Lukaotem Wota Blong Laef
TU TAOSEN yia bifo, i gat wan taon we nem blong hem Petra, long Draeples blong Arebia. I gat 30,000 man long hem. Ples ya i wan had ples. Evri yia i gat 150 milimita ren nomo i foldaon. Be, taon ya i kam wan impoten ples. Ol man oli lan blong laef wetem smol wota nomo. Ale, Petra i kam wan rij ples we i gat plante samting.
Ol man Petra bifo, oli no bin gat enjin we i wok wetem lektrik blong pulum wota. Mo oli no blokem ol reva tu. Be oli bin save gud olsem wanem blong lukaot long wota mo no westem. Oli wokem ol smol stonwol blong blokem wota, oli digim ol hol we wota i save ron long olgeta, mo oli wokem ol bigfala tang. Oli mekem wota ya i ron i kam long taon, blong oli dring mo wasem garen blong olgeta. Klosap oli no westem wan drop. Ol wel mo tang blong olgeta oli strong gud, mekem se ol Bedouin tede oli stap yusum olgeta yet.
Wan man we i gat plante save long saed blong wota i talem se: “Samting we i mekem Petra i naes tumas hemia fasin blong ol man bifo blong yusum wota. Olgeta ya oli waes tumas long saed ya.” I no longtaem i pas, sam man Isrel we oli savegud long bisnes ya oli stadi long waes blong ol man Petra. Olgeta ya oli bin mekem garen long Negeb tu, hemia wan ples we i kasem 100 milimeta ren nomo long wan yia. Ol man we oli stadi long saed blong wota oli lukluk gud ol samting blong bifo we oli faenem long ples we ol man Petra oli bin mekem garen long hem. Oli luk we ol man ya oli gat gudhan blong mekem ren we i foldaon long koltaem i ron i go long garen we oli wokem long saed blong ol hil.
Save blong ol man Petra i givhan finis long ol man long draeples ya Sahel long Afrika. Be, sam fasin blong naoia tu oli save wokgud. Long wan aelan blong Kanari klosap long Afrika, nem blong hem Lanzarote, ol man blong garen oli lanem blong planem mo lukaot long ol grep mo figtri long ples we klosap i no kasem ren nating. Oli mekem wan hol long graon, nao oli planem rop blong grep no wan figtri long hol ya mo kavremap graon raon long hem wetem ases blong volkeno. Samting ya i mekem se wota we i kasem rus i no save lus kwiktaem. Nao wota blong naet i save ron i godaon long ol rus, ale garen i karem plante frut.
Ol Rod We Oli No Dipen Long Niufala Save
Long plante ples blong wol, ol man oli faenem rod blong mekem garen long draeples, olsem ol man Bisnoi long Draeples blong India, ol woman Turkana long Kenia, mo ol Navajo Indian long Arizona, Amerika. Blong kasem wota blong ren, oli yusum ol olfala fasin blong plante handred yia bifo. Ol rod ya oli wok gud moa i winim ol niufala save blong naoia.
Long ol yia afta 1900, ol man oli bildim fulap stonwol blong blokem ol reva. Mo oli yusum wota blong plante bigfala reva blong wasem garen. Wan sayentis i talem se ol man oli blokem finis bitim stret haf (60 pesen) blong ol bigfala mo smol reva long wol. I tru, samting ya i givhan smol. Be ol man we oli wok blong lukaot long wol oli talem se taem oli blokem ol reva oli spolem plante samting raonabaot long yumi we God i wokem. Mo tu, plante milian man oli lusum haos blong olgeta taem oli wokem samting ya.
Nating se ol man oli gat gudfala tingting taem oli folem ol plan ya, be plante man blong wokem garen we oli rili nidim wota, oli no kasem help from. Rajiv Gandhi we hem i Praem Minista blong India bifo, i tokbaot ol wok ya i se: “Blong 16 yia, yumi spenem plante mane long wok ya. Be ol man oli no kasem wan gudfala samting from. Oli no gat wota, oli no save wasem garen blong olgeta, oli no kasem moa kakae, mo samting ya i no givhan long olgeta long evri dei laef.”
