Ang Politikanhong mga Mesiyas Nakapatungha bag Kalinaw?

ANG kanhi U.S. nga Presidente Woodrow Wilson maoy usa sa mga pangulo sa mga sabutsabot bahin sa kalinaw tapos sa Gubat sa Kalibotan I. Siya giila sa pipila ingong “dili-hakog nga manlalaban sa usa ka bag-ong kahikayan sa kalibotan nga ipasukad sa hustisya ug sa tukmang pagtahod sa mga tingusbawan sa tanang tawo.” Ang iyang sulbad sa mga suliran sa kalinaw sa kalibotan mao ang Liga sa Kanasoran. Siya nagbatog dagkong mga paglaom sa iyang pinanggang proyekto.

Usa ka talaan nagaingon: “Sa usa ka punto napahingangha niya ang [Britanikong Primer Ministro] si Lloyd George ug [Pranses nga Premier] si Clemenceau pinaagi sa pagsaysay sa unsang paagi ang liga makatukod sa pag-igsoonay sa katawhan nga wala mahimo sa Kristiyanidad.” Nganong si Kristo Jesus wala “molampos”? Mitubag si Wilson: “Siya mitudlo sa mithi nga wala magmugnag praktikal nga paagi sa pagkab-ot niana. Kana ang hinungdang ako nagasugyot ug praktikal nga plano sa pagtuman sa Iyang mga tumong.”

Si Wilson gidayeg sa Pranses nga prensa ingong “Hataas nga Saserdote sa Mithi, Magliliga sa Kanasoran, Manluluwas sa Katawhan, Magbalantay sa Kadaogan ug Magbabalaod sa Kalinaw.” Sa makausa pa ang katawhan giagak sa pagbutang sa tanan nilang paglaom ug pagsalig diha sa mga politiko ug sa ilang mga plano sa pagpatunghag “usa ka bag-ong kahikayan sa kalibotan.” Gipatungha ba sa Liga sa Kanasoran ang malungtarong kalinaw? O nakaamot ba kadto sa usa ka panahon sa kagubot?

Mesiyas sa Italya

Wala madugay tapos sa inagurasyon sa Liga ang dugang politikanhong mga mesiyas mibangon ug mipatunghag pag-antos alang sa minilyon. Sa 1922 si Benito Mussolini, usa ka maikagong magbabasa ni Machiavelli, nahimong gamhanan sa Italya. Ang iyang pasismo gidayeg ingong “ang matuod nga relihiyon.” Apan kadto nagpatunghag usa ka panahon sa “kapintasan, ug panikas ug panglingla sa mga piliay” matud sa historyanong si Palmer. Si Propesor Gentile, usa ka iladong Italyanong pilosopo sa pasismo, “midayeg sa paggamit sa kapintasan, bisan sa puwersadong kapintasan sa mga Pasista, sa dihang gigamit sa kaayohan sa estado.” Siya miingong ang maong kapintasan “gimbut-an sa Diyos, ug sa tanang tawo nga nagtuo sa Diyos, . . . ug sa balaod nga maoy pagbuot gayod sa Diyos alang sa kalibotan.”

Kadto ba pagpadayag sa kalagdaan sa kagawian ni Kristo o sa mga panultihon ni Machiavelli? Hain kanila ang miingon, “Labi pang luwas nga kahadlokan inay higugmaon”? Tinong dili si Jesu-Kristo! Sa kasukwahi siya mitudlo: “Pinaagi niini ang tanan mahibalo nga kamo akong mga tinun-an, kon kamo adunay gugma sa inyong taliwala.”​—Juan 13:35.

Sa 1935, uban ang pagpanalangin sa Iglesya Katolika, ang Pasistang Italya miatake ug miparot sa Etiopia. Unsay gibuhat sa mesiyanikong Liga ni Wilson bahin niadto? “Ang Liga sa Kanasoran napakyas na usab . . . sa pagtagana sa makinarya sa pagdisiplina sa usa ka masukihong Dakong Gahom.”​—A History of the Modern World, ni R. R. Palmer.

Usa ka Panahon sa Kalisang

Sa pagka 1933 si Adolf Hitler, nga kanhi dili-inilang Austrianong Katoliko, nahimong chancellor sa Alemanya. Siya wala magpaabot ug dugay sa pagpahayag sa iyang pagtamay sa Liga sa Kanasoran ug sa Tratado sa Versailles, nga ang mga kondisyon niana iyang gibating nagpakaulaw kaayo sa Alemanya sa 1919. Gipasibog niya ang Alemanya gikan sa Liga, gisalikway ang mga pagpiot sa tratado, ug gisugdan ang paglig-on sa Alemang armadong kusog.

