Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Hasolon man Ako sa Akong Tanlag?

ANG trese-anyos nga si Soraya padayong nagniwang—apan dili tungod sa usa ka nauso nga diyeta. Mipatin-aw si Soraya: “Ako nalangkit sa daotang pundok sa tunghaan. Ako nasayod nga kadto dili maayo, apan may kanunayng pagpit-os sa isigkaingon. Sa wala madugay ako nakatrato sa usa ka tiggamit ug droga.” Ug unsa may labot niadto sa iyang pagniwang? “Gihasol kaayo ako sa akong tanlag mao nga ako dili makakaon.”

Ang siyete-anyos nga Alex nakaplagang nagsakit sa iyang kaugalingon. Iyang gibubo sa salog ang mga tipasi sa humay ug sa kasakit miluhod niana uban ang walay tabon nga mga tuhod. Ang katarongan? Gisupak ni Alex ang iyang mga ginikanan ug iyang gihukom ang pagsilot sa iyang kaugalingon.

Kanang duha ka batan-on misanong—ug sa grabeng paagi—ngadto sa butang ginatawag sa Bibliya nga tanlag o konsensiya, usa ka tingog sa kahiladman nga nagsakit bisan sa mga alagad sa Diyos sa dihang nakabuhat silag daotan. “Walay kalinaw sa akong kabukogan,” misulat si David tapos siya makapanapaw. (Salmo 38:3) Ang mga igsoong lalaki ni Jose samang nakaagom sa mga pagbati sa sala tapos sila, sa silaob sa masinahong kapungot, nagbaligya kaniya sa pagkaulipon. Kapin ug 20 ka tuig sa ulahi, sila nakahinumdom pa nga si Jose ‘nangaliyupo nga sila maluoy.’ Makapasakit kaayo kadto nga pagdumdom!—Genesis 37:18-36; 42:21.

Oo, ang daotang tanlag makahatag kasakit ug kaguol. Sa balit-ad, ang maayong tanlag mohatag katagbawan ug kalipay! Pihong kini ang hinungdan, sa usa ka surbing Sobyet sa kaliboang batan-on mahitungod sa ilang mga prinsipyo sa kinabuhi, “ang mahinlong tanlag gigradohan ingong labing hinungdanon.” (Soviet Monthly Digest, Hulyo 1983) Apan, labi pang hinungdanon sa mga Kristohanon ang ginaingon sa Bibliya nga “hupti ang maayong tanlag.” (1 Pedro 3:16) Apan sa unsang paagi imong mahimo kana? Una, kinahanglang imong sabton kon unsa ang tanlag ug kon sa unsang paagi kana molihok.

Ang Tanlag—Unsa Kini?

Kapin sa usa ka gatos ka tuig kanhi, ang Italyanong awtor si Carlo Collodi mitagik sa bantog niyang estorya sa mga bata nga Pinocchio—ang kahoyng monyekang batang lalaki nga may abilidad nga masugamak sa suliran. Diha kanunay aron sa pagbadlong ug pagtul-id kang Pinocchio ang makasulting insekto, si Jiminy Cricket. Sa pagkamatuod, siya mao ang tanlag ni Pinocchio. Sa susamang paagi, ikatandi nimo ang imong tanlag ngadto sa usa ka tingog o alarma nga motingog una o tapos mabuhat nimo ang daotan o matarong.

Ang usa ka imbentor mipahimulos sa maong ideya pinaagi sa usa ka kasangkapang gitawag diet conscience o tanlag bahin sa ginakaon. Kini usa ka yunit nga paandaron sa bateriya nga itaod sa sulod sa repriherador o sa mga pultahan sa aparador sa kusina. Matag abli sa pultahan, ang rekording magaingon: “Mokaon ka na usab? Batoni ang kaulaw.”

Apan lahi kang Jiminy Cricket o ginamag-tawong kasangkapan, ang imong tanlag maoy butang sa imong kahiladman. Ang Bibliya nagabatbat sa tanlag ingong sulod ‘nga tigpamatuod’ nga nagapamatuod sa pagkamatarong o pagkadaotan sa usa ka buhat. (Roma 2:15) Apan diin ba gikan kining katakos sa tanlag?

