Gresya—Duha ka Libo ka Tuig sa Ulahi

Sa ting-init sa 1985, ang dagkong grupo sa mga Saksi ni Jehova gikan sa tibuok kalibotan nagtigom sa Gresya sa pagtambong sa serye sa internasyonal nga mga kombensiyon ug pagbisita usab sa mga dapit nga may linaing kahulogan sa kasaysayan sa Kristiyanidad. Kining artikuloha, nga sinulat sa usa ka Saksing miadto sa Hapon ingong misyonaryo sa 1966 ug nagapuyo didto sukad niadto, nagbatbat sa pipila sa mga kasinatian sa maong mga bisita.

GRESYA—usa ka yutang kargadog kasaysayan ug madanihon kaayo alang sa mga Kristohanon! Sa among pag-abot alang sa among paglibot sa maong yuta sa Bibliya, ang mga pangutana nagbukal sa among kahiladman. Mahimo kahang matunaw ang duha ka libo ka tuig aron among mahanduraw kon unsa ang kahimtang sa unang siglo? Unsay among masayran bahin kang apostol Pablo, kinsa nag-organisar sa unang Kristohanong mga kongregasyon niining yutaa? Umari ka ug tan-awa kon unsay among nakita sa lima ka siyudad dinhi.

Filipos

Nakita namo ang dapit diin gibuksan ni Pablo ang Kristohanong pagwali sa Uropa ug diin siya gilutos tungod niadto. Taliwala sa kalumpagan sa usa ka dako kaayong simbahan sa ikaunom nga siglo, kami natingala sa pagkakitag usa ka lanawng bawtismohang pareho kaayo sa ginatukod sa mga Saksi ni Jehova karong adlawa. Kami natingalang ang maong mga Grego nagsunod sa paagi sa bawtismo sa Bibliya sa dugay nang panahon. Kay wala may siyudad sa Filipos karong adlawa, walay kongregasyon sa atong mga igsoon sa maong ngalan.—Buhat 16:12-40.

Tesalonica

Kami nakahilak tungod sa among mga igsoon dinhi. Among nakita ang modernong-adlawng matinumanong mga igsoong babaye nga nagsangyaw sa kadalanan ug gilibotan sa mabiaybiayong mga batan-on. Sa among pagpaduol, kami ug ang lokal nga mga saksi masuk-anong gisinggitan sa usa ka lumalabay. Usahay ang usa ka pari sa Gregong Ortodoksong Iglesya moabot samag tinudlo-sa-kaugalingong polis sa pagsusi kon unsay nagkahitabo.

Kami nahinumdom sa pagsupak nga giatubang ni Pablo ug ni Silas sa Tesalonica sa unang siglo. Ang mga Hudiyo, kinsa angay makaila kang Jehova, “kay nangasina, ang mga lalaking daotan nagtigom sa mga bagdoy sa tiyanggihan ug gihimong manggugubot nga panon.” Ang ilang reklamo? “Kining mga tawhana nga nagbalit-ad sa gipuy-ang yuta ania usab dinhi.”—Buhat 17:5, 6.

Sa ika-20ng siglo, ang Gregong Ortodoksong Iglesya nagbaton sa Bibliya ug nagaangkong nakaila sa Diyos. Apan ang mga pangulo sa simbahan ilabinang nasuko kanamo. Ilang reklamo? Aw, bisan tuod adunay 42 ka kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa siyudad, ang klero mapugsanon nga kini lokal ra nga pundok. Ug karon kining “lokal nga pundok” nag-organisar ug internasyonal nga kombensiyon diha sa ilang siyudad! Sila mitutol nga ang mga Saksi ni Jehova gikan sa tibuok kalibotan “ania usab dinhi.”

Pagkamagarbohon namong nagsul-ob sa among mga badge sa kombensiyon nga nagpailang kami mga Saksi ni Jehova ug nagpakita sa lokal nga katawhan nga kami sa ubang nasod malig-ong nagapaluyo sa Gregong mga saksi. Ang among kombensiyon malamposon kaayo.

