Ifa Usun Ua Tongeni Úppós fán Ai Letipechou?

IEI alon Mike atun a chemeni málóón seman we: “A kon weires letipei ren ai pwouraalong meefiei.” Me ren Mike, an pwouru an letipeta ina napanapen mwán. Iwe nge mwirin, a mirititi pwe i a mwáál. Ina pwata atun a máló

semen chienen Mike we chinnap, Mike a silei met epwe féri. A erá: “Ika a fis ei mettóch me lóóm, ina upwe chék pisipisiri afaran me ereni: ‘Mwán ngeni o.’ Nge iei ua attapa péún me ereni: ‘Pwári met ka meefi pwe epwe álisuk le úppós fan. Apasa chék ika ka mochen upwe ló, ua ló nge ika ka mochen upwe nómwotiw, iwe, ua nómwotiw. Nge kesap pwouru meefiom.’”

MaryAnne a pwal weires letipan ren an pwouru meefian atun pwúlúwan we a máló. A chemeni: “Ua túmúnúfichi ai upwe isetiw leenien áppirú mi múrinné ngeni ekkewe ekkóch, ina pwata use mut ngeni ai upwe pwári pwúkún meefiei. Nge ekis me ekis ua silei pwe ai sótun le péchékkúl fán iten ekkewe ekkóch, ese álisiei. Ua poputá le etittina nónnómui me pwisin ereniei: ‘Kechiw ika ka mochen kechiw. Kesap tipin péchékkúl. Kesap pwouru meefiom pwe kete semmwen.’”

Iei án Mike me MayAnne kapasen fén: Pwári óm letipeta! Iir ra pwúng. Pwata? Pún pwári letipeta a lamot pwe epwe áppánaatá meefiom. Pwáwun meefiom a tongeni áppánaatá ewe letipechou ka nóm fan. Mi éch ach sipwe pwáraawu ach letipechou. Pún ika sia weweiti, me a pwúng ach silei usun pwáraawun letipechou, iwe, sia mirititi pwe ese wor ngawen ach sipwe letipechou. Iwe ena, epwe áppánaakichetá seni ach chúúpwún.

Pwúngún, sap meinisin repwe léllé lón ar pwári ar letipeta. Usun napanapen án emén pwári meefian a pwal tongeni lóngólóng wóón ika attongean we a máló ren weiweitá are pokiten a sessemwen langattam fansoun. Nge ewe eú mettóch mi pwúng, pwe pwouru meefiom a tongeni efeiengawa inisum me letipom. Mi fen éch kopwe pwáraawu óm letipeta. Ifa usun? Ewe Paipel a masou ren kapasen emmwen mi álilliséch.

Ifa Usun Kopwe Pwáraawu Chúúpwún?

Fóffós usun, epwe tongeni álilliséch. Mwirin málóón meinisin néún Hiop kewe engol, kapachelong pwal pwisin an kewe ekkóch weires, ena semelap a erá: “Üa anioputa püsin manauei. Iei mine üpwe fokun pwärawu [lón kapasen Ipru, “epichaaló”] ai siö, üpwe kapas fän riaföün letipei.” (Hiop 1: 2, 18, 19; 10:1) Hiop ese chúen tongeni amwéchú an aúrek. Ewe soumakken sipai seni England itan Shakespeare a makkeei lón eú sipai itelapan Macbeth, pwe ika ewe chúúpwún ese pwáwu, a tongeni okkufu letipen emén.

Epwe atoto ngaseló óm fóffós usun meefiom ngeni ‘eman chiechiom a tongek,’ ewe emén mi mosonottam le akkaúseling me fituk lón óm letipechou. (Än Salomon Fos 17:17) Fán chómmóng, óm apwóróusa pwóróusom me meefiom epwe ámecheresi óm weweiti me úppós fán letipechou. Nge ika ewe chón aúseling pwal i emén mi letipeta me a sópwéch le pwákini pwisin an letipeta, eli ka tongeni káé ekkóch emmwen mi álilliséch ren ifa usun kopwe tongeni úppós fán letipechou. Emén inelap mi máló néún a áweweei popun a álilliséch an epwe fós ngeni emén inelap mi pwal máló néún: “A fókkun apéchékkúlaei ai silei pwe mi pwal wor emén a pwal tori ena esin osukosuk me a unusen chikar seni, nge mi chúen achocho me liwinsefáliti kókkótun manawan.”

