¿Nqʼax chawäch rït achkë riʼ jun kantzij naʼoj y achkë xa jun tzʼukün tzij?

1. ¿Achkë rma naloqʼoqʼej rït ri kantzij taq naʼoj ye kʼo chpan le Biblia?

JONTIR röj, rsamajelaʼ Jehová, kowan nqaloqʼoqʼej ri kantzij taq naʼoj ye kʼo chpan Rchʼaʼäl ryä. Kimä ri naʼoj riʼ, röj qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová (Rom. 10:17). Röj qataman chë ryä xuʼän ri congregación rchë xok «ri columna ri achiʼel ta kʼo chkixeʼ ri kantzij taq naʼoj» (1 Tim. 3:15). Y kan rkʼë ronojel qan nqanmaj kitzij ri yekʼwayon bʼey chqawäch, rma ryeʼ nkikʼüt chqawäch ri kantzij taq naʼoj ye kʼo chpan le Biblia y nkiʼij chqë achkë nkʼatzin nqaʼän rchë nqaʼän ri nrajoʼ Dios (Heb. 13:17).

2. Rkʼë ri nuʼij Santiago 5:19, ¿achkë rma nkʼatzin nqachajij qiʼ?

² Tapeʼ röj qataman chik ri kantzij taq naʼoj ye kʼo chpan le Biblia y qataman chë nkʼatzin nqaʼän ri nuʼij pä rtinamit Dios chqë, nkʼatzin nqachajij qiʼ rma ye kʼo jojun nkajoʼ chë röj ma yeqanmaj ta chik ri naʼoj riʼ (taskʼij rwäch Santiago 5:19). Satanás kʼo ta nrajoʼ chë röj ma nqakʼuqbʼaʼ ta chik qakʼuʼx chrij le Biblia o chrij ri nuʼij pä rtinamit Jehová chqë (Efes. 4:14).

3. ¿Achkë rma nkʼatzin nqayaʼ chwäch qan chë ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia ya riʼ ri kantzij? (Efesios 6:13, 14).

³ (Taskʼij rwäch Efesios 6:13, 14). Xa jbʼaʼ chik apü, ri Diablo xkerqʼöl ye kʼïy winäq rchë xtkiʼän chʼaʼoj rkʼë Jehová (Apoc. 16:13, 14). Chqä xttäj na rqʼij rchë xkerqʼöl rsamajelaʼ Jehová (Apoc. 12:9). Rma riʼ kan kowan nkʼatzin nqʼax chqawäch achkë naʼoj ye kantzij y achkë xa tzʼukün taq naʼoj, rchë ke riʼ xa xuʼ xkeqanmaj ri kantzij taq naʼoj (Rom. 6:17; 1 Ped. 1:22). Nkʼatzin nqʼax ya riʼ chqawäch, rma ya riʼ xtqtoʼö rchë xtqkolotäj qa chpan ri jun nüm kʼayewal petenäq chqij.

4. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

⁴ Chpan re tjonïk reʼ xtqtzjon chkij kaʼiʼ naʼoj ri nkʼatzin yejeʼ qkʼë rchë nqanmaj chë ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia ya riʼ ri kantzij chqä rchë xtqaʼän ri nuʼij pä rtinamit Jehová chqë. Chqä xtqatzʼët achkë oxiʼ nkʼatzin nqaʼän rchë ronojel mul xkeqasmajij ri kantzij taq naʼoj ye kʼo chpan le Biblia.

NAʼOJ RI NKʼATZIN YEJEʼ QKʼË RCHË NQANMAJ CHË RI NAʼOJ YERKʼÜT LE BIBLIA YA RIʼ RI KANTZIJ

5. ¿Achkë rma nqaʼij chë ri nqaxiʼij qiʼ chwäch Jehová nqrtoʼ rchë yeqatamaj ri kantzij taq naʼoj?

⁵ Tqaxiʼij qiʼ chwäch Jehová. Ri nqaxiʼij qiʼ chwäch Jehová ntel chë tzij nqaxiʼij qiʼ nqaʼän xa bʼa achkë jun ri ma nqä ta chwäch ryä rma kowan nqajoʼ. Nqajoʼ nqʼax chqawäch achkë riʼ ri ütz chqä ri ma ütz ta chqä achkë naʼoj ye kantzij y achkë xa tzʼukün taq naʼoj, rchë ke riʼ Jehová kiʼ rkʼuʼx xtuʼän qkʼë (Prov. 2:3-6; Heb. 5:14). Majun bʼëy tqayaʼ ta qʼij chë nqaxiʼij más qiʼ chkiwäch ri winäq chwäch Jehová, rma kʼïy chkë ri nkiʼän ryeʼ ma nqä ta chwäch ryä.