Sa iyang politikanhong manifesto, Mein Kampf (Akong Pakigbisog), gisaysay ni Hitler nganong sa kaulahian siya midangop sa espirituwal nga panghadlok nga gipasukad sa kabakakan ug pasipala: “Kini usa ka taktika nga gipasukad sa tukma nga pagtimbangtimbang sa tanang kahuyangan sa tawo, ug ang bunga niini mosangko sa kalamposan nga may halos matematikanhong pagkapiho . . . Akong nakab-ot ang managsama nga pagsabot sa bili sa lawasnong kalisang ngadto sa indibiduwal ug sa masa.”

Gitukod ni Hitler ang Gestapo nga, uban sa SS, nahimong ahensiya sa panghadlok. Pinaagi sa mapintasong paglutos sa mga minoriya, iyang nakab-ot ang matinahorong kahadlok sa kinabag-an nga wala mapukaw ang ilang pagdumot. Ang maong dili-kaayo-hilom nga kinabag-an nagbayaw kang Hitler ingong ilang führer. Walay sapayan sa ilang relihiyosong kagikan, ang kadaghanan mikonsentir o mipahiuyon. Ang mga panultihon ni Machiavelli sa makausa pa nahimong politikanhong kamatuoran.

Sukad 1936 paunahan gisunod ni Hitler ang usa ka polisa sa pagdugang ug pagsulong nga mitultol sa pag-okupar sa Rhineland, Danzig, Austria, ug Czechoslovakia. Kadtong tanan pasiuna sa labi pang dakong kagubot nga moabot.

“Kinahanglang Sila Patyon Samag mga Baboy!”

Sa 1936 ang Pasistang Heneral Franco nangulo sa usa ka rebelyon batok sa radikal nga republikanhong kagamhanan sa Madrid. Ang pag-alsa sa Espanya gibendisyonan sa Iglesya Katolika samag kadto usa ka balaang krusada. Sa wala madugay, sumala sa magsusulat si C. L. Sulzberger, si Hitler ug Mussolini nagpadalag 85,000 ka sundalo sa pagsuportar sa kasundalohan ni Franco. Ang Alemang mga ayroplano nagbomba sa Katsilang mga siyudad.

Si Antonio Bahamonde, usa ka labawng ayudante sa usa sa mga heneral ni Franco, sa pagkomento bahin sa pag-ulag dugo ug masang pagpatay sa mga binilanggo, miingon nga ang mga heneral ni Franco “nasayod pag-ayo nga pinaagi lamang sa gahom sa panghadlok . . . nga sila makadominar sa katawhan . . . Kini maoy panghadlok sa takoban sa kahusay, ug ang kahusay mao ang kahusay sa sementeryo.” Ang laing heneral nagpahayag niana nga pintok: “Ang kasagarang katawhan maoy mga baboy. Kinahanglang sila patyon samag mga baboy!” (Miracle of November, Madrid’s Epic Stand 1936, ni Dan Kurzman) Ang maong mga tawo maoy opisyales sa usa ka magpupukang kasundalohan nga sa kadaghanan Katoliko. Sa ngalan sa panginahanglang politikanhon, ilang giuyonan ang pagpatay.

Sama sa tanang gubat, ang mga kapintasan gibuhat sa duha ka kiliran. Sa makausa pa migimaw ang mga bunga sa nagahulhog-sa-pagdumot nga politika, nga gipaluyohan sa relihiyon. Gibayran sa katawhan ang bili. Ang Katsilang Gubat Sibil, nga milungtad ug tulo ka tuig, misangpot sa kamatayon sa kapin sa tunga sa milyong katawhan. Ang gubat sa Espanya nahimong pasiuna sa labi pang dakong trahedya​—ang Gubat sa Kalibotan II.

Gubat sa Kalibotan II ug Dugang mga Katalagman

Ang pagsulong ni Hitler sa Polandiya sa Septiyembre 1939 mihaling sa mga deklarasyon sa gubat pinaagi sa Britanya ug Pransiya batok sa Alemanya. Nakaplagan sa katawhan nga kini nasugamak sa lain pang kagubot sa masa nga pagpatay ug kasakitan. Ang politika, nga gipaluyohan sa dakong negosyo, sa makausa pa nagluib sa kasagarang tawo.

