Ngon ébulu

Zambe a nga ve Yésus ngule ya vaa minju’u mise bôte ba tôbane mie. Mesimba Yésus a nga bo me nga kôme liti na a bili ngule ya vaa minju’u bone be bôte be vo’o kui na be vaa. Éve’an é ne na, Yésus a ne ngule ya kôté bia éto belo ya abé nje éte é ne jam ôsu da bo na bi tôbane minju’u ane akon a awu. (Matt. 9:1-6; Rom. 5:12, 18, 19) Mesimba a nga bo ma liti na a ne ngule ya saé “aval akon ése,” a ne fe ngule ya wômôlô mimbim. (Matt. 4:23; Jean 11:43, 44) A bili fe ngule ya jôé akôs a ngule ya vaa mimbia minsisim. (Marc 4:37-39; Luc 8:2) Nlem ô bôô bia si éyoñe bia yeme na Yéhôva a nga ve mone wé ngule ya bo mame mete. Bi ne tabe ndi na bengaka’a bese Zambe a nga bo ba ye fo’o tôéban éyoñ Éjôé Zambe ja bo ba ye tebe. Mesimba Yésus a nga bo éyoñ a mbe si va ma ye’ele bia na a ye bo beta be mame melu ma zu éyoñ a ye jôé. w23.04 af. 3 ab. 5-7

Nge ékôane bekristene jôé é bili abui bekañete, a nalé a bo na be kate ve wo nkobô tyi’ibi. Ve te ve’ele bili atek. Kômesa’an abui biyalan ésulan ése. Nalé a ne volô na nge be nji ve wo fane ya yalan atata’a, wo ye kui na ô yalane nté ésulan ja ke ôsu. Éyoñe wo kômesan ayé’é ya Nkume mmombô a bete, nyoñ éyoñe ya jeñe nja ô ne zañ abeñ ése a nlô ajô. Nge ô bo de, teke bisô na wo ye bi mbamba biyalane ya ve nté ayé’é da ye lôt. Nde fe, ô ne kômesane biyalane ya mebeñe me bili bido’o miñye’elane ya Kalate Zambe bôte ba yen ayaé ya timin. Amu jé? Amu na abui bôt é ne bo te bete mo éyoñ ayé’é da ye kui mebeñe mete. Ve jé ô ne bo nge wo yene na abui bisulane da lôt ô kate kui na ô ve éyalan? kate’ môt a wulu ayé’é nsili wo te kômesane na wo ye yalan. w23.04 af. 21-22 ab. 9-10

Joseph a mbe nkômesane ya tôñe melebe me Yéhôva, a jam éte é nga volô nye na a bo mbamba nnôm. Biyoñe biyoñe bilal, Yéhôva a nga kate nye mame méziñ a mbe a yiane bo nda bôte jé. A nga tôñe mebendé mete mese teke jañele éyoñ, to’o éyoñ é nga sili na a bo beta mintyendan. (Matt. 1:202:13-15, 19-21) Mbôle a mbe a tôñe memvinda me Yéhôva, Joseph a nga kamane Marie, a nga jibi nye, a nyoñe fe ngap a nye. Tame ve’ele simesane avale mimboone mi Joseph mi nga tindi Marie na a tu’a nye’e nye a semé nye! A beyôm, mi ne vu Joseph éyoñe mia tôñe melebe me ne Kalate Zambe a nyoñe ngap a menda me bôte menan. Éyoñe wo tôñe melebe ya Kalate Zambe to’o éyoñe da sili na ô bo beta mintyendan, wo liti minga wôé na wo nye’e nye, wo yemete fe élate ya nda alu’u jôé. Sita Vanuatu, a lu’uya den a ntoo mimbu e lôte 20 a jô na: “Éyoñe nnôme wom a ve ngule ya tôñe memvinda me Yéhôva, ma tu’a semé nye. Nalé a bo na nlem ô bômbô ma si ne mieññ a na me tabe ndi a mintyi’an a nyoñ.” w23.05 af. 21 ab. 5

Bejuif ba ye bulane si jap, Jérusalem ba ye bo “ayoñ é ne étyi” asu Zambe wop. (Deut. 7:6) Nalé a nji tinane na be nji yiane beta bo mintyendane miziñ asu na be tu’a ve Yéhôva nlem avak. Abui bejuif é nga bialé Babylone, é mbe fe é nga yiane yene mam ane bôte ya wôé. Mvus abui mimbu, valé ate bone b’Israël be bulaneya si jap. Ngovina Néhémie a mbe fe’e ne vema, éyoñ a nga yene na bone be nga bialé Israël ba kate kui na be kobô nkobô bejuif. (Deut. 6:6, 7; Néh. 13:23, 24) Aval avé bone bete be mbe ve nye’e Yéhôva a kañe nye nge ba wô’ô ki nkobô Hébreu, nkobô be nga dañe belane wô asu na be tili Kalate Zambe? (Esdr. 10:3, 44) Bejuif bete be mbe be yiane bo beta mintyendan, ve é mbe é dañe tyi’ibi asu dap na be bo mintyendane mite Israël, vôme be mbe be va’a ngule na be beta télé nya ékaña’a.—Néh. 8:8, 9. w23.05 af. 15 ab. 6-7