6. ¿Achkë xkiʼän ri 10 achiʼaʼ rma xkixiʼij kiʼ chkiwäch ri winäq?

⁶ We röj xtqaxiʼij más qiʼ chkiwäch ri winäq chwäch Dios, rkʼë jbʼaʼ xa xkeqanmaj jojun naʼoj ri ma kikʼwan ta kiʼ kikʼë ri naʼoj yerkʼüt Jehová. Qtzjon chkij ri 12 achiʼaʼ ri xkibʼetzʼetaʼ ri ilew ri xtzüj Jehová chkë ri israelitas. 10 chkë ri achiʼaʼ riʼ xkixiʼij más kiʼ chkiwäch ri winäq aj Canaán chwäch Jehová, rma riʼ xkiʼij ya reʼ: «Ma ütz ta nqabʼebʼanaʼ chʼaʼoj kikʼë ri winäq riʼ, rma ryeʼ kʼo más kichqʼaʼ chqawäch röj» (Núm. 13:27-31). Ri winäq aj Canaán kan kʼo wä más kichqʼaʼ chkiwäch ri israelitas, rma riʼ ri xkiʼij ri achiʼaʼ riʼ majun tzʼukün tzij ta. Ye kʼa taq ryeʼ xkiʼij chë ma xkekowin ta chkij ri winäq riʼ xkikʼüt chë ma xnatäj ta Jehová chkë. Ryeʼ kʼo ta chë ma xkimestaj ta ri nrajoʼ Jehová rchë nkiʼän ri israelitas. Chqä kʼo ta chë xnatäj chkë ri xuʼän Jehová kimä ryeʼ majanäj ta qa. Xa ta ryeʼ xkiʼän riʼ, xqʼalajin ta chkiwäch chë ri winäq aj Canaán ma xkekowin ta chrij Jehová, rma yë ryä ri kʼo ronojel uchqʼaʼ pa rqʼaʼ. Ye kʼa Josué chqä Caleb ma ke riʼ ta xkiʼän. Ryeʼ kan kikʼuqbʼan wä kikʼuʼx chrij Jehová chqä nkajoʼ wä nkiʼän ri nqä chwäch ryä. Rma riʼ xkiʼij ya reʼ chkë ri israelitas: «We Jehová kiʼ rkʼuʼx qkʼë, ryä xtqrkʼwaj chwäch ri ilew riʼ y xtyaʼ ri ilew riʼ chqë» (Núm. 14:6-9).

7. ¿Achkë xtqtoʼö rchë xtqaxiʼij más qiʼ chwäch Jehová? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁷ Jun ri xtqtoʼö rchë xtqaxiʼij más qiʼ chwäch Jehová, ya riʼ nqatzʼët na achkë nqä chwäch ryä taq kʼo jun nqachaʼ nqaʼän (Sal. 16:8). Taq xtaskʼij jun peraj chpan le Biblia, tachʼobʼoʼ rij ya reʼ: «Xa ta rïn xijeʼ chriʼ, ¿achkë ta xinbʼän?». Tqabʼanaʼ che rä chë najin nakʼoxaj ri ma ütz ta rtzjol najin nkiyaʼ ri 10 achiʼaʼ ri xeqatzjoj qa. ¿Xtanmaj komä kitzij ryeʼ chqä xtaxiʼij awiʼ chkiwäch ri winäq? ¿O ma xtaʼän ta riʼ rma kowan nawajoʼ Jehová chqä nawajoʼ naʼän ri nqä chwäch ryä? Kan jontir bʼaʼ chkë ri israelitas ri xkikʼoxaj rtzjol riʼ ma xqʼalajin ta chkiwäch chë Josué chqä Caleb kantzij wä najin yetzjon. ¿Achkë xbʼanatäj kikʼë ri israelitas riʼ? Jontir ryeʼ ma xeʼok ta chwäch ri ilew ri xtzüj Jehová chkë (Núm. 14:10, 22, 23).

8. ¿Achkë naʼoj ma ütz ta njeʼ qkʼë, y achkë rma?

