Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Chuuk
  • PAIPEL
  • PUK
  • MEETINGS
  • w98 1/1 p. 22-27
  • Manau Lon ‘Ranin Jiowa We’

Ese wor video fán iten ei kinikin.

Omusaaló, a wor osukosuk le eppietá ewe video.

  • Manau Lon ‘Ranin Jiowa We’
  • Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—1998
  • Itelap Kisikis
  • Pwal Ekkóch
  • Jiowa A Mwokutukut lon Ranin Noa we
  • An Jiowa Apwonueta An Kapwung Won Sotom me Komora
  • Israel A Kini ewe “Ewiniar”
  • Jiowa A Liwini ngeni ewe Muun Juta mi Tokolo
  • Ewe “Riaffou mi Lapalap” lon ewe Aeuin Senturi
  • Sipwe Pwarata Ren Auach O Sipwe Kuna Manau
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—1998
  • Ach Mammasa A Atapwalapwalelo
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2004
  • En Mi Fen Mmolneta Fan Iten Ranin Jiowa?
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—1997
  • Ion Epwe “Kuna Manau”?
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—1998
Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—1998
w98 1/1 p. 22-27

Manau Lon ‘Ranin Jiowa We’

“Ranin Jiowa a lapalap o a fokkun eniwokus, io a tongeni pwak le nonnom lon?”​—SOWEL 2:11.

1. Met popun ‘ewe ranin Jiowa mi aniuokkus’ epwe eu fansoun apwapwa?

“FOKKUN ENIWOKUS”! A ina usun noun Kot we soufos itan Sowel a kapas usun ewe “ranin Jiowa” mi lapalap. Iwe nge, kich mi tongei Jiowa me fen fangelo manauach ngeni ren an Jises we moon kepich sisap chechech ren niuokkus atun ranin Jiowa we epwe arap ngenikich. Epwe eu ran mi fokkun amwarar nge epwe pwal eu ranin amanau mi lap, ewe ranin ngaselo seni eu otot mi ngau mi fen eriaffou aramas ukukun fitu ngerou ier. Atun a witiwiti ena ran, Sowel a ereni noun Kot kewe aramas ar repwe “mwanek me pwapwa; pun Jiowa epwe fori och angang mi lap,” iwe, a pwal alukuluku: “Epwe fis pwe io epwe kori iten Jiowa epwe manau.” Iwe, fan kokkotun an Kot we Muu, “epwe wor chokewe mi su seni feiengau, usun Jiowa a apasa; nge me lein ekkewe mi chuen manau, epwe wor chokewe Jiowa a afiliir.”​—Sowel 2:11, 21, 22, 32.

2. Lon pwonuetaan an Kot kewe kokkot, met epwe fis (a) lon “ranin ewe Samol” (b) lon “ewe ranin Jiowa”?

2 Ewe ranin Jiowa mi aniuokkus ese wewe ngeni “ranin ewe Samol” lon Pwarata 1:10. Epwe kapachelong lon ewe “ranin ach Samol” pwonuetaan ekkewe 16 langepwi mi mak lon Pwarata sopwun 1 tori 22. A pwal kapachelong ewe fansoun lupwen epwe pwonueta ekkewe mettoch meinisin Jises a oesini usun lon an polueni noun kewe chon kaeo we kapas eis, a era: “Inet epwe fis ekkeei mettoch, o meeta esissinen om liwinsefal pwal sopolon ei fansoun?” An Jises nonnom lon lang a sinnelo won fonufan ren minen aniuokkus, awewe chok, ‘maun, lengita, oput, malapalap, me atai alluk.’ Atun a chommongelo ekkena riaffou, Jises a aururu aramas mi niuokkusiti Kot ren an tinalo noun kewe chon kaeo lon ach ei fansoun pwe repwe afalafala “ei kapas allim usun ewe muu . . . won unusen fonufan pwe epwe esilefeil ngeni muu meinisin.” Iwe, le muchuloon ranin ewe Samol, “sopwolon” ei ototen mettoch, ranin Jiowa we mi aniokkus epwe fisita. (Mattu 24:3-14; Luk 21:11) Ina atun ranin Jiowa epwe apwonueta an kapwung won an Satan otot mi ngau. “Lang me fonufan ra chechech ren; nge Jiowa epwe eu leenien op fan iten noun aramas.”​—Sowel 3:16.