Éngôngole jam é ne na, to’o bi bili beta évak, nge ki na bi ne avale môte da yeme ta’a mam, é ne kui na bi bo te ke tôé nsôñane wongan. Éve’an é ne na, “éyoñ a ndôba’ane” bi ne kui bia éyoñe bia yiane saé ngul asu na bi tôé nsôñane wongan. (Eccl. 9:11) Bi ne tôbane minjuk mia bo na bi ku som. (Mink. 24:10) Metyi ya abé bi be’e me ne fe tindi bia na bi bo mame ma volô ki bia na bi tôé nsôñane wongan. (Rom. 7:23) É ne fe kui na bi wô’ô nyule nte’an. (Matt. 26:43) Jé é ne volô bia na bi dañe minjuk mite? Te vuane na nge ô nji kui na wo tôé nsôñane wôé den nalé a nji tinane na wo ye ke tôé wô môs éziñ. Kalate Zambe a jô na bi ne tôbane minju’u abui biyoñ. Ve a jô fe na bi ne ngule ya dañe minju’u mite. Ôwé, éyoñe bia bo teke sili mo si to’o éyoñe bia tôbane minjuk, bia liti Yéhôva na bia kômbô ve nye nlem avak. Ngo’o abime meva’a Yéhôva a yiane wôk éyoñ a yen ane wo ke ôsu a ve ngule ya tôé nsôñane wôé! w23.05 af. 30 ab. 14-15

Ésaé nkpwa’a mefane ja volô mona fame na a yé’é na a saé a bôte mevale meva. Ja volô fe nye na a yeme belane moné wé a na a bo teke bo éndaman. (Philip. 4:11-13) Zene jia é ne volô môt na a bo ésaé é ne ngum aval é ne éyoñ a taté bo ésaé nkpwa’a mefane ya étun éyoñ. Nalé a volô be na be tabe nkômesane ya nyoñ ésaé nkpwa’a mefane ya éyoñ ése. Ésaé nkpwa’a mefane ya éyoñ ése é ne yooé mimbé ya bisaé bi ne ngum aval, aval ane ésaé melôñe nge ke ésaé ya Béthel. Befame bese ba yiane jeñe na be bo mame ma sili asu na be bi mefulu ma volô be na be bo bemvendé e bikôane bekristene biap. Kalate Zambe a jô na befame be bili nkômbane ya bo mame mete ba yi “mbamba jam.” (1 Tim. 3:1) A yiane taté bi mefulu ma sili asu na a bo mvolô bikôane bekristen. Bevolô bikôane bekristene ba su’u bemvendé nya abuii. Bemvendé a bevolô bikôane bekristene bese ba saéane bobejañ a besita a éjote nyul ése, a be ne ayôñ ésaé nkañete. w23.12 af. 28 ab. 14-16

Njô bôte Josias a nga taté na a jeñe Yéhôva éyoñ a mbe a bili mimbu 16. A mbe a kômbô yeme Yéhôva a bo nkômbane wé. Ve ényiñ ésoé njô bôt éte é nji be tyi’ibi. Abui bôte ya éyoñ éte é mbe é kañe’e bivuse bezambe. Ajô te, Josias a mbe a yiane bo ayok asu na a volô be na be telé évus ékaña’a. A nga liti fo’o na a ne ayok amu ôsusua na a bi mimbu 20, a nga taté na a vaa évus ékaña’a ayoñ Israël. (2 Mka. 34:1, 2) Nge ô ngenan ésoé, ô ne liti na wo vu Josias éyoñe wo jeñe na ô yeme Yéhôva a vu mefulu mé. Nalé a ye volô wo na ô bi nkômbane ya ve womiene ngumba be Yéhôva. Aval avé ntyi’an ôte wo ye nambe ényiñe jôé ése? Luke a nga duban a bili mimbu 14 a jô na: “Ataté éyoñe ji, ésaé ma bo Yéhôva nje ma zu telé ôsu ényiñe jam, a ma zu jeñ a ngule jam ése na me ve nye nlem avak.” (Marc 12:30) Ngo’o abime bibotane wo ye bi nge wo kômbô bo ane Luc! w23.09 af. 11 ab. 12-13