Nganong nalangkit ang dakong negosyo? Sa politika ang salapi nagkahulogan sa gahom ug ang dakong negosyo may salapi. Kon wala kana si Hitler dili unta mahimong chancellor sa Alemanya. Si William Shirer misulat diha sa The Rise and Fall of the Third Reich: “Samtang nagkatapos ang katuigan sa 1920, ang salapi misugod pagsulod sa Nazi nga Partido gikan sa pila ka dagkong industriyalista sa Bavaria ug Rhineland nga nadani sa pagsupak ni Hitler sa mga Marxista ug mga unyon sa patigayon.”

Ang ikaduhang gubat sa kalibotan nagpatunghag lain pang makalilisang nga ani sa pagpamintas sa tawo sa tawo. Pila ang namatay sa unom ka tuig nga pagpamatay nga gidasig sa politika? Ang pipila ka banabana nagaingong 55 milyong tawo. Ang dugang minilyon ang “gibiling bakol, buta, walay tiil o kamot, walay-balay, ilo, ug kabos.” (The People’s Chronology, ni James Trager) Ang politikanhong “mapintas nga mananap” miatake na usab!

Sa pagtukod sa malungtarong kalinaw sa yuta, ang mga politiko sa pangunang mga gahom sa kalibotan sa 1945 nagpatungha sa usa ka giusab nga Liga, ang organisasyong Hiniusang Kanasoran. Bisan pa niana, sukad nianang petsaha, labing menos may 62 ka gubat, gubat sibil, rebolusyon, ug mga panghipos sa dili maunongon sa partido sa tibuok kalibotan nga misangpot sa minilyong kamatayon ug mga angol​—ang tanan sa ngalan sa mga kalainan sa politikanhong mga ideolohiya.

Si Propesor Palmer tukmang misulat: “Ang tawhanong kalibotan gigamhan . . . sa katalagman sukad 1914. Ang Unang Gubat sa Kalibotan, ang tapos-gubat nga mga kasamok, ang Ruso, Insek, Turko, ug ubang rebolusyon, ang dakong depresyon, ang martsa sa mga diktador, ang Ikaduhang Gubat sa Kalibotan, ang ikaduhang bunga sa rebolusyonaryong kausaban ug tapos-gubat nga mga kasamok, ngatanan maoy bahin sa samang palakaw sa pagpasibo pag-usab, . . . nga wala pa matapos, ug alang niana ang ‘katalagman’ dili kaayo kusganon nga pulong.”

Karon, sa 1985, mopatim-awng ang kalibotan nabahin ilabina sa duha ka magkaatbang politikanhong kampo. Sulod sa maong mga paghan-ay, aduna pay nagkadaiya kaayong politikanhon ug sosyal nga mga sistema, nga nagagikan sa militaryong mga diktadura ngadto sa demokratikanhong mga pagmando. Ang nagsungiay nga mga ideolohiya nagahulga sa paghagit sa tibuok-kalibotang nukleyar nga kalaglagan, usa ka katalagman nga dili buot sa kinabag-an sa katawhan.

Bisan pag tingali may sinserong mga politiko nga nagabuhat alang sa kaayohan sa katawhan, bisan pa niana pagaangkonong ang makapabahing politika nagdala kanato nganhi niining ngilit sa pagkalaglag. Aduna bay lutsanan? Aduna bay kagamhanan o matang sa pagmando nga makapahiusa gayod sa tawhanong pamilya diha sa tiunay nga kalinaw ug mutuwal nga pagtahod?

[Letrato sa panid 8]

Gisugyot ni Presidente Wilson ang Liga sa Kanasoran ingong “praktikal nga plano sa pagtuman sa mga tumong [ni Kristo]”

[Tinubdan]

Nasyonal nga mga Dokumento

[Letrato sa panid 9]

Ang pasismo ni Benito Mussolini migamit sa kapintasan sa kaayohan sa Estado

[Tinubdan]

Nasyonal nga mga Dokumento

[Letrato sa panid 9]

Si Adolf Hitler migamit sa panghadlok aron padayong mahuptan ang iyang gahom

[Tinubdan]

Nasyonal nga mga Dokumento

[Letrato sa panid 10]

Si Generalissimo Franco midawat sa suportar ni Hitler ug Mussolini

[Tinubdan]

Nasyonal nga mga Dokumento