Jiowa A Mwokutukut lon Ranin Noa we

3. Ifa usun lapalapen ikenai a usun chok lapalapen ranin Noa we?

3 Lapalapen fonufan ikenai a usun chok minne a fis lon “ekkewe ranin Noa” lap seni 4,000 ier lom. (Luk 17:26, 27) Lon Keneses 6:5, sia alleani: “Jiowa a kuna pwe an aramas fofforingau a fokkun wattela won fonufan, nge ekiekin leluker a chok ngauala fansoun meinisin.” A chok ina usun lapalapen fonufan ikenai! Fofforingau, tipemmong, me nafangauen tong ra choufetal. Fan ekkoch eni sipwe ekieki pwe epwe chok iei mwo ukukun an aramas foffori fofforingau. Nge an ewe aposel Paul oesini usun “ekkewe ranin le sopwolon” a chok sopwosopwolo le pwonueta, a era: “Ekkewe aramas ingau, pwal ekkewe chon likotupotup, repwe chok alapalo ar fofforingau, ra otupu ekkoch, nge ekkoch ra pwal otupu ir.”​—2 Timoti 3:1, 13.

4. Met lamalam chofona a efisata lon ekkewe fansoun lom?

4 Ita lamalam epwe tongeni angasalo aramas lon ranin Noa we? Apwi, lamalam mi rikilo seni Kot mi nonnom lon na fansoun a fen efisata lapalapengau. Popuch kewe ra kkuf ren an “ewe popun serepenit, ewe a iteni Tefil me Satan” afalafal chofona. Lon ewe oruuen tappin aramas mwirin Atam, “aramas ra poputa le kori iten Jiowa,” neman ra founimwaalli. (Pwarata 12:9; Keneses 3:3-6; 4:26) Mwirin, ekkoch chonlang mi lukumach ra likitalo ar fel ngeni Kot chok me ra pwilitalong inisin futuk fan iten ar repwe lisou-mwaal ngeni noun aramas kewe fopwul mi lioch. Ekkena fefin ra nounatiu aramas mi watte mi iteni Nephilim, nge ra eriaffou me aweiresi aramas. Fan etipetipaen ekkena chonlang mi ngau, ‘fituk meinisin a chok aingaualo ar foffor won ewe fonufan.’​—Keneses 6:1-12.

5. Ren an kapas usun minne a fis lon ranin Noa we, ifa ewe kapasen ourour Jises a ngenikich pwe site feiengau?

5 Iwe nge, eu famili a amwochu an tuppwol ngeni Jiowa. Ina minne, Kot “a amanaua fumon eti Noa, ewe chon afalafal mi pwung, lupwen a tinalo ewe noter won ekkewe chon fonufan mi ngau.” (2 Piter 2:5) Ena Noter a liosueta ewe ranin Jiowa mi aniokkus, ewe a esissinata sopwolon ei ototen mettoch, me ewe Jises a oesini usun lupwen a apasa: “Ren ranin are fansoun, esor emon mi silei usun, esap ekkewe chonlang, esap pwal ewe Nau, pwe ewe chok Sam. Pun usun chok ekkewe ranin Noa, epwe iei usun ren an ewe Noun-Aramas waroto. Pun usun chok ar foffor lon ekkewe ran mwen ewe noter, ra mommongo o ukkun, ra pwal pupulufengen, tori ewe chok ran Noa a tolong lon ewe waimw. Nge rese meefi och, tori fansoun ewe noter a fis, o a uweiirelo meinisin. Iwe, epwe fokkun iei usun ren an ewe Noun-Aramas waroto.” (Mattu 24:36-39) A ina usun lapalapen fonufan ikenai, ina popun, Jises a peseikich ach sipwe ‘mammasa fansoun meinisin, o ikiotek, pwe sipwe pochokkul, o ngaselo seni ekkewe mettoch meinisin mi epwe fis.’​—Luk 21:34-36.

An Jiowa Apwonueta An Kapwung Won Sotom me Komora

6, 7. (a) Met a liosutiu ren minne a fis lon ranin Lot we? (b) Ifa ewe kapasen ourour mi ffatoch a awora ngenikich?

6 Fitupuku ier mwirin ewe Noter, lupwen mwirimwirin Noa kewe ra chochommongelo won fonufan, emon mi tuppwol itan Eperiam pwal noun pwin we itan Lot ra pwisin kuna pwal eu ranin Jiowa mi aniuokkus. Lot me an we famili ra nonnom lon ewe telinimwen Sotom. Sotom pwal Komora ra ur ren fofforun sikepwach mi annou. Aramas ra pwal tongei pisek, iwe, a pwal kku manauen puluwen Lot we. Jiowa a ereni Eperiam: “Kapasen atutur mi toriei usun Sotom me Komora, ewer, a fokkun leuwommong, ewer, a fokkun chou.” (Keneses 18:20) Eperiam a tingorei Jiowa an epwe omusalo ekkena telinimw fan asengesin ekkewe mi pwung mi nonnom lon ir, nge Jiowa a era pwe ese tongeni kuna pwal mwo nge engol aramas mi pwung ikewe ie. Ekkoch chonlang seni Kot ra alisi Lot me noun kewe ruuemon fopwul ar repwe suri ewe telinimw Soar.

7 Met a fis mwirin? Luk 17:28-30 a alollofengenni ach keei “ranin le sopwolon” me ranin Lot we, iwe a repotei: “Pwal usun minne a fis lon ekkewe ranin Lot: ra mommongo, ra ukkun, ra amomoto, ra amomolo, ra fotukatiu, ra auta imw; nge lon ewe chok ran Lot a tou seni Sotom, ekkei o primiston a pungutiu seni lang, o a niirelo meinisin, epwe iei usun minne epwe fis lon ewe ranin an ewe Noun-Aramas epwe pwato.” Sopwongauen Sotom me Komora lon ena ranin Jiowa mi amwarar a ngenikich eu kapasen ourour mi ffataffatoch lon ei fansoun an Jises nonnom. Ei tappin aramas ikenai a pwal “foffori fofforun lisou-mwaal me ekkewe fofforun mochenien fituk rese mo fich ngeni aramas.” (Juta 7) Pwal eu, an aramas sikepwach lon ach ei fansoun a efisata chommong ekkewe “malapalap” (awewe chok, ekkewe semmwenin sikepwach) Jises a oesini epwe fis lon ei fansoun.​—Luk 21:11.

Israel A Kini ewe “Ewiniar”

8. Ifa ukukun an Israel apwonueta ewe pwon lefiler me Jiowa?

8 Feil, feil, Jiowa a filata Israel pwe epwe “eu einang mi filita, eu mwichen samol-fel mi tekia, eu muu mi fel.” Nge epwe chok alongolong won ar ‘alleasochisi leuwan me apwonueta an we pwon.’ (Ekistos 19:5, 6) Ra ita alingalo ena wis mi auchea? Aapwi! Pwungun, aramas mi luku lon ena muu ra angang ngeni ren tuppwol​—Moses, Samuel, Tafit, Jehoshaphat, Hezekiah, Josiah, pwal ekkewe soufos mi tinikken. Iwe nge, lap ngeni chon ena muu meinisin rese amwochu ar luku. Mwirin och fansoun, ewe muu a mufesen lon ruu kinikin​—Israel me Juta. Ir me ruu muu ra mwochetiu lon fel mi chofona pwal ekkoch eorenien ekkewe muu unukkur mi aletipengaua Kot.​—Isikiel 23:49.

