Tawhanong mga Katungod Alang sa Tanan—Usa ka Tibuok-Kalibotang Katinuoran!

“UNSA ang lintunganayng hinungdan sa mga paglapas sa tawhanong mga katungod?” usa ka batid nga abogada sa tawhanong mga katungod ang gipangutana. “Kahakog,” mitubag ang abogada. “Kahakog sa politikanhon ug ekonomikanhon nga gahom.” Ug sanglit ang kahakog nagsumikad sa hunahuna sa tawo, ang mga paglapas sa tawhanong mga katungod sa ulahi magsumbalik-silaw sa kahimtang sa hunahuna. Ang laing hinungdan mao ang nasyonalismo. Ang akong-nasod-una nga pilosopiya nag-aghat sa mga paglapas sa tawhanong mga katungod. Busa, ang tawhanong mga katungod makab-ot lamang ‘kon moabot ang usa ka tibuok-kalibotang gobyerno nga makasarang sa paghimog ikapatumang mga lakang,’ nag-ingon ang Olandes nga propesor sa balaod ug ekonomiya nga si Jan Berkouwer.

Sa laing pagkasulti, aron molungtad ang tawhanong mga katungod sa tibuok kalibotan, labing menos duha ka butang ang kinahanglang mahitabo una: kausaban sa hunahuna ug kausaban sa gobyerno. Realistiko ba ang pagdahom nga mahitabo kini?

Duha ka Katarongan nga Mag-usab

Bisan tuod ang Dekada Alang sa Edukasyon sa Tawhanong mga Katungod sa HK hapit nang magsugod sa ikalimang tuig niini, sulod sa daghang dekada ang usa ka internasyonal, dili iya sa gobyerno nga programa sa edukasyon milampos na sa pag-usab sa mga hunahuna sa minilyong tawo. Ingong resulta, kining mga tawhana karon nagtratar sa ilang isigkatawo uban ang dignidad. Kining maong programa, nga gipatuman sa mga Saksi ni Jehova, nagalihok sa kapin sa 230 ka nasod. Nganong misaler man kini?

Ang usa ka hinungdan mao nga kining globonhong programa sa edukasyon sa Bibliya nagpasangkad sa pagsabot sa mga tawo bahin sa sinugdanan sa tawhanong mga katungod. Ang Tibuok-Kalibotang Deklarasyon sa Tawhanong mga Katungod nag-ingon nga ang tawo dunay mga katungod tungod kay siya makataronganon ug may pamatasang linalang.

Ang tawo nakadawat gayod sa iyang mga hiyas sa pangatarongan ug tanlag gikan sa mas taas nga tinubdan. (Tan-awa ang kahong “Ang Tinubdan sa Tawhanong mga Katungod,” sa panid 13.) Ang pag-ila niining mas taas, langitnong tinubdan nagtagana ug gamhanang katarongan nga motahod ka sa imong isigkatawo. Nan trataron nimo ang ubang tawo uban ang dignidad dili lamang tungod kay giawhag ka sa imong tanlag sa paghimo niana kondili, labi pang hinungdanon, tungod kay ang imong pagtahod ug gugma alang sa Maglalalang nagtukmod kanimo sa pagtratar sa iyang linalang uban ang dignidad. Kining duha ka pamaagi gipasikad sa mga pulong ni Jesu-Kristo: “Higugmaon mo gayod si Jehova nga imong Diyos sa tibuok mong kasingkasing ug sa tibuok mong kalag ug sa tibuok mong kaisipan” ug, “Higugmaon mo gayod ang imong silingan ingon sa imong kaugalingon.” (Mateo 22:​37-39) Ang usa ka tawo nga nagtahod pag-ayo sa Maglalalang dili gayod molapas sa mga katungod sa iyang isigkatawo, kay sila maoy panulondon nga nadawat gikan sa Diyos. Ang maglalapas sa tawhanong mga katungod maoy kawatan ug mga panulondon.

Hinungdanong Edukasyon

Unsa ka epektibo kining programa sa edukasyon sa Bibliya sa mga Saksi ni Jehova sa pagkunhod sa mga paglapas sa tawhanong mga katungod? Ang kinamaayohang paagi sa pagtubag niana mao ang pagsusi sa mga resulta sa programa, kay sumala sa giingon ni Jesus, “ang kaalam mapamatud-ang matarong pinaagi sa mga buhat niini.”​—Mateo 11:19.

