Pag-atubang sa mga Kamatuoran: Tabako Karong Adlawa

KAY natingalang naugmad ang panginahanglan sa sigarilyo, usa ka editor sa Harvard Medical School Health nangutana: “Nganong ang nagkawalang bisyo, nga nailalom [sa katuigang 1870] sa dakong kaulawan sa tunga-tunga sa Victorian nga panahon, kalit nakagamot na usab?” Oo, sumala sa gipasigarbo sa usa ka bag-ong anunsiyo ngadto sa babayeng mga hinabako, “Layo ka nag naabot, baby.” Sumala sa mga historyano naangkon ang publikong pagdawat sa tabako tungod sa pagkagiyan, panganunsiyo, ug mga gubat. “Sunod sa pagkagiyan, ang panganunsiyo mao ang labing gamhanang katabang sa industriya sa pakigbisog niini nga maangkon ang mga kasingkasing ug mga hunahuna sa tigtabako,” mitaho ang usa ka bag-ong imbestigador. Matuod, apan may labaw pa ba sa estorya?

Ang Estoryang Nagpaluyo sa Estorya

Alang sa mga estudyante sa Bibliya ang kahulogan sa panahon sa sigarilyo dili ikapadaplin ingong walay hinungdan. Nganong dili man? Tungod kay ang panahon—ilabina sukad 1914—nagatuman sa tagna. Una, niadtong 1914 ‘ang nasod mitindog batok sa nasod’ diha sa gubat sa kalibotan. Unya, sumala sa dugang gitagna ni Jesu-Kristo, ang tawhanong katilingban nasamok sa ‘nagauswag nga pagkamalapason.’ Sanglit tungod sa gubat ang mga tawo nawad-ag kasibot ug nagun-ob ang ilang estriktong mga prinsipyo, kadto mitaganag dalan sa maong walay-ingong pagdawat sa sigarilyo.—Mateo 24:7, 12.

Niadtong 1914 ang kalibotan misulod sa panahon sa kabalaka, ug milambo ang industriya sa sigarilyo. Daghang hinabako midangop sa bisyo sa pagbuntog sa mga tensiyon sa ginatawag sa Bibliya nga “mga panahong lisod sagubangon.” Ang panghaylo sa panganunsiyo ug ang pagkanagdepende sa nikotina nakaabag sa paghimo sa pagpatuyang ingong bag-ong kaisipan sa katilingban. Sa tukma, gitagna sa Bibliya nga ang mga tawo sa kataposang mga adlaw mahimong “mga mahigugmaon sa kalingawan inay sa Diyos.”—2 Timoteo 3:1-5.

Kining tanan mobulig gayod kanato sa pagsabot sa pagkadinalian sa atong panahon. Inay ‘dili manumbaling,’ sumala sa giingon ni Jesus nga gihimo sa pila ka tawo sa usa ka panahon sa krisis, kita makakat-on sa atong pagtulon-an gikan sa kasaysayan. Ang Bibliya nagadasig kanato sa paglaom sa Gingharian sa Diyos, dili sa kawang nga mga kampanya sa pagbag-o sa kalibotan—ni sa kawang nga mga damgo nga may adlaw rang ang kalibotan mobiya sa ilang daotang mga bisyo.—Mateo 24:14, 39.

Makabiya ba ang Kalibotan sa Bisyo?

Mopatim-awng dili madahom nga ang kalibotan mobiya sa bisyo niini sa tabako. Sa 1962 ang British Royal College of Physicians unang mipasidaan batok sa pagtabako, apan sa 1981 ang mga taga-Britanya mipalit ug 110 bilyong sigarilyo. Ang siruhano heneral sa Tinipong Bansa unang mipasidaan mahitungod sa mga kapeligrohan sa panglawas sa 1964. Apan sa sunod tuig ang mga halin maoy kinatas-an. Sa pagka 1980 ang mga Amerikano mipalit ug dugang 135 bilyong sigarilyo kada tuig kay sa 1964, bisan pa sa pasidaan sa siruhano heneral bahin sa kapeligrohan sa panglawas nga makita sa matag pakete! Ang kamatuoran mao, ang kalibotan karon nagapalit ug upat ka trilyong sigarilyo sa usa ka tuig.