Éyoñe nlômane Paul a nga tili ékôane bekristene ya Thessalonique kalate, ékôan éte é mbe é ngenane teke tebe ngume mbu. Bôte be mbe be wulu’u je be nji be be yiane bi mfañe ñyeman, a be nga yiane fe bo abui bikop. Ve be mbe be yian ésemé. Nté beta étibila’a a subu bebé, éko éziñe da ye sili na mebendé me so bia ve be bemvendé ya ékôane bekristene jangan étam a da ye sili na bi tu’a bo mewôk a lôt avale bia bo den. Éko éziñe bia ye beta bi melebe ma so Tin ékôane nge wofise wo tebele ésaé, ajô te é ne nya mfii na bi ve ngule ya nye’e a taté na bia semé bemvendé bangan éyoñe ji. To’o da kui aya, nkelané ôsu a ba’ale mbamba mfasane wongan a ve ngule ya bo te bem ôsimesane wongane bikobe biap. Ve bia yiane ke ôsu a yene be ane bitôtôlô bekristene Yéhôva a belane bie a zene ya be Yésus. Aval ane ébene ja kamane nlô mone bezimbi, ndi nleme jangane ya nyiane ja kamane fe asimesane dangan. Éyoñe bi bili ngule ndi nlem, nalé a volô bia na bi yene na mame ya émo ji me ne zezé. (Philip. 3:8) Ndi nleme jangane ja volô bia na bi tebe ne bip a tabe ne mieññ. w23.06 af. 11-12 ab. 11-12

Bôte ba vô’ôlô “akute minga” be bili na ba nyoñe ntyi’ane wu: Ye ba ye kañese mbañete wé nge momo? Bi bili abui b’amu ya sa’ale mbia nkeane binoñ. “Akute minga” bia te jô de da jô na: “Mendim me ne ñwuban me ne éyôyok.” (Mink. 9:17) Jé é ne “Mendim me ne ñwuban?” Kalate Zambe a ve’e nkeane binoñe zañe bôte be ne nlu’an a bivôvoé mendim. (Mink. 5:15-18) Yéhôva a kañese na fame ba minga be ne nlu’ane mbe étame be bu’ubane nkeane binoñe zañe jap. Avale nkeane binoñ éte da selane fo’o a “mendim me ne ñwuban.” Mme mete ma yiane bo avale nkeane binoñe Yéhôva a tyili. Avale nkeane binoñ éte da boban asoé fo’o ve ane môt a wube jôm é nji bo énjé. “Mendim me ne ñwuban” me ne tu’a yené ve ane me ne éyôyok éyoñe bôte ba ke binoñe mbia nkeane ba simesane na teke môt a yeme jame ba bo. Ngo’o abim akute mfasan éte! Ba vuane na Yéhôva a yene mame mese. Teke jôm éfe é ne ayôl ane jañele élat a Yéhôva, a teke jôm éziñ é ne bo “éyôyok” été.—1 Cor. 6:9, 10. w23.06 af. 22 ab. 7-9

Ô ne bo aya nge wo yene na wo ye’elane ki fe Yéhôva a nleme wôé ôse, nge ki na wo nye’e ki fe minkañete aval ô mbe ô nye’e mie melu mvus? Te ji’a simesane na ô nji beta bi nsisime Yéhôva. Mbôl ô be’e metyi ya abé, asimesane dôé é ne tyendé môs éziñ. Nge wo taté na wo wô’ô ésaé nkañete njuk, simesa’ane nkañete nlômane Paul. Akusa Paul bo a mbe a jeñe’e na a vu Yésus, a meme na biyoñe biziñ a nji be a bili éva’a ya bo mam a mbe a yiane bo. Nllomane Paul a mbe a kômbô jalé ésaé nkañete jé to’o éyoñ a nji be a bili éva’a ya bo de. Avale te da da, te ve’ele kañese na Nleme wongan ô ne ne mendu’ane ñwô ô nyoñe mintyi’an asu dangan. Nyoñe’e ntyi’ane ya bo mame me ne zôsô to’o éyoñ ô nji bi nkômbane ya bo me. Nge wo ke ôsu a bo jam é ne zôsô, asimesane dôé é ne su’ulane tyendé ane éyoñe ja lôt.—1 Cor. 9:16. w24.03 af. 11-12 ab. 12-13

Bia fe bi ne liti bobejañ a besita na bia nye’e be éyoñe bia futi be nsamba bemvôé wongan. (2 Cor. 6:11-13) Abui ya be bia é ne bikôane bekristene bi bili bobejañ a besita ba so bevôme bevôm, be bili fe mefulu mevale meval. Bi ne yemete nye’an ô ne zañe jangan éyoñe bia bem ôsimesane wongane mbamba mefulu be bili. Éyoñe bia yé’é yen bobejañe bevok ane Yéhôva a yene be, bia liti be ne bia nye’e be. Da ye sili na bi nye’e bobejañ a besita éyoñe ya beta étibila’a. Éyoñe beta étibila’a a ye taté, aval avé Yéhôva a ye kamane bia? Bi tame zu yene mebendé Yéhôva a nga ve ayoñe dé éyoñe Babylone ya melu mvus a nga zu wosane de. A nga jô be na: “Za’an, a bôte bam, nyi’i menda môé, a dibe mimbé miôé mia bômane wo: solé’é womiene mon étun, akekui ayaa da ye mane lôt.” (Ésa. 26:20) Éko éziñe da ye fe sili na bi tôñ avale mebendé te éyoñe ya beta étibila’a. w23.07 af. 6-7 ab. 14-16

