Kesap Fangeta Lon Ewe Kitirin Manau!
“Sipwe chok likiitu le sa lon ewe kitir mi nom mwach.”—IPRU 12:1.
1, 2. Ikkefa ekkewe mettoch mi fis lon ekkeei ranin le sopwolon ra apwapwai noun Jiowa kewe chon angang?
SIA MANAU lon eu fansoun mwotores nge weires. Lap seni 80 ier lom, lon 1914, Jises a wiseni ewe wis Kingen an Kot we Muu lon lang. A poputa “Ranin ewe Samol” fengen me “ewe fansoun sopwolon.” (Pwarata 1:10; Taniel 12:9) Seni ena fansoun, a atapwalapwal an chon Kraist we kitir fan iten manau. An Kot kewe chon angang ra kan akkachocho ngeni ar repwe mwokutukutfengen me waan Jiowa lon lang lon kapas monomon, weween an we mwicheich lon lang, ewe mi akkapwonueta an Jiowa kewe kokkot.—Isikiel 1:4-28; 1 Korint 9:24.
2 Noun Kot kewe aramas ra kuna pwapwa lon ar ‘ssa lon ewe kitir’ ngeni manau esemuch? Fokkun ewer! Ra mmen pwapwa ren ar kuna ewe angangen ionfengennin lusun noun pwin Jises kewe, me ra pwapwa le silei pwe a arapoto wesiloon seikitaan lusun ekkewe 144,000. (Pwarata 7:3, 4) Pwal eu, ra mwanek pokiten ar mirititi pwe noun Jiowa we King a fen eitieilo noun na naif fan iten an epwe kini “uwan fonufan.” (Pwarata 14:15, 16) Met ren watten ewe ras! (Mattu 9:37) Tori ei fansoun, a ionfengen lap seni nimu million aramas—“eu mwich mi fokkun lapalap, esor emon mi tongeni alleani iteiter, seni ekkewe mu meinisin, o ekkewe einang meinisin , o sokkun kapas meinisin.” (Pwarata 7:9) Esor emon a tongeni apasa ifa ukukun chochoon ewe mwichen aramas pun esor emon aramas a tongeni silei.
3. Inaamwo ika epwe fis minne epwe tongeni atai ach pwapwa, nge met popun epwe lamot ach sipwe amarata ewe ngunun pwapwa iteiten fansoun meinisin?
3 Pwungun pwe Satan epwe sotun oturukapa are ammangakich lon ach muttir sassa lon ei kitir mi ttam. (Pwarata 12:17) Iwe, ese pwal mecheres ach sipwe likiitu lon ewe kitir pokiten ekkewe maun, ekkewe langeta, ekkewe malapalap, me ekkewe ekkoch mettoch meinisin mi weires mi esissinata ewe fansoun sopwolon. (Mattu 24:3-9; Luk 21:11; 2 Timoti 3:1-5) Iwe nge, sia kan pwapwa ren arapotoon muchuloon ewe kitir. Sia kan akkachocho ngeni ach sipwe pwarata ewe ngun Paul a pesei chienan kewe chon Kraist ar repwe eani: “Oupwe pwapwa lon ach we Samol fansoun meinisin. Oupwe pwapwa!”—Filipai 4:4.
4. Ekkewe chon Filipai ra eani met sokkun ekiek?
4 Ese wor tipemwaramwar pwe ekkewe chon Kraist Paul a mak ngeni ra kuna pwapwa lon ar luku, pun Paul a apasa ngenir: “Oupwe sopweilo le pwapwa lon ewe samol.” (Filipai 3:1) Ekkewe chon Filipai ir eu mwichefel mi kisaseu me tong, ekkewe mi angang ngeni Jiowa ren unusen letiper fiti mwasangasang. (Filipai 1:3-5; 4:10, 14-20) Nge esap meinisin ekkewe chon Kraist lon ewe aeuin senturi ra eni ena sokkun ekiek are ngun. Awewe chok, ekkoch chon Kraist chon Jus, ir kewe Paul a mak ngeni ewe puken Ipru, ir a cause for concern.
“Alapalo Ach Lolileniesini Ekkewe Mettoch”
5. (a) Ifa ngunun ekkewe chon Kraist chon Ipru lupwen a poputa ewe aeuin mwichefelin chon Kraist? (b) Awewei mwo ngunun ekkoch chon Kraist chon Ipru orun 60 C.E.
5 Ewe aeuin mwichefelin chon Kraist lon uruwoon fonufan a poputa lon Jerusalem lon 33 C.E., a masou ren wesewesen chon Jus me ekkewe chon lukun mi fiti ewe lamalam enlet. Ifa ngunun ewe mwichefel? Ika emon epwe chok alleani ekkewe sopwun le poputaan ewe puken Fofor epwe kaeo ussun ar mwasangasang me pwapwa, pwal mwo nge fan riaffou. (Fofor 2:44-47; 4:32-34; 5:41; 6:7) Iwe nge, mwirin och fansoun och mettoch a siwil, iwe, chommong chon Kraist chon Jus ra tilikkop lon ewe kitirin manau. Eu puk a apasa ei mettoch ussun lapalaper orun 60 C.E.: “Ra tilikkop, ra lichipung ren minne ese fis, ren ekkewe apilukuluk esaamwo pwonuta, me ar lukulukumang.” Ir chon Kraist nge a chok kisikiselo ar aucheani lingen ar apilukulukun manau lon lang. Ifa ussun ekkewe chon Kraist mi kepit repwe tongeni eani ekkena sokkun ekiek? Ach afanni eu kinikinin noun Paul we taropwe ngeni ekkewe chon Ipru (a mak orun 61 C.E.) epwe alisikich le polueni ena kapas eis. Ach kaeo ekkena poraus epwe alisikich meinisin ach sisap pwal apwangapwangelo lon pekin luku.
