Pagbadbad sa Misteryo sa Kimbilikiti
ANG Kimbilikiti mao ang relihiyon sa katigulangan sa tribong Rega sa probinsiyang Kivu, nga nahimutang sa silangan-sentral nga Zaire. Ang mga lalaking Rega nagapangayam sa baga nga kalasangan, ang mga babaye nagapangisda sa mga suba, ug ang mga pamilya nagatikad sa yuta. Apan ang mga kinabuhi sa tanan bug-os gigamhan ni Kimbilikiti, ang dakong espiritu sa tribo nga kinahanglang ilang pakitaan sa bug-os nga pagsugot. Kinahanglang bantayan nilag maayo ang tanang sekreto nga nalangkit sa pagsimba kaniya, kay ang pagbutyag sa bisan usa niini masilotan sa dihadihang kamatayon. Sa pagkamatuod, ang pagtutol tungod sa pagkamatay sa usa ka sakop sa pamilya diha sa mga kamot ni Kimbilikiti susamang mosangko sa dihadihang pagpatay.
Sa unsang paagi misugod kining gamhanang relihiyon? Alang sa tubag, kinahanglang susihon nato ang kagahapon.
Pagkaugmad sa Usa ka Misteryo
Sumala sa kasugiran, sa dugay na kaayong panahon sa kasaysayan sa tribo ang usa ka tawo nakabatog tulo ka anak lalaki. Si Katima Rega, ang panganay, maoy maot nga inano, nga baldado kaayong siya wala maminyo. Ugaling, siya lantip sa pangutok ug maayo kaayog handurawan. Gusto niya kaayong mokaon sa punto sa pagkaulitan. Sa pagbulig kaniya sa pagbatog pagkaon nga dili motrabaho, iyang giimbento ang pila ka yanong samag-plawtang tulonggong kawayan nga nagpatunghag katingad-anang mga tingog. Gigama usab niya ang lapad, pormag-sakayang tabla nga may pisi sa tumoy. Sa gipatulilik kanang mga kasangkapana ibabaw sa ulo sa usa, kana nagpatunghag kusog, makahahadlok nga ugong.
Gisulayan una sa maong imbentor sa kasugiran ang iyang mga kasangkapan diha sa duha niya ka pag-umangkong lalaki, nga gipatuo silang ang mga tingog naggikan sa usa ka espiritu ug niana hadlokon sila aron sila mangawat ug pagkaon ug tabako alang kaniya gikan sa duha niya ka igsoon. Siya, nga mihukom sa pagpauswag sa iyang kalihokan, mitago sa lasang ug nagpaabot nga ang mga babaye makakuhag isda ug magbutang niana sa mga bukag. Unya maneobrahon niya ang iyang mga instrumento, nga tungod niana ang mga babaye mamalik sa balangay sa kalisang, nga biyaan ang ilang kuha.
Sa sinugdan, giduhaduhaan ang mga taho sa nangalisang nga mga babaye. Apan sa dihang balikbalik nahitabo ang mao mismong kahimtang ug ang mga tagabalangay wala nay makaong isda, ang mga lalaki mainampingong nanuop sa “demonyong hayop” nga unya nadiskobrehang kadto mao diay si Katima Rega. Buot sa pipila nga siya patyon dihadiha, apan ang uban mihinapos nga ang iyang namugna maoy kleber kaayo ug miuyon sila sa pagsagop sa “ang tingog” ingong espiritu sa ilang tribo. Kini pagabantayan ingong sekreto ug mahimong misteryo sa tanang wala pa mahisakop. Ang tanang sakop sa tribo kinahanglang mosugot sa tanang mando, mga instruksiyon, ug mga lagda nga gikan sa “ang tingog,” ang espiritu sa lasang. Apan, unsay ilang itawag niana? Nagkauyon ang tanan sa dihang ang usa ka maalamong tigulang misugyot sa “Kimbilikiti.”
Sa ingon natawo ang relihiyon sa tribong Rega. Ang bug-os nga gambalay sa mga lagda, mga tulomanon, ug mga patuotuo naugmad palibot nianang yanong sinugdanan. Sa wala madugay, tulo pa ka dili-makitang “mga espiritu” gidugang ingong mga kauban ni Kimbilikiti. Si Kabile, usahay isipong igsoong babaye ug sa ubang panahon iyang asawa, maoy maanyag kaayo ug talagsaong babaye. Ang tanang tin-edyer nga lalaki gituohang matuli sa milagrosong paagi pinaagi sa pagpakigsekso kaniya! Si Twamba, manghod nga lalaki ni Kimbilikiti, giingong kusgan kaayo nga siya makapatunghag mga bagyo, makagubag mga balay, ug uban pa. Ang iyang “tingog” madungog pinaagi sa pagpatulilik sa pormag-sakayang tabla! Ang ikatulong espiritu mao si Sabikangwa, o Mukungambulu. Siya laing manghod nga lalaki ni Kimbilikiti ug mopatim-aw nga ang papel mao nga iyang mensahero.