9. Ifa usun Jiowa a apwungu ekkewe engol einang lon ewe muun Israel mi lukumach?

9 Ifa usun Jiowa a apwungu poraus? Usun chok fansoun meinisin, a awora kapasen ourour, me ren minne Amos a makkei: “Jiowa ewe Samol mi Lapalap esap fori och ika esap pwari mwo minne a ekiekieta ngeni noun chon angang ekkewe soufos.” Amos a pwisin oesini pwe ewe muun ennefen, Israel, epwe kuna riaffou, a era: “Met ewe ranin Jiowa epwe wewe ngenikemi? Epwe eu ranin rochopwak, nge sap eu ranin saram.” (Amos 3:7; 5:18) Pwal eu, chienen Amos soufos itan Osea a apasa: “Ra amorafeili asepwal, nge repwe kini eu ewiniar.” (Osea 8:7) Lon 740 B.C.E., Jiowa a nounou ekkewe sounfiun Asiria pwe epwe atatakkisi ewe muun ennefen Israel tori feilfeilo chok.

Jiowa A Liwini ngeni ewe Muun Juta mi Tokolo

10, 11. (a) Met popun Jiowa ese tipeeu ngeni an epwe omusalo tipisin muun Juta? (b) Ikkefa ekkewe mettoch mi anioput a aingauolo ewe muu?

10 Jiowa a pwal tinalo noun kewe soufos ngeni ewe muun oor lon Juta. Iwe nge, ekkoch kingen Juta, awewe chok, Manasseh me ewe a wii itan Amon, ra sopweilo le foffori minne a ngau mwen mesan, ra akusalo ‘chchaan aramas esap wor ar tipis, me pwal angang ngeni ekkewe ululun mi anioput me chapetiu ngenir.’ Inaamwo ika noun Amon we itan Josiah a foffori minne a pwung me fan mesen Jiowa, nge ekkewe king mi tapwelo mwirin Josiah, pwal ekkewe aramas, ra liwiniti ar kewe fofforingau pwe “Jiowa esap omusalo ar tipis.”​—2 Kings 21:16-21; 24:3, 4.

11 Jiowa a apasa ren noun we soufos Jeremaia: “Och foffor mi amairu o aniuokkus a fis lon ei fonu. An ekkewe soufos oesini a chofona, nge ekkewe souasor ra nemenem fan pwisin ar mochen. Nei aramas ra saani an epwe iei usun. Nge met repwe fori lon ewe fansoun sopwolon?” A fokkun watte an ewe muun Juta tipisin nni manau, me noun kewe aramas ra pworongau ren sola, niela aramas, fori fofforun lisowu, akapelmwaal, fel ngeni pwal ekkoch kot, me pwal ekkoch foffor mi anioput. An Kot we imwenfel a fen wiliti eu “leenien chon sola.”​—Jeremiah 2:34; 5:30, 31; 7:8-12.

12. Ifa usun Jiowa a apwungu Jerusalem mi u ngeni?

12 Jiowa a apasa: “Upwe awarato feiengau me watten tatakis seni efeng [Chaldea].” (Jeremaia 4:6) Iwe, a atolonga Papilon, lon na fansoun “ewe ama mi pochokkul ngeni unusen fonufan,” pwe epwe awata Jerusalem mi lukumach pwal an we imwen fel. (Jeremaia 50:23) Lon 607 B.C.E., mwirin ar toki Jerusalem, sounfiun Neputkatnessar mi pochokkul ra ataielo ewe telinimw. “Ewe kingen Papilon a niela noun Setekia kewe mwan me fan mesan lon Ripla, a pwal niela ekkewe aramas tekia meinisin seni Juta. Mwirin a alusawu foun mesen Setekia o foti ngeni selimacha, pwe epwe uweela Papilon. Iwe, ekkewe chon Papilon ra kenala ewe imwen king me imwen ekkewe aramas, ra pwal ataietiu tittin Jerusalem. Murin, Nepusaratan ewe meilapen chon tumwunu ewe king a uweela Papilon ekkewe lusun aramas mi chuen nom lon ewe telinimw fiti chokewe mi su ngeni me mwan.”​—Jeremaia 39:6-9.

