Nagabayaw sa Pakigdait, Apan Nagahimaya sa Gubat

Unsa ang mga Resulta?

Disyembre 1914 kadto. Sa Uropa, miinit ang Gubat sa Kalibotan I. Ang mga sundalo, nagsangkaay sa usag usa diha sa mga trinsera, may utlanan sa ilang tunga. Apan, sa Adlaw sa Pasko, sa Disyembre 25, dihay tagsaong butang nga nahitabo.

Ang librong The War in the Trenches nagpakitag hulagway sa nagkaatbang nga mga sundalo diha sa mahigalaong pag-ubanay, nga may kapsiyon: “Ang mga sundalong taga Britanya ug Alemanya nag-ubanay, sa Pasko sa 1914.” Ang magsusulat, si Alan Lloyd, miingon nga ang mga sundalo sa “aktuwal nagtagbo sa Utlanan sa ilang tunga aron sa pagbayloayg mga handumanan.

“‘Sama kadto sa pahulay sa kada round sa sangka sa boksing,’ mitaho ang usa ka entrante. . . . ‘Ang tanan nagsultihanay, nagkinataw-anay ug nagpangitag handumanan.’”

Nganong may pahulay sa pag-inawayay? Tungod kay kining Ingles ug Alemang mga sundalo gitudloan nga si Kristo, ang Prinsipe sa Pakigdait, natawo sa Disyembre 25. Ug dili ba miawit ang mga manulonda dihang natawo siya, “Ug sa yuta panagdait sa mga tawong maayo ug kabubut-on”? (Lucas 2:14) Busa, walay katarongan alang sa nag-angkong mga sumusunod ni Kristo nga magpinatyanay sa usag usa sa maong panahon!

Apan, ang pakigdait sa panahon sa Pasko wala hiangayi sa tanan. “Dihang miabot ang ikaduhang Pasko sa Panggubatan sa Kasadpan,” miasoy si Lloyd, “nahitabo ang dugang pag-ubanay diha sa Utlanan sa ilang tunga, bisan pa sa mga mando batok niini. Ang duha ka opisyal nga miapil niini gihusay sa hukmanang militar.”

Ang Baroganan sa mga Iglesya

Unsay hunahuna sa mga iglesya sa pagpadala sa ilang mga sakop sa pagpakiggubat batok sa ilang isigkamagtutuo sa ubang mga nasod? Buweno, sa panahon sa Pasko sumaysumayon sa klerigo ang mensahe sa pakigdait nga gipahayag sa mga manulonda dihang natawo si Kristo, ug ilang gihimaya si Jesus ingong Prinsipe sa Pakigdait. (Isaias 9:6) Bisan pa, dili sila motutol kon patyon sa ilang mga sakop ang mga tawo sa samang relihiyon sa kaatbang nga mga trinsera, kon panahon man kini sa Pasko o sa ubang adlaw sa tuig!

Ang manalaysay sa iglesya si Roland H. Bainton mitaho sa situwasyon dihang ang Tinipong Bansa miapil sa Gubat sa Kalibotan I: “Ang Amerikanong mga klero sa tanang pagtuo bug-os nga nagkausa ug duyog sa kaisapan sa nasod. Balaang gubat kini. Si Jesus nagsul-ob ug kaki ug gilarawan nga nagpunting ug posil. Ang Aleman mao ang Huns. Ang pagpatay kanila maoy paghinlo sa yuta sa mga mangtas.”—Christian Attitudes Toward War and Peace, panid 209, 210.

Oo, gipasiugda sa mga iglesya ang pakigdait sa baba lamang. Apan sa samang higayon ang mga pulpito nahimong mga estasyon sa pagreklutag mga sundalo alang sa paningkamot sa nasod sa gubat. Ang Ingles nga Brigadier Heneral Frank P. Crozier miingon mahitungod sa kahimtang sa panahon sa Gubat sa Kalibotan I: “Ang mga Iglesya sa Kristohanon mao ang labing maayong kasangkapan sa pagpangitag uhaw ug dugong mga sundalo, ug libre namong gigamit sila.”

