem fasin blong no laekem narafala from kala no kalja blong hem. I tru se, maet i gat wanwan man we oli bin agensem fasin ya blong mekem i strong long narafala, be, klosap oltaem, ol skul oli sapotem moa ol man ya we oli stap mekem i strong long narafala man. Samting ya i tru long Yunaeted Stet long taem ya we loa i putum ol blakman oli stap aninit long paoa blong ol waetman. Kam kasem 1967 i gat loa long Yunaeted Stet se waetman i no save maredem blakman, mo ol waetman oli gat raet blong kilim i ded wan blakman nating se hem i no pas long kot. Long Saot Afrika tu oli bin mekem i no stret long ol man from kala blong skin blong olgeta. Long taem ya, sam waetman oli mekem ol loa blong protektem haenem blong olgeta mo aninit long loa ya waetman i no save mared wetem blakman. Long tufala eksampol ya, sam long ol man ya we oli sapotem fasin blong agensem narafala from kala blong skin blong hem, oli ol man we oli strong long jos.
Be, Baebol i soemaot se risen biaen long fasin blong no laekem narafala from kala, laen, no kalja blong hem i bigwan moa. Baebol i eksplenem from wanem sam man blong wan laen oli mekem i strong long narafala laen. Hem i talem se: “Man we i no save lavem narafala man, hem i no save God, from we God i stamba blong fasin ya blong lavem man. Man we i stap talem se hem i lavem God, be i no laekem nating Kristin brata no sista blong hem, i stap agens long hem, hem i man blong giaman. ?Be sipos hem i no save lavem brata no sista blong hem we hem i stap luk oltaem, olsem wanem bambae hem i save lavem God we hem i no luk samtaem?” (1 Jon 4:8, 20) Vas ya i talemaot stamba blong fasin ya blong no laekem narafala we kala no kalja blong hem i defren. Ol man oli soemaot fasin ya—nating se oli man blong jos no nogat—from we oli no save God mo oli no lavem hem.
Save Blong God —Samting We i Joenem Ol Man
?Olsem wanem fasin blong save God mo lavem hem, i mekem ol defdefren kaen man oli joengud? ?Tok blong God i givim wanem save long man blong blokem hem blong i no mekem i nogud long narafala man we i defren? Baebol i soemaot se Jeova i Papa blong olgeta man. Hem i talem se: “Be yumi gat wan God nomo blong yumi. Hem i Papa blong yumi, we olgeta samting oli kamaot long hem.” (1 Korin 8:6) Baebol i talem tu se: “Bifo we bifo olgeta, hem i mekem wan man nomo, nao olgeta man long wol oli kamaot long man ya.” (Ol Wok 17:26) Taswe blong talem stret, olgeta man oli ol brata nomo.
Olgeta man blong olgeta defren laen oli save tangkiu long God from laef we hem i givim, be, olgeta man i gat wan samting blong sore from, wan samting we i kamaot long bubu blong olgeta bifo. Pol i raetem long Baebol se: “Wan man nomo i statem fasin blong sin long wol ya.” Taswe, “olgeta evriwan oli mekem nogud finis, mo oli stap afsaed olgeta long ol gudgudfala fasin blong God.” (Rom 3:23; 5:12) Jeova i wan God we i laekem se ol samting oli defdefren—hem i no wokem evri samting blong oli luk sem mak nomo. Be, hem i no givim raet long wan laen blong man blong ting se oli hae moa long ol man blong narafala laen. Filing ya we plante man i gat, we kala, laen, no kalja blong hem i moa gud long narafala, i no laenap nating wetem wanem we Baebol i talem. Taswe i klia se save we God i givim long yumi i leftemap fasin blong joengud wetem olgeta man, nomata wanem kala, laen, no kalja blong olgeta.
God i Tingbaot Olgeta Neson
Sam man oli tingting se maet God nao i bin leftemap fasin ya blong laekem moa wan neson bitim wan narafala neson. Oli ting olsem from we God i jusumaot ol man Isrel mo hem i tijim olgeta blong oli no joen wetem ol narafala neson. (Eksodas 34:12) I tru se, long wan taem bifo, neson blong Isrel i bin stap olsem spesel neson blong God, from we bubu blong olgeta, Ebraham, i soemaot strong bilif long God. God nao i lidim ol man Isrel bifo, hem i jusum ol man we oli rul antap long olgeta mo hem i givim loa long olgeta. Taem ol man Isrel oli obei long God, ol narafala man oli save luk wanem i kamaot taem gavman blong God i rul, mo wanem i kamaot taem ol gavman blong man oli rul long narafala ples. Long taem bifo, Jeova i bin tijim ol man Isrel se oli nidim wan sakrefaes blong oli save gat wan gudfala fasin fren wetem God. Taswe, taem Jeova i jusumaot ol man Isrel olsem ol man blong hem, samting ya i givhan long olgeta neson. Hemia i laenap wetem wanem we Jeova i talem long Ebraham tu. Hem i se: “Mo from laen blong yu, olgeta neson long wol bambae oli blesem olgeta nomo. Hemia from wan samting nomo, from we yu yu obei long voes blong mi.”—Jenesis 22:18, NW.