Kon ikaw nagatabako man o dili, ang kuwarta diha sa negosyo sa tabako karong mga adlawa magatug-an kanimong ang mga gobyerno ug mga politiko lagmit dili magtapos sa negosyo sa tabako. Pananglitan, sa Tinipong Bansa, bisan pag 350,000 ka tawo mamatay kada tuig tungod sa pagsigarilyo, ang tabako nagataganag $21 bilyon nga buhis. Kini nagatagana usab ug mga trabaho, direkta o dili-direkta, alang sa duha ka milyong katawhan. Ug ang mga kompaniya sa tabako maoy dagkong mga gastador. Sa tibuok kalibotan, sila nagagastog $2 bilyon (U.S.) sa usa ka tuig sa panganunsiyo—nga nagalupig kaayo sa gitapong $7 milyon nga gigasto sa American Cancer Society ug American Lung Association sa batok-pagtabako nga edukasyon.

O palandonga ang duha ka ahensiya sa Hiniusang Kanasoran ug ang ilang makauulaw nga pagkabahin mahitungod sa polisa bahin sa tabako: Ang WHO (World Health Organization) karong bag-o mipahibalo nga ang pagpugong sa “epidemya sa pagtabako” sa kanasoran sa Ikatulong Kalibotan “labaw ug mahimo sa pagpauswag sa kahimsog ug pagpataas sa kinabuhi . . . kay sa bisan unsang laing bugtong aksiyon sa tibuok natad sa nagasanta nga medisina.” Apan ang FAO (Food and Agriculture Organization) nagtuo nga “ang pagpananom ug tabako nagapatunghag daghan kaayong panarbaho sa kabanikanhan” diha sa Ikatulong Kalibotan. Ang FAO nagabatbat sa tabako ingong “bililhon kaayo ug daling mapahimuslang tinubdan sa abot sa buhis” nga nagataganag “kusganong mga panukmod” sa mga mag-uuma sa “pagtanom ug tabako” ug sa mga gobyerno “sa pagdasig sa pagtanom ug paggama niini.”

Pag-atubang sa mga Kamatuoran

Oo, tungod sa katingalahang hitabo sa sigarilyo, ilabina sukad 1914, kinahanglang atubangon ang pipila ka pait nga kamatuoran. Ang uban nagaingon, ‘Kon maayo ang imong bation, buhata kana.’ Apan ang mga kasayoran nga naglangkit sa pagtabako sa sakit sa baga ug kasingkasing nagapalagpot nianang mubog-pangisip nga hunahuna. Sa Inglaterra, ang pagsigarilyo giingong nagapatayg walo ka pilong daghang tawo kay sa mga aksidente sa kotse. Sa tibuok kalibotan, ang bisyo “nagpatay ug labaw nga katawhan kay sa tanang gubat niining sigloha,” matud sa usa ka taho sa Manchester Guardian Weekly.

Unsa ang ikasulti sa pagkagiyan? Ang pait nga kamatuoran mao nga ang nikotina magmugna sa kahimtang sa pagkanagdepende sa droga. Ug gibati sa daghang nagahunahuna nga tawo nga dili sila makahimo sa dili pagtagad sa moral ug espirituwal nga kadaot nga nalangkit niana.

