Ngone samane

Yéhôva a nga botane bekristene ya ntete mimbu ôsu amu be nji kulubu éyoñe minju’u mi nga bi be, ve be nga jeñe mezene ya koe ôsu a nyiñ. Be nga tôban étibila’a abui biyiñ, éyoñe be nji be be buna’an. Tame yene jam é nga kui Barnabas a nlômane Paul éyoñe be mbe be kañete’e Lystre. Atata’a, bôte ya tison éte be nga nyoñe be mvo’é a vô’ôlô be. Ve mvuse ya valé, besiñe be nga “tindi minsamba mi bôt,” a bôte be nga taté nyoñe be a ôsesa na be lume Paul mekok a suu nye fo’o ve éyoñe be nga buni na a wuya. (Mame mi. 14:19) Ve Paul ba Barnabas be nga ke ôsu a kañete bevôme befe. Bibuma bivé nkañete ôte ô nga wum? Be nga volô “abime bôt éziñe na é bo beyé’é.” Mame be nga kobô a mbamba éve’ela wop a nga ve bekristene bevo’o ngule nyul. (Mame mi. 14:21, 22) Mbôle Paul ba Barnabas be nji jô’é ésaé nkañete to’o éyoñe be nga tôban étibila’a, nalé a nga volô abui bôt. Nge bi kele ôsu a bo ésaé Yéhôva a nga jô bia na bi bo teke sili mo si, bia ye bi abui bibotan. w23.04 af. 16-17 ab. 13-14

Njô bôte David, nté ôse a nga nyiñ, a mbe a bili ngule besiñ; a a nga ye’elena Yéhôva na a volô nye. David a mbe a too ndi na Yéhôva a wô’ô meye’elane mé a yalane fe me. Wo fe ô ne tabe de ndi. Kalate Zambe a liti bia na Yéhôva a ne ve bia ngul a fe’e ja sili asu na bi jibi minjuk. A ne belane nda bôte jangane ya nsisime nge ki bôte ba kañe ki nye asu na be volô bia mimfa’a miziñ. To’o Yéhôva a yalane ki meye’elane mangan éyoñ ése aval bia kômbô, ve bia yeme na a ye yalane me. A ye ve bia jôme bia yi mbamba éyoñ. Ajô te kele’e ôsu a ye’elane Yéhôva, a liti na ô too ndi na a nyoñe ngap a wo den, a na a ye “jalé nkômbane ya jôm ése é vee” mfefé émo wo zu.—Bsa. 145:16. w23.05 af. 8 ab. 4; af. 13 ab. 17-18

E ne mvaé na ô bem ôsimesane wôé bibotane wo ye bi éyoñe wo ye ve ngule ya tôé nsôñane wôé. Wo ki ô ne bem ôsimesane wôé bibotane bivé? Nge nsôñane wôé ô ne na ô lañe Kalate Zambe, nge ki na meye’elane môé me tu’a bo abeñ, fasek aval avé jam éte da ye yemete élate jôé a Yéhôva. (Bsa. 145:18, 19) Nge nsôñane wôé ô ne na ô bi mbamba fulu éziñ, fasek aval avé fulu éte ja ye volô wo na ô bi mbamba élat a bôte bevok. (Col. 3:14) Amu jé wo nyoñe ki éyoñe ya tili beamu bese be ne tindi wo na ô tôé nsôñan éziñ? Bo’o ô fombô’ô mone ntili ate mban. Nde fe wulu’u a bôte be ne bo na ô bi évak. (Mink. 13:20) Nya ajôô a ne na, bia bese bi wô’ô jemban évak biyoñe biziñ. Nde ye nalé a tinane na bi nji bo ngule ya tôé nsôñane wongan? Momo. Bi ne ngule ya ve ngule na bi saé asu na bi tôé nsôñane wongane to’o éyoñe bi nji bi évak. Jam éte é nji fo’o bo tyi’ibi, ve nge bia ve ngule ya tôé nsôñan ôte bia ye bi mevak. w23.05 af. 27-28 ab. 5-8

Éyoñe bia yeme na, biabebiene bi be’e ayeme ya mintyi’ane miangan, nalé a ne tindi bia na bi mem abé dangan, na bi sôan abo dulu dangan a ve ngule ya bo teke beta bo bikop bite. Nge bi bo nalé, bia ye bo ngule ya ke ôsu a mate mbile ya ényiñe jangan. Nge wo te nyoñe mbia ntyi’an éziñe, te jañele éyoñe jôé a ngule jôé na wo kat ajô, nge ke jeñe na ô ve bôte befe mekua. Ve, kañese’e bikobe biôé a va’a ngule ya bo mam ô ngenane ve bo asu na ô kôme jam éte. Nge mone môte ya nlem a bôme wo amu mbia jam ô nga bo, ye’elane Yéhôva a éjote nyul ése, meme’e ékobe jôé, a sili nye njaman. (Bsa. 25:11; 51:3, 4) Sili’i bôte wo te bo abé njaman a nge nalé a sili, kele’e jeñe mvolane be bemvendé. (Jacq. 5:14, 15) Nyoñe’e ñye’elane ya bikobe biôé, a jeñe na ô bo teke beta bo bie. Nge wo bo nalé, ô ne tabe ndi na Yéhôva a ye ko wo éngôngol a ve wo ngul.—Bsa. 103:8-13. w23.08 af. 28-29 ab. 8-9