Berea

Ang Hudiyong sinagoga dinhi susama kaayog gidak-on sa daghang Kingdom Hall. Kulbahinam ang pagtan-aw sa Tetragrammaton ibabaw sa plataporma ug pagpalandong usab nga si apostol Pablo miduaw sa usa ka sinagoga sa Berea. Samtang nanggawas sa sinagoga ang among grupo, usa ka Hapones nga turista miingon: “Tingali sama gayod niini sa unang siglo dihang natapos ang mga tigom.”

Ang Bibliya nagtala nga ang mga Hudiyo sa Berea “hamilig hunahuna” tungod kay dihang ilang nadungog ang pagwali ni Pablo, ilang “gidawat ang pulong uban ang labing dakong kaikag sa hunahuna, nga nagsusing mainampingon sa Kasulatan sa matag adlaw kon matuod ba kining mga butanga.” Karong adlawa niining gamayng lungsod, adunay usa ka kongregasyon sa mga Kristohanon nga nagpakita sa samang ‘pagkahamili sa hunahuna.’—Buhat 17:10-14.

Atenas

Kining siyudara ginganlan sumala sa diyosang Atenas ug gigamhan sa Parthenon, usa ka templong gidedikar ngadto kaniya duolag 2,500 ka tuig kanhi. Sa miduaw dinhi si Pablo, “ang iyang espiritu sa iyang kahiladman napikal sa pagkakitang ang siyudad napunog mga diyosdiyos.” (Buhat 17:16) Dihang ang lokal nga mga giya misulting walay hunong mahitungod sa karaang mga diyosdiyos sa leyenda, kami napikal sama kang Pablo. Kon unta kining mga edipisyoha gigamit alang sa maputling pagsimba!

Sa pagdungaw gikan sa Acropolis, among nakita ang dapit sa daang tiyanggihan ug ang Bungtod sa Mars. Mga 1,900 ka tuig kanhi, si Pablo didto sa maong siyudad sa paganong mga magsisimba. Apan ang iyang gugma kang Jehova naglig-on kaniya sa pagpahayag nga maisogon alang niadtong nagtigom sa maong tiyanggihan. Karon, adunay 10,000 ka Saksi sa Atenas nga maisogong nangatarongan sa mga taga-Atenas sama ra kang Pablo.—Buhat 17:16-34.

Corinto

Ang mga kalumpagan sa Corinto nahiapil sa labing makaiikag sa Gresya tungod kay kana maayong pagkapreserbar ug sayong hisabtan. Kami mikatkat sa mga ang-ang ngadto sa gihunahunang mao ang dapit hukmanan nga didto miatubang si apostol Pablo. (Buhat 18:12) Kami miikid-ikid latas sa tiyanggihan uban sa daang mga tindahan niini, miduaw sa teyatro, ug nakakitag tubig nga nag-agos sa daang mga kanal sa tubig. (1 Corinto 10:25) Sa haduol diha ang dagat nga nagdalag langyawng mga impluwensiya, maayo ug daotan, sa Corinto. Prominente mao ang pito ka monolithic nga kolumna, nga mao lamay nabilin sa usa ka templo alang sa diyosdiyos nga si Apollo. Apan kining mga kolumna nagbarog na sulod sa 2,500 ka tuig, bisan pa sa daghang linog. Pagkadakong pamatuod kini nga templo, ug ang daghan pang uban sa Gresya, sa hataas nga pagtamod sa karaang mga Grego alang sa ilang mitikal nga mga diyosdiyos! Karon, duha ka kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova, nga nagasundog kang Pablo, nagaawhag sa modernong-adlawng mga taga-Corinto sa pagtukod nga labi pang lig-on sa espirituwal nga paagi.—1 Corinto 3:10-17.