Nge ifa usun ika kese kinamwe le fós usun meefiom? Mwirin málóón Saul me Jonatan, Tafit a makkeei eché kélún letipechou nge lón ena kél a pwáraawu an letipechou. Ena kél a wiliti kinikinin ewe puken Oruuen Samuel lón Paipel. (2 Samuel 1:17-27; 2 Kronika 35:25) Pwal ina usun me ren ekkóch, a mecheres ar repwe pwáraawu meefier ren ar makkeetiw. Emén fefin mi má seni pwúlúwan a apasa pwe a kan makkeetiw meefian, iwe mwirin fitu rán a álleani met a makkeei. Iwe, a kúna pwe a álilliséch.

Ese lifilifil ika kopwe fós are mak, nge óm apwóróusa meefiom a tongeni álisuk le epichaaló óm letipechou. A pwal tongeni álilliséch le ataweei ekkewe wewengaw. Emén inelap mi letipeta a apasa: “Ám me pwúlúwei we aua rongorong usun pwal ekkewe ekkóch pwúpwúlú mi mufesen mwirin málóón néúr. Ause mochen epwe pwal fis ngenikem. Ina popun iteiten aua meefi song me mochen tipifengen, aua pwóróusfengen usun. Ua ekieki pwe a lapóló ám ririéchfengen ren ám féri ena.” Iwe óm pwári meefiom a tongeni álisuk pwe inaamwo ika án ekkewe ekkóch letipechou mi pwal léllé ngeni óm, nge kopwe weweiti pwe mi sókkóló napanapen ar pwáraawu letipeta seni óm.

Kechiw pwal ina eú mettóch mi tongeni ekisaaló letipechou. Paipel a erá pwe “a wor fansoun kechü.” (Än Salomon Afalafal 3:1, 4) Pwúngún, a torikich ena fansoun atun attongeach kewe ra máló. Kechiw atun letipeta, ina eú kinikin mi lamot fán iten sipwe chikar atun letipechou.

Emén fépwúl a áweweei ifa usun emén chiechian a álisi le úppós atun inan we a máló. Iei met a apasa: “Chiechiei na a chék ákkálisiei. A fitiei le kechiw. A fóffós ngeniei. A mecheres ngeniei ai upwe chék pwáraawu meefiei nge ena a fókkun lamot ngeniei. Use pwal sáw le kechiw.” (Ppii Rom 12:15.) Ina minne kosap pwal sáw le pwári óm kechiw. Usun sia fen silei pwe ewe Paipel a masou ren pwóróusen ekkewe mwán me fefin mi lúkú án Kot kewe pwon kapachelong Jesus Kraist, iir rese sáw le pwári ar kechiw atun ra letipechou.—Keneses 50:3; 2 Samuel 1:11, 12; Johannes 11:33, 35.

Neman a wor fansoun kesap silei pwe epwe ina usun meefiom. Kese mwo meefi nge a fen ssúr mesom. Emén fefin mi má seni pwúlúwan a kúna pwe an feiló shopping a efisi an epwe kechiw, pún ina met ra kan féri me pwúlúwan we, ákkáeúin atun a rukoló le angei ekkewe mettóch a eéreni le kamé pún pwúlúwan we a kan mwon. Kosap atapwalók le chikar. Kopwe meefi pwe mi lamot óm kopwe kechiw. Chechchemeni pwe kechiw ina pwúkún eú kinikinin letipechou mi lamot.

Pworacho Ngeni Mengiringir

Usun sia fen fós usun me mwan, ekkóch ra meefi mengiringir mwirin málóón attongeer kewe. Eli epwe álisi le áweweei án ewe mi tuppwél Jakop chúúpwún mi lululó atun a lúkú pwe néún we Josef a fen máló ren “eman manmwacho.” Pwisin Jakop ewe a tiinaaló Josef pwe epwe ppii ika ifa usun pwiin kewe. Ina popun neman Jakop a riáfféú ren an pwisin tipi ngeni ren an erá: ‘Pwata ua tiinaaló Josef ákkáláemén? Pwata ua tiinaaló ikewe mi chómmóng manmwacho ie?’—Keneses 37:33-35.

Neman ka meefi pwe mei wor mettóch ka túmúnúngaw ngeni mi efisi málóón attongeom we. Nge mi álilliséch óm mirititi pwe mengiringir ina pwúkún memmeefin letipeta, inaamwo ika mi pwúng are ka chék kefisitá óm mengiringir. Mi lamot óm kopwe pwáraawu meefiom. Óm fóffós usun óm mengiringir a tongeni efisi met kopwe ppánetá ren.