Jehojada a nga volô Njô bôte Joas na a bo mbamba môt. Nalé a nga bo na éyoñe njô bôt a mbe ésoé a bi nkômbane ya kañe Yéhôva. Ve éyoñe Jehojada a nga wu, Joas a nga taté na a vô’ôlô bivuse miñye’elane bone bejô bôte be mbe be va’a nye. (2 Mka. 24:4, 17, 18) Jam éte é nga bo Yéhôva nlem angôndô ya mintaé, ane a nga “lôme be bekulu mejô, a kômbô beta dutu be . . . , ve be nji vô’ôlô” nye. Be nji vô’ôlô to’o Zacharie mone Jehojada, nnye ate, ane ô vaa na a mbe nkulu mejô Yéhôva a prêtre, a mbe fe mone monyañ ésa Joas. Njô bôte Joas a nga bo na be wôé Zacharie a too ki na nda bôte Zacharie nje é nga nyii nye a volô nye. (2 Mka. 22:11; 24:19-22) Joas a nji ke ôsu a ko Yéhôva woñ aval é mbe é yi’an. Yéhôva a nga jô na: “Ba ba biasé ma, mbe bôte ba ye semé tyôtyoé.” (1 Sam. 2:30) Mone nkane bita ya Syrie a nga dañ “étua anen nkane bita” Joas a li’i nye ‘beta meveñ.’ (2 Mka. 24:24, 25) Éyoñe Besyrien be keya, bebo bisaé be Joas bebiene be nga wôé nye amu a nga wôé nkulu mejô Zacharie. w23.06 af. 18-19 ab. 16-17

Nlômane Paul a nga lôt abim éyoñ éziñ Éphèse a kañete bôte mbamba foé a ye’ele fe be benya mejôô. (Mame mi. 19:1, 8-10; 20:20, 21) A mbe a nyeke’e bobenyañe bé angôndô ya abui, a mbe fe a kômbô’ô be volô na be ke ôsu a bo Yéhôva ésaé. Ôsusua na bôte ya Éphèse Paul a nga tili ba yeme benya mejôô a bo bekristen, be mbe alo ya bivuse miñye’elan a metume ya bivuse miñyebe. Bôte ya Éphèse be mbe be bo’o mvite mame ya bisôk teke ve’ele wô’ô ôson. Be mbe fe be nyeke’e be kobô nyé mam éyoñe ba bo mimvôman, to’o éyoñe be mbe be jeme’e mebô’ô ya miñyebe miap. (Éphé. 5:3) Abui bôte ya tison éte é mbe é bo’o “avale nyé mam ése teke kat,” nalé a tinane na, be nji mbe be beta “wô’ô nyik nge ôson.” (Éphé. 4:17-19) Ôsusua na bôte ya Éphèse ba yeme memvinda me Yéhôva a lat a jam é ne mvaé a ji é ne abé, mone môte ya nlem wop a nji be a va’a be bijô éyoñe be mbe be bo’o mbia be mam. Jôme te nje Paul a nga jô na “asimesane dap é ne dibi été, be ne ôyap a ényiñ é ne be Zambe.” Ve bôte béziñe ya Éphèse be nga kôlô dibi été. w24.03 af. 20 ab, 2, 4; af. 21 ab. 5-6

Gédéon a mbe a yiane saé ngul asu na a bo ésaé ntyi’i mejô jé. Éyoñe bemadianite be nga tube mewosane zañ alu, Gédéon a nga tôñe be a ataté mbi’ili ya Jizreel akekui ôsôé ya Jourdain. Jourdain a mbe a yiane mbôma’ane a bone bil” vôm ate. (Betyi’i me. 7:22) Ye Gédéon a nga su’u ve Jourdain? Momo! Akusa bo a mbe a ntoo nte’an, Gédéon a bôte bé 300 be nga dañ ôsôé a ke ôsu a tôñe bemadianite. Mvuse ya valé, be nga koone bemadianite a dañe be bita. (Betyi’i me. 8:4-12) Gédéon a mbe a too ndi na Yéhôva a ye ve nye ngul, a Yéhôva a nga bo de. (Betyi’i me. 6:14, 34) Môs éziñe Gédéon a bôte bé be nga tôñe bejô bôte bebaé ya Madian a mebo, a too ki na bejô bôte bete be mbe be bete bikabela. (Betyi’i me. 8:12, 21) Ve a mvolane Yéhôva, bone b’Israël be nga bi bemadianite a dañe be bita. Bemvendé fe be ne tabe Yéhôva mebun amu a ne nyu a ‘ne te tek, nalé fe te kat.’ A ye ve be ngul éyoñe ba ye bili atek.—Ésa 40:28, 29. w23.06 af. 6 ab. 14, 16