Usa ka Kinaiyanhong Katakos

Matuod nga makakat-on kitag daghan bahin sa matarong ug daotan gikan sa atong mga ginikanan ug sa uban. Bisan pa niana, ginapaila sa Bibliya nga ang tanlag maoy kinaiyanhon. Sa Roma 2:14, kini nagahisgot nga “ang mga tawo sa kanasoran . . . nagabuhat nga kinaiyanhon sa mga butang sa kasugoan.”

Busa, ang paninugdang moral nga mga sukdanan mopatim-awng gibutang sa kaisipan sa tawo. Hinumdomi, ang tawo gibuhat “sa dagway sa Diyos,” nga nagapabanaag sa usa ka sukod sa diyosnong kaalam ug hustisya. (Genesis 1:27) Pihong kini ang hinungdang ang kanasoran sa tibuok kalibotan dunay mga kasugoan batok sa mga butang sama sa pagpatay, pagpangawat, ug pag-unay.

Bisan sa ginagmayng mga butang, ang mga tingog sa tanlag hidunggan. Sa ingon ang usa ka tindahan midangop sa mga tanlag sa mga tawo pinaagi sa pagbaligyag mga puyo sa dili-siradong dispenser. Ibabaw sa tigsukli nagbitay ang karatulang mabasa: “Ang imong tanlag mao ang bugtong kong panalipod.” Oo, ang kamatuorang ang kadaghanang tawo may aktibong tanlag makahatag kanatog kaayohan. Kon dili pa, labi pang mameligro ang atong mga kinabuhi ug kabtangan!

Bansaya Kana’

Bisag kinaiyanhon, ang tanlag dili gayod kay dili masayop. Pananglitan, ang Bibliya nagahisgot niadtong may “maluyang” tanlag. (1 Corinto 8:7) Tungod sa sayop nga impormasyon, kana sila lagmit mopasobra sa pagsanong ngadto sa mga situwasyon ug makaagom sa walay-hinungdang kahadlok. Sa laing bahin, ang pipila “gipatikan sa ilang tanlag nga daw pinaagig puthawng igpapatik.” (1 Timoteo 4:2) Ang ilang tanlag dili sensitibo, sama sa unod nga naulat tungod sa puthawng igpapatik.

Palandonga si Adolf Eichmann, ang Nazing kriminal sa gubat nga nahukmang sad-an ug gibitay tungod sa iyang bahin sa pagpatayg unom ka milyong Hudiyo. Siya ba sukad mibating sad-an? Ang sikyatristang si I. S. Kulscar nangutana kaniya nianang pangutanaha mismo, nga niana mitubag si Eichmann: “Oo, kas-a o kaduha, tungod sa pagpalta sa klase.” Pagkabaliko! Lagmit si Eichmann nakatuon sa pagpahilom sa iyang tanlag. Ug matud sa sikoanalistang si Willard Gaylin: “Ang pagkadili-mobati sa sala mao ang pangunang depekto sa tawong buangon o batok sa katilingban.”

Nan, sa unsang paagi ikaw makatino nga ang imong konsensiya nagalihok sa tukma? Una, kinahanglang kini maedukar sa tukma. Sa unsang paagi? Pinaagi sa pagtuo ug pagpalandong sa Pulong sa Diyos. Kini motabang nimo sa pagpanindot sa tingog sa imong tanlag pinaagi sa pagkat-on sa mga sukdanan sa Diyos ug “pagbag-o sa imong hunahuna.” (Roma 12:2) Kon tukmang pagkabansay, ang imong tanlag dili lamang mobadlong kanimo tapos ikaw makabuhat ug daotan. Kini motabang kanimo sa paglikay sa buhat nga daotan sa unang bahin—bisan pag walay tawo sa palibot sa pag-uyon o dili pag-uyon sa imong mga lihok.

Pamati Niana!