Nge sipwe weweiti pwe inaamwo ika sia fókkun tongei emén, nge sise tongeni nemeni manawan, are sise tongeni eppeti chókkewe sia tongeer atun a toriir fansoun serengaw. (Än Salomon Afalafal 9:11) Pwal eú, eli ewe popun ka eáni ena ekiek, ese wor ngawan. Áwewe chék, ren óm kese mwittir féri appointment ren tokter, iwe, itá turun tipom pwe attongeom we epwe semmwen me máló? Fókkun aapw! Iwe itá wesewesen tipisum málóón attongeom we? Aapw.

Emén inelap a káé le pworacho ngeni ewe mengiringir mwirin a máló néún we nengngin ren an ákseten wóón tarakú. A erá: “Ua meefi pwe tipisi pwe ua akúnéú. Nge ua esilla pwe ese éch ai meefi ina usun. Ese wor ngawen ai akúnéú pwe epwe fiti seman we. Nge met a fis, a fis eú watteen ákseten.”

Neman kopwe erá: ‘Itá mi wor chómmóng mettóch upwe apasa are féri.’ Ewer, nge ié me leich a tongeni erá pwe kich sia emén sam are in are nau mi unuséch? Ewe Paipel a áchemakich: “Kich meinisin sia mwälila fän chomong. Nge are eman aramas esap fokun mwälila won mine a apasa, i eman mi unusöch.” (James 3:2; Rom 5:12) Ina pwata, kopwe tipeeú pwe kese unuséch. Óm ákkeáni ei ekiek, “ika ú silei,” esap tongeni siwili met a fen fis, nge epwe fen ammanga óm chikaretá.

Ika a wor popun mi pwúng kopwe mengiringir nge kese chék kefisitá, iwe, ekieki ei mettóch mi kon lamot epwe áwesaaló óm mengiringir, ina án Kot omusaaló tipis. Ewe Paipel a anúkúnúkúkich: “Are en, äm Samol mi Lapalap, kopwe maketiu äm kewe tipis, iö epwe tongeni manau? Nge en ka amusala äm tipis.” (Kölfel 130:3, 4) Kese tongeni eniwili me ekkesiwili met a fen fis. Iwe nge ka tongeni tingormaú omusomus seni Kot ren óm kewe tipis me lóóm. Iwe mwirin met kopwe féri? Kot a pwonei pwe epwe omusaaló me ménúkaaló. Iwe ika ina usun, iwe, kopwe pwal ménúkaaló me péútaaló ena mettóch.—Än Salomon Fos 28:13; 1 Johannes 1:9.

Pworacho Ngeni Song

Ka pwal meefi song ren ekkewe tokter, kangof, chiechiom kewe are pwal mwo nge ewe a máló? Ekieki pwe pwal ina ewe memmeef atun a wor óm mei má. Neman óm na song ina pwúkún chiechien ewe metek ka meefi. Emén soumak a apasa: “Óm silei pwe ka song me meefi song, nge esap ren óm féri féfférún, ina met a tongeni eppeti sonuk feiengawen song.”

A pwal álilliséch ach pwáraawu are apwóróusa ach song. Ifa usun? Esap ren lal fiti púchér. Ewe Paipel a fénékich pwe mi efeiengaw ach sipwe amwéchú ach song. (Än Salomon Fos 14:29, 30) Nge eli kopwe ppánetá ika ka fós usun ngeni chiechiom mi weweituk. Nge ekkóch ra kúna pwe ar taiso atun ar song a álilliséch pwe repwe ppánetá.—Pwal ppii Efisos 4:25, 26.

Iwe inaamwo ika a lamot óm kopwe wenechar me fóffós usun meefiom, nge a wor eú kapasen áchechchem. A watte sókkofesenin óm pwáraawu meefiom me óm watá óm song wóón ekkewe ekkóch. Ese wor popun kopwe tipi ngeni ekkóch usun óm song me lichippúng. Ina minne kopwe túmúnú ifa usun ka pwáraawu meefiom pwe esap lón napanap mi fiti arochongaw. (Än Salomon Fos 18:21, Kapasen God) A wor eú álillis mi fókkun lamot fán iten ach sipwe úppós fán letipechou, iei sipwele pwóróus usun.

Álillis Seni Kot

Ewe Paipel a anúkúnúkúkich: “Ewe Samol mi Lapalap a kan ngeni chokewe mi luketatakis, a amanaua chokewe mi apilükingau.” (Kölfel 34:18) Pwúngún, lap seni mettóch meinisin, eú riri ngeni Kot a tongeni álisuk le pworacho ren málóón emén attongeom. Ifa usun? Pún meinisin ekkewe kapasen emmwen mi álilliséch ra fen kawor, a lóngólóng are tipeeú ngeni án Kot we Kapas ewe Paipel. Óm akkapwénúretá a tongeni álisuk le pworacho.

