Mga Batan-on Nangutana . . .

Panglimbong—Nganong Dili Man?

“AKO nangandam alang sa tinuod nga kalibotan. Ang negosyo walay maayong pamatasan. Ang panglimbong . . . mao lamay maayong pagbansay. Makasagubang akong labing maayo sa ipahamtang kanako iniggawas nako.” Kana ang pagpakamatarong sa usa ka batan-ong si Jeremy sa iyang paghatag ug term paper nga sinulat sa laing tawo.

Ang kinse-anyos nga si Karen, usab, may mga katarongan sa paglimbong: “‘Oh, kausa ra bitaw ni’ o ‘Ginabuhat kini sa tanan, nganong dili ko man buhaton?’” Si Karen wala makaandam ug maayo alang sa iyang pasulit. Bisan pa niana, ang panglimbong wala makatabang kay siya nasakpan sa iyang magtutudlo.

Ang maabtikong mga pasiplat sa trabaho sa katapad, librong inablihan sa sabakan, o bisan mga paaging abante sa teknolohiya—ang mga paagi sa limbongan maoy daghan ug nagkadaiya. Bisan unsa ang mga paagi, daghan ang sama kang Karen ug Jeremy. Pananglitan, sa Tinipong Bansa, ang mga surbi nagapakitang kapin sa katunga sa tanang estudyante nagapanglimbong, o nakalimbong, sulod sa katuigan sa ilang pag-eskuyla. Hinuon, ang panglimbong maoy suliran sa halos tanang dapit ug lagmit imong gikabalak-an, usab, kon ikaw nagaeskuyla. Apan nganong kaylap kaayo ang panglimbong? Bisan pag kini usa ka paagi sa pagkuhag tag-as nga mga grado sa eskuylahan, kini tinuod bang takos niana?

Nganong Sila Nagapanglimbong?

Sa pagpakamatarong sa batasan, ang pila ka estudyante nagaingong ang pag-eskuyla laay ug palabihon nila ang paggugol sa ilang panahon diha sa mga butang nga makapaikag kanila inay sa pagtuon. Ang uban nagaingong sila mapugos sa paglimbong. Ang usa ka 15-anyos nga batan-on nagpatin-aw: “Ang matag magtutudlo nagahunahunang [siya mao] ang bugtong nagahatag ug homwork ug mga pasulit . . . Apan sumala sa kahimtang karon, dili posible ang pagtuon alang sa tanang pasulit.”

Bisan pa niana, wala batia sa tanan nga kinahanglang ihatag ug mga pasumangil, sumala sa ginapakita sa usa ka surbi sa Senegal. Daghan sa mga batan-ong gisukna miangkong usa sa dagkong mga hinungdan sa paglimbong mao ang pagkatapolan lamang. Ang pipila kanila miangkong sila wala manglimbong dihang sila nagtuon sa ilang leksiyon. Kon kini ang kahimtang, si bisan kinsang matental sa paglimbong angay magpalandong sa mosunod nga pasidaan sa basahong Proverbio sa Bibliya: “Ang usa nga nagabuhat pinaagi sa tapolan nga kamot mahimong kabos.”—Proverbio 10:4.

“Ang kalamposan usa sa mga hinungdang nagalimbong ang mga tawo.” Pinaagi nianang mga pulonga ang Journal of Business Education naghisgot sa laing hinungdang kanunay hisgotan sa mga estudyante. Pananglitan, ang 17-anyos nga si Alison nagbatbat sa butang ginaatubang niya ug sa iyang mga higala: “Sa miaging katuigan, ang maayong mga grado tilinguhaon. Karong adlawa, kana kinahanglanon kon ang mga estudyante nagaplanong moaplay sa kolehiyo.” Siya nagpadayon: “Ang panglimbong nahimong mas dinawat samtang ang mga estudyante naningkamot sa pagsagubang sa akademikanhong mga kapit-osan.”