Ang baroganan sa mga iglesya nga tinuod nga salingkapaw gidawat sa kanhing klero sa Protestante si Harry Emerson Fosdick. Siya miadmiter: “Ang atong Kasadpang kasaysayan nakaagi ug lainlaing gubat. Kita nakapadako ug mga lalaki alang sa gubat, nakabansay ug mga lalaki alang sa gubat; atong gihimaya ang gubat; atong gihimong mga bayani ang mga manggugubat ug bisan diha sa atong mga simbahan kita nagpatindog ug mga bandera sa gubat . . . Sa usa ka bahin sa atong baba atong gihimaya ang Prinsipe sa Pakigdait ug sa usa ka bahin atong gibayaw ang gubat.”

Ang situwasyon wala mausab sa panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Palihog basaha ang artikulo sa New York Times nga gikopya niining panira nga migula sa unang bulan niadtong gubata. Kini nagpalig-on sa gidawat sa ulahi ni Friedrich Heer, usa ka Romano Katolikong pari nga propesor sa history sa Vienna University, diha sa iyang librong God’s First Love:

“Sa mabugnawng mga kamatuoran sa kasaysayan sa Alemanya, ang Krus ug ang swastika dugang nga nagkaduol, hangtod nga giwali sa swastika ang mensahe sa kadaogan diha sa mga torre sa mga katedral sa Alemanya, gipasundayag ang swastika nga mga bandera diha sa mga altar ug ang Katoliko ug Protestanteng mga teologo, mga pastor, mga sakop sa iglesya ug ang mga dagkong tawo sa kagamhanan nakig-alyansa kang Hitler.”—Panid 247.

Ang mga Resulta

Ang usa sa resulta sa bug-os kasingkasing nga pagpaluyo sa iglesya sa mga gubat sa ilang nasod mao nga gilantaw sa milyonmilyon ang Kristiyanidad ingon nga magubatong relihiyon, ug dili sila gustong makiglabot niini. Nga adunay katarongan sa ilang paglantaw makita dili lamang sa pagpaluyo sa mga iglesya sa nangaging mga gubat kondili sa ilang kaisipan karon sa gubat. Ang The Christian Century mitaho:

“Ang 20 ka tuig nga surbi sa tinamdan diha sa gubat nagbutyag nga ang mga Kristohanon sa U.S., Canada ug West Germany daw nagapabor sa gubat kay sa dili mga Kristohanon. . . . Sumala sa pagtuon, taliwala sa Kristohanong komunidad niining mga nasora kadtong nag-isip sa ilang kaugalingon nga istriktong mga sumusunod sa Kristohanong pagtuo mas kiling sa usa ka tinamdan nga nagauyon sa gubat kay niadtong dili istrikto ug tinamdan.”—Disyembre 31, 1980, panid 1289.

Unsa sa imong hunahuna ang epekto sa baroganan sa mga iglesya mahitungod sa gubat sa kadaghanan sulod sa gitawag nga Kristohanong mga nasod? Gihisgotan kini ni Reo M. Christenson, usa ka propesor sa political science, diha sa The Christian Century. “Ang paglaban sa mga Kristohanon sa usa ka bahin sa pagtuo sa malulutong Manunubos samtang sa usa ka bahin mainitong nagpaluyo sa relihiyoso kun nasyonalistikong mga gubat,” siya misulat, “nakadaot sa pagtuo ug nagpukaw ug pagyubit sa relihiyon nga mikaylap sa taliwala sa nagahunahunang mga tawo sa daghang siglo.”—Mayo 25, 1983.

Kana nga pagyubit sa relihiyon gipakita usahay diha sa usa ka masakit apan epektibong paagi. Pananglitan, sa miaging tuig dihang usa ka Marino dili moadto sa Lebanon tungod kay usa siya ka Muslim ug dili gustong mopatay ug laing Muslim, ang kolumnistang si Mike Royko mihatag ug kusganong komento. Siya misulat nga ang Marino “nagsulay sa pag-ukay sa karaang mga lagda ug mga tradisyon sa gubat,” sanglit ang mga Kristohanon wala man gayod “magpanuko sa pagpakiggubat sa ubang mga Kristohanon.” Siya midugang: “Kon mao pa sila, dili unta mahitabo ang labing makusog nga mga gubat sa Uropa.”