Bôte bese ba yiane yeme na mi ne teke yemete na mame me bobane ve ane mia yi. Ye bôte ba yeme ma ane môt a ne teke yemete na mame me bobane ve aval a yi, nge ki ane môt a ne évôvoé a ôjibi? Nge ki ye ba yene ma ane avale môte da beme sen ékanga é too fe melo? Ye ma vô’ôlô bôte bevok a tyendé ôsimesane wom éyoñe nalé a sili?’ Éyoñe bia yemete ki bôte bevo’o na be bo mam avale bia yi, bia liti na bia vu Yéhôva ba Yésus. Bia yiane bo ngule ya bo mintyendan éyoñe mame ma tyendé ényiñe jangan. Mintyendane mite mi ne soo bia avale minju’u bi nji ve’ele buni na bi ne bi môs éziñ. Éko éziñe bi ne bi ngul ôkon atemetem. Bi ne teme be nga mane bete biôme tañe nge ki be nga tyendé éjôé ya si bi too, a nalé a ne soo bia abui minjuk. (Eccl. 9:11) Bi ne fe tebe meve’ele éyoñ ékôane Yéhôva ja jô bia na bi tyendé fatan ésaé bia to bi bo’o nge ki na bi ke saé afôla éfe. Bi ne yemban a mfefé été wongane nge bia bo mame menyine ma: (1) e kañese mfefé été wongan, (2) e bem ôsimesane wongane mame bi ne ngule ya bo éyoñe ji, (3) e jeñe na bi yemelane mbamba be mame bi bili ényiñe jangan, a (4) e jeñe na bi volô bôte bevok. w23.07 af. 21-22 ab. 7-8

Nkulu mejô Daniel a mbe a ngenane mongô éyoñe bôte ya Babylone be nga kee nye minkôme si jap, ôyap a Jérusalem. Akusa bo Daniel a mbe a ngenan ésoé, betebe ôsu ya Babylone be nga yene na a mbe ngum aval. Be nga dañe fombô “jôm [môt] a yen atan,” ane be nga yene na a ne “mvo’é ne selem, [a] to abeñ,” a so’o fe mfañe nda bôt. (1 Sam. 16:7) Mame mete mese me nga bo na Bebabylonien be yañele nye asu na a ke saé nda njô bôt. (Dan. 1:3, 4, 6) Yéhôva a mbe a nyeke’e Daniel, amu a nga tyi’i na a wulu ba’aba’a a Yéhôva a taté éyoñ a mbe ésoé. Ajô te, éyoñe Yéhôva a nga jô na Daniel a ne ane Noé a Job, Daniel a mbe a yiane bi fo’o ve mimbu 20. Mejô mete ma liti na Yéhôva a mbe a yene’e na Daniel a ne zôsô ane Job ba Noé, bitôtôlô bebo bisaé bié bi nga kañe nye melu mvus. (Mett. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; Ézé 14:14) Yéhôva a nga ke ôsu a nye’e Daniel amu mbamba be mam a nga bo ényiñe jé ése.—Dan. 10:11, 19. w23.08 af. 2 ab. 1-2

Éyoñe môt a kômbô kuse nda ya tabe, nga môt ate émien a ye kôme nyoñe éyoñe ya fase mame mese ya nda éte ôsusua na a kuse je? Bi ne bo avale da éyoñe bia lañ a yé’é Kalate Zambe. Nge wo lañe Kalate Zambe ane wo mate mbil, wo ye fo’o yeme ve bone be mame be ne été, nge ki “mintene miñye’elane ya atata’a ya minjôane mi Zambe mi ne étyi.” (Héb. 5:12) Ajô te, avale môt a kômbô kuse nda a jeñe na a “nyiine” nda été asu na a yem avale nda éte é ne, wo fe wo yiane kôme yé’é Kalate Zambe asu na ô tu’a wô’ô miñye’elane mi ne été. Asu na bi kôme wô’ô jame Kalate Zambe a jô, bia yiane kôme jeñe na bi yen aval avé mengabe mese ya Kalate Zambe ma wô’an a bo nlô ajô wua. Jeñe’e fe na ô wô’ô mame wo buni, a amu jé wo buni me. Asu na bi kôme wô’ô Kalate Zambe, bia yiane yé’é nye édok été. Nlômane Paul ô nga jô bobejañ a besita na be kôme nyoñ éyoñe ya yé’é Kalate Zambe asu na be “kôme yeme nya ñyemane, jé é ne ndam, ayap a ôyabe yôp a édok” ya benya mejôô. Nalé a ye volô be na be bi ‘ngule minkañ a yeme mbôka’a ya’ mbunane wop. (Éphé. 3:14-19) Bia fe bia yiane bo avale da. w23.10 af. 18 ab. 1-3