Naapektahan ang mga batan-on sa maong mga kapit-osan, sumala sa gipakita sa usa ka surbing giorganisar taliwala sa 160,000 ka batan-ong Amerikano. Saisenta porsiento kanila miingong sila nagtuon aron makapasar sa mga pasulit ug 40 porsiento lamang ang miingong aron sila makakat-on gayod. Si Randy Herbertson, presidente sa organisasyon sa mga estudyante sa Colorado University, sa ingon nag-angkong ang “grabeng pag-indigay” nagatuklod sa mga estudyante ngadto sa “kuyawng mga buhat,” sama sa panglimbong.

Ang Labing Maayong Paagi?

Tinuod, tingali ang mga pamit-os sa pagbatog maayong mga grado kusog kaayo. ‘Busa kon ang panglimbong motabang kanako aron molampos,’ tingali mangatarongan ka, ‘nan nganong dili buhaton kana?’ Tungod sa ubay-ubayng hinungdan. Ang usa mao ang mga riyesgong nalangkit. Sa pagkamatuod, ang mga resulta mahimong makaabot ug halayo dihang ang kamatuorang ang estudyante nanglimbong mahimong bahin sa iyang permanenteng rekord. Sumala sa gipatin-aw sa usa ka direktor sa hudisyal nga mga programa sa kampus: “Si bisan kinsang estudyanteng mohimo sa usa ka buhat nga malimbongon sa akademikanhong paagi makabaton ug seryosong riyesgo nga magdaot sa umaabot nga kahigayonan sa edukasyon ug panarbaho.” Naagoman ni Linda kining kasinatiana. Siya mipatin-aw: “Ako nasakpang nangopyag sinulat sa tingpamulak sa akong junior nga tuig, ug dili gayod kana malimtan sa akong magtutudlog English.” Sumala sa misangpot, siya dili makasulod sa laing eskuylahan nga buot niyang sudlan.

Apan bisan pag dili ka masakpan o gamay kaayo ang kapeligrohang masilotan, ang paglimbong dunay lain, layog-abot nga mga resulta. Ang laing dalaga, pananglitan, nanglimbong sa matematika. Nakatabang ba kadto kaniya? Siya miingon: “Wala gihapon ako makapasar sa pasulit. Wala akoy nakat-onan gikan niana.” Ang pagkawala niya makapasar tingali nagbuka sa iyang mga mata. Apan siya may makat-onan ba bisan pag milampos ang panglimbong? Wala, ang limbongan mao ang pildi sa labing menos usa ka natad: ang kaayohan sa pagkakat-on samtang nagaeskuyla. Si bisan kinsang molihok niining paagiha makaagom sa dakong riyesgo nga makabatog seryosong mga suliran sa ulahi sa kinabuhi. Kon siya nakabatog diploma pinaagi sa panglimbong, ug dayon ang maong diploma miabli sa dalan aron siya makatrabaho, unsay iyang buhaton kon ibutang sa pagsulay ang iyang mga abilidad?

Dugang pa, ang limbongan mahikalimot nga ang katuigang gigugol sa eskuylahan dili lamang makaugmad sa mga katakos sa pangutok sa usa kondili makaporma usab ug maayong mga hiyas. Ang librong Teenagers Themselves nagahatag ug usa ka hinungdan nganong ang mga batan-on tingali malimot usahay niining bahina sa pangutana: “Ang mga tin-edyer . . . sa panguna dili layog panghunahuna. . . . Ang tin-edyer nga kaisipan daling mobaylo sa kinaiya sa umaabot sa dihadihang pag-ikyas sa silot.”

Tingali kini dili matuod kanimo, apan dili ba kini tinuod sa usang manglimbong? Dili ba mas maayo pang siya makatuon sa pag-atubang sa mga sulrian samtang nagaeskuyla? Ang basahong Proverbio pintok kaayo sa nagaingon kini: “Ang mga plano sa makugihon maoy alang gayod sa kaayohan, apan ang madalidalion mopaingon sa kawalad-on.”—Proverbio 21:5.