Nagpunting sa mga kamatuoran sa kasaysayan, si Royko mipadayon: “Ang Alemanya puno sa mga Kristohanon sa tanang mga denominasyon. Apan sa kasagaran gibati niini ang panginahanglan nga magpadako ngadto sa Pransiya, Polandiya ug ubang Kristohanong kanasoran. Ang Pransiya, sa panahon ni Napoleon, wala magpanuko sa pag-atake sa tanang mga Kristohanon sa Uropa.

“Labaw sa tanan, ang pagtuo usahay nakatabang kanila sa pagpaisog, apan kini nagduhaduha nga intensiyon ni Kristo nga gamiton ang iyang mensahe niining paagiha. . . . Kon ang tanan may samang hunahuna sa korporal sa Marino, ang mga Gubat sa Kalibotan I ug II, nga mao ang may labing dakong rekord sa pagpatay, wala unta mahitabo. . . .

“Ang tinuod,” mayubitong midugang si Royko, “adunay mga kaayohan sa pagpakiggubat sa mga tawo sa samang pagtuo. Una, kon ikaw mabilanggo ug mamatay may dako kang higayon nga makadawat ug Kristohanong paglubong, nga mas maayo kay sa ilabay ka uban sa mga biya. Ug sa relihiyosong mga piyesta, ang mga guwardiya sa prisohan maapektohan sa espiritu sa maong selebrasyon ug dili kaayo ka pasakitan.”

Dili kaduhaduhaan ang pagyubit niini nga komentaryo. Apan ikalimod ba nimo ang kamatuoran? Ug dili ka ba mouyon nga takos ang mga iglesya niini nga pagyubit sa ilang salingkapawng pagpakaaron-ingnong nagarepresentar sa Prinsipe sa Pakigdait, si JesuKristo?

‘Apan dili nato masunod ang mga pagtulon-an ni Kristo niining modernong kalibotan’ tingali motutol ang klero. Apan, sa pagtimbangtimbang sa maong pagtutol, si Propesor Christenson misulat sa gihisgotan sa sinugdan nga artikulo: “Wala ako magtuo nga sayop nga iaplikar ang atong nahibaloan sa mga pagtulon-an ug sulondan ni Jesus mahitungod sa gubat—ilabina sa modernong gubat.

“May makahanduraw ba kang Jesus nga maglabayg mga granada sa iyang mga kaaway, mogamit ug masinggan, magmaniobrag flamethrower, maghulog ug nukleyar nga mga bomba o magpasulpot ug ICBM nga makapatay ug makaangol ug libolibong mga inahan ug mga anak? Walay hinungdan kini nga pangutana nga dili angay tubagon. Kon dili makahimo niini si Jesus ug magmatud-anon sa iyang kinaiya, nan nganong makahimo kita niana ug magmatud-anon kaniya?”

Dihang matinuoron nimong atubangon ang mga pangutana, imong makita kon nganong ang editor bahin sa relihiyon sa The Toronto Star misulat mahitungod sa Bisperas sa Pasko: “Dakong tiaw nga dili makita sa Pasko nga ang binuang nga pagtigom karon sa Tinipong Bansa ug sa Unyon Sobyet ug nukleyar nga mga hinagiban maoy usa ka grabeng pasipala batok kang Kristo ug sa katawhan.”

Sa samang panahon, ang mga problema nga giatubang niining kalibotana tinuod nga malisod. Nagpasabot ba kini nga ang tinuod nga pakigdait sa yuta dili gayod makab-ot? Ang katumanan ba sa pahayag sa manulonda mahitungod sa ‘pagkigdait sa yuta’ damgo lamang? O may piho bang basehanan sa pagtuo nga ang mga tawo sa tanang rasa ug mga nasyonalidad makahimo sa pagpuyo diha sa pakigdait, nga dili na gayod makaagi pa sa mga kalisang sa gubat?

[Kahon sa panid 5]

THE NEW YORK TIMES

Lunes, Septiyembre 25, 1939.

[Letrato sa panid 4]

Gibimaya sa mga klerigo ang Prinsipe sa Pakigdait, apan nagapanalangin sa gubat

[Credit Line]

El Comersio, Guinto, Ecuador

[Letrato sa panid 6]

“Kon dili makahimo niini si Jesus ug magmatud-anon sa iyang kinaiya, nan sa unsang paagi makahimo kita niini ug magmatud-anon kaniya?”

[Credit Line]

U.S. Army photo

[Credit Line sa Letrato sa Panid 3]

Hulagway sa U.S. Army