⁸ Ma tqanaʼ ta qiʼ. Jehová xa xuʼ chkiwäch ri winäq ri ma nkinaʼ ta kiʼ nukʼüt wä ri kantzij taq naʼoj (Mat. 11:25). Taq röj xqatamaj rwäch Jehová, ma xqanaʼ ta qiʼ chqä xqakʼän ri toʼïk xkiyaʼ nkʼaj chik chqë (Hech. 8:30, 31). Tapeʼ ke riʼ, nkʼatzin nqachajij qiʼ rchë ma nqanaʼ ta qiʼ. Ri itzel naʼoj riʼ rkʼë jbʼaʼ nuʼän chqë chë nqaquʼ chë ri yeqaquʼ röj xa jnan kiqʼij kikʼë ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia o rkʼë ri nuʼij pä rtinamit Jehová chqë.

9. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ronojel mul xtqaqasaj qiʼ?

⁹ ¿Achkë xtqtoʼö rchë ronojel mul xtqaqasaj qiʼ achiʼel qabʼanon pä? Ri xtqtoʼö ya riʼ nnatäj chqë chë Jehová kʼo más rqʼij chqawäch röj (Sal. 8:3, 4). Chqä ütz nqakʼutuj qatoʼik che rä ryä rchë ma nqanaʼ ta qiʼ chqä rchë nqayaʼ qʼij nqtjöx kimä nkʼaj chik. Jehová xtqrtoʼ pä rchë ri naʼoj yeryaʼ ryä, achiʼel ri ye kʼo chpan Rchʼaʼäl o ri yeryaʼ pä rtinamit chqë, ya riʼ xtjeʼ más rqʼij chqawäch röj y ma yë ta ri yeqaquʼ röj. Taq xtaskʼij rwäch le Biblia, tatzʼetaʼ achkë rbʼanik rkʼutun Jehová chë kowan yerajoʼ ri winäq ri nkiqasaj kiʼ ye kʼa itzel yertzʼët ri kowan nkinaʼ kiʼ. Y, si rït xtyaʼöx jun samaj pan aqʼaʼ ri akuchï kan xkatkitzʼët ri nkʼaj chik, tachajij awiʼ rchë ma xtanaʼ ta awiʼ rma riʼ.

¿ACHKË NKʼATZIN NQAʼÄN RCHË RONOJEL MUL YË RI KANTZIJ TAQ NAʼOJ YEQANMAJ?

10. ¿Achkë yerksan Jehová rchë nukʼwaj bʼey chkiwäch rsamajelaʼ?

¹⁰ Ronojel mul takʼuqbʼaʼ akʼuʼx chrij ri nuʼij pä rtinamit Jehová chqë. Ojer qa, Jehová xksaj Moisés, y chrij riʼ Josué, rchë xuʼij chkë ri israelitas achkë nkʼatzin nkiʼän (Jos. 1:16, 17). Ri israelitas kan ütz wä ntel jontir chkiwäch taq nqʼalajin wä chkiwäch chë yë ri achiʼaʼ riʼ yerksan Jehová rchë nukʼwaj bʼey chkiwäch. Kʼïy jnaʼ chrij riʼ, taq xchapatäj pä ri congregación, Jehová xerksaj ri 12 apóstoles rchë xkʼwaj bʼey chkiwäch ri cristianos (Hech. 8:14, 15). Chqä xerksaj jojun ukʼwäy taq bʼey ri ye kʼo wä Jerusalén. Rma ri cristianos kan nkiʼän wä ri nkiʼij ri achiʼaʼ riʼ chkë, «ri congregaciones xkʼuqeʼ más kikʼuʼx chpan ri rchʼaʼäl Dios chqä más xekʼiyär» (Hech. 16:4, 5). Pa qaqʼij komä, Jehová chqä nuʼän chë jontir ütz ntel chqawäch taq röj nqaʼän ri nuʼij pä rtinamit chqë. Ye kʼa, ¿achkë komä xtnaʼ ryä we röj ma xtqanmaj ta kitzij qachʼalal ri yekʼwan bʼey chwäch rtinamit? Rchë nqatamaj riʼ, tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj taq ri israelitas ye bʼenäq wä äl pa bʼey rchë yeʼok chwäch ri ilew tzjun chkë.