To’o bia tôbane avale meve’ele avé, bi ne bi avale nlem é ne nya ngulu. Nde tabe’e Yéhôva mebun. Bi tame zu yene bibotane Barak a nga bi amu a nga tabe ndi a melebe Yéhôva a nga ve nye. Melu mete teke na môt éziñe ya Israël a mbe a bili ébene nge ki akoñ asu mewosan, ve Yéhôva a nga jô Barak na a ke wosane Sisera évete nsamba mewosane ya Canaan a nkane bita wé, a too ke na som a mbe a bili ngômesan asu mewosan. (Betyi’i me. 5:8) Nkulu mejô minga, Débora a nga jô Barak na a ke wosane Sisera a bewagon bita 900 bé nje’esse si. Barak a nga tôñe melebe mete akusa bo a mbe a yeme’e na bewagon bita be Sisera ba ye mate mbile si é ne nje’esse. Éyoñe bezimbi be nga sise nkôle Thabor, Yéhôva a nga bo na beta ndume mveñ a noñ. Ane bewagon bita be Sisera be nga taté na ba nyiine mbotok, mvuse ya valé Yéhôva a nga ve Barak medañ. (Betyi’i me. 4:1-7, 10, 13-16) Avale te fe Yéhôva a ye ve bia medañe nge bia tabe nye mebun a nge bia tôñe melep a ve bia a zene ya ékôane jé. w23.07 af. 19 ab. 17-18

Bia yiane bo ôjibi nge bia yi na bi bi ényiñe ya melu mese. Aval ane bebo bisaé be Yéhôva ya melu mvus, bia fe bia yiane yange a ôjibi ôse na bengaka’a be Zambe be mane tôéban. (Héb. 6:11, 12) Kalate Zambe a ve’e bia a mbé mefup. (Jacq. 5:7, 8) Mbé mefup a saé ngul asu na a bé fes a sôé je mendim, ve a kôme ki yem éyoñe fes éte ja ye taté na ja faa. Ajô te, mbé mefup a yiane yange a ôjibi ôse, a too ndi na a ye kôane bidi a te bé mbamba éyoñ. Avale te fe bia saé ngul asu na bi bo beyé’é, to’o ane bi “nji yeme môse Tate [wongan] a ye so.” (Matt. 24:42) Bia yange a ôjibi ôse bi too ndi na éyoñe môs ôte wo ye kpwan, Yéhôva a ye tôé bengaka’a bese a bo bia. Nge bi taté na bia bo ôjeja’a, bi ne wô’ô nju’u ya ke ôsu a yange a taté na bia lume Yéhôva mvus ôte’ete’e ôte’etek. Bi ne fe taté na bia tôñesane mame bia simesane na me ne ji’a so bia mevak éyoñe ji. Ve nge bia ke ôsu a yange, bia ye bo ngule ya jibi akekui asu’ulan a bi ényiñ.—Mich. 7:7. w23.08 af. 22 ab. 7

Éyoñe bia ve’e nkulan ajô Daniel 2:41-43 a a minkulane mejô mife ya Kalate Daniel a Kalate Nlitan, bi ne jô na mebo mete me ne Puissance Anglo-Americaine (États-Unis a Grande-Bretagne), nnye ate a ne ngul a dañe bijôé bise ya melu ma. Daniel a nga kobô ajô éjôé te a jô’ô na, “[éjôé] éte ja ye bo ngape jia ngu, ngape fo’o mbu’an.” Amu jé ngape jia é ne mbu’an? Amu bôte be ne éjôé éte si, mbe bete be ne ndeme ya étek ba bo na bejôô bôte bete be kate jôé a ngul étyé. Bi ne yé’é abui mam a lat a éve’ela Daniel a nga timin. Jam ôsu, Puissance Anglo-Americane a nga bo mame méziñe me nga liti na a ne ngul. Éve’an é ne na, États-Unis ba Grande Bretagne be mbe ngam é nga dañe Bita bi ôsu a Bita bi baa. Ve ngap éjôé éte é nga su’ulane bo atek, a ja ye ke ôsu a bo atek amu bôte be ne éjôé jap si ba wosane zañe jap, be wosane fe bijôé. Jame baa, Puissance Anglo-Americaine a ne éjôé ja ye kandane jôé ôsusua na Éjôé Zambe ja zu mane tyame bijôé bi bôte bise. w23.08 af. 10-11 ab. 12-13

Biyoñe biziñe nlem ô mbe ô bo’ok David abé éyoñ a mbe a tôba’ane minjuk. (Bsa. 18:4-,5) Ve jame da, beta nye’ane Yéhôva a mbe a va’a nye ngule nyul. Yéhôva a nga kee mvôé jé “mbamba miñyanebe” a vôme “mendime me ne ne mieññ.” Ane David a nga beta bi ngul a ke ôsu a kañe Yéhôva a meva’a mese. Bsa. 18:28-32; 23:2) Aval éte fe melu ma: “Vôm bi ne te jañ, jam ete da so amu mvam Yéhôva.” (Mmj. 3:22; Col. 1:11) David a mbe a tele mfôm awu éyoñ ése, nde fe a mbe a bili besiñe be too ngul abui. Ve nye’ane Yéhôva a nga liti nye ô nga bôône nye nlem si ne mieññ a bo na a bo teke ko jôme woñ. David a mbe ngule ya wô’ôtane na Yéhôva a ne a nye bité bise a mbe ve tebe, a nalé a mbe a bôône nye nleme si. Ajô te a mbe ve yia na: “[Yéhôva] a nga nyii ma mfa’a ya mame mese me nga ko woñ.” (Bsa. 34:4) David a mbe a bili beamu ya ko woñ, ve nye’ane Yéhôva ô mbe ô dañe’e woñe wé. w24.01 af. 30 ab. 15-17