Malungtarong mga Impresyon

Ang matahom nga Gresya uban sa iyang sanag, asulong kalangitan daghag makapadani sa mga turista. Ang pagkaamgo niini nakapabag-o sa among pagtahod kang Pablo, tungod kay wala gayod niya himoa ang Gresya nga iyang bakasyonan. Siya, nga giusa ang hunahuna, naghago. Iyang giduaw ang tanan niining lima ka siyudad sa usa ka tuig (lagmit 50 K.P.). Kon hunahunaong siya gisupak nga mapintason sa daghang Hudiyo ug walay Kristohanong mga kongregasyon sa Gresya una sa iyang pagduaw, ang asaynment ni Pablo maoy lisod. (Buhat 16:19-18:17) Bisan pa niana, tapos sa kadiyut nga panahon sa usa ka siyudad, epektibong gitabangan ni Pablo ang daghan kaayo sa pagsabot sa kamatuoran nga siya nakapormag kongregasyon ug, kay nagsalig nga kana atimanon ni Jehova, nagpadayon. Kadtong nanglakaw sa pagpayunir sa bag-ong mga teritoryo natandog sa pagpalandong sa maong epektibong pagwali.

Sama kang Pablo, among mahinumdom sa dugay ang dakong gugma sa atong Gregong mga igsoong lalaki ug mga babaye. Sa bisan diin, sila naghago sa literal sa adlaw ug sa gabii alang kanato, nga nagatabang kanato sa pagsabot sa mga talan-awong among giduaw. Bisan tuod kami nakahilak tungod kanila tungod sa pagsupak nga ilang ginaatubang, kami dulot natandog sa ilang pagsalig kang Jehova ug sa ilang determinasyon sa pag-alagad nga matinumanon, bisan unsay mahitabo. Ang pagkakita giunsa sa Gregong gobyerno ug sa kapolisan paghatag sa among mga igsoon sa tanang proteksiyon nga ilang mahimo nakapalipay usab kanamo.

Ang among grupo mitambong sa kombensiyon sa Atenas. Daghang butang mahinumdoman ang makapatunghag babag sa among tunlan. Kadaghanan kon kami may mga suliran sa pinulongan ang usa kalit moingon: “Jehova!” Ug kami managhalog, nga magkalipay sa usa ka pulong nga hisabtan namong tanan, ang ngalang nagpaila kanamo ingong mga igsoon sa espiritu. Sa mga bus ug sa mga dapit sa kombensiyon, ang mga grupo gikan sa daghang nasod naghiusa sa pag-awit sa mga awit sa Gingharian. Ilabinang halandumon ang talan-awon diin ang mga itom, mga puti, ug mga taga-Oriente nag-usa sa ilang mga tingog ug nag-awit diha sa tingali 20 ka pinulongan sa mga pulong sa awit: “Panon sa mga igsoon/Sa akong kiliran/Ang matag usa saksi,/Sa Diyos nagatuman.” Kami namauli nga mibating daw mobuto ang among mga kasingkasing sa utang-kabubut-on kang Jehova tungod sa gugma ug panaghiusang among naangkon.

Sa kataposan, hinaot ang among grupo gikan sa Hapon magahawas sa linibong Saksi gikan sa Amerika, Uropa, Aprika, Oceania, ug Asia nga nagtigom sa Gresya sa 1985 ug moingon ngadto sa among minahal Gregong mga igsoon: “Kami kanunay nagapasalamat sa Diyos dihang among hisgotan kamong tanan diha sa among mga pag-ampo, kay among kanunay gibutang sa hunahuna ang inyong buhat sa pagtuo ug ang inyong mahigugmaong pagbudlay ug inyong pagkamainantoson.”—1 Tesalonica 1:2, 3.

[Letrato sa panid 18]

Kalumpagan sa Filipos

[Mga letrato sa panid 19]

Sinagoga sa Berea

Acropolis, Alenas

Parthenon, Atenas