Japta 24
?Yumi Aninit Long Ten Komanmen?
1. ?Wanem loa ya we Moses i karem blong givim long ol man?
?WANEM ol loa ya we Jeova i wantem blong yumi obei long olgeta? Mo olsem wanem long loa ya we Baebol i kolem “loa blong Moses,” no samtaem i kolem “loa ya”? (1 King 2:3; Taetas 3:9) Hemia oli kolem “loa blong Jeova” tu, from we Hem nao i givim loa ya. (1 Kronikel 16:40) Moses i karem loa ya nomo, blong i givim long ol man.
2. ?Wanem olgeta haf blong loa ya?
2 I gat moa long 600 loa, no komanmen, long loa ya blong Moses, mo 10 bigfala loa tu oli stap insaed long hem. Olsem Moses i talem bifo, i se: “Hem [Jeova] i givim oda, se yufala i mas holem ol loa ya blong hem, yes ol ten komanmen tu; mo hem i raetem olgeta ya long tufala ston.” (Dutronome 4:13; Eksodas 31:18, King James Version) ?Be Loa ya, wetem ol Ten Komanmen, Jeova i givim long hu? ?Hem i givim long olgeta man? ?Blong wanem hem i givim Loa ya?
GOD I GIVIM LONG ISREL FROM WAN SPESEL RISEN
3. ?Olsem wanem yumi save se Jeova i bin givim Loa ya long ol man Isrel nomo?
3 Jeova i no givim Loa ya long olgeta man. Be hem i mekem wan kontrak long laen blong Jekob. Afta, laen ya i kam Isrel. Nao Jeova i bin givim ol loa blong hem long ol man Isrel nomo. Baebol i kliagud long samting ya long Dutronome 5:1-3, mo Ol Sam 147:19, 20.
4. ?Blong wanem God i givim Loa long Isrel bifo?
4 Aposol Pol i askem se: “?Oraet, blong wanem i gat Loa ya? ?Yes, blong wanem Jeova i givim loa ya blong hem long ol man Isrel? Pol i ansa, i se: “Blong soemaot ol fasin nogud, gogo i kasem taem we pikinini ya i kamtru, we God i mekem promes long hem bifo . . . Ale, Loa ya i olsem tija blong yumi, blong lidim yumi i kam long Kraes.” (Galesia 3:19-24) Spesel risen blong Loa, hemia nao, blong lukaot long ol man Isrel, mo blong soemaot rod long olgeta, blong bambae oli rere blong bilif long Kraes, taem hem bambae i kamtru. Loa i wantem we ol man Isrel oli stap mekem plante sakrafaes, blong oli no save foget se oli sinman, oli nidim wan man blong sevem olgeta.—Hibrus 10:1-4.
“LOA I FINIS LONG KRAES”
5. ?Taem Kraes i kamtru bifo, nao i givim laef blong hem blong sevem yumi, wanem i hapen long Loa?
5 Jisas Kraes, hemia nao man ya we i blong sevem olgeta, olsem enjel i talem finis taem we i bon. (Luk 2:8-14) Oraet, taem Kraes i kamtru bifo, nao i givim laef blong hem we i stret gud olgeta, blong mekem wan sakrafaes, ?wanem nao i hapen long Loa? I finis ya. Pol i eksplenem samting ya, i se: “Yumi no moa stap aninit long han blong tija.” (Galesia 3:25) Taem Loa i finis, ol man Isrel oli harem moa gud. Loa i bin soemaot we olgeta oli sinman nomo, from we i no gat wan blong olgeta we i naf blong i no brekem Loa samtaem. Pol i talem, i se: “From we Kraes i pemaot yumi finis, taswe naoia yumi fri long promes ya blong lus we i stap long Loa.” (Galesia 3:10-14) Ale, taswe Baebol i talem se: “Loa i finis long Kraes.”—Rom 10:4; 6:14.
6. (a) ?Taem Loa i finis, wanem i hapen long ol man Isrel mo olgeta we oli no Jyu? (b) ?Jeova i mekem wanem long Loa?
6 Loa i olsem wan fenis, no wan “stonwol,” we i stap bitwin long ol man Isrel mo ol narafala man we oli no aninit long hem. Be Kraes i givim laef blong hem olsem wan sakrafaes, nao long fasin ya “Hem i tekemaot . . . Loa ya, wetem ol smol loa mo rul blong hem, blong bambae hem i save mekem tufala kampani ya [ol man Isrel mo olgeta we oli no Jyu] i joen long hem, blong mekem olsem wan man nomo.” (Efesas 2:11-18) Mo Baebol i tokbaot ol samting ya we God Jeova i mekem long loa blong Moses, i se: “Hem i fogivim finis ol sin blong yumi, mo hem i ravemaot finis ol tok ya we oli raetem long buk, we oli stap fasem yumi, hemia nao ol loa mo rul [ol Ten Komanmen tu] we oli agens long yumi [from we oli soemaot we ol man Isrel oli sinman]; mo Hem i tekemaot olgeta samting ya, i nilim long pos.” (Kolosi 2:13, 14) Olsem ya nao, gudfala sakrafaes ya blong Kraes, i mekem we Loa i finis.
