Ang Bisyo Mipahilom sa Pagsupak

SAMA sa maukon-ukonong tigtabako nga dili mohunong, may panahong gikunhoran sa baligyaan sa sigarilyo ang paggamit niana tungod sa kahadlok nga basin makadaot ug makapagiyan ang pagtabako, nga unya nahibalik lamang nga mas komitido kay sukad masukad. Unsang mga sangkapa ang nagapukgo nianang mga kahadlok? Ang panganunsiyo ug ang gubat! Kana mao “ang duha ka labing dagkong paagi sa pagpakaylap sa paggamit sa sigarilyo,” sumala sa historyanong si Robert Sobel.

Misulbong ang paggamit ug sigarilyo duyog sa pagtindog sa ‘nasod batok sa nasod’ sa unang gubat sa kalibotan. (Mateo 24:7) Unsay nagpahinabo sa pag-uswag sa Amerikanhong produksiyon gikan sa 18 bilyong sigarilyo sa 1914 ngadto sa 47 bilyon sa pagka 1918? Usa ka krusada alang sa libreng mga sigarilyo alang sa mga sundalo! Gihukom nga makatabang ang narkotikong epekto sa pagbuntog sa kamingaw diha sa natad-panggubatan.

“Hiposa ang imong mga suliran sa imong daang puyo/Samtang may lusiper [posporo] ka sa pagdagkot sa imong sigarilyo,” miawhag ang Britanikong awit sa guerra. Kay mga ahensiya man sa gobyerno ug patriotikong mga pribadong pundok ang mitaganag libreng mga sigarilyo alang sa nakiggubat nga mga lalaki, bisan ang batok-sigarilyong mga tigprotesta wala mangahas sa pagsaway.

Gihugtan ang Pagkupot

Ang bag-ong nakabig nga mga tigtabako nahimong maayong mga suki tapos sa gubat. Sa 1925 lamang, ang mga Amerikano migamit sa aberids nga hapit 700 ka sigarilyo matag tawo. Human sa gubat ang Gresya migamit ug katunga usab sa gidaghanon per capita kay sa Tinipong Bansa. Ang Amerikanhong mga sigarilyo nabantog sa daghang nasod, apan ang uban sama sa India, Tsina, Hapon, Italya, ug Polandiya nagdepende sa kaugalingong tinanom nga tabako sa pagtagana sa panginahanglan sa ilang nasod.

Sa pagpakusog sa ilang pagkupot sa Amerikanhong baligyaan, gipuntiriya sa mga tig-anunsiyo ang mga babaye. “Ang panganunsiyo sa tabako sa hinapos sa katuigang 1920 gibatbat ingong ‘nabuang,’” mitaho si Jerome E. Brooks. Apan tungod sa panganunsiyo ang mga Amerikano nagpadayon sa pagpalit ug sigarilyo panahon ug tapos sa depresyon sa ekonomiya sa 1929. Ang dagko kaayong mga badyet (duolag $75,000,000 sa 1931) nagpasiugda sa sigarilyo ingong tabang sa pagpabiling niwang, kapuli sa kendi. Ang mga sine nga naghimaya sa mga artistang tigsigarilyo, sama kang Marlene Dietrich, nakaabag sa pagmugna sa maartihong hulagway. Busa sa 1939, sa bisperas sa usa ka bag-ong gubat sa kalibotan, ang Amerikanang mga babaye miduyog sa mga lalaki sa paggamit ug 180 bilyong sigarilyo.

Laing gubat! Nabatonan na usab sa mga sundalo ang libreng mga sigarilyo, bisan diha sa ilang mga rasyon sa natad. “Ang Lucky Strike Green Nakiggubat!” mao ang anunsiyo nga gipaluyohan ug maayo, nga nagpahimulos sa patriotikanhong pagbati sa panahon sa gubat. Tungod kay ang nahurot nga sigarilyo sa Tinipong Bansa gibanabana nga 400 bilyon sa kada tuig sa pagkatapos sa Gubat sa Kalibotan II, kinsay makaduhaduha sa dapit sa tabako diha sa kalibotan?

