Pagpaniid sa Kalibotan

Paglutos sa Turkey

● Sa Hunyo 16 duha ka Saksi nl Jehova ang gidakop sa Ankara, Turkey, samtang nagpakigsulti sa uban bahin sa ilang Kristohanong pagtuo. Dugang mga pagpangdakop ang misunod nga miresultag 23 ang nabilanggo sa Ankara ug naghulat sa bista sumala sa kataposang taho. Gipasakaan silag sumbong nga “naghimog propaganda . . . uban sa tumong sa pagbag-o sa politikal, sosyal ug ekonomikanhong kahikayan sa estado pinaagi sa relihiyosong mga balaod.” Dill kini makataronganon sanglit sukad sa Marso 24, 1980, ang Korte Suprema sa mga Apelasyon sa Turkey mipakanaog ug hukom nga dili mahimong silotan ang mga Saksi ni Jehova, sanglit wala maglapas sa balaod ang ilang relihiyon.—Tan-awa ang Awake! sa Hunyo 8, 1981, panid 25-7.

Gumikan sa kamatuoran nga ang desisyon sa Korte Suprema sa mga Apelasyon kinataposan ug mabugkoson alang sa tanang mga korte, kining bag-ong mga pagpangdakop makapabangon ug mga pangutana mahitungod sa balaodnong mga katungod sa Turkey. Nahitabo ang mga pagpangdakop human nga misugod ang mga pamantalaan sa makidaotong kampaniya batok sa mga Saksi. Ang “Hataas nga Konselyo sa Relihiyon sa Departamento sa Relihiyosong mga Kahikayan” sa paghisgot mahitungod sa mga Saksi ni Jehova miingon, “Kining maong kalihokan, diin walay nasod nga midawat niini ingong usa ka relihiyon . . . maoy usa ka Kristohanong hut-ong ilalom sa Hudiyohanong impluwensiya.” Apan, ang mga kamatuoran nagpakita nga gidawat ang mga Saksi ni Jehova ingong Kristohanong relihiyon nga aktibong nakigbahin sa ilang pagsimba, karon diha sa kapin sa 200 ka kayutaan ug mga isla sa kadagatan sa tibuok nga kalibotan. Bisan pa niini, 23 ka mga Saksi ni Jehova ang padayong nag-antos, nga sa dili makataronganon gitratar sama sa komung mga kriminal.

Gibadlong sa Batikano ang mga Liberasyonista

● Diha sa usa ka puwersadong pagkapulong nga sinulat nga giluwat sa Septiyembre, gisaway sa Romano Katolikong Iglesya ang mas radikal nga bersiyon sa doktrinang gitawag “teolohiya sa liberasyon.” Sulod sa kataposang 15 ka tuig ang mga pari ug mga madre sa Romano Katoliko, ilabina niadtong sa Latin Amerika, migamit sa doktrina sa pagpakamatarong sa ilang aktibong pakiglangkit sa politikal nga natad. Ang “teolohiya sa liberasyon” nagalaban sa hustisya alang sa kabus, apan gipasukad kining pagtulonana nga hinulaman gikan sa ateyestikong politikal nga teoriya—Marxismo. Samtang gitunglo sa pamulong sa Batikano ang sosyal nga mga inhustisya sa Latin Amerika, kini nagbaod sa paggamit sa Marxismo nga pagtuki sa klerigo ingong solusyon alang sa mga dinaogdaog ug gipunting kini ingong pagbudhi sa Katolisismo.

Sa laing bahin, adunay Concilium, usa ka grupo sa prominenteng mga teologong Romano Katoliko nga gikan sa Uropa, Latin Amerika ug sa Tinipong Bansa. Diha sa ilang tigom sa Hunyo sa Netherlands, ilang giawhag ang dugang aktibong katungdanan sa iglesya diha sa politika ug misupak batok sa hataas nga mga opisyal sa iglesya nga nagsaway sa “teolohiya sa liberasyon.” Busa, natino ang utlanan sa panag-away tali sa Batikano ug sa nagatubong numero sa prominenteng mga liberal nga Katoliko.