7, 8. ?Wanem i soemaot se Loa blong Moses i wan nomo, i no seraot blong mekem tufala haf?
7 Be samfala man oli talem we Loa i gat tufala haf blong hem: olgeta Ten Komanmen, mo olgeta narafala loa. Nao oli talem se olgeta narafala loa ya oli finis, be Ten Komanmen i stap yet tede. Be hemia i no tru ya. From we Jisas i stap prij antap long wan hil, nao i stap tokbaot Ten Komanmen mo ol narafala loa tu. Hem i no leftemap wan loa blong i gud moa long ol narafala loa. No gat. Be ol toktok blong hem i soemaot se loa blong Moses i wan nomo. i no seraot blong mekem tufala haf.—Matyu 5:21-42.
8 Mo God i yusum aposol Pol blong raetem hemia se: “Be naoia Loa i no moa stap holem yumi.” ?Be Loa ya we Pol i tokbaot, hem ya i olgeta narafala loa nomo? ?I no minim ol Ten Komanmen? Si, ol Ten Komanmen tu oli no moa stap holem ol man Jyu. Pol i soemaot samting ya, i se: “Hem nomo i mekem mi mi save wanem fasin i nogud. Sipos i no gat Loa we i talem se ‘bambae yu no wantem ol samting blong narafala man,’ bambae mi mi no save we i nogud we mi stap wantem ol samting olsem.” (Rom 7:6, 7, NTB; Eksodas 20:17) From we “bambae yu no wantem ol samting blong narafala man,” i laswan blong ol Ten Komanmen, taswe i kliagud, se ol Ten Komanmen ya oli no moa stap holem ol man Isrel. Oli finis wantaem wetem ol narafala loa blong Moses.
9. ?Wanem i soemaot se Sabat Dei tu i finis?
9 ?Be hemia i min se loa blong Sabat Dei, we hem i namba fo long ol Ten Komanmen, i finis tu? Yes, i finis tu ya. Tok blong Baebol long Galesia 4:8-11, mo Kolosi 2:16, 17 i soemaot se ol Kristin oli no stap aninit long loa ya we God i givim long ol man Isrel bifo. Ol loa ya blong Sabat Dei, mo blong ol lafet ya blong ol narafala spesel dei, oli finis. Rom 14:5 tu, i soemaot se Sabat Dei i no blong ol Kristin.
OL LOA BLONG OL KRISTIN
10. (a) ?Ol Kristin oli aninit long ol loa? (b) ?Plante loa ya oli kamaot long wanem? ?Blong wanem hemia i no samting blong sapraes long hem?
10 ?Be from we ol Kristin oli no moa aninit long ol Ten Komanmen, hemia i min se i no moa gat loa blong olgeta? No, i no olsem ya. Jisas i statem wan “nyufala kontrak,” wan we i stap stanap long sakrafaes ya we i gud moa. Hemia nao sakrafaes ya we hem i mekem long gudfala laef blong hem, taem hem i stap long wol ya. Olgeta Kristin oli aninit long nyufala promes ya, mo oli mas obei long ol loa blong Kristin. (Hibrus 8:7-13; Luk 22:20) Plante blong ol loa ya oli kamaot long loa blong Moses. Be hemia i no wan samting blong sapraes long hem. Taem wan nyufala gavman i stat blong rulum wan kantri, plante taem i mekem sem mak. Maet i tekemaot konstitusen blong olfala gavman, nao i putum nyuwan. Be plante loa blong hem maet oli kamaot long konstitusen ya blong bifo. Sem mak bakegen, Loa blong Moses i finis, be plante loa mo rul blong hem oli stap bakegen, blong ol Kristin oli holem.
11. ?Wanem ol loa no tijing ya blong ol Kristin, we oli kolosap sem mak long ol Ten Komanmen?
11 Sipos bambae yu yu ridim ol Ten Komanmen long pej 203, mo yu makem long ol Kristin loa mo tijing long paragraf ya, bambae yu luksave we i olsem: “Yu mas mekem wosip long Jeova we i God blong yu.” (Matyu 4:10; 1 Korin 10:20-22) “Yufala i mas lukaotgud long yufala, blong ol gyaman god ya we ol man oli wokem bambae oli no save pulum yufala.” (1 Jon 5:21; 1 Korin 10:14) “Papa blong mifala we yu stap long heven, nem blong yu i mas tabu [ol man oli no mas ting se nem ya i nating nomo].” (Matyu 6:9) “Yufala pikinini, yufala i mas obei long papa mo mama blong yufala.” (Efesas 6:1, 2) Mo Baebol i talemaot kliagud, se olgeta fasin blong kilim man i ded, blong brekem loa blong mared, blong stil, blong gyaman, mo blong wantem ol samting blong narafala man, oli agensem ol loa blong ol Kristin.—Revelesen 21:8; 1 Jon 3:15; Hibrus 13:4; 1 Tesalonaeka 4:3-7; Efesas 4:25, 28; 1 Korin 6:9-11; Luk 12:15; Kolosi 3:5.