Sa pagkamatuod, kinsay makaduhaduha sa bili sa mga sigarilyo sa Uropa tapos sa gubat, diin sa usa ka punto ang kinartong sigarilyo mipuli sa kuwarta sa dili-legal nga baligyaan o black market? Ang Amerikanong mga sundalo nga naestasyon sa Uropa nagpalit sa tinabangan sa gobyernong mga sigarilyo ingon ka barato sa singko sentimos ang pakete ug pinaagi niana ang tanan gibayran—gikan sa bag-ong sapatos ngadto sa mga trato. Ang halin sa militaryo sa sigarilyo nga libre sa buhis misulbong gikan sa 5,400 per capita sa 1945 ngadto sa 21,250 sa duha ra ka tuig.

Sulod sa tinagpulo ka katuigan ang bisan unsang kangil-aran sa pagtabako malamposong natago sa katilingban—nga wala lalisa apan yanong nahawngan sa padayong pag-uswag sa bisyo sa kadaghanan. Bisan pa niana, sa pribado ang mga pangutana nagpabilin: Makadaot ba ang pagtabako? Hinlo ba kana o mahugaw?

Niadtong 1952 ang mainit nga pangutana bahin sa maayong panglawas kalit mitungha. Ang Britanikong mga doktor mipatik sa usa ka bag-ong pagtuon nga nagpakitang ang mga biktima sa kanser lagmit kusog nga mga hinabako. Nakuha sa Reader’s Digest ang estorya, ug misunod ang kaylap nga publisidad. Sa pagka 1953 ang usa ka kampanya batok sa sigarilyo daw nagpadulong sa kalamposan. Mobiya ba ang kalibotan sa bisyo?

Ang Malig-on Kaayong Industriya sa Sigarilyo

Sa dayag, ang industriya sa sigarilyo mipugos nga ang kaso batok sa sigarilyo wala kapamatud-i, nga sumala lamang sa estadistika. Apan sa kalit—ug katingad-anan—kana mipadayag sa sekretong hinagiban niini, ang menos-alkitran nga sigarilyo. Gitagana sa bag-ong produkto ang hulagway sa pagkawalay-peligro ug makaayo sa lawas alang sa nahadlok nga mga hinabako nga dili buot mohunong, samtang ang panganunsiyo nagpamatuod na usab sa abilidad niana sa pagbaligya sa usa ka hulagway.

Sa pagkamatuod, ang menos-alkitran o low-tar nga mga matang mas nakahupay sa konsensiya sa hinabako kay sa iyang panglawas. Sa ulahi nadiskobrehan sa mga siyentipiko nga namawi ang daghang hinabako pinaagi sa pagsuyop nga mas lalom ug paghupot nga dugaydugay sa aso diha sa baga hangtod ilang makuha ang daghang nikotina sama sa nangagi. Apan milabay ang laing kawhaag-lima ka tuig una ikapasundayag kana sa mga tigdukiduki. Kasamtangan, ang mga sigarilyo migulang usa sa labing dakog-sapi nga mga industriya sa kalibotan, nga karon nagahipos sa tinuig nga halin nga kapin ug $40 bilyon (U.S.).

Sa ekonomikanhong paagi ang industriya karong adlawa mas lig-on kay sukad masukad. Ang mga pumapalit nagapadayon sa pagpalit. Ang tinuig nga mapalit nagatubog 1 porsiento matag tuig diha sa industriyalisadong kanasoran ug sa kapin sa 3 porsiento diha sa nagkaugmad nga kanasoran sa Ikatulong Kalibotan. Sa Pakistan ug Brazil, ang pagtubo maoy unom ug walo ka pilo nga mas kusog kay sa diha sa kadaghanang nasod sa Kasadpan. Usa ka bahin sa lima sa indibiduwal nga kinitaan sa Thailand gamiton sa pagpalit ug sigarilyo.

Bisan pa niana, alang sa daghang nagahunahunang tawo ang hugot nga pagkupot sa 100-anyos nga gugma sa sigarilyo sa kalibotan dili gayod mao ang kataposan sa estorya. Mahimo kahang adunay labaw pa kay sa makita niining katingalahang pag-uswag sa paggamit sa tabako, ilabina sukad sa 1914, ug ang halos binuta nga pagdawat niini sa daghan kaayo? Komosta ang mga pangutana nga panagsang atubangon, sama sa pagkamaayo sa bisyo? Ang pagtabako ba sa moral nga paagi neyutral o kini ba salawayon? Ang sunod namong artikulo mohatag ug pila ka katin-awan.

[Letrato sa panid 7]

Ang panganunsiyo ug ang gubat—ang duha ka labing dagkong paagi sa pagpakaylap sa paggamit ug sigarilyo