Usa ka iladong sinulat diha sa usa ka paril sa Plasa sa Hiniusang Kanasoran sa New York City nag-ingon: “Ilang pagahimoon ang ilang mga espada nga mga punta sa daro. Ug ang ilang mga bangkaw nga mga galab: Ang nasod dili na mobakyaw ug espada batok sa laing nasod. Ni makakat-on pa sila sa gubat.” Pinaagi niining maong kinutlo gikan sa basahon sa Bibliya sa Isaias kapitulo 2, bersikulo 4, sa King James Version, ang HK nagpunting sa usa ka pangunang paagi sa pagpamenos sa grabeng mga paglapas sa tawhanong mga katungod​—taposon ang gubat. Total, ang gubat mao ang ‘kaatbang sa tawhanong mga katungod,’ sumala sa pagpahayag niana sa usa ka publikasyon sa HK.

Ang edukasyonal nga programa sa mga Saksi ni Jehova naghimog labaw pa kay sa ideya sa pagsulat sa mga pulong ni Isaias diha sa usa ka bato nga paril. Kini “nagsulat” sa mga pulong ni Isaias diha sa kasingkasing sa mga tawo. (Itandi ang Hebreohanon 8:10.) Sa unsang paagi? Ang programa nagpapha sa rasanhon ug etnikong mga babag ug naglumpag sa mga paril sa nasyonalismo pinaagi sa pagtudlo sa panglantaw sa Bibliya sa rasa: Dunay usa lamang ka rasa​—ang tawhanong rasa. (Buhat 17:26) Kadtong nalista sa programa nag-ugmad ug tinguha sa “pagkahimong mga tigsundog sa Diyos,” nga bahin kaniya nag-ingon ang Bibliya: “[Siya] dili mapihigon, apan sa matag nasod ang tawo nga magakahadlok kaniya ug magabuhat ug pagkamatarong dalawaton kaniya.”​—Efeso 5:​1; Buhat 10:​34, 35.

Ingong resulta niining binase-sa-Bibliya nga edukasyon, minilyong tawo karon ang wala na ‘makakat-on pa sa gubat.’ Ang kausaban sa hunahuna ug kasingkasing nahitabo. Ug ang kausaban nagpadayon. (Tan-awa ang kahong “Edukasyon Alang sa Pakigdait,” sa panid 14.) Sa pagkakaron, kapin sa 1,000 ka tawo kada adlaw, sa aberids, ang nakatapos sa sukaranang mga kurso sa pagtuon nga gihimo sa mga Saksi ni Jehova ug mianib niining tibuok-kalibotang makigdaitong pundok.

Unsa ka dulot kining maong kausaban sa hunahuna ug ang misunod nga desisyon sa pagtahod sa tawhanong mga katungod pinaagi sa pagdumili nga moapil sa gubat? Dulot kaayo. Sa paghatag ug pananglitan: Ang giladmon sa pagtahod sa mga Saksi sa tawhanong mga katungod nasulayan pag-ayo panahon sa Gubat sa Kalibotan II, ilabina sa Nazing Alemanya. Ang historyanong si Brian Dunn miingon: “Ang mga Saksi ni Jehova ug ang Nazismo magkasumpaki. Labing hinungdanon sa pagtutol sa mga Nazi kanila mao ang ilang politikanhong neyutralidad. Nagkahulogan kini nga walay magtutuo nga mogamit ug armas.” (The Churches’ Response to the Holocaust) Sa A History of Christianity, si Paul Johnson miingon: “Daghan ang gihukman ug kamatayon tungod sa pagdumili sa serbisyo militar . . . , o sila gibalhog sa Dachau o sa institusyon sa mga buang.” Bisan pa niana, sila mibarog nga malig-on. Ang sosyologo nga si Anna Pawełczyńska naghubit sa maong mga Saksi ingong “usa ka gamayng nahilain nga pundok sa walay-pagkaluyang pagtutol nga naglungtad diha sa sabakan sa gihadlok nga nasod.”

Handurawa ra kon unsa ka laktod ug talagsaong pag-us-os sa mga paglapas sa tawhanong mga katungod ang mahitabo sa tibuok kalibotan kon ang tanang tawo mobarog nga sama niini karon ug ‘dili na makakat-on pa sa gubat’!

Tibuok-Kalibotang Gobyerno—‘Dili-Praktikal nga Laraw’?