Apan, ang yanong pagkahibalo sa matarong ug daotan dili labing bililhon. Aron ikaw tabangan sa imong tanlag, kinahanglang makatuon ka sa pagpamati niana! Hinuon, kana wala magpasabot sa paglakawlakaw nga mobating sad-an sa tanang panahon o pagbuhat sa hinobrang mga lakang sa pagsilot sa kaugalingon. Tinuod, kita dili hingpit. Apan ang Bibliya nagaingon sa Salmo 103:13: “Sama sa usa ka amahan nga maluoy sa iyang mga anak, si Jehova naluoy niadtong nahadlok kaniya.” Ang kaluoy ug pagpasaylo sa Diyos motabang kanato sa pagkinabuhi uban sa atong mga pagkadili-hingpit.

Ugaling, may panahong ang mga pagpatugbaw sa atong tanlag angay magdasig kanato sa nahiangayng lihok. Misulat si Lester David diha sa Senior Scholastic: “Ikaw ba wala makatuman sa usa ka saad, nakalapas sa usa ka lagda, nakalapas sa usa ka pagdili, nakapasakit sa laing tawo, namakak, nanglimbong? . . . Pangayog pasaylo kon makahimo ka, tul-ira ang daotang buhat sa bisan unsang paagi nga maoy tukma. Ipakigsulti kana sa lain.” Kini ang gibuhat ni Soraya, nga gihisgotan sa sinugdanan. Inay bation lamang ang sala, iyang gipakigsulti ang butang uban sa iyang mga ginikanan. Siya mitaho nga “maarang-arang ang iyang gibati” samtang iyang gipadapat ang tambag sa iyang mga ginikanan.

Oo, maoy sa panahong buhaton nimo ang mga agda sa imong tanlag nga binansay sa Bibliya nga makabaton kag kaayohan gikan niana. Pananglitan, ang usa ka batan-ong lalaki nga ginganlag si Bill nalangkit sa usa ka gang sa mga tin-edyer. Apan unya, miingon si Bill, “Akong nakitang napriso ang usa sa akong mga higala tungod sa pagpatay. Sa maong panahon giingnan ako sa akong tanlag nga kadto binuang lamang—nga kadto dili alang kanako!” Apan si Bill mibati ba lamang sa sala ug kutob ra dinha? Dili, matud niya, “Ako mibulag sa gang.”

Ang laing batan-ong lalaki nga ginganlag si Tony nagpatabang sa iyang tanlag sa lain pang paagi. Si Tony usa sa mga Saksi ni Jehova. Ang iyang tanlag miagda kaniya sa pagboluntaryog 90 oras sa usa ka bulan sa pagduaw sa mga tawo diha sa ilang mga balay, nga nagtudlo kanila sa Bibliya. (Mateo 24:14; 28:19, 20) “Nagkalipay gayod ako sa pagpakigsulti sa mga tawo,” miasoy si Tony. “Gawas pa nga ako may maayong inoras nga trabaho ug kaugalingong kotse, ug nakaangay ako sa dapit nga akong gipuy-an. Bisan pa niana misugod ako sa pagbati sa sala tungod sa dili pagbuhat ug labaw pa—ang pag-alagad sa dapit diin may dakong panginahanglan sa mga batan-ong lalaki nga sama nako.”

Pagkahamiling pahayag sa tanlag! Nga misanong niana, si Tony miaplay sa pag-alagad sa hedkuwarter sa kalibotan sa mga Saksi ni Jehova, diin ang mga Bibliya ug mga tabang sa pagtuon sa Bibliya—sama niining magasina—gigama. Siya nagaalagad didto sulod sa milabayng siyam ka tuig.

Nagapamati ka ba sa imong tanlag? Kini mahimong, sumala sa pagpahayag sa usa ka batan-on, samag “matuod nga higala nga mogahin sa panahon ug kabudlay sa pagtul-id kanimo.” Kini makadasig usab kanimo sa pagtuman sa personal ug Kristohanong mga responsabilidad. Apan kinahanglang imong edukahon kana sa tukma ug pamatian kana! Sa pagkamatuod, ang tanlag usa ka kahibulongang gasa. Tahora kana ug gamita kanag maayo.

[Blurb sa panid 14]

Bisan pag kinaiyanhon, ang tanlag dili gayod kay dili masayop. Kinahanglang kini edukahon sa tukma

[Letrato sa panid 13]

Ang sad-ang tanlag makapahinabog dakong kaguol