Kalate Zambe a kobô ajô abui bôt é nga liti fulu ôjibi. Amu jé wo nyoñe ki éyoñe ya lañe minkañete mite a bindi mie éyoñe wo bo ayé’é étame dôé? Bi tame zu kobô ajô David. Akusa bo a mbe a ngenane mongô éyoñe be nga wo’o nye mbon asu na a bo njô bôte ya Israël, a nga yiane yange abui mimbu ôsusua na a taté na a jôé. Siméon ba Anne be nga bo Yéhôva ésaé a nlem ôse nté be mbe be yange’e Messie be nga kak. (Luc 2:25, 36-38) Nté wo yé’é minkañete mite, jeñe’e na ô bi biyalane ya minsili mi: Jé é nga volô môte ya nkañete wu na a bo ôjibi? Bibotane bivé a nga bi amu a nga liti na a ne ôjibi? Aval avé me ne vu nye? Ô ne fe yé’é mame méziñ éyoñe wo lañe minkañete mi bôte be nji liti fulu ôjibi. (1 Sam. 13:8-14) Ô ne sili womiene na: ‘Jé é nga bo na bôte bete be bo ôjeja’a?’ Mbia be mame bevé be nga kui be amu be mbe ôjeja’a?’ w23.08 af. 25 ab. 15

Nlômane Pierre a nga ba’ale élat, a nji kañese na jam éziñ é bo na a bo teke beta tôñe Yésus. A nga bo de éyoñe Yésus a nga jô beyé’é bé jam éziñe be nji kui na be wôk. (Jean 6:68) Abui ya bebe é nga lume Yésus mvus été été, teke jeñe na be kôme wô’ô jam a mbe a kômbô’ô jô. Ane ô vaa ve Pierre. A nga ba’ale élat a Yésus amu a mbe a yeme’e na Yésus étame nnye a bili “mejô ya ényiñe ya nnôm éto.” Yésus a mbe a yeme’e na Pierre a minlômane mivo’o ba ye li’i nye étam. Ve Yésus a nga jô Pierre na a too ndi na a ye beta so a ke ôsu a wulu ba’aba’a a nye. (Luc 22:31, 32) Yésus a nga kôme yeme na “nsisim ô ne ngul, ve nsôn ô ne atek.” (Marc 14:38) Ajô te, to’o éyoñe Pierre a nga sôane Yésus, Yésus a nji wua nlômane wé fé. Éyoñe Yésus a nga wômô, a nga yené be Pierre éko éziñe vôm a mbe étam. (Marc 16:7; Luc 24:34; 1 Cor. 15:5) Tame ve’ele simesan avale jam éte é nga ve Pierre ngule nyul, nnye ate nlem ô mbe abé amu ékop a nga bo. w23.09 af. 22 ab. 9-10

Zambe a jamé nge ki buti bikobe bi bôte ba tabe nye ndi. A jamé be a nlem ôse teke beta lañe minseme miap. (Bsa. 32:1, 2) Mvuse ya valé, a yene bôte bete zôsô mise mé amu mbunane wop. Akusa bo Zambe a nga loone Abraham, David, a bitôtôlô bebo bisaé bié bivo’o na bezôsô be bôt, ve be mbe be ngenane be be’e metyi ya abé. Amu mbunane wop, Zambe a mbe a yene’e na be ne teke bijô, e dañedañ éyoñ a mbe a ve’e be a bôte be nji be be kañe’e nye. (Éphé. 2:12) Avale nlômane Paul a nga kôme ngôné, mbunan ô ne nya mfii asu na môt a bi mbamba élat a Zambe. Mbunane ñwô ô nga bo na Abraham ba David be bo bemvôé be Zambe, nalé a liti na nge bia buni Zambe bia fe bi ne ngule ya bo bemvôé bé. w23.12 af. 3 ab. 6-7

Melu ma, bekristene bese be bili mvome ya ve Yéhôva metuna’a éyoñe ba belan éyoñe jap, ngule jap, biôme bi mo biap asu na be suk Éjôé Zambe. Bi ne liti na bia nyane mvome ya bo Yéhôva ésaé éyoñe bia ve nye metuna’a ma dañe abeñ. Nlômane Paul wo kobô ajô ya mame méziñe bi nji yiane ve’ele biasé ékaña’a bia ve Yéhôva. (Héb. 10:22-25) Mame mete me ne meye’elane bia bo Yéhôva, éyoñe bia kobô bôte bevo’o ajô ya mbunane wongan, ntabane bisulane nsamba a bobejañe ya ékôane bekristen, a na môt ase a ve nyu mbo’o ngule nyul “e dañedañ amu [bia] yene na môs [Yéhôva] ô ntoo bebé.” Bebé memane ya kalate nlitan, éngele Yéhôva a jô biyoñe bibaé na: “Kañe’e Zambe!” (Nli. 19:10; 22:9) Ngo’o nge bia bo teke ve’ele vuane bido’o bi mame bia te yé’é a lat a beta temple ya nsisime Yéhôva, a nyane mvome bi bili na bi kañe beta Zambe wongan! w23.10 af. 29 ab. 17-18