Pwal eú, kesap akúkkúnaló aúchean iótek. Ewe Paipel a pesekich: “Kopwe monätä won ewe Samol mi Lapalap óm weires, pwe i epwe tümwünük.” (Kölfel 55:22) Ika ka meefi pwe mi álilliséch óm fós usun meefiom ngeni emén chiechiom mi fituk lón óm chúúpwún, epwele mwo fen ifaan me álilliséchún óm pwáraawu meefiom ngeni “ewe Kot mi echipakich lon mettoch meinisin!”—2 Korint 1:3.

Esap ewe iótek a ekinamwekich. Nge ewe Chón “Aüselinga iotek” a pwonei pwe epwe fang ewe manaman mi fel ngeni néún kewe chón angang mi enletin tingor. (Kölfel 65:2; Lukas 11:13) Án Kot we manaman mi fel, epwe tongeni atufichuk ren “ewe manaman mi napanap” pwe kopwe sópwósópwóló lón manawom. (2 Korint 4:7, KG) Kopwe chechchemeni pwe Kot a tongeni álisi néún kewe mi tuppwél le likiitú fán ese lifilifil osukosuk repwe kúna.

Emén fefin mi má seni néún a chemeni ifa usun manamanen iótek a álisiir me pwúlúwan we lón ar chúúpwún. A erá: “Ika aua nóm leimw lepwin me aua fókkun letipeta, aua iótekfengen fán osomong. Ewe áeúin fansoun aua féri och mettóch, áwewe chék ewe áeúin mwich me ewe áeúin mwichelap aua fiti nge néúm na ese chúen nóm, iwe, aua iótek pwe aupwe péchékkúl. Atun aua pwáátá lesossor me usun itá weiresin málóón néúm we ese chúen ki ngenikem, iwe, aua iótek ngeni Jiowa pwe epwe álisikem. Use weweiti ewe popun a fókkun weires-riáfféú ngeniei ai upwe fetálong lón ewe imw nge ngang úchék. Ina pwata iteiten ai áláemén le wareiti leimw, upwe chék iótek ngeni Jiowa pwe epwe álisiei le kinamwe.” Ena fefin mi tuppwél a úppós me enletin lúkú pwe ekkena iótek ra álisi. Kopwe pwal silei pwe óm likiitú le ikkiótek epwe efisi pwe ‘än Kot kinamwe mi tekia seni óm tongeni weweiti epwe tümwünü lelukom me ekiekum.’—Filipi 4:6, 7; Rom 12:12.

Ewe álillis Kot a awora a álilliséch. Ewe Paipel a affata pwe Kot “a akachipakich lon ach riäföü meinisin, pwe pwal kich sipwe tongeni echipa chokewe mi nom lon sokopaten riäföü meinisin.” Pwúngún, álillis seni Kot esap amóeló ewe metek nge a tongeni ámecheresikich le úppós fan. Esap weween nge kosap chúen kechiw are kopwele ménúkaaló attongeom we. Nge ka tongeni chikar, nge atun ka chikar, minne a fis lón manawom a tongeni alapaaló óm wewe me chúngú le álisi ekkewe ekkóch ar repwe pwal úppós fán letipechou.—2 Korint 1:4.

Sipwe Ekieki Ekkeei Kapas Eis

Pwata a lamot kopwe pwáraawu óm letipeta?

Ifa usun kopwe pwáraawu óm letipeta?

Ifa usun Paipel a tongeni álisuk le pworacho fán mengiringir me song?

Ifa usun eú riri ngeni Kot a tongeni álisuk le pworacho ren málóón emén attongeom?

Ikkefa ekkóch kapasen emmwen mi álilliséch pwe kopwe úppós fán letipechou?

[Pwoor/Sasing lon pekin taropwe 18]

Ekkóch Kapasen Emmwen mi Álilliséch

Núkúnúk wóón chiechiom kewe: Kosap sáw le mut ngeni ekkewe ekkóch ika ra erá pwe ra mochen álisuk me a wesewesen lamot ngonuk álillis. Kopwe weweiti pwe eli ina napanapen ar pwári ngonuk meefier, pún neman rese silei met repwe apasa.—Än Salomon Fos 18:24.