13. Io kewe ra manau lon ewe ranin Jiowa lon 607 B.C.E., iwe, pwata?

13 Eu ran mi fokkun aniuokkus! Iwe nge, ekkoch aramas mi alleasochisi Jiowa ra nonnom lein ir kewe mi ngaselo seni ena kapwung. A kapachelong ekkewe chon Rekap, sap ir chon Israel, mi sokkolo seni chon Juta pun ir mi tipetekison me alleasochis. A pwal manau ewe atelipich mi tuppwol itan Epet-melek, atewe mi fen efieta Jeremiah seni malo lon eu chonuttu, me pwal Paruk, noun Jeremiah we chon mak mi tuppwol. (Jeremaia 35:18, 19; 38:7-13; 39:15-18; 45:1-5) Jiowa a apasa ngeni ena esin aramas: “Ngang ua silei minne ua ekieki ngenikemi. Ua ekieki feiochumi, nge sap feiengauemi, pwe upwe ngenikemi eu fansounoch me apilukuluk.” Ena pwon a ekis pwonueta lon 539 B.C.E. lupwen atewe mi pworaiti Papilon, King Sairus, a angasalo ekkewe chon Jus mi niuokkusiti Kot, iwe, ra liwiniti Jerusalem pwe repwe ausefallieta ewe telinimw pwal ewe imwenfel. Ikenai ir kewe mi tou seni lamalamen Papilon me liwiniti ar fel ngeni Jiowa mi limelimoch repwe pwal tongeni apilukulukuni kinamwe mi lingoch lon an Jiowa we Paratis epwe fissefal.​—Jeremaia 29:11; Kol Fel 37:34; Pwarata 18:2, 4.

Ewe “Riaffou mi Lapalap” lon ewe Aeuin Senturi

14. Pwata Jiowa a unusen poutalo Israel?

14 Iei sipwe ekieki usun minne a fis lon ewe aeuin senturi C.E. Lon na fansoun ekkewe chon Jus mi liwinsefal ra fen kulsefal seni fel mi enlet. Jiowa a tinatiu noun we Alaemon ngeni fonufan pwe epwe wiliti noun we mi Kepit, are Messaia. Lefilen ekkewe ier 29 me 33 C.E., Jises a afalafal lon ewe fonuen Israel, a era: “Oupwe aier, ami kana aramas, pun muun lang a arapoto.” (Mattu 4:17) Pwal eu, a ionifengenni me asukula chon kaeo pwe repwe eti le afalafala ewe kapas allim usun ewe Muu. Met ekkewe sou nemenemen Jus ra fori? Ra eriaffou Jises, iwe, le sopwolon ra tipis watte ren ar fori pwe epwe kuna malo won efoch iraan ninni. Jiowa a poutalo ekkewe chon Jus pwe resap chuen noun kewe aramas. Iei a unusen poutalo ena muu.

15. Ifa ewe wis auchea ekkewe chon Jus mi aier ra tufichin apwonueta?

15 Lon ewe ranin Pentekos 33 C.E., mwirin an Jises manausefallita, a ninatiu ngun mi fel, iwe, a atufichi noun kewe chon kaeo ar repwe fos lon kapas mi sokkofesen ngeni ekkewe chon Jus me chon wilippos mi muttir mwichefengen. Ewe aposel Piter a fos ngeni ewe pwin aramas, a apasa: “Kot a fen autasefalli atewe Jises, o am meinisin chon pwarata usun. . .Iei minne, chon lon imwen Israel meinisin repwe fokkun silei pwe Kot a fen seikata Jises, pwe epwe Samol pwal Kraist, atewe ami oua nielo.” Met ekkewe chon Jus mi letip-wenechar ra fori? “A ku letiper,” iwe, ra aier seni tipisir, me ra papataiselo. (Fofor 2:32-41) Ra amuttiri ewe angangen afalafala ewe muu, iwe, mwirin 30 ier, a fen tori “ekis meinisin fan lang.”​—Kolose 1:23.