11. ¿Achkë xbʼanatäj kikʼë ri winäq ri xkipabʼaʼ kiʼ chwäch Moisés? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹¹ Taq ri israelitas ye bʼenäq wä äl pa bʼey rchë yeʼok chwäch ri ilew tzjun chkë, ye kʼo jojun achiʼaʼ ri kan nüm kiqʼij chpan ri tinamït Israel xkipabʼaʼ kiʼ chwäch Moisés chqä ma xkikʼuqbʼaʼ ta chik kikʼuʼx chë yë ryä ksan rma Jehová rchë nukʼwaj bʼey chkiwäch. Ryeʼ xkiʼij: «Jontir qawinaq [ma xa xuʼ ta Moisés] ye loqʼoläj, y Jehová kʼo chkikojöl ryeʼ» (Núm. 16:1-3). Kantzij na wä chë jontir ri israelitas xechaʼöx rma Jehová rchë xeʼok rtinamit, ye kʼa ryä xchaʼ Moisés rchë nukʼwaj bʼey chkiwäch ryeʼ (Núm. 16:28). Rma riʼ, taq ri achiʼaʼ riʼ xetzjon itzel chrij Moisés, xa chrij Jehová xetzjon wä. Ma xkiyaʼ ta kan chrij ri nrajoʼ Dios rchë nkiʼän, xa xkiyaʼ kan chrij ri nkajoʼ ryeʼ, rma nkajoʼ wä nyaʼöx más samaj pa kiqʼaʼ chqä nyaʼöx más kiqʼij. Jehová xchüp kiwäch ri achiʼaʼ riʼ chqä ri kan pa mil israelitas ri xetoʼö kichë (Núm. 16:30-35, 41, 49). Pa qaqʼij komä, Jehová chqä kan ma ütz ta yertzʼët ri winäq ri ma nkinmaj ta kitzij ri yekʼwayon bʼey chwäch rtinamit.

12. ¿Achkë rma ronojel mul nqkowin nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij rtinamit Jehová?

¹² Röj kʼo kʼïy rma ri ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij rtinamit Jehová. Taq ri qachʼalal ri kikʼwan bʼey chwäch rtinamit Dios nkitzʼët chë nkʼatzin nqajäl ri nqanmaj chrij jun naʼoj ri kʼo chpan le Biblia o nkʼatzin nqajäl jojun rbʼanik ri najin nqayaʼ rqʼij Jehová, ryeʼ ma nkikʼewaj ta nkiʼän riʼ (Prov. 4:18). Y nkiʼän riʼ rma nkajoʼ nkiʼän ri nqä chwäch Jehová. Chqä, nkiʼän jontir ri kʼo pa kiqʼaʼ rchë jontir ri nkichaʼ nkiʼän nukʼwaj riʼ rkʼë ri nuʼij Rchʼaʼäl Dios. Ya riʼ chqä nkʼatzin nqaʼän jontir röj, ri yoj rsamajelaʼ Jehová.

13. ¿Achkë riʼ «ri kantzij taq naʼoj» xertzjoj Pablo, y achkë nkʼatzin nqaʼän?

¹³ «Ma tayaʼ ta qa kisamajxik ri kantzij taq naʼoj» (2 Tim. 1:13). ¿Achkë riʼ «ri kantzij taq naʼoj» ri xertzjoj Pablo? Ya riʼ ri naʼoj xerkʼüt qa Jesús ri ye kʼo chpan le Biblia (Juan 17:17). Ri naʼoj riʼ ya riʼ rxeʼel jontir ri nqanmaj. Ri rtinamit Jehová rkʼutun chqawäch chë nkʼatzin yeqasmajij jontir ri naʼoj riʼ. We röj xtqaʼän riʼ, kan ütz xtqbʼä pa qakʼaslemal.

14. ¿Achkë rbʼanik xkiyaʼ qa kisamajxik «ri kantzij taq naʼoj» jojun cristianos?

¹⁴ ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ xtbʼanatäj we ma xkeqasmajij ta chik «ri kantzij taq naʼoj»? Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj pa naʼäy siglo. Ye kʼo jojun cristianos xkesaj rtzjol chë rqʼij Jehová ya xbʼeqä. Rkʼë jbʼaʼ kʼo wä jun carta kikʼë ri nuʼij ya riʼ, ri achiʼel ta yë Pablo xtzʼibʼan rchë. Jojun cristianos aj Tesalónica kan xkinmaj ya riʼ chqä xkesaj rtzjol, y ma xkitzʼët ta na we kantzij o manä. Xa ta ryeʼ xnatäj chkë ri xkʼüt Pablo chkiwäch taq xjeʼ kikʼë, ma ta xeqʼol (2 Tes. 2:1-5). Rma riʼ Pablo xuʼij chkë chë ma tkinmaj ta jontir ri nbʼix chkë. Y, rchë ma nbʼanatäj ta chik jmul ya riʼ kikʼë, ryä xuʼij ya reʼ taq xkʼis ri rkaʼn carta ri xtäq äl chkë: «Rïn, Pablo, nyaʼ äl rtzil iwäch, y kan rkʼë nqʼaʼ ntzʼibʼaj wä äl. Ya reʼ jun ketal ncartas, rma ke reʼ rbʼanik yitzʼibʼan rïn» (2 Tes. 3:17).

15. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän rchë ma nqqʼol ta kikʼë tzʼukün taq naʼoj ri achiʼel ta kantzij bʼanon pä chkë? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl. (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁵ ¿Achkë nukʼüt qa chqawäch röj ri xtzʼibʼaj äl Pablo chkë ri cristianos aj Tesalónica? Nukʼüt chqawäch chë, we kʼo jun ntzjöx chqë ri ma rkʼwan ta riʼ kikʼë ri naʼoj ye qataman chpan le Biblia, tqachajij qiʼ. Ojer qa, chpan ri Unión Soviética, ri winäq ri itzel nkinaʼ chqë xkitäq jun carta chkë qachʼalal ri akuchï xkiʼij äl chë jojun chkë ryeʼ ütz nkijäch kiʼ rkʼë rtinamit Dios rchë nkiʼän chik jun molaj. Tapeʼ ri carta riʼ xqʼalajin chë achiʼel ta rkʼë ri central mundial petenäq wä, ri qachʼalal ri kikʼuqbʼan wä kikʼuʼx chrij rtinamit Dios ma xeqä ta pa kiqʼaʼ ri winäq riʼ. Ryeʼ xkitzʼët chë ri nuʼij chpan ri carta riʼ ma rkʼwan ta riʼ rkʼë jontir ri kitaman chpan le Biblia. Ke riʼ chqä jbʼaʼ nbʼanatäj pa qaqʼij komä. Ri winäq ri itzel nkinaʼ chqë kʼo mul nkiksaj ri internet chqä ri redes sociales rchë nkisüqʼ chqawäch chqä rchë yojkijäch. Rchë ma xtbʼanatäj ta ya riʼ qkʼë, nkʼatzin nqatzʼët na we ri nqaskʼij chqä ri nqakʼoxaj kikʼwan kiʼ kikʼë ri naʼoj ri qataman pä chpan le Biblia (2 Tes. 2:2; 1 Juan 4:1).

16. Rkʼë ri nuʼij Romanos 16:17, 18, ¿achkë nkʼatzin nqaʼän kikʼë ri ma yekismajij ta chik ri kantzij taq naʼoj?

¹⁶ Takʼwaj awiʼ kikʼë ri nkinmaj rtzij Jehová. Dios nrajoʼ chë jontir röj jnan nqayaʼ rqʼij ryä, y xa xuʼ xtqkowin xtqaʼän riʼ we yeqasmajij ri kantzij taq naʼoj. Ri ma yekismajij ta chik ri naʼoj riʼ xa yekijäch qachʼalal pa congregación. Rma riʼ Dios nuʼij chë ma tqakʼwaj ta qiʼ kikʼë, rchë ke riʼ ma xtq·el ta qa chpan rtinamit (taskʼij rwäch Romanos 16:17, 18).

17. ¿Achkë xtbʼanatäj we nqʼax chqawäch chë ri naʼoj yerkʼüt Jehová ya riʼ ri kantzij chqä ronojel mul yeqasmajij?

¹⁷ We röj nqʼax chqawäch chë ri naʼoj yerkʼüt Jehová ya riʼ ri kantzij chqä ronojel mul yeqasmajij, más xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ryä y más jnan xtuʼän qawäch rkʼë (Efes. 4:15, 16). Chqä ma xtqayaʼ ta qʼij chë xtqqʼol kikʼë ri tzʼukün taq naʼoj yerkʼüt Satanás y Jehová xtqrchajij taq xtqïl ri jun nüm kʼayewal ri petenäq chqij. Rma riʼ, ronojel mul yë ri kantzij taq naʼoj tanmaj, rchë ke riʼ «ri Dios ri ma nqä ta chwäch chʼaʼoj» xtjeʼ awkʼë (Filip. 4:8, 9).