Ñye’elan ô ne nyoñe mbia mintyi’ane Joas a nga nyoñ. Éyoñe Jehojada a nga wu, Joas a nga bi bemvôé be nga tindi nye na a bo mbia be mam. (2 Mka. 24:17, 18) A nga tyi’i na a zu vô’ôlô melebe bivete ya Juda bi nga ve nye a too ke na bi nji be bi nye’e Yéhôva. Éko éziñ ô ne jô na Joas a nga yiane tebe be ôyap a bo teke wô’ô melebe map amu me mbe abé. A li’i bo nalé, a nga viane vô’ôlô mbia melebe mete. Nde fe éyoñe Zacharie, mone monyañ ésa Joas a nga jeñe na a volô nye na a sôan abo dulu dé, Joas a nga jô na be wôé nye. (2 Mka. 24:20, 21; Matt. 23:35) Ngo’o abim njet a abim akute mboone te! Atata’a Joas a mbe mbamba môt, ve éngôngole jam é ne na Joas a nga su’ulane bo nkoñe bôt a ñwôé bôt. Bebo bisaé bé bebiene mbe be nga su’ulane wôé nye. (2 Mka. 24:22-25) Ényiñe jé é nga ye bo aval afe nge a nga ye ke ôsu a vô’ôlô Yéhôva, a bôte be mbe be nye’e nye. w23.09 af. 9 ab. 6

Yésus a mbe fe a yeme’e na Pierre a mbe ngule ya wulu ba’aba’a a nye. Ajô te, Yésus a nga jô Pierre évôvoé été na: “Te ko woñ.” Mejô Yésus a nga jô Pierre me nga tyendé ényiñe jé. Pierre ba monyañe be nga jô’é ésaé ñyobane kos a taté na ba bo ésaé nkañete a Yésus. Ane Yéhôva a nga botane ntyi’ane be nga nyoñ. (Marc 1:16-18) Pierre a nga yene bitua bi mam éyoñ a mbe a saék ba Yésus. A nga yen ane Yésus a saé minkôkon, ane a vaa bôte mimbia minsisim, a nga yene fe ane a wômôlô bewu. (Matt. 8:14-17; Marc 5:37, 41, 42) Pierre a nga yene fe étua ñyenan, ô liti’i ésaé Yésus a ye bo éyoñ a ye bo Njôô ya Éjôé Zambe. Pierre a nji ve’ele vuane ñyenan ôte éyoñ éziñ. (Marc 9:1-8; 2 P. 1:16-18) Ôwé Pierre a nji ye ve’ele yen avale mam éte nge a nji ye kañese wulu a Yésus. Teke bisô na Pierre a nga yiane bo abui mevak éyoñ a nga juan a mbia be asimesane bé, a éyoñ a nga bi bibotane bite bise. w23.09 af. 21 ab. 4-5

Éyoñe nlômane Pierre a nga tili kalate ôsu, a nga belan éfia “nya nye’ane.” Avale nye’an éte é nji buti fo’o ve bone minsem, ve ja buti fe “abui minsem.” (1 P. 4:8) Éko éziñe Pierre a nga simesane mame Yésus a nga ye’ele nye a lat a njaman. Éyoñe Pierre a nga yalane Yésus na a yiane jamé môt a te bo nye abé biyoñe zangbwal, a mbe a simesa’ane na a ne angôndô ya mvam. Ve ñye’elane Yésus a nga ve Pierre a wu a ve bia den ô ne na, bia yiane jamé “biyoñe 77,” nalé a tinane na bia yiane jamé éyoñ ése. (Matt. 18:21) Nge wo yen ayaé ya tôñe melebe mete, te ve’ele sili mo si! Bebo bisaé be Yéhôva bese be be’e metyi ya abé, a be wô’ô yen ayaé ya jamé biyoñe biziñ. Jame da dañe mfi éyoñe ji é ne na, ô bo jam ése ô ne ngule ya bo asu na ô jamé monyoñ a tabe mvo’é a nye. w23.09 af. 29 ab. 12

Yona a mbe a too ndi na, to’o a ne abume kos été, Yéhôva a ye vô’ôlô nye; a na a ye volô nye. Yéhôva a nga nyii Jonas, mvuse ya valé Jonas a mbe a ntoo nkômesane ya ke vôme Yéhôva a nga lôme nye. (Jonas 2:10–3:4) Éyoñ ô tele meve’ele été, ye ô wô’ô ko woñ aval é ne na ô nga kate kui na ô kôme ye’elane Yéhôva? Nge ke na ye nyul é wô’ô wo tek aval é ne na ô nga kate kui na ô yé’é? Te vuane na Yéhôva a kôme yem été ô tele. Ajô te, to’o éyoñe wo bo bitune meye’elan, te vuane na Yéhôva a yem aval a ne volô wo. (Éphé. 3:20) Nge wo wô’ô nyule nte’an aval é ne na wo kate kui na ô ye’elan nge ke yé’é, ô ne vô’ôlô be enregistrement audio ya Kalate Zambe nge ke be enregistrement befe ya bekalate bangan. Ô ne fe vô’ôlô bia biangane nge ke yene vidéo éziñ e jw.org. Yéhôva a bili nkômbane ya volô wo, a ye de bo éyoñe wo ye’elan a éyoñe wo lañe Kalate Zambe a zene ya bikpwelé bivo’o bise ékôane Yéhôva ja kuli. w23.10 af. 13 ab. 6; af. 14 ab. 9