Mangiob ang Kaugmaon sa HK

● “Midangat ang Hiniusang Kanasoran sa malisod nga mga adlaw,” misulat ang kanhi Sekretaryo-Heneral sa Kurt Waldheim sa basahong Foreign Affairs. Samtang nangandam ang HK sa pagsaulog sa iyang ika-40ng anibersaryo sa sunod tuig, iyang nakita ang mangiob nga kaugmaon sa organisasyon. “Kini nagpadayon sa iyang paso diha sa naandang rotina nga dugang ug dugang nga ginabale-wala ug ginahukman ug nga nameligro nga mahimong walay kapuslanan sa tinuod nga kalibotan,” miingon ang kanhing pangulo sa HK. “Kini nagapadayon ngadto sa kanataran sa kalihokan diin ang nagkasumpaking mga intereses nameligro sa pagbungkang niini.”

Krisis sa Banko

● Nangapakyas ang Tinipong Bansa sa tulin nga proporsiyon sukad sa katuigang 1930, mitaho ang the Los Angeles Times. “Bisag ang sistema sa banko sa U.S. sa kinatibok-an malig-on ug halayo ang tsansa sa dagkong katalagman,” miingon ang artikulo, “ang mga hitabo sa bag-ong katuigan nakapasamot sa sistema nga peligroso.” Walo sa pinakadakong mga banko sa Tinipong Bansa nagpahulam labaw pa sa ilang bug-os limpiyong bili ngadto sa Mexico, Brazil, Argentina ug Venezuela. Ang sunodsunod nga kapakyasan sa pagbayad niining mga nasora makatulod sa banko ngadto sa ngilit sa pagkahapay. Kon mosamot kining krisis sa utang, nahadlok ang mga eksperto nga ang pinansiyal, politikal o sosyal nga kasamok ang mosunod diha sa mga nasod nga nangutang.

● Bisan pag nakab-ot sa Brazil ang iyang labing dakong ganasiya sa negosyo sa Marso—usa ka bilyong dolyares—apan kulang gihapon kining ibayad bisan sa interes na lamang sa utang niini sa gawas sa makalipong nga $100 bilyones. Ang presidente sa Banko sa Brazil, si Oswaldo Colin, miingon sa Jornal da Tarde nga ang bag-ong pagsaka nga 1 porsiento sa internasyonal nga tanto sa intereses “nakakaon na sa usa ka bulang ganansiya sa negosyo.” Ang kiling sa pagsaka sa tanto sa interes nakadugang sa dili na madaog nga palas-anon sa nagakaugmad nga kanasoran sa pagpaningkamot nga makabayad. Ang ubang eksperto sa panalapi miingon nga ang “suliran sa utang sa gawas dili na makontrolar.”

Panawag sa Panaghiusa sa Uropa

● Usa ka panawag alang sa panaghiusa sa Uropa gipalanog sa iladong mga tawo nga gikan sa kalibotan sa mga sulat ug sa arte, lakip sa mananaog sa 1979 nga Nobel Prize alang sa Literatura, si Odysseas Elytis, mitaho ang Athens News Agency. Sila naglaom nga usa ka nahiusang Uropa “mohunong na sa pagkahimong lumalabayng maniniid sa internasyonal nga mga hitabo ug makabaton sa gikinahanglang pagsalig ug kaligon sa pagdula sa importanteng papel sa pakigbisog sa pakigdait sa kalibotan.”

42 Milyones ka Tawong Buta

● Ang WHO (World Health Organization) mitaho nga adunay kapin sa 42 milyones ka tawong buta sa kalibotan, lakip sa 28 milyones nga may hanap ug panan-aw nga dili makakita sa layo bisan sa pag-ihap sa mga tudlo sa tres metros (9 ft) ang gilay-on. Gibanabana nga sa tuig 2000 modoble pa kining gidaghanona. Sumala sa WHO, 75 porsiento sa kaso sa pagkabuta malikayan unta “pinaagi sa tukmang mga paagi sa panglawas sa publiko.” Ang O Estado de S. Paulo, usa ka pamantalaan sa Brazil, miingon nga “sa matag usa ka libong tawong buta, 36 maoy taga Brazil.”