Bia bese bia kômbô ke “ôsu a nye’esan.” Ajô te é ne mfi na bi bo teke vuane mejô me Yésus ma, “nye’an abui bôte wo ye ke wo voé.” (Matt. 24:12) Yésus a nji jô na beyé’é bé abui ba ye bo teke nye’e bôte bevok. Ve bia yiane tabe ntyele ya vu mefulu me bôte ba bômane bia. Nté bia ba’ale jam éte ôsimesan, bi tame zu jeñ éyalane ya beta nsili nyi: Jé ja ye volô bia na bi yeme nge nye’ane bia nye’e bobejañ ô ngenane ngul? Zene jia é ne volô bia na bi yeme nge nye’ane wongan ô ngenane ngul é ne éyoñe bia nyoñ éyoñe ya fombô avale bi wô’ô bo éyoñe bi tele bité biziñ. (2 Cor. 8:8) Pierre a nga liti été jia ya été éyoñ a nga jô na: “Jame da dañe mame mese é ne na, môt ase a nye’e nyu mbo’o nya nye’ane, amu nye’ane wo buti abui minsem.” (1 P. 4:8) Ajô te bisek a bikobe bi bobejañe bi ne telé mbunane wongane meve’ele été. w23.11 af. 10-11 ab. 12-13

Bi vo’o jô na bia tôñ atiñe Yésus a nga ve bia na bi nye’e bôte bevo’o nge bia tyi’i na bia nye’e fo’o ve bôte béziñ ékôane bekristen été, bi teke ki nye’e ba bevok. Ve avale Yésus a nga bo, é ne kui na bia be bôte béziñe bi dañe kui a lôte ba bevok. (Jean 13:23; 20:2) Ve nlômane Pierre a lebe bia na bi nye’esan ane bibu’a ya nda bôte jia. Bia ve ngule ya nye’e bobejañ a besita bangane bese amu be ne bibu’a ya nda bôte jangan. (1 P. 2:17) Pierre a nga jô bia na: “Môt ase a nyeke’e nyu mbo’o nya nye’ane a nlem ôse.” (1 P. 1:22) Éyoñe Pierre a kobô ajô e nye’e a “nlem ôse” éfuse ji, a kômbô jô na bia yiane nye’e avale môt ése, to’o môte bia be nye metyi ma tôbane ki. Bi ne sili biabebiene na, bia ye bo aya nge mojañ a bo bia jame da bo bia nleme mintaé? Jame bi ne taté simesan é ne na bia fe bi bo nye abé a lôte na bi liti nye nye’an. Ve Yésus a nga ye’ele Pierre na mboone ôte ô ne abé mise me Zambe. (Jean 18:10, 11) Pierre a nga jô na: “Te bulané abé a abé, nge ata a ata, ve mi yalane bôt a bibotan.” (1 P. 3:9) Éyoñe bia nye’e bôte bevok a nlem ôse, bia ye mvamane be. w23.09 af. 28-29 ab. 9-11

Bi ne fe’e ne vema éyoñe bia yen ane bongô ba yaé ane vio a ji’a bo benya bôtô. Da yené ve ane bongô ba ve ki ngul éziñ asu na be yaé. Ve asu na kristen é yaé nsisim, ja yiane ve ngule ya bo mame méziñ. (1 Cor. 13:11; Héb. 6:1) Asu na bi tôé nsôñan ôte, da sili na bi bi ngul élat a Yéhôva. Da sili fe bia mfufube nsisim asu na a volô bia na bi bi mbamba mefulu mé volô bia na bi yeme bo mame méziñ, a na bi tabe nkômesane ya be’e mimbe’e miziñe melu ma zu. (Mink. 1:5) Yéhôva a nga té binga a befam. (Mett. 1:27) Éyoñe bia fombô éyeka’a, bi ne ji’a yene na fame ba minga ba selan, ve ba selane fe mimfa’a mife. Éve’an é ne na, éyoñe Yéhôva a nga té fame ba minga, a nga ve môt ase ya bebe ngume mbe’e. Ajô te, da sili na be bi mefulu méziñ a na be yeme bo mame méziñe me ne volô be na be yeme be’e mimbe’e miap.—Mett. 2:18. w23.12 af. 18 ab. 1-2

Ye Yésus a mbe a yii’ fe na bôte befe be belan éyôlé Ésa wé? Teke vaa nge beté. Melu mvus, bete ôsu béziñe ya miñyebe be mbe be yiane buni na éyôlé Zambe é ne étyi aval é ne na môt éziñ a nji yiane tote je. Ve Yésus a nji ve’ele kañese na aval évuse ñye’elan éte é kamane nye na a ve éyôlé Ésa wé ôlu’u. Tame ve’ele simesan éyoñe Yésus a nga vaa môt éziñe mbia nsisime ngoto ya Gérasa. Bôte be nga ko woñ ane be nga ye’elane Yésus na a kôlô afôla éte, ane Yésus a nga ke vôme mfe. (Marc 5:16, 17) Ve a mbe a yi’i na bôte be yem éyôlé Yéhôva. Jôme te nje a nga jô môt a mbe a bili mbia nsisime na a kate bôt, sake jame Yésus a ke bo ve jame Yéhôva a ke bo asu dé. (Mark 5:19) Melu ma, Yésus a yi fe na bi volô bôte ya si ése meku’u menyine na be yem éyôlé Ésa wé! (Matt. 24:14; 28: 20) Éyoñe bia bo nalé, bia ve Yésus, Njô wongane nlem avak. w24.02 af. 10 ab. 10