Ol fasin blong bifo oli givhan moa, mo oli no spolem ol samting raonabaot long yumi. Ol man Jaena oli bin wokem sikis milian smosmol lek mo stonwol blong blokem wota, mo samting ya i givhan gud. Long Isrel, ol man oli faenemaot se sipos oli plan gud, oli save yusum wota blong swim long hem fastaem, biaen oli yusum semfala wota long toelet, mo biaen bakegen oli yusum blong wasem garen.
Wan narafala rod i blong mekem wota i ron long plastik paep we i gat ol smosmol hol long hem, nao wota i drop sloslou i go long garen. Hemia i no wasemaot graon mo i no westem wota. Long rod ya, oli yusum 5 pesen nomo long wota we oli yusum long ol narafala rod. Mo tu, blong yusum wota long waes fasin, oli mas planem kakae we i stret long draeples, olsem sid ya sogam mo milet. Oli no mas planem kakae we i nidim plante wota, olsem sugaken mo kon.
Mo tu, ol wanwan man mo faktri oli save katem wota we oli yusum. Oli save wokem wan kilo pepa wetem wan lita wota nomo, sipos oli yusum semfala wota bakegen mo bakegen. Hemia i sevem 99 pesen blong wota we oli bin yusum fastaem. Long Mexico Siti, oli jenisim ol toelet blong mekem se oli yusum 33 pesen nomo blong ol wota we oli bin yusum fastaem. Long taon ya, oli mekem plante toktok tu blong soem long ol man olsem wanem blong lukaotgud long wota mo no westem.
Olsem Wanem Blong Winim Trabol Ya
Blong winim ol trabol long saed blong wota mo plante narafala trabol we i stap spolem ol samting raonabaot long yumi, ol man oli mas jenisim tingting blong olgeta. Oli mas wantem blong wok tugeta, i bitim we oli tingbaot olgeta wanwan nomo. Oli mas rere blong lego sam samting, mo oli mas gat strong tingting blong lukaotgud long wol. Olsem nao, olgeta we oli kam biaen long yumi oli save gat wan gudfala laef. Long saed ya, Sandra Postel i raetem long buk ya Last Oasis—Facing Water Scarcity se: “Yumi nidim ol rul long saed blong wota, blong lidim yumi taem yumi mas mekem ol strong disisen long saed blong ol samting raonabaot long yumi we yumi no kasem save fulwan long olgeta.”
I tru, i no naf blong folem “ol rul long saed blong wota” long wan ples nomo. Olgeta kantri mo olgeta man oli mas wok tugeta, from we ol reva oli no stap insaed long wan kantri nomo, oli save krosem mak blong graon blong plante kantri. Ismail Serageldin i talem long ripot blong hem (Beating the Water Crisis) se: “Naoia ful wol i mas wok tugeta blong gat naf wota mo gudfala wota. Yumi no moa save mekem olsem bifo, we wanwan man no kantri i traem winim.”
Be i no isi blong pulum ol kantri blong wok tugeta blong winim wan trabol. Kofi Annan we hem i Sekretari-Jenerol blong Yunaeted Nesen i talem se: “Long wol blong yumi tede, oli jes stat blong wokem ol rod blong joen tugeta blong winim wan trabol. I impoten tumas we olgeta kantri oli mas luksave mining blong tok ya ‘intenasnal komuniti.’ ”
Blong mekem bodi i stap strong mo blong gat wan hapi laef, i impoten we yumi gat naf gudfala wota. Be i klia se i no hemia nomo. Fastaem, ol man oli mas luksave se oli gat wan wok blong mekem long fes blong Bigman we i givim wota mo laef. (Ol Sam 36:9; 100:3) Bitim we oli spolem wol mo ol samting blong hem, mo oli no tingbaot fiuja, oli mas ‘lukaot long wol,’ olsem Bigman we i Wokem yumi i talem long faswan papa mama blong yumi.—Jenesis 2:8, 15; Ol Sam 115:16.
Wan Wota We i Gud Moa
Wota i impoten tumas, taswe yumi no sapraes we Baebol i yusum wota olsem wan pijatok. Yes, blong harem gud long laef olsem God i wantem fastaem, yumi mas luksave stamba blong samting we wota i pija blong hem. Mo tu, yumi mas gat semfala tingting olsem woman we i askem long Jisas Kraes long faswan handred yia se: “Masta, plis yu givim wota ya long mi.” (Jon 4:15) Tingbaot samting we i bin hapen long taem ya.