‘Ang pag-usab sa mga hunahuna maoy hagit, apan ang pagtukod ug usa ka tibuok-kalibotang gobyerno dili-praktikal nga laraw,’ miingon ang usa ka trabahante sa HK. Ug sa pagkatinuod, ang kamatuoran nga ang mga nasod dili andam nga magpasakop sa HK, o sa bisan unsang ubang organisasyon, nagpasiugda niining maong konklusyon. Bisan pa niana, kadtong wala-manumbaling sa ideya sa usa ka tibuok-kalibotang gobyerno, matod ni Propesor Berkouwer, “dunay moral nga katungdanan sa pagpakita ug laing mga paagi sa pagsulbad sa mga suliran sa kalibotan. Apan, walay kapuling mga solusyon.” Buot ipasabot, tawhanong mga solusyon. Apan adunay labaw-tawhanong solusyon. Unsa man kana?

Maingon nga gipakita sa Bibliya nga ang Maglalalang mao ang tinubdan sa mga hiyas nga nagpaluyo sa tawhanong mga katungod, kini nagpahibalo usab kanato nga siya mao ang tinubdan sa tibuok-kalibotang gobyerno nga magseguro niana. Kining langitnong gobyerno dili makita apan tinuod. Sa pagkatinuod, minilyong tawo, nga tingali wala mahibalo, nag-ampo alang niining tibuok-kalibotang gobyerno sa dihang namulong sa kasagarang gitawag nga Pag-ampo sa Ginoo: “Paanhia ang imong gingharian. Ipahinabo ang imong kabubut-on, maingon sa langit, nganhi usab sa yuta.” (Mateo 6:10) Ang tinudlo-sa-Diyos nga Ulo sa maong Ginghariang gobyerno mao ang Prinsipe sa Pakigdait, si Jesu-Kristo.​—Isaias 9:6.

Kining tibuok-kalibotang gobyerno molampos sa pagpatungha ug tinuod nga globonhon ug dumalayong kultura sa tawhanong mga katungod pinaagi sa, lakip sa ubang mga butang, pagwagtang sa gubat sa walay kataposan. Ang Bibliya nagtagna: “Siya [ang Maglalalang] nagapahunong sa mga gubat hangtod sa kinatumyan sa yuta. Ang pana iyang gibali ug ang bangkaw giputolputol; ang mga karo iyang gisunog sa kalayo.”​—Salmo 46:9.

Unsa na ka duol nga mahitabo kini sa tibuok globo? Ang programa sa pagtuon sa Bibliya nga gitagana sa mga Saksi ni Jehova naglakip ug makapatagbawng tubag niining pangutanaha. Gidasig ka namo sa pagsinati niining programaha.a Kon may pagtagad ka sa tawhanong mga katungod, dili ka mahigawad.

[Footnote]

[Kahon sa panid 13]

Ang Tinubdan sa Tawhanong mga Katungod

Ang Artikulo 1 sa Tibuok-Kalibotang Deklarasyon sa Tawhanong mga Katungod nag-ingon nga “ang tanang tawo natawo nga may kagawasan ug managsama sa dignidad ug mga katungod.” Busa ang tawhanong mga katungod gihubit ingong katungod nga dala sa pagkatawo nga naggikan sa mga ginikanan ngadto sa mga anak, sama ra nga ang usa ka suba magpaagos ug tubig niadtong nagpuyo ubay sa mga tampi niini. Diin magsugod kining suba sa tawhanong mga katungod?

Sumala sa Tibuok-Kalibotang Deklarasyon, ang mga tawo dunay mga katungod tungod kay “sila gitugahan ug pangatarongan ug tanlag.” Usa ka publikasyon sa HK nagpatin-aw: “Tungod kay ang tawo maoy makataronganon ug may pamatasan nga linalang, lahi siya sa ubang mga linalang sa yuta ug busa takos sa pipila ka mga katungod ug kagawasan nga wala mapahimusli sa ubang mga linalang.” (Italiko amoa.) Busa, ang pagbaton ug pangatarongan ug tanlag giingon nga maoy pasukaranan sa pagbaton ug tawhanong mga katungod. Kon mao, ang tinubdan sa pangatarongan ug tanlag sa tawo mao usab ang tinubdan sa iyang tawhanong mga katungod.

Alang sa mga aktibista sa tawhanong mga katungod nga nagtuo sa biolohikanhong ebolusyon, ang pahayag nga ang tawhanong mga katungod nalangkit sa pangatarongan ug tanlag maoy makalibog. Ang dapig sa ebolusyon nga librong Life Ascending miangkon: “Kon atong susihon kon sa unsang paagi ang usa ka proseso [ebolusyon] . . . makapatungha ug mga hiyas sama sa pagpabili sa katahom ug kamatuoran, pagkamabination, kagawasan, ug, ilabina, ang pagkasangkad sa panglantaw sa tawo, kita maglibog.” Ug angayan lamang. Kon buot hunahunaon, ang pag-angkon nga ang hiyas sa tawo sa pagpangatarongan ug tanlag nagsumikad sa ubos-sa-tawo nga mga katigulangan nga walay pangatarongan ug tanlag sama ra sa pag-ingon nga ang suba naggikan sa usa ka atabay nga walay tubig.