12. Ol Kristin oli no aninit long loa blong sabat, ?be sipos oli folem stampa blong loa ya, bambae oli mekem wanem?
12 I no gat loa blong talem se ol Kristin oli mas mekem Sabat Dei long evri wik. Be fasin ya blong Sabat Dei bifo, i save tijim yumi long wan samting. Ol man Isrel bifo, oli no wok long Sabat Dei, oli spel nomo. Be ol Kristin oli mas spel long defren fasin. ?Wanem fasin ya? From we oli stap bilif mo obei, olgeta prapa Kristin oli no mas mekem ol wok we i blong leftemap olgeta nomo. Mo oli no mas traem mekem we olgeta oli stret man long ae blong ol narafala man. (Hibrus 4:10) Samting ya i blong evri dei blong wik, i no blong mekem long wan dei nomo long wik. Loa blong Sabat Dei i mekem we ol man Isrel oli yusum wan dei long wik blong tingbaot ol samting long saed blong speret. Fasin olsem i blong lukaot long ol man Isrel bifo, blong bambae oli no save yusum evri dei blong pulum ol samting long saed blong mane nomo. Sipos ol Kristin oli stap folem sem wei ya, nao long evri dei oli stap putum ol samting long saed blong speret i faswan long laef blong olgeta, hemia nao i gud moa blong lukaot long olgeta, blong ol samting long saed blong mane bambae i no save pulum olgeta.
13. (a) ?Wanem loa ya we ol Kristin oli mas traehad blong obei long hem? ?Blong mekem olsem, oli mas mekem wanem? (b) ?Wanem loa ya we Jisas i stap leftemap? ?Wanem loa ya we i stampa blong olgeta loa blong Moses?
13 Ol Kristin oli no aninit long ol Ten Komanmen, be oli mas traehad blong “mekem ol samting we loa blong Kraes i talem.” (Galesia 6:2) Jisas i givim plante loa mo oda, nao sipos yumi obei long olgeta, yumi stap mekem ol samting we loa blong Kraes i talem. Mo Jisas i soemaot we fasin blong lav, hem i impoten tumas. (Matyu 22:36-40; Jon 13:34, 35) Yes, i gat loa se ol Kristin oli mas soemaot lav long ol narafala man. Hemia nao i stampa blong olgeta Loa blong Moses, from we Baebol i talem se: “I gat wan tok we i kavremap olgeta samting we Loa i talem, hemia nao: ‘Yu mas lavem ol man we oli stap raonabaot long yu, olsem we yu lavem yu nomo.’ ”—Galesia 5:13, 14; Rom 13:8-10.
14. (a) ?Sipos yumi stadi long ol wei blong loa blong Moses, mo yumi yusum ol wei ya long laef blong yumi, bambae wanem gudfala risal ya we i kamaot? (b) ?Fasin blong lav bambae i mekem we yumi wantem mekem wanem?
14 Loa we God i givim long Moses, wetem ol Ten Komanmen blong hem, oli gud tumas blong halpem yumi. Sipos bambae yumi stadi long ol wei blong hem, mo yumi yusum ol wei ya long laef blong yumi, oraet, bambae yumi glad moa long Jeova, God ya blong givim olgeta loa. Be ol Kristin loa mo tijing, oli impoten moa long yumi, taswe oltaem yumi mas stadi long olgeta, mo yumi mas yusum ol samting ya we yumi lanem, long laef blong yumi. Sipos yumi lavem Jeova, samting ya bambae i mekem we yumi wantem tumas blong obei long olgeta samting we hem i wantem yumi mekem.—1 Jon 5:3.
[Bokis blong pija long pej 203]
OL TEN KOMANMEN
1. “Mi mi Jeova, God blong yu . . . yu no mas gat enikaen narafala god blong agensem mi.
2. “Yu no mas katem wan tabu wud, no mekem wan pija blong enikaen samting we i stap long skae antap, no we i stap long wol daon, no we i stap long wora aninit long graon. Yu no mas bodaon long olgeta, no mekem wok blong olgeta.
3. “Yu no mas yusum nem blong Jeova, God blong yu, blong nating nomo . . .
4. “Yu no fogetem sabat dei, i mas tabu. Long sikis dei yu yu mas mekem ol wok blong yu, be namba seven dei i wan sabat blong Jeova, God blong yu. Yu no mas mekem enikaen wok, yu—no boe no gel blong yu . . .
5. “Yu mas ona long papa mo mama blong yu, blong ol dei blong yu long graon ya we Jeova, God blong yu, i givim long yu, bambae oli plante.
6. “Yu no mas kilim man i ded.
7. “Yu no mas slip wetem woman blong narafala man.
8. “Yu no mas stil.
9. “Yu no mas mekem gyaman wetnes agens long narafala man.
10. “Yu no mas wantem haos blong narafala man. Yu no mas wantem woman blong narafala man, no man slef blong hem, no gel slef blong hem, no buluk blong hem, no dongki blong hem, no enikaen narafala samting we i blong narafala man.”—Eksodas 20:2-17.
[Tok blong pija long pej 204]
Loa i olsem wan stonwol we i stap bitwin long ol man Isrel mo ol narafala man