Sekretong mga Rituwal sa Pagpasakop
Sa makita nga kalibotan, si Kimbilikiti gihawasan sa usa ka herarkiya sa hataas nga mga pari (ang maalamong Bami). Usa kanila, nga gitawag Mukuli, maoy nagadumala sa mga rituwal sa pagtuli. Si Kitumpu, laing hataas nga pari, nagaalagad nga doktor ug mao ang nagatuli sa mga tin-edyer. Ang ikatulo, si Kilezi, nagaatiman sa bag-ong gituli nga batang mga lalaki. Ang papel sa tigpataliwala tali sa kampo sa mga rituwal ug sa ordinaryong mga tagabalangay gidula sa Bikundi, usa ka pundok niadtong nasakop na.
Ang mga rituwal sa pagpasakop (gitawag Lutende) himoon sa tunga sa lasang, ang gituohang pinuy-anan ni Kimbilikiti. Ang maong mga rituwal nalukoban sa estriktong pagkatinago, ug si bisan kinsang babaye (hayop o tawo) nga mangahas sa pagpaduol sa dapit tuk-on dihadiha! Sa adlaw sa pagpasakop, ang dagkong mga pangilin himoon sa nagkadaiyang mga balangay, uban ang walay-hunong nga mga dula ug sayaw sukad sa sayong kabuntagon. Kini gilaraw sa pagtigi sa resistensiya sa batan-ong mga lalaki nga magpasakop. Human niana, sila mamati sa kasaysayan ni Kimbilikiti, nga kompleto sa tanang kasugiran nga natigom latas sa katuigan. Ang mga batang lalaki patuohon nga si Kimbilikiti ug ang iyang igsoon-asawa si Kabile maoy tinuod nga mga tawo. Ang maong mga batan-on sultihan sa pagpangandam sa ilang kaugalingon sa pagpakigbisog kang Kabile, nga human niana sila makigsekso kaniya ug sa milagroso matuli. Kon may dili makapasar sa maong duha ka pagsulay, si Kabile masuk-anong moreklamo ngadto kang Kimbilikiti, nga magapatay sa nakasala!
Apan, sa anaa na sa lasang, ang mga batang lalaki dili makakita sa mga gisugilon kanila. Hinunoa, ang tulo ka hataas nga pari (si Mukuli, Kitumpu, ug Kilezi) magturnohay sa paghawid sa tagsatagsa kanila ug mohimo sa pagtuli. Kana, matud nila, mao ang pagpakigbisog kang Kabile! Kon dili mamaayo ang usa ka batang lalaki una sa tinudlong panahon sa iyang pagbalik sa balangay, siya pagatuk-on ug hiposon, kay ang maong kahimtang magdaot sa kasugiran sa milagrosong pagtuli tapos sa pagpakigsekso sa maanyag, labaw-tawong si Kabile.
Bisan pa nianang hataas nga pagtahod kang Kabile, panahon sa mga seremonyas sa pagpasakop ang mga batang lalaki tudloan sa daotang mga pulong bahin sa sekso nga ipahayag batok sa mga babaye, apil ang ilang kaugalingong mga inahan ug mga igsoong babaye. Kon ang mga nasakop na mopauli ngadto sa ilang mga balangay, ang mga babaye pugson sa pagpakita nga halos hubo ug sa paglakaw nga magaluhod ug pagsayaw sa ilang atubangan ug mahimong tumong sa ilang bag-ong nakat-onang mga insulto.
Panahon sa mga rituwal sa pagpasakop, ang Bikundi (kadtong mga nahisakop na) moadto sa balangay ngadto sa laing balangay nga mangilad sa pagkaon o mga kabtangan. Ang mga pamilya pugson sa paghatag sa bisan unsa nga pangayoon alang kang Kimbilikiti ug niadtong tua sa kampo sa mga rituwal sa pagpasakop. Ang mga karsada babagan pa ug ang mga moagi obligahon sa pagbayad kon unsay paninglon sa mga debotado ni Kimbilikiti. Gipatunhay sa maong paagi ang orihinal nga tumong sa “ang tingog”—ang pagbatog pagkaon nga dili motrabaho alang niana.
Nan, sa pagkamatuod unsa ba ang Kimbilikiti? Usa ka kabakakan nga giugmad palibot sa pila ka buok kawayan! Apan, sa pagtuboy niana ang usa ka sistema sa paglisang gimugna nga ang kahadlok sa kamatayon mao ang pangunang instrumento. (Hebreohanon 2:14, 15) Ang ubang galamiton mao ang patuotuo, kadalo, ug kalaw-ayan. Ug kining tanan gipatunhay sa usa ka herarkiya sa hataas nga mga pari. Apan unsay labot niini sa paglutos nga naagoman sa mga Saksi ni Jehova?
[Mga Letrato sa panid 6]
“Mga plawta” ni Kimbilikiti
[Hulagway sa panid 7]
Maghuhupot-sa-integridad nga mga Saksi sa dapit sa Pangi