Sumala sa Bibliya, ang pagkamatinud-anon nagadalag laing mga kaayohan gawas ang maayong personalidad. Kini nagaapil sa maayong konsensiya, kalinaw sa hunahuna, ug ilabina ang higayong makabaton ug maayong relasyon uban sa Maglalalang sa uniberso. Siya mao ang Diyos sa kamatuoran, ug siya nagainsistir nga kadtong magasimba kaniya mag-ugmad niining hiyasa mismo.—Salmo 31:5; Juan 4:24.

Panglimbong—O Pangawat?

Ang panglimbong malupigon usab niadtong dili manglimbong. Sumala sa gipatin-aw sa tin-edyer nga si Kelly: “Ang ubang tawo tingali nanlimbasog nga labing maayo ug nahinumdom sa angay nilang hinumdoman alang sa pasulit inay isulat kana diha sa ilang talad.” Unsay hunahuna niadtong dili manglimbong niadtong manglimbong? Si Gng. Lesser, usa ka magtutudlog Ingles sa usa ka tunghaan sa dapit sa Siyudad sa New York, mitubag: “Ang mga tag-as ug grado mayugot inigkakita nilang malupigan sila sa uban nga nanglimbong.” Oo, unsay imong hunahuna kon tapos sa tanan nimong paghago imong makitang ang limbongan makakuhag labaw nga grado o makasulod ug trabaho nga una kanimo?

Unya, usab, dili ba tinuod nga buot nimong tahoron? Apan tahoron ka ba sa imong mga higala kon ilang madiskobrehang ikaw nanglimbong ug sila nadaot tungod niana? Lagmit gayod, malisdan ka sa pag-angkon pag-usab sa ilang pagtahod. Dili ba kining lagmit nga kapildihan pagahatagag pagtagad una manglimbong?

Nan, ayaw hunahunaang ang pagpanglimbong dili makadaot. Kay kon ikaw makalimbong, ang uban makalimbong usab. Pananglit nga usa ka adlaw ikaw maminyo ug makabatog mga anak. Usa sa mga anak magsakit, ug imo siyang dad-on sa doktor. Karon, unsay imong bation kon imong mahibaloang ang doktor dili kuwalipikado—nga siya nanglimbong aron makakuha sa iyang diploma? Makasaway ka ba sa doktor tungod sa pagbuhat sa butang nga imo mismong nahimo?

Ang pagpangawat nagkahulogan sa pagkuha sa butang nga dili imo. Ang pagpanglimbong sa ingon usa ka matang sa pangawat, sanglit pinaagi niana ang limbongan makakuhag grado o diploma nga dili takos kaniya, o bisan sa usa ka katungdanan nga angay untang mahiadto sa lain. Busa, ang tambag sa Bibliya ngadto sa kawatan samang mapadapat ngadto sa limbongan: “Ayaw na papangawata ang kawatan [o, limbongan], kondili ipabuhat kaniya ang mabudlay nga buhat, nga magabuhat pinaagi sa iyang mga kamot kon unsay maayong buluhaton.”—Efeso 4:28.

Ang usang naghago sa pagtuon makabaton sa katagbawan nga iyang tinuod gihagoan ang iyang mga grado. Bisan pag sa ulahi sa kinabuhi dili niya magamit ang tanang detalyeng iyang nakat-onan samtang nag-eskuyla, siya mogawas sa eskuylahan nga may kahibalo o mga kahanas nga iyang magamit sa mapuslanong paagi sa nahibilin niyang kinabuhi. Dugang pa, ang iyang hunahuna napadako, ug iyang nadawat ang maayong pagbansay sa pag-ugmad sa lig-ong personalidad.

Ang limbongan? Iyang madiskobrehan sa dili madugay nga ang iyang gilimbongan mao gayod ang iyang kaugalingon.

[Letrato sa panid 13]

Ang mangopya o limbongan magadaot sa iyang kaugalingon ug sa uban