Tabernacle a betemple be nga su’ulane lôñe Jérusalem be mbe avale da été wôé. Be mbe be bili beta bitune bibaé été wôé, “vôm a ne Étyi” a “vôm a dañ Étyi,” a éndélé nje é mbe é kandé bitune bite. (Héb. 9:2-5; Nkôl. 26:31-33) Vôm a ne Étyi a mbe a bili ébi éfufup é too nkôman a gôlôt, autel asu encens, a tawôlô asu fembé. “Beprêtre be mbe ñwo’an mbon” étame mbe be mbe be bili ôva’a ngule ya nyiine vôm a ne Étyi a bo bisaé biap bi mbe étyi. (Nlañan. 3:3, 7, 10) Vôm a dañ Étyi a mbe a bili éwôlé ya élat é too nkôman a gôlôt, éwolé éte é mbe ndeme ya na Yéhôva a ne afôla éte. (Nkôl. 25:21, 22) Môse mveane metuna’a, beta prêtre étame nnye a mbe a bili ôva’a ngule ya yoon éndélé éte a ke vôm a dañ Étyi éyoñe jia mbu. (Lév. 16:2, 17) A mbe a nyiine wôé a metyi betit asu ya ve metuna’a ya minseme mié a minseme mi ayoñ Israël ése. Mvuse ya valé, Yéhôva, a nga volô bôte na be kôme yem atinane ya biôme bi mbe tabernacle.—Héb. 9:6, 7. w23.10 af. 27 ab. 12

Bia koon atiñe di abui biyoñe Kalate Zambe “môt ase a nye’e nyu mbok.” (Jean 15:12, 17; Rom. 13:8; 1 Thes. 4:9; 1 P. 1:22; 1 Jean 4:11) Ve nye’an ô ne fulu é ne nlem été, a teke môt a ne yene nleme wongan. Nde, aval avé bi ne liti bobejañ a besita na bia nye’e be? Bi ne de bo a zene ya minkobô miangan a mimboone miangan. Bi bili abui mezene ya liti bobejañ a besita na bia nye’e be. Mezene méziñe ya été ma: “Môt ase a kobô’ô môt ba nye be too benya mejôô.” (Zach. 8:16) “Tabané mvo’é zañe jenan.” (Marc 9:50) “Mfa’a ya na môt ase a liti nyu mbok ésemé, bo’ané bôte be ôsu.” (Rom. 12:10) “Môt ase ya be mia a nyoñe’e nyu mbo’o mvo’é.” (Rom. 15:7) “Kelané ôsu . . . a jamé bôte bevok.” (Col. 3:13) “Kelané ôsu a be’e mimbe’e mi bôte bevok.” (Gal. 6:2) “Môt ase a kele’e ôsu a volô nyu mbo’o nlem.” (1 Thes. 4:18) “Môt ase a kele’e ôsu . . . a lôñe nyu mbok.” (1 Thes. 5:11) “Môt ase a ye’elan asu nyu mbok.”—Jacq. 5:16. w23.11 af. 9 ab. 7-8

Môs ôse bia nyoñe mintyi’ane mia sili ngule mbunan. Éve’an é ne na, bia yiane top mewoso mangan, mimvômane miangan, kane besikôlô bia ye bo, môte bia ye luk, nge bia ye biaé bone nge momo, a asu ésaé bia ye bo. É ne mvo’é na bi sili biabebiene na: ‘Ye mintyi’ane miame mia liti na me too ndi na émo ji ja lôt, a na Zambe a mbeme zu fole je a mfefé émo? Nge na, ye ma tyi’i na ma nyiñ ane bôte ba simesane na mame mese ma man éyoñe môt a wu?’ (Matt. 6:19, 20; Luc 12:16-21) Bia ye nyoñe mbamba mintyi’ane nge bia yemete mbunane wongane na mfefé émo ô nto bebé. Bi ne fe tôbane minju’u mia sili na bi bi ngule mbunan. Bi ne tôban étibila’a, be ne bi bia mbia ôkon, nge ke mame mefe me ne bo na bi bili atek. Bi ne taté simesane na bi ne ngule ya jibi nju’u wongan. Ve nge nju’u ôte wo tabe ayap, da ye sili bia ngule mbunan asu na bi jibi wô a ke ôsu a kañe Yéhôva a mevak.—1 P. 1:6, 7. w23.04 af. 27 ab. 4-5

Yéhôva a yange na mame bia bo me lu’an a mame bia sili nye meye’elan. Éve’an é ne na mojañ a ne ye’elane Yéhôva na a volô na bemasa bé be kañese na a ke tabe beta étôkan. Aval avé Yéhôva a ne yalane meye’elane mete? A ne ve mojañ ayo’o ya ke laan a masa wé. Ve mojañ émiene nnye a yiane ke yene masa wé. É ne sili na a ke nye yen abui biyoñ. A ne fe sili môte ba nye ba saé nge a ne kañese na be tyendane môse mi ésaé nge ke jô masa wé na a ve nye mone awo’one to’o ba ya’ane ki nye môse mi awo’one mite. Yéhôva a yi na bi ye’elane nye mban a kate nye mame ma tyelé bia minleme yôp. Yésus a nga kôme liti na Yéhôva a ye ke ve bia mame méziñe bia sili été été. (Luc 11:9) Ajô te, te sili mo si! Ye’elane mban a nlem ôse. (Luc 18:1-7) Éyoñe bia bo nalé, bia liti nye na jam éte é ne bia mfi. Bia liti fe nye na bi too ndi na a ne volô bia. w23.11 af. 22 ab. 10-11