Antap long ol blesing ya, ol man Jiu oli gat blesing blong kasem ol tabu tok blong God mo Mesaea i bon long neson ya. Be hemia tu i blong givhan long olgeta neson. Hibru haf blong Baebol we God i givim long ol man Jiu, i tokbaot wan taem we ol man blong olgeta kantri mo kala bambae oli kasem ol bigfala blesing. Hem i talem se: “Olgeta ya bambae oli kam, oli talem se, ‘Hae God i God blong Jekob. Yufala i kam. Yumi go antap long hil ya blong hem. Yumi go mekem wosip long haos blong hem. Hem bambae i tijim yumi long ol fasin we hem i wantem blong yumi folem.’ . . . Nao olbaot long wol, ol man bambae oli no moa save girap blong go kilim ol narafala man, neva bambae oli save mekemrere bakegen blong go mekem faet. Olgeta man bambae oli stap gud, mo oli gat pis olwe. Bambae oli save stap gud long ol plantesen blong grep blong olgeta, mo oli save sidaon aninit long ol figtri blong olgeta. Bambae i no moa gat man blong mekem olgeta oli fraet.”—Maeka 4:2-4.
Nating se Jisas Kraes i bin prij long ol man Jiu, hem i talem tu se: “Nao bambae ol man oli stap talemaot gud nius ya, se God i King blong olgeta man. Bambae oli talemaot long olgeta ples long wol, blong oli witnes blong hem long fes blong olgeta man.” (Matiu 24:14) I no gat wan neson we bambae i no harem gud nius. Taswe Jeova i soemaot eksampol we i stretgud olgeta, taem hem i mekem i sem mak nomo long ol man blong ol defdefren laen. “God i stap mekem i sem mak nomo long olgeta man. Hemia wan trutok ya. Sipos wan man i ona long God, mo i mekem ol samting we i stret long fes blong hem, bambae God i glad long hem, i nating we hem i wan laen blong Isrel, no i kamaot long wan narafala laen olgeta.”—Ol Wok 10:34, 35.
Ol loa we God i givim long neson blong Isrel bifo i soemaot se hem i kea long olgeta neson. Makemgud we Loa i talem se ol man Isrel oli mas letem man blong narafala ples i kam stap wetem olgeta, be i no hemia nomo. Oli mas go moa i se: “Yufala i mas tingbaot taem ya we yufala i stap long Ijip, we yufala i strenja nomo long ples ya. Nao from samting ya, yufala i mas lavem ol narafala man olsem we yufala i stap lavem yufala, mo yufala i mas lukaot gud long olgeta, sem mak olsem we yufala i stap lukaot gud long ol laen blong yufala nomo.” (Levitikas 19:34) Plante loa we God i givim long ol man Isrel i tijim olgeta blong soem kaen fasin long ol man blong narafala ples we oli kam stap wetem olgeta. Tingbaot fasin blong Boas we hem i wan bubu blong Jisas. Taem hem i luk wan pua woman, we i strenja long kantri ya, i stap pikimap ol haf kakae long garen, Boas i meksua se ol man we oli wok blong hem blong karem ol kakae long garen, oli mas livim plante bale i stap blong woman ya i save pikimap. Boas i stap mekem olsem from hemia nao samting we God i bin tijim hem blong mekem.—Rut 2:1, 10, 16.
Jisas i Tijim Kaen Fasin Long Yumi
Jisas i soemaot moa ol save blong God i bitim eni narafala man. Hem i soem long ol man blong hem olsem wanem blong gat kaen fasin long ol man we oli defren long yumi. Wan taem hem i statem wan storian wetem wan woman Sameria. Plante man Jiu oli no laekem nating ol man Sameria. From samting ya woman ya i sapraes tumas taem Jisas i storian wetem hem. Long kaen fasin, Jisas i storian wetem woman ya, mo i halpem hem blong kasem save olsem wanem hem i save kasem laef we i no save finis.—Jon 4:7-14.