Bi bili fo’o beta ébotane ya bo bibu’a ya nda bôte Yéhôva, mbia biyoñe ya asu’ulane bia nyiñe bi. Nté ényiñe ya émo ji ja tu’a ke ôsu a bo abé, Yéhôva a ve bia bobejañ a besita ba su’u bia. (Bsa. 133:1) A volô bia na bi nyiñe meva’a été a menda me bôte mangan. (Éphé. 5:33–6:1) A ve bia atyeñe meyen a fe’e ya dañe minju’u bia tôbane mie, a volô fe bia na bi ba’ale ava’a dangan. Ve bia yiane ve ngule ya ke ôsu a wulu ba’aba’a a Yéhôva. Amu jé? Amu é ne kui biyoñe biziñe na bôte bevo’o be jô nge ke bo mame me ne kolé bia ôbak. Bi ne fe bili atek éyoñe bia bo bikop, e dañedañ éyoñe bia bo ékobe jia abui biyoñ. Bia yiane ke ôsu a bo Yéhôva ésaé (1) éyoñe mojañe nge sita a bo jame da bo na bi kolé ôbak, (2) éyoñe môt ô nga luk a bo jame da te’e wo nyul, a (3) éyoñe bikobe biangane bia te’e bia nyul. w24.03 af. 14 ab. 1-2

Biyoñe biziñ ô ne bo ô lañe’e minkañete mi bobejañ a besita be nga ve ngule ya nene ésaé nkañete jap. Éko éziñe be nga ke Sikôlô bekañete mbamba foé ya Éjôé, nge ki na be nga ke su’u ésaé nkañete vôme bekañete ba jemban. Nge ô ne ngule ya bo mame mete, a ne angôndô ya mbamba jam. Bebo bisaé be Yéhôva be bili éva’a ya nene ésaé nkañete jap. (Mame mi. 16:9) Ve jé ô ne bo nge ô nji bo ngule ya nene ésaé nkañete jôé éyoñe ji? Te ve’ele simesane na bôte ba bo de ba dañe wo. Jame da dañe mfi asu kristen é ne na é ke ôsu a mate mbile ya ényiñe wé. (Matt. 10:22) Te vuane na wo ve Yéhôva nlem avak éyoñe wo bo mame mese ô ne ngule ya bo asu na ô bo nye ésaé. Mbamba zene ya liti na wo ke ôsu a tôñe Yésus éyoñ ô maneya dubane le.—Bsa. 26:1. w24.03 af. 10 ab. 11

Ésa wongane ya yôp été a jô bia na, a ye jamé bia nge bia jôban abé dangan. (Bsa. 86:5) Ajô te, nge bia kôme jôban abé dangane nya njôbane, bi ne tabe ndi a mame Yéhôva a jô, bi ne fe tabe ndi na a ye jamé bia. Te vuane na Yéhôva a vo’o sili bia mame bi nji bo ngule ya bo. A nye’e mame mese bia bo asu na bi ve nye nlem avak. Ve a yi na bi bo me a nleme wongan ôse. Tame simesane bôte be nga bo Yéhôva ésaé melu mvus a nleme wop ôse. Bi ne nyoñ éve’ane nlomane Paul. A nga bo Yéhôva ésaé abui mimbu a ayôñ ése. A nga wulu abui bekilimeta a kele’e a kañete, a bôndé fe abui bikôane bekristen. Ve éyoñe mame me nga tyendé ényiñe jé, Paul a nji be ngule ya beta kañete aval a mbe a bo’ok. Nde ye nalé a tinane na Yéhôva a nji be a beta wô’ô Paul mvaé? Momo. A nga ke ôsu a bo abim a mbe ngule ya bo, a Yéhôva a nga botane nye. (Mame mi. 28:30, 31) Avale te fe, été jangan é ne bo na mame bi ne bo’ok asu Yéhôva me tyendé. Ve jame da dañe mfi mise me Yéhôva é ne beamu ba tindi bia na bi bo nye ésaé. w24.03 af. 27 ab. 7, 9

A zene ya meye’elan a mbe a ye’elan Yéhôva, Yésus a nga ve beyé’é bé mbamba éve’ela ya tôñ. Nté ôse a nga bo ésaé nkañete jé, Yésus a mbe mbane meye’elan. Yésus a mbe a yiane jeñ éyoñe ya ye’elan amu a mbe a bili abui mame ya bo, a amu abui bôt é mbe é bôma’ane nye kom ése. (Marc 6:31, 45, 46) A mbe a vee ndibe tyé asu na a bi éyoñe ya ye’elane vôm a ne étam. Éyoñ éziñ a nga ye’elane ngumba alu ôsusua na a nyoñe beta ntyi’an. (Luc 6:12, 13) Ôsusua na Yésus a wu, a nga ye’elan abui biyoñ alu a nga kandane lôte si va asu na a sondô beta jam a mbe a yiane kandane bo. (Matt. 26:39, 42, 44) Éve’ela Yésus ja ye’ele bia na, to’o bi bili abui mame ya bo, bia yiane jeñe na bi bi éyoñe ya ye’elan. Asu na bi bi éyoñe ya ye’elan, é ne sili na bi kôlô si ndibe tyé nge ke na bi ye’elane mame ngô’é éyoñe bôte bese be maneya ke ôyo. Éyoñe bia bo nalé, bia liti Yéhôva na bia nyane beta das a nga ve bia. w23.05 af. 3 ab. 4-5