Jisas i stop long wan bigfala wel klosap long ples we naoia oli kolem Nablus. Plante man blong olgeta ples blong wol oli stap go yet blong luk wel ya. Taem Jisas i stap long ples ya, wan woman Sameria i kam. Olsem plante woman long faswan handred yia, hem i kam oltaem long wel ya blong karem wota we oli nidim long haos. Be Jisas i talem long woman ya se hem i save givim ‘wota we i gat laef long hem.’ Hem i stamba blong wan wota we i no save finis samtaem.—Jon 4:10, 13, 14.
Tok blong Jisas i pulum tingting blong woman ya. Be ‘wota we i gat laef long hem’ we Jisas i tokbaot, hem i no prapa wota. Jisas i stap tokbaot ol samting long saed blong spirit we oli save givim laef blong olwe. Be i gat wan samting we i sem mak long saed blong prapa wota mo wota long saed blong spirit: yumi nidim tufala evriwan blong haremgud fulwan long laef.
Moa long wan taem, God i bin givim wota long ol man blong hem taem oli sot. Hem i mekem wan merikel blong givim wota long bigfala hip blong ol man Isrel we oli wokbaot krosem draeples blong Sinae blong go long Promes Lan. (Eksodas 17:1-6; Namba 20:2-11) Elisa, we i wan profet blong God, i klinim wel blong Jeriko we i kam doti. (2 King 2:19-22) Mo taem wan smol grup blong ol man Isrel we oli tanem tingting blong olgeta oli aot long Babilon blong gobak long ples blong olgeta, God i lidim olgeta oli go long ‘wota long draeples.’—Aesea 43:14, 19-21.
Wol blong yumi tede i nidim kwiktaem wan stamba blong wota we i no save finis samtaem. Man ya we i Wokem yumi, Jeova God, i stretem ol trabol long saed blong wota long ol yia we oli pas finis. ?Bambae hem i mekem bakegen long fiuja? Baebol i promes se bambae hem i mekem. God i tokbaot wanem we bambae i hapen taem Kingdom blong hem i rul, i se: “Long medel blong ol hil we i drae tumas, bambae mi mekem we ol reva oli ron, mo long ol krik, bambae mi mekem we ol springwota oli ron i kamdaon. Bambae mi mi mekem we ol draeples oli kam ples we oli fulap long wota, mo bambae mi mekem we drae graon i gat fulap springwota i stap ron long hem. Nao ol man raonabaot bambae oli luk ol samting ya, mo bambae oli save we mi mi mekem ol samting ya.”—Aesea 41:18, 20.
Baebol i promes se long taem ya, ol man “bambae oli no moa save hanggri, mo oli no moa save tosta bakegen.” (Aesea 49:10) Niufala gavman blong fulwol bambae i winim fulwan ol trabol long saed blong wota. Gavman ya, no Kingdom ya we Jisas i tijim yumi blong prea from, “bambae i stanap long ol fasin blong hem we i stret mo long stret fasin blong hem blong jajem man, mo bambae hem i stap rul oltaem nomo, i stat naoia gogo i no save finis.” (Aesea 9:6, 7; Matiu 6:9, 10) From samting ya, ol man long evri ples blong wol bambae oli kam olsem wan intenasnal komuniti.—Ol Sam 72:5, 7, 8.
Sipos yumi lukaotem wota blong laef naoia, yumi gat janis blong laef long taem ya we olgeta man long wol bambae oli gat naf wota.
[Tok blong pija long pej 10]
Antap: Ol man Petra bifo oli save olsem wanem blong lukaotgud long wota
Daon: Wan kanal we ol man Petra oli digim
[Credit Line]
Garo Nalbandian
[Tok blong pija long pej 10]
Ol man blong garen long Kanari Aelan oli lanem olsem wanem blong mekem kakae i gru long ples we klosap i no kasem ren nating
[Tok blong pija long pej 13]
?Jisas i minim wanem taem hem i promes long woman ya blong givim ‘wota we i gat laef long hem’?