Yéhôva a nga ka’ale mvôé jé Abraham na meyoñe mese ya si ma ye yen ébotan a zene ya mvoñe bôte jé. (Mett. 15:5; 22:18) Amu Abraham a mbe a bili ngule mbunane be Zambe, a mbe a too ndi na ngaka’a Zambe a nga bo nye ja ye tôéban. Ve akusa bo nalé, Abraham a mbe a ntoo mimbu 100 minga wé Sara ki mimbu 90 teke mon. (Mett. 21:1-7) Akusa bo nalé Kalate Zambe a jô na: “[Abraham] a mbe a too ndi, a buni’i na a ne bo ésa ya abui meyoñ . . . a nga buni de amu é mbe njôan.” (Rom. 4:18) A wo yeme na ngaka’a Abraham a mbe a too je ndi é nga su’ulane tôéban. A nga su’ulane bo ésa Isaac, mon a nga ju’u yange. Amu jé Abraham a nga tabe ndi na Yéhôva a ye tôé ngaka’a jé? Mbôle Abraham a mbe a bili ngul élat a Yéhôva, a mbe “a too nya ndii na jôme Zambe a nga kak” ja ye tôéban. (Rom. 4:21) Yéhôva a nga wô’ô Abraham mvaé a loone nye na zôsôa môt amu mbunane wé.—Jacq. 2:23. w23.12 af. 8 ab. 1-2

Ésoé mojañ é ne étabe ndi ja kôme bo bisaé bise ba ve nye nya mboone. Bi tame zu yen éve’ela Yésus. A nji ke ve’ele biasé mimbe’e mié nge nyoñe mie égbwemese. Ve a nga bo mame mese Yéhôva a nga jô nye na a bo to’o éyoñ é nji be tyi’ibi asu dé. A mbe a nye’e bôt e dañedañ beyé’é bé, a nga kañese ve ényiñe jé asu dap. (Jean 13:1) Aval ane Yésus, saék a ngule jôé ése na ô be’e mimbe’e mise ba ve wo. Nge ô nji yem avale ba yiane be’e mie, bo’o éjote nyul a sili’i mvolan be bobejañe be ne bitôtôlô. Te bo jame ba sili wo fo’o ve asu na ô jalé abendé. (Rom. 12:11) Ve jeñe’e na ô mane sondô ésaé ba te ve wo, bo’o je “asu Yéhôva, sa ke asu bôt.” (Cor. 3:23) Nya ajôô a ne na ô nji bo mfufup, ajô te yeme’e minné miôé a kañese’e bikobe biôé.—Mink. 11:2. w23.12 af. 26 ab. 8

Bi ne angôndô ya meva’a éyoñe bia duban a bo ébu’a ya nda bôte Yéhôva. Môt ase a boya de a kañese jame David a nga jô kalate Besam a lat a Yéhôva na: “Ébotan a môt wo top, a zu nye vôm ô né, ane a ye tabe bitune menda biôé été.” (Bsa. 65:4) Avale bôt avé Yéhôva a kañese nda bôte jé? A tyi’i na a dutu ba be bili nkômbane ya subu nye bebé a jeñe na be bi mbamba élat a nye. (Jacq. 4:8) Éyoñe wo ve womiene ngumba be Yéhôva a duban. Ô ne tabe ndi na a ye “sôé [wo] ébotan, nje éte [wo] ye bo te bi abime vôme ya nyoñe je.”(Mal. 3:10; Jér. 17:8) Éyoñe wo dubane nje wo taté na wo bo Yéhôva ésaé. Éyoñ ô maneya duban, to’o éyoñ ô bili nkômbane ya bo jam éziñ é ne abé, nge ki éyoñ ô tele minju’u été, wo ye ve ngule jôé ése na ô tôé ngaka’a ô nga bo éyoñ ô nga ve womiene ngumba be Yéhôva. (Eccl. 5:4, 5) Mbôl ô ne ñyé’é Yésus, wo ye ve ngule ya tôñe miñye’elane mié a bibô’a mebo bié.—Matt. 28:19, 20; 1 P. 2:21. w24.03 af. 8 ab. 1-3

Jé ô ne bo nge môte mia nye mi ne nlu’an a nye’e ki na mi lôte éyoñe nsamba? Bi tame zu kobô ajô nduan. Nduane ja taté ki na ja yôñe ngule ngul éyoñe jia. Wo yiane futi abui nja’a asu na é yôñe ngul. Aval te fe, nga mi ne taté na mia lôte mon éyoñe nsamba môs ôse? Jeña’ané na mi bo mame mese mia nye’e. (Jacq. 3:18) Nge mia taté mone jôm, mi ne yen ane nye’an ô ne zañe jenane wo beta yaé. Ésemé é ne angôndô ya mfi nda aluk. É ne ane évuñulu ja bo na nduan é yône ngul. Nge teke évuñulu éte, nduane ja ye jia dim. Aval éte fe éyoñ ésemé é nji bo nda aluk, nye’an ô ne voé tyi’ibi. Ajô te éyoñe ngale ba nnôme ba ve ngule na môt ase a semé nyi mbok, da kôme yené na ba saé ngul asu na nye’an ô ne zañe jap ô ke ôsu a yaé. Jame da dañe mfi é nji bo na ô jô na wo semé môte mbok, ve môte mbok nnye a yiane wô’ôtane na wo semé nye. w23.05 af. 22 ab. 9; af. 24 ab. 14-15