Moral nga mga Pagsupak

Nakita sa mga Kristohanon nga ang moral ug Kasulatanhong mga pagsupak sa paggamit ug tabako labi pang bug-at kay sa mga pasidaang medikal o maylabot sa panglawas. Ang paggamit sa tabako nagsugod uban sa pagsimba sa kalalangan, espiritismo, ug pagsimba sa ginamag-tawong mga diyosdiyos—nga kanang tanan gitunglo sa Bibliya ingong makapakaulaw nga mga batasang mopahilayo sa usa gikan sa Maglalalang. (Tan-awa ang kahon, “Ang Sagradong Dahon nga Nakagamot,” panid 4.) (Roma 1:23-25) Ang pagtabako mahugaw, peligroso, ug supak sa mga sukdanang Kristohanon. (2 Corinto 7:1) Labi pang hinungdanon, ang pagkagiyan mohimo sa bisyo nga sakop sa “pagdroga”—usa ka nagatunglo nga pulong nga gigamit sa Bibliya alang sa makadaot ug matuotuohon nga mga bisyo.—Tan-awa ang potnot sa Reference Bible sa Pinadayag 21:8; 22:15.

Busa, adunay seryosong moral nga mga kalangkitan sa bisyong magpahimuot sa mga sentido sa usa sa kapildihan sa iyang panglawas, maghugaw sa hangin nga pagahanggabon sa silingan niya, ug magaimpluwensiya sa daling-maimpluwensiyahang mga batan-on sa pagsugod sa pagbuhat niana. Tapos sa diyutayng pagpamalandong ug tingali makapasakit nga pagtulotimbang pag-usab, ang daghang tigtabako nagahukom nga kinahanglang sila mohunong—sa kaayohan sa ilang kaugalingon ug sa ilang mga minahal.

Pagbalit-ad sa Palakaw

Sa pagbulag sa pagkagiyan sa tabako, atubangon nimo ang pamit-os gikan sa imong lawas mismo ug gikan sa imong palibot. Ingong hinabako, ang imong lawas nagadepende sa nikotina. Bation mo ang samang pangandoy nga gibati sa usa ka siglong mga tigtabako sukad ang aso sa sigarilyo nahimong masuyop. Ang mga billboard ug mga magasin nagapaibog sa bisyo atubangan sa mata sa imong hunahuna, nga nagalangkit kanunay niana sa kalingawan, kagawasan, adbentura, katahom, kaluhoan. Lagmit isipon sa kauban nimong mga hinabako ang pagtabako ingong normal, luwas, dili daotan, makalingaw, makiurog, maartihon. Gihatagan nimog luna ang ideya sa pagtabako.

Sa mubo, aron mobiya ka sa bisyo, kinahanglang imo mismong balit-aron ang palakaw nga nakagiyan sa kalibotan. Ang praktikal nga mga sugyot sama sa hikaplagan niining panira makatabang kanimo sa pagsukol sa hilig sa kalibotan, apan hinungdanon ang unang lakang: Sayra kon nganong buot nimong mohunong. “Ang desisyon kinahanglang himoon sa kahiladman,” matud ni Dr. C. F. Tate diha sa American Medical News. “Dihang mahimo na ang desisyon, natapos ang kinadak-ang bahin sa bugno.”

Ug komosta ang kalibotan nga daw dili makaarang ug dili buot mohimo sa mga kausabang mahimo nimo sa personal? Dili, ang tawhanong katilingban lagmit dili mohunong sa kaugalingon niining panlimbasog sa makadaot-sa-kaugalingong mga bisyo sama sa paghigugma niini sa sigarilyo. Apan saligi nga ang Diyos nagasaad sa “paglaglag niadtong nagalaglag sa yuta.” (Pinadayag 11:18) Ug ang paagi sa Diyos sa pagpatungha niini—ang iyang langitnong Ginghariang kagamhanan—mao ang imong lig-ong paglaom nga may adlaw rang makita nga mapasig-uli ang espirituwal, moral, ug pisikal nga panglawas sa tanang dapit niining yutaa.—Isaias 33:24.

[Graph/Letrato sa panid 9]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Batok-pagtabako nga Edukasyon

Panganunsiyo sa Sigarilyo

7 Milyones

2 Bilyones

(matag kuwadrado katumbas sa usa ka milyong dolyar)

[Larawan sa pahina 9]

Ang tinuig nga badyet nga $2 bilyones sa panganunsiyo sa sigarilyo nagalupig kaayo sa $7 milyones nga badyet sa batok-pagtabako nga edukasyon