Mga Pagdakop sa Pagpanuntok ug Asawa

● Sa sinugdanan, gituohan sa kapolisan sa Minneapolis nga ang pagpanakop sa mga lalaki nga mangulata sa ilang mga asawa sa “pag-usik lamang sa panahon sa tanan,” nag-ingon ang Hepe sa Kapolisan si Anthony Bouza. Apan sukad nga gipangusgan sa kapolisan ang gidaghanon sa mga pagdakop sa mga tig-abusog asawa, mius-os ang balikbalik nga kalapasan. Kon unsay nakadasig sa bag-ong polisa, nag-ingon ang The Express sa Easton, Pennsylvania, mao ang pagtuon nga gidumala sa mga tigpanukiduking si Lawrence W. Sherman ug Richard Beck. Ang pagtuon mitapos nga ang proporsiyon sa balikbalik nga pag-abuso batok sa mga asawa maoy 10 porsiento sa dihang may gihimong pagpanakop ang kapolisan, 19 porsiento sa dihang tambagan sa kapolisan ang magtiayon ug 24 porsiento kon ang manununtok palakwon sa pipila ka oras.

Nameligro ang mga Panda

● Ang dagkong mga panda—ang usa sa labing talagsaong espesye sa mananap sa kalibotan—nameligro. Labing menos 12 niining manggiulawong mga hayop ang namatay sa kagutom sa habagatang-kasadpan sa lalawigan sa Sichuan, Tsina, nag-ingon ang binulang magasing China Reconstructs sa Tsina. Makuyaw ang gidaghanon sa nangamatay kon itandi sa gibanabanang gidaghanon sa tibuok nga kalibotan sa usa ka libong buhing mga panda. Ang puloy-anan sa dagkong mga panda sa lalawigan sa Sichuan sa Wolong Nature Reserve nawad-ag 30,000 ka ektarya (kapin sa 74,000 a.) sa arrow nga kawayan. Nalaya ug nangamatay ang kawayan, nga nagbilin sa mga panda nga nawad-an sa ilang pangunang tuboran sa kalanon. Ang mga kalihokan sa pagluwas gisugdan sa gobyerno sa Intsik nga giiskedyol nga molungtad hangtod sa napulo ka tuig.

Ginaabusohang Kabataan

● Ang kapintasan batok sa kabataan nahimong “wala hikit-ing pagsulbong sa pagkadaotan” nga mikaylap sa Italya, nag-ingon ang senemanang L’Espresso. Adunay 15,000 ka lihok sa kabangisan batok sa mga bata matag tuig, lakip sa 600 ka pag-abuso sa sekso. Kining makapamugnawng numero wala magbutyag sa sukod sa suliran, sumala kang Maghuhukom Dosi sa Korte sa Kabataan didto sa Roma. Siya miingon: “Ang kaihapan niini nga katingad-anan wala kayoy ikasugilon kanato nga tungod niini gitawag namo kini silang ‘ang lubog nga numero,’ lubog tungod kay gitago niini ang mas malisod ug kaylap nga kamatuoran.” Unsay nakapahimo sa mga ginikanan sa pag-abuso sa ilang mga anak? “Una sa tanan mao ang dili maayong relasyon sa magtiayon; dayon ang kalisdanan sa pagkab-ot sa kaakohan sa usa ka ginikanan,” mao ang duha ka pangunang katarongan nga gilista sa report.

Pinaangkang mga Inahan

● Sa Inglaterra ug Wales adunay narehistrong 99,000 ka batang pinaangkan sa 1983 10 porsiento nga pagtubo kay sa miaging tuig. Kining gidaghanona, halos doble nianang sa 1977, nagrepresentar sa usa sa unom ka pagpanganak. Ang report sa Office of Population Censuses and Surveys nagpakita nga halos un-tiersiya sa mga pagpanganak maoy sa mga babayeng tin-edyer ug dugang un-tiersiya sa mga inahan nga nagpanuigong 20 ngadto sa 24 anyos. “Naamgohan sa mga batan-on nga ang pagdalidali ug pagminyo maoy sayop nga lakang,” miingon ang tigpamaba sa National Council for One Parent Families sa Daily Mail sa London, “ug ang mga edad-edarang independente nga matinagdanon-sa-karera ug masaligon nga makapadako silag bata nga mag-inusara—o sa pagpabiling dili minyo.” Gibanabana sa World Health Organization nga 13 milyones ka bata ang nangatawo sa usa ka tuig sa mga tin-edyer tali sa 15 ug 19 anyos.