É nji bo tyi’ibi na nlem ô bômbô bia si éyoñe bi tele avale bité éziñ, bi ne taté na bia ko woñ. Bebo bisaé be Zambe ya melu mvuse be nga jô na, biyoñe biziñe besiñe bap a minju’u be nga tôbane mie mi nga bo na nlem ô tyebe be yôp a na be ko woñ. (Bsa. 18:4; 55:1, 5) Avale te fe bi ne tôbane étibila’a sikôlô, e nda bisaé, nge ke nda bôte jangan, bijôé fe bi ne tibili bia. Ôkon éziñ ô ne bo na bi ko awu woñ. Avale biyoñ éte bi ne yene biabebien ane bobe bongô. Jé Yéhôva a ne bo asu na a volô bia avale biyoñ éte? A volô bia nlem a fôlô bia. Nde e lôt éyoñ a Yéhôva kom ése nalé a tinane na e ye’elane nye a lañe Kalate wé. (Bsa. 77:1, 12-14) Nge ô bili fulu ya bo de, jam ôsu ô ne bo éyoñe nleme ô tyele wo yôp da ye bo na ô ke jeñe mvolane be Ésa wôé ya yôp été. Yoone Yéhôva nleme wôé, kate’e nye mame ma bo na ô ko woñ. Va’a nye fane ya laan a wo, a volô wo nlem a zene ya Kalate wé.—Bsa. 119:28. w24.01 af. 24-25 ab. 14-16

évak é ne jôm é ne nya mfii mfa’a tôé minsôñane mingan ya nsisim. Môt a bili évak ya tôé nsôñane ya nsisime wé a ye bo mame me ne volô nye na a tôé wô. Éyoñe bi bili ngul évak ya tôé minsôñane miangan, bia ye fe ve ngule na bi tôé minsôñe miangan Ajô te, jé ô ne bo asu na ô tu’a bi évak? Ye’elan asu na ô bi ngul évak. A zene ya mfufube nsisim, Yéhôva a ne tindi wo na ô tôé nsôñane ya nsisime wôé. Biyoñe biziñe bi wô’ô bi minsôñane miziñ amu bia yeme na a ne jame bia yiane bo, a na a ne mbamba jam. Ve é ne kui na bi bo teke tu’a bi évak ya tôé wô. Nyoñe’e éyoñe ya bindi mame Yéhôva a boya asu dôé. (Bsa. 143:5) Nlômane Paul ô mbe ô nyoñe’e éyoñe ya bindi mbamba be mame bese Yéhôva a nga bo asu dé, nalé a nga tindi nye na a bo Yéhôva ésaé a ngule jé ése. (1 Cor. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Avale te fe, nge bia nyoñ éyoñe ya bindi mame Yéhôva a bo asu dangan, bia ye bi évak ya tôé nsôñane ya nsisime wongan.—Bsa. 116:12. w23.05 af. 27 ab. 3-5

Bia ve Ésa wongane ya yôp été nlem avak éyoñe bia lu’u jôé dé. (Bsa. 69:30, 31) Ye nalé a tinane na Zambe ya ngul ése a ne ane bôte be be’e metyi ya abé, mbe bete be wô’ô yi na be se’e be asu na be bôône be nleme si? Momo. Éyoñe bia kañ Ésa wongane ya yôp été, bia bi fane ya liti na jame Satan a nga jô a lat môt ase ya be bia é ne minsos. Satan a nga jô na môta binan éziñ a vo’o kamane jôé Zambe, na môt éziñe ya be bia a vo’o ke ôsu a wulu ba’aba’a a Yéhôva éyoñ a ye tebe minju’u été. A nga jô fe na, bia bese bia ye lume Yéhôva mvus éyoñe bia ye yene na ésaé bia bo nye ja soo ki bia mfi éziñ. (Job 1:9-11; 2:4) Ve Job a nga ke ôsu a kañe Yéhôva akusa bo a nga tôbane minjuk, a nalé a nga liti na Satan a ne nlaane minsos. Wô’ô ki wo ye bo aya? Môt ase ya be bia a bili mvome ya kamane jôé Ésa wongan, a ve nye nlem avak éyoñ a ke ôsu a wulu ba’aba’a a nye. (Mink. 27:11) Bi bili fo’o beta mvome ya bo jam éte. w24.02 af. 8-9 ab. 3-5