Tame yen éfia e “sôéban” éfuse ya mose wu. Kalate éziñ a jô na éfia éte ja tinane na e sôéban ane mone ôsôé. Mbamba éve’an ate a liti abim avé Yéhôva a nye’e miñwo’on. Miñwo’one mibiene mia yeme na mi ne “nye’ane be Zambe.” (Jude 1) Nlômane Jean ôbien ô nga jô na: “Tame Yenan abim Ésa a nga nye’e bia. Amu a nga kañese na bi loobane na bone be Zambe.” (1 Jean 3:1) Ye nye’ane Zambe wo su’u ve be miñwo’on? Momo, Yéhôva a nye’e bia bese. Jam avé da dañe bo’olô na Yéhôva a nye’e bia? Ntañ. A zene ya ntañ, Yéhôva a nga tu’a liti na a nye’e môta binam ase.—Jean 3:16; Rom. 5:8. w24.01 af. 28 ab. 9-10

Éfuse é ne yôp le ja liti jam afe é nga volô David na a dañe woñe wé. Akusa bo ényiñe jé é mbe é tele’e nfôm awu éyoñ ése, David a mbe a nyoñe’e éyoñe ya bindi mame Yéhôva a ye beta bo asu dé melu ma zu. David a mbe a yeme’e na Yéhôva a ye nyi nye mbamba éyoñ. Nde fe Yéhôva émien a nga kôme jô na David nnye a ye bo njô bôte ya Israël mvuse Saül. (1 Sam. 16:1, 13) David a mbe a too ndi a nleme wé ôse na bengaka’a be Yéhôva bese ba ye tôéban. Yéhôva a nga ka’ale na a ye bo jé asu dôé? Bi nji yange na Yéhôva a kamane bia minju’u mise bia tôbane mie den. Ve wo yiane ba’ale na minju’u mise wo tôbane mie émo di Yéhôva a ye mane vaa mise mfefé émo. (Ésa. 25:7-9) Nté wongan a ne ngule ya wômôlô bewu, a ne ngule ya saé bia, a ne fe ngule ya va besiñe bangane bese.—1 Jean 4:4. w24.01 af. 6 ab. 12-13

Simesa’an éyoñ ô nga ve womiene ngumba be Yéhôva a duban. Ô nga yé’é mame mete mese amu wo kômbô tebe ngame Yéhôva. Simesa’ane mame me nga volô wo na ô yeme na ô yeneya benya mejôô. Ô nga kôme yeme Yéhôva ane ô nga taté na wo semé Ésa wôé ya yôp été a nye’e nye. Mbunane wôé ô nga yaé ane ô nga jôbane mame me abé môé. Nleme wôé ô nga tindi wo na ô jô’é mame Yéhôva a vini a taté na wo ve nye nlem avak. Nlem ô nga bômbô wo si éyoñ ô nga yeme na Zambe a maneya jamé abé dôé. (Bsa. 32:2) Ô nga taté na wo tabe bisulan a kate bôte bevo’o mam ô mbe ô yé’é. Mbôl ô nga ve womiene ngumba be Yéhôva a duban, ô nga wulu zene ya ényiñ éyoñe di. (Matt. 7:13, 14) Kele’ ôsu a tebe ne bip, te ke feñelan mfa’a ya ésaé bia bo Yéhôva a mfa’a ya ba’ale metiñe mé. w23.07 af. 17 ab. 14; af. 19 ab. 19

Éyoñe wo simesane na ô nga ve womiene ngumba be Yéhôva meye’elan été, wo ye bi ngule ya bo te ku meve’ele. Nde ñhe, ye ô ne taté na wo bo ayas a môt a nji bo nyo nnôme nge ki nyo ngal? Momo! Ô nga mane ka’ale Yéhôva na wo ye ve’ele bo avale jam éte. Nge ô nji jô’é na mbia minkômbane mi yaé wo nlem, wo ye ke wu nju’u ya titane mie, a wo ye “sa’ale . . . zene ya bôte be ne abé.” (Mink. 4:14, 15) Éyoñe bia nyoñ éyoñe ya bindi éve’ela Yésus, nalé a ne volô bia nya abuii. A nga tyi’i na a zu bo fo’o ve mame ma ve Ésa nlem avak. Aval ane Yésus, bia fe bia tyi’i na bia sa’ale jam ése é ne ve Zambe bi nga ve biabebiene ngumba nlem abé. (Matt. 4:10; Jean 8:29) Nya ajôô a ne na, minjuk a meve’ele mia ve wo fane ya liti na ô nyoñeya ntyi’ane ya “ke ôsu a tôñe” Yésus. Nté wo bo de, ô ne tabe ndi na Yéhôva a ye volô wo. w24.03 af. 9-10 ab. 8-10