Sanglit ang mga hiyas sa tawo sa pagpangatarongan ug tanlag dili mahimong maggikan sa ubos-sa-tawo nga tinubdan, kining mga hiyasa kinahanglang maggikan sa labaw-tawhanong tinubdan. Ang mga tawo lamang ang nakabaton sa mga hiyas nga nalangkit sa tawhanong mga katungod​—pangatarongan ug tanlag​—tungod kay dili sama sa mga mananap, ang mga tawo gilalang sa “dagway” sa Diyos, nagpatin-aw ang Bibliya. (Genesis 1:27) Busa, sumala sa giingon sa librong Human Rights​—Essays on Justification and Applications, ang balidong tubag sa pangutana kon nganong ang mga tawo dunay moral nga mga katungod mao nga “sila dunay kinaiyanhong bili o dignidad o maoy . . . mga anak sa Diyos.”

[Kahon/Mga hulagway sa panid 14]

Edukasyon Alang sa Pakigdait

Pipila ka tuig kanhi, samtang ang gubat nagpabahin sa mga Balkan, si Branko nag-alagad ingong armadong guwardiya sa usa ka klinika sa Croatianhong bahin sa Bosnia.b Usa ka doktor didto nagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova, ug usa ka gabii niana iyang giasoy kang Branko ang iyang nakat-onan gikan sa iyang pagtuon. Ang nadungog ni Branko nagtukmod kaniya sa pagsurender sa iyang mga hinagiban. Pipila ka panahon sa ulahi, human mobalhin ngadto sa usa ka nasod sa Uropa, si Branko mitambong sa usa ka tigom sa mga Saksi ni Jehova, ug didto nahimamat niya si Slobodan.

Si Slobodan taga-Bosnia usab. Miapil siya sa mao gihapong gubat nga giapilan ni Branko​—apan sa kaatbang nga kampo. Si Slobodan nakig-away alang sa mga Serb batok sa mga Croato. Sa panahong nagkita ang duha, si Slobodan nahimo nang Saksi ni Jehova, ug mitanyag siya nga magtuon sa Bibliya uban kang Branko, ang iyang kanhing kaaway. Samtang nagpadayon ang pagtuon, ang gugma ni Branko sa Maglalalang, si Jehova, mitubo. Wala madugay siya mihukom nga mahimong usa sa mga Saksi ni Jehova.c

Si Slobodan mismo nahimong Saksi sa tabang sa usa ka kanhing kaaway. Sa unsang paagi? Aw, human mobiya sa panggubatan sa Bosnia, si Slobodan giduaw ni Mujo, nga taga-Bosnia usab apan gimatuto sa usa ka relihiyon nga lahi kaayo sa kang Slobodan. Karon si Mujo maoy usa sa mga Saksi ni Jehova. Bisan tuod mga kaaway sila kaniadto, si Slobodan midawat sa tanyag ni Mujo nga magtuon sa Bibliya uban kaniya, ug sa ulahi siya mihimo sa lakang sa pagkahimong usa sa mga Saksi ni Jehova.

Unsay nagpahinabo niining mga lalakiha sa pagbuntog sa nakagamot-pag-ayong etnikong pagdumtanay ug sa pag-usab gikan sa pagkahimong mga kaaway ngadto sa pagkahimong managhigala? Pinaagi sa ilang pagtuon sa Bibliya, naugmad nila ang gugma kang Jehova. Human niana, andam silang ‘matudloan sa Diyos sa paghigugma sa usag usa.’ (1 Tesalonica 4:9) Sumala sa giingon ni Propesor Wojciech Modzelewski bahin sa mga Saksi ni Jehova sa katibuk-an, “ang yawing hinungdan sa ilang makigdaitong tinamdan mao ang ideya nga sundon na karon ang mga prinsipyo nga gipadayag sa Bibliya.”

[Mga footnote]

[Mga hulagway sa panid 11]

Kausaban sa hunahuna ug gobyerno​—mahitabo ba gayod kini?

[Credit Line]

Letrato sa U.S. National Archives

[Mga hulagway sa panid 12]

Ang binase-sa-Bibliya nga edukasyon nagpahinabog positibong kausaban sa hunahuna