16. Ifa usun Jiowa a nemeni minne a fis tori fansoun an a apwonueta an kapwung won Israel lon pekin futuk?

16 A tori fansoun Jiowa epwe apwonueta an kapwung won ekkewe aramas a fen poutalo, Israel lon pekin fituk. Fitu ngerou aramas seni ekkewe muun fonufan lon na fansoun ra kito ngeni ekkewe mwichefelin chon Kraist, iwe, ra kepit pwe repwe choni ewe “Israelin Kot” lon pekin ngun. (Kalesia 6:16) Iwe nge, ewe lamalamen Jus lon na fansoun a fen aleni ewe alen oput me foffor mi akkachofesa. Rese fori minne Paul a makkei pwe ‘repwe alleasochisi ekkewe muu mi nemeni ir,’ nge ra fokkun u ngeni ewe muun Rom. (Rom 13:1) A pwalo pwe Jiowa a efisi minne a fis mwirin. Lon ewe ier 66 C.E., ekkewe sounfiun Rom fan General Gallus ra feito pwe repwe toki Jerusalem. Ekkewe sounfiun Rom ra tolong lon ewe telinimw, iwe, ra ataielo eu kinikinin tittin ewe imwen fel. Usun ewe sou uruwo Josephus a repotei, a wesewesen fis riaffou watte lon ewe telinimw me won ekkewe aramas.a Nge muttir chok, ekkewe sounfiu ra su. A mut ngeni noun Jises kewe chon kaeo ar repwe ‘suri ekkewe chuuk,’ usun Jises a oesini repwe fori lon Mattu 24:15, 16.

17, 18. (a) Ren menni riaffou Jiowa a apwungu chon Jus? (b) Menni fituk ‘a ngaselo,’ iwe, ena mettoch nurun met?

17 Iwe nge, esaamwo tori fansoun Jiowa epwe unusen apwonueta an kapwung. Lon 70 C.E., ekkewe sounfiun Rom, iei fan emmwenien General Titus, ra liwinsefal pwe repwe toki Jerusalem. Lon na fansoun, ra wesewesen win! Ekkewe chon Jus mi fen pwal fiufengen lefiler, rese tongeni pworaiti ekkewe sounfiun Rom. Ewe telinimw pwal an we imwenfel ra unusen tatakkis. Lap seni eu million chon Jus mi lukun ma ren ar echik ra riaffou me malo, iwe, ra oturalo 600,000 som soma lukun tittin ewe telinimw. Mwirin taloon ewe telinimw, 97,000 chon Jus ra eolo, nge chommong leir ra malo mwirin lon an chon Rom kewe urumot mi efeiengau. Enlet, ewe chok fituk mi manau lon ierin ena riaffou a wewe ngeni ekkewe chon Kraist mi alleasochis mi suri ekkewe chuuk lukun ewe Jortan.​—Mattu 24:21, 22; Luk 21:20-22.

18 A ina usun an Jises oesini mi lap usun “ekkewe ranin le sopwolon ei ototen mettoch” a akkom pwonueta, iwe, a muchulo lon ranin Jiowa we pwe epwe apwonueta an kapwung won muun Israel mi lukumach lon 66-70 C.E. (Mattu 24:3-22) Iwe nge, ina chok nurun “ewe ranin Jiowa mi lapalap me aniuokkus epwe feito,” ewe amuchuloon riaffou epwele tori unusen fonufan. (Sowel 2:31) Ifa usun kopwe “kuna manau”? Ewe lesen mwirin epwe aiti ngenikich.

[Footnote]

a Josephus a era pwe ekkewe sounfiun Rom ra pwellifeili ewe telinim, ra atai kinikinin ewe tit, iwe, repwele kenalo asamen ewe imwenfelin Jiowa. A efisata niuokkus chapur lein ekkewe chon Jus lon ewe telinimw, pun ra mefi pwe repwele malo.​—Wars of the Jews, Book II, chapter 19.

Kapas Eis fan iten Enniwili

◻ Ifa usun “ranin ewe Samol” a riri ngeni “ewe ranin Jiowa”?

◻ Lon ach enniwili porausen Noa we, menni kapasen ourour epwe lamot ach sipwe alleasochisi?

◻ Ifa usun Sotom me Komora a awora eu lesen mi lamot chapur?

◻ Io kewe ra manau lon ewe “riaffou mi lapalap” lon ewe aewin senturi”?

[Ekkewe sasing lón pekin taropwe 25]

Jiowa a angasalo an Noa famili me an Lot famili me pwal noun kewe aramas lon 607 B.C.E. me 70 C.E.

    Meinisin mi Peres lón Fósun Chuuk (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chuuk
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share