Mvuse melu me Moïse ba Josué, Yéhôva a nga telé betyi’i mejô asu na be tebele ayoñe bôte dé. Mvuse ya valé, melu bejô bôt, Yéhôva a nga jô bekulu mejô na mbe be wulu a ayoñe dé. Bejô bôte be mbe be ko Zambe woñe be mbe be tôñe’e melebe bekulu mejô bete be mbe be va’a be. Éve’an é ne na Njô bôte David a nga kañese a éjote nyul ése melebe nkulu mejô Nathan a nga ve nye. (2 Sam. 12:7, 13; 1 Mka. 17:3, 4) Njô bôte Josaphat a nga tôñe melep nkulu mejô Jachaziel a nga ve nye, a jô fe bôte ya Juda na be “buni bekulu mejô [be Zambe].” (2 Mka. 20:14, 15) Éyoñ a mbe a tele minju’u été, Njô bôt Ézéchias a nga ke sili nkulu mejô Ésaïe melep. (Ésa. 37:1-6) Éyoñ ése bejô bôte be mbe be tôñe’e melebe Yéhôva a mbe a va’a be, be mbe be bi abui bibotan a Yéhôva a mbe a kamane be. (2 Mka. 20:29, 30; 32:22) É mbe é kôme yené na Yéhôva a tebele ayoñe dé a zene ya bekulu mejô. w24.02 af. 21 ab. 8

Satan a yi na bi bo bemvôé a bôte ba ye bo na bi kate tôñe memvinda me Yéhôva. Bia bia yiane dañe tabe ntyel a lôte bekristene ya Éphèse ya melu mvus. Amu melu mangane ma, bi ne lôt éyoñ a bôte bia be be bi too vôme wua, bi ne fe yeñ a bôt a zene ya beréseaux sociaux. Bia yiane wosan a ñyenane mame ya émo, ñwô ôte wo liti na mvite mame ya bisôk é nji bo abé. Ve bi bia kôme yeme na é ne abé. (Éphé. 4:19, 20) É ne nya mfii na bi sili biabebiene minsili mi: ‘Ye ma ve fo’o ngule ya sa’ale mbia mewoso a bôte bia be be bia saé, a bongô besikôlô bevok, nge ke a bôte be nji semé memvinda me Yéhôva me ne zôsô? Ye ma ve ngule ya semé memvinda me Yéhôva a ayo’o ése, to’o bôte béziñe ba yene na ma beté ôdo’é?’ Aval éfuse 2 Timothée 2:20-22 ja liti, bia yiane fe tabe ntyele to’o éyoñe bia tobe bemvôé bangan ékôane bekristen été. Te bia vuane na mewoso méziñe ya ékôane bekristene me ne bo na bi bo teke beta wulu ba’aba’a a Yéhôva. w24.03 af. 22-23 ab. 11-12

Ye ô tameya sili womien éyoñ éziñe na Yéhôva a funane jé? Akusa bo bi vo’o yene Yéhôva, ve Kalate Zambe a kate bia abui mam a lat a nye. A loone Yéhôva na “jôp a ében” a “nduane ja dik.” (Bsa. 84:11; Héb. 12:29) Ñyenan Ézéchiel a nga bi, a nga yene ve ane Yéhôva a funan ako’o saphir, a too éto saphir é too mbôma’ane a ndutume wo faé. (Ézé. 1:26-28) Mbôle bi ngenane teke yene Yéhôva, nalé a ne bo ayaé na bi tabe ndi na a nye’e bia. Bôte béziñe ba simesane na Yéhôva a vo’o nye’e be amu fatan ényiñe be nga nyiñ. Yéhôva a yeme tebe été jap, a tu’a fe wôk amu jé é ne ayaé asu dap na be subu nye bebé. Asu na Yéhôva a volô bia a kate bia avale Zambe a ne Kalate wé. Éfia ba belane je asu na be timin avale môte Yéhôva a ne é ne nye’an. (1 Jean 4:8) Kalate Zambe a jô na Zambe a ne nye’an. Nye’ane ñwô wo wulu mimboone mi mame mié mise. Nye’ane Zambe ô ne étua anen a ngul aval é ne na a liti wô to’o be bôte ba nye’e ki nye.—Matt. 5:44, 45. w24.01 af. 26 ab. 1-3

Yéhôva a nga tobe Moïse na nnye a ke vaa bone be Israël minkôm Égypte a nga ve fe be mendeme, a nga telé nsume nkute na ô wulu be a môs, a telé ki nsume nduane na ô liti be éfufup alu. (Nkôl. 13:21) Moïse ba be bone be Israël be nga tôñe nsum ôte, ane ô nga ke kui be évele mañ. Bone be Israël be nga ko mbia woñ éyoñe be nga teme na be tele zañ évele mañ a nkane bita ya Égypte ô mbe ô tôñe’e be. Ve Moïse a nji bo ékop éziñ. Yéhôva émiene nnye a nga belane nye na a ke a ayoñe bôte dé wôé. (Nkôl. 14:2) Mvuse ya valé, Zambe a nga kôté be avale môt éziñ a nji ve’ele simesan. (Nkôl. 14:26-28) Mimbu 40 Moïse a nga bo nkôte si, a nga ke ôsu a tôñe’e nsume nkut asu na a liti bone be Israël zen. (Nkôl. 33:7, 9, 10) Yéhôva a nga belane nsum asu na a kobô a Moïse, Moïse ki a kalane bone be Israël mame Yéhôva a mbe a kate’e nye. Bone be Israël be mbe fo’o be bili benya beamu be mbe be liti’i na Yéhôva nnye a nga tebele be a zene ya be Moïse. w24.02 af. 21 ab. 4-5