Jisas i yusum wan parabol blong tijim yumi long fasin we yumi mas soem long ol man blong narafala laen. Parabol ya i soemaot kaengud fasin blong wan man Sameria. Man ya i luk wan man Jiu long rod we sam stilman oli bin kilim hem nogud. Man Sameria ya i save gat tingting olsem se: ‘?From wanem bambae mi givhan long wan man Jiu? Ol man Jiu oli no laekem nating mifala ol man Sameria.’ Be Jisas i eksplenem se man Sameria ya i no gat tingting ya long saed blong ol strenja. Nating se ol man we oli folem rod ya oli luk man ya we i gat bigfala kil, oli wokbaot nomo oli go. Be man Sameria ya “i gat sore long hem” mo i givhan bigwan long hem blong hem i save kamgud bakegen. Long en blong parabol ya Jisas i talem se ol man we oli wantem we God i glad long olgeta oli mas mekem olsem man Sameria ya.—Luk 10:30-37.
Aposol Pol i tijim ol man we oli wantem mekem God i glad blong oli jenisim fasin blong laef blong olgeta mo mekem olsem we God i stap mekem long ol man. Pol i raetem se: “Yufala i sakemaot olfala laef ya blong yufala finis, wetem ol fasin blong hem, mo yufala i putum niufala laef ya blong yufala, olsem prapa klos blong yufala. Niufala laef ya, God nomo i stamba blong hem. Mo oltaem, hem i stap mekem laef ya i kam niuwan bakegen, blong mekem yufala i savegud hem, mo blong mekem yufala i kam moa olsem hem. From ol samting ya, naoia yumi no moa save makem yumi, se sam man oli laen blong Isrel, mo sam oli no laen blong Isrel, sam oli sakomsaes mo sam oli no sakomsaes, sam oli no skul gud [“strenja,” NW], mo sam oli man bus olgeta. . . . Mo wetem ol fasin ya, yufala i mas lavem ol man, from we fasin ya blong lavem man, hem i save joenemgud olgeta samting, blong oli kam wan.”—Kolosi 3:9-14.
?Save Blong God i Save Jenisim Man?
?Taem man i save Jeova God, i tru se samting ya i save jenisim fasin we hem i soem long ol man blong narafala kantri no laen? Tingbaot wan woman Esia we i kam stap long Kanada. Tingting blong hem i foldaon from we plante man oli no laekem hem from kala no laen blong hem. Hem i mitim ol Witnes blong Jeova, mo oli statem blong stadi Baebol wetem hem. Biaen, hem i raetem wan leta blong talem tangkiu mo long leta ya hem i se: ‘Yufala i waetman be yufala i kaen mo yufala i gat gudfala fasin long narafala. Taem mi luk se yufala i defren long ol narafala waetman, mi wantem save from wanem nao yufala i olsem. Mi tingting we mi tingting. Nao, mi luksave se yufala i Witnes blong God. Ale, mi tingbaot se i mas gat wan samting we i gud tumas i stap long Baebol. Mi luk long ol miting blong yufala i gat defdefren kaen man, i gat waet, blak, braon, mo yala. Be long tingting blong olgeta oli sem mak nomo from we oli ol brata mo sista. Naoia mi save from wanem yufala i olsem. Hem i from God blong yufala.’
Tok blong God i talem se i gat taem i stap kam we bambae wol “i fulap gud long ol man we oli savegud [Jeova].” (Aesea 11:9) Naoia tu, wan profet tok blong Baebol i stap kamtru. Wan bigfala kampani blong ol man we “oli kamaot long olgeta neson, mo long olgeta laen, mo long olgeta kantri, mo long olgeta lanwis,” oli stap joengud tugeta long trufala wosip. Namba blong bigfala kampani ya i plante milian finis. (Revelesen 7:9, NW) Oli putum tingting blong olgeta i stap long taem ya we bambae lav i fulumap wol mo i tekem ples blong fasin ya blong no laekem nating narafala. Bambae samting ya i mekem stamba tingting blong Jeova i kamtru. Stamba tingting ya we hem i bin talem long Ebraham se: “Bambae mi yusum olgeta we bambae oli kamaot biaen long yu blong blesem ol man blong olgeta narafala kantri long wol.”—Ol Wok 3:25.
[Tok blong pija long pej 4]
Loa we God i givim long ol man Isrel i tijim olgeta blong lavem ol strenja
[Tok blong pija long pej 5]
?Yumi save lanem wanem from parabol blong gudfala man Sameria?
[Tok blong pija long pej 6]
God i no givim raet long wan laen blong man blong ting se oli hae moa long ol man blong narafala laen