Túmúnú péchékkúlen inisum: Lón fansoun chúúpwún, a tongeni ápekkusuk ákkáeúin atun a kerán poputá. A lamot ngeni inisum naféchún asésé, taiso me mwéngé mi vitamin, ikkena met mi lamot ákkáeúin lón ena atun. Neman mi pwal lamot kopwe ló chuuri tokter.

Éúraaló ekkewe kefil mi lamot: Ika mi tufich, kopwe witiwit ren mwaren och fansoun tori óm ekiek epwe ffat me mwen kopwe filatá met kopwe fér ngeni pisekin ewe mi máló kewe. (Än Salomon Fos 21:5) Emén fefin mi má seni pwúlúwan a chemeni pwe fitu rán mwirin málóón pwúlúwan we a fangóló chómmóng pisekin kewe. Mwirin, a mirititi pwe a fangóló ekkewe minen áchem mi aúchea me ren.

Kosap atapwalók le chikar: Fansoun letipeta, lape ngeni a ttam lap seni met aramas ra ekieki. Ekkóch rán are fansoun iteiten ier mi áchemasefáli attongeom we, eli epwe eliwinato ewe metek. Ekkewe sasing, kél are pwal mwo nge pwoppwoon a tongeni ekkechiwa emén. Eú pekin káé usun letipeta a áweweei usun fansoun chúúpwún: “Epwe mwittir sissiwil meefien ewe mi letipeta pwe fán ekkóch ese mochen kúna ekkewe minen áchem usun ewe mei má, nge mwirin chék a mochen áchemaato met a chemeni usun ewe mei má.” Iwe, ekkekieki usun án Jiowa kewe pwon mi aúchea.—Filipi 4:8, 9.

Weweiti ekkewe ekkóch: Achocho le mosonottam ngeni ekkewe ekkóch. Mirititi pwe a weires ngeniir pokiten rese silei met repwe apasa, iwe, eli repwe apasa met esap fich.—Kolose 3:12, 13.

Kosap ún sáfei are sakaw ren an epwe ménúkúló óm letipeta: Ese nómottam álillisin sáfei are sakaw. Ka tongeni chék ún sáfei ika ina alon ewe tokter. Nge túmúnú pwe chómmóng mettóch lón ewe sáfei a tongeni oumwesimwesóketá. Pwal och, ekkena mettóch ra tongeni ammanga óm kopwe chikar. Iei án emén tokter fén: “A lamot pwe emén epwe likiitú fán ewe osukosuk, riáfféú fan me mwirin ekieki usun. An ammanga ekkena mettóch ren an ún sáfei pwe epwe chék akkannut esap tongeni emwittiri are amúrinnéló ewe fansoun chúúpwún.” Óm ekilonei án Jiowa we kókkót mi lap ina met epwe efisi chikar fóchófóch.—Kölfel 1:2; 119:97.

Liwiniti met ka féfféri: Eli lepoputáán kopwe pwisin eriánuk le feiló angang, ló lón sitowa are féri ekkewe ekkóch angang. Nge eli kopwe kúna pwe met ka kan féfféri epwe álilliséch ngonuk. ‘Kopwe alapalafochei om achocho lon ewe angangen ach Samol.’—1 Korint 15:58.

Kosap niwokkus le likitaló óm letipeta mi kon ssenúk: Ekkóch mi letipechou ra niwokkus le likitaló ar letipeta pún ra ekieki pwe ar tongei ewe mi máló a kúkkúnúló, nge ese pwúng ena mettóch. Óm likitaló letipeta a efisi an epwe chék nónnóm reom ekkewe minen áchem ka aúcheani usun ewe mi máló.—Än Salomon Afalafal 3:1, 4.

Kosap kon aúrek: Eli kopwe aúreki: ‘Ua tongeni áláeménúló? Ié ei epwele awora enem?’ Ewe Paipel a fénékich pwe sipwe chék pwákini osupwangen lón eú rán. Emén fefin mi má seni pwúlúwan a erá: “A fókkun álisiei ai upwe chék ekieki eú rán lap seni ai upwe aúreki ekkewe rán repwe feito.” Jesus a ereni néún kewe chón káé: “Ousap öürek usun ewe rän lesor, pun lesor epwe püsin anafa öürekin lon.”—Mateus 6:25-34.

[Lios/Sasing lón pekin taropwe 15]

Ekkewe pwóróus lón Paipel ra pwári pwe óm makkeetiw meefiom kewe epwe álisuk le pwáraawu óm letipeta

[Lios/Sasing lón pekin taropwe 16]

Lón fénú meinisin ekkewe aramas mi chúúpwún ra aúcheani ar repwe akkangei kapasen ourur