6. Ikkefa sokkofesennin ewe fel fan ewe Allukun Moses me ewe fel mi longolong won luku lon Jises Kraist?
6 Ekkewe chon Kraist chon Ipru ra tou seni ewe lamalamen Jus, ewe a alluku pwe repwe alleasochisi ewe Alluk Jiowa a ngenir me ren Moses. A ussun ita nge ewe Alluk a chuen lamot ngeni chommong chon Kraist chon Jus, eni pokiten ren fitepuku ier, ina ewe alen arap ngeni Jiowa, iwe, a pin eu kokkotun fel mi amwarar ren ekkewe samolfel, ekkewe asor mi fis iteitan, me ewe imwen fel lon Jerusalem aramasen fonufan ra kan sisilei ussun. Nge a sokkofesen ewe lamalamen chon Kraist. A kutta seni emon an epwe eani ewe ekiek lon pekin luku, ussun chok Moses, ewe mi “kukutta chok ewe liwin [lon fansoun mwan]” me likiitu ussun a chok nennengeni ewe emon sise tongeni nengeni.” (Ipru 11:26, 27) Chommong chon Kraist chon Jus ra osupwang ren ena sokkun mirit lon pekin ngun. Lon kapas monomon, ra fetalnikoikoi nge rese sassa lon ewe kitirin manau.
7. Ifa ussun ewe otot sia fen tou seni epwe tongeni kku ifa ussun sipwe sassa lon ewe kitirin manau?
7 A pwal fis ena sokkun lapalap ikenai? Pwungun pwe ese wesewesen ina ussun. Nge, ekkewe chon Kraist ra tou seni eu ototen mettoch mi sikasini ar kewe tufich. Ewe fonufan a awora ngeni aramas minne repwe tongeni feffeita ren, nge a pwal kon watte minne epwe kutta seni aramas. Pwal eu, chommong leich sia nonnom ikkewe aramas ra kan tipemwaramwar ie, ra kan tipemong me eani ewe ekiek, “ngang akkom.” Ika sipwe mut ngeni ena sokkun otot an epwe etipetipakich, epwe mecheres an epwe topotopelo ‘mesen letipach.’ (Efisus 1:18) Ifa ussun an epwe murinno ach sassa lon ewe kitirin manau ika sise chuen tongeni mirititi ia sipwe salo ia?
8. Ifa ussun ewe lamalamen Kraist a lapalap seni ewe fel fan ewe alluk?
8 Fan iten an epwe achungu letipen ekkewe chon Kraist chon Jus, Paul a achema ngenir pwe ewe kokkotun chon Kraist a lapalap seni ewe Allukun Moses. Pwungun pwe lupwen ekkewe chon Israel lon pekin fituk ir noun Jiowa kewe aramas fan ewe Alluk, Jiowa a fos ngenir me ren ekkewe soufos. Paul a apasa pwe ikenai a kapas “ren Noun we, atewe a seikata pwe epwe alemwiri mettoch meinisin, Noun we a forata ekkewe ototen mettoch ren.” (Ipru 1:2) Pwal eu, Jises a lapalap seni ekkewe king meinisin lon tettelin Tafit, “chienan kewe chon nemenem.” A pwal mwo nge lapalap seni ekkewe chon lang.—Ipru 1:5, 6, 9.
9. Ussun chok ekkewe chon Kraist chon Jus lon fansoun Paul, pwata epwe lamot ach sipwe “alapalo ach lolileniesini” ekkewe mettoch Jiowa a apasa?
9 Ina minne, Paul a fonou ekkewe chon Kraist chon Jus: “Iei minne, sipwe fokkun alapalo ach lolileniesini ekkewe mettoch sia fen rong, pwe site pase seni ir.” (Ipru 2:1) Inaamwo ika ar kaeo ussun Kraist, ina eu feioch mi amwarar, nge ese naf. A lamot ar repwe kaeofichi an Kot we Kapas fan iten ar repwe tumunur seni etipetipaen an chon Jus otot. Iwe, a pwal lamot ngenikich ach sipwe “alapalo ach ekilapei” minne Jiowa a apasa pokiten ekkewe poraus seni fonufan a kan tottorikich. Epwe wewe ngeni ach sipwe amurinnolo ach kakkaeo me akkalleani ewe Paipel. Ussun chok Paul a apasa lon noun we taropwe ngeni ekkewe chon Ipru, a pwal wewe ngeni ach sipwe fiffiti mwich iteitan me afalafala aramas ussun ach luku. (Ipru 10:23-25) Ekkena foffor epwe alisikich ach sipwe mammasa lon pekin luku pwe esap topotopolo ach apilukuluk mi ling. Ika sipwe auralo ekiekich ren ekiekin Jiowa kewe, sisap osukosuk are tupulo ren minne ei fonufan epwe tongeni fori ngenikich.—Kol Fel 1:1-3; An Salomon Fos 3:1-6.
“Oupwe Fonoufegennikemi”
10. (a) Met epwe tongeni fis ngeni emon mi ese alapalo an lolileniesini an Jiowa we Kapas? (b) Ifa ussun sipwe tongeni “fonoufengennikich”?
10 Ika sise alapalo ach ekilapei ekkewe mettochun ngun, sipwe tongeni eani ewe ekiek pwe ussun ita nge esap fis an Kot kewe pwon. A pwal mwo nge fis ei mettoch lon ewe aeuin senturi lupwen meinisin chon ewe mwichefel ir chon kepit me ekkoch ekkewe aposel ra chuen manau. Paul a ouroura ekkewe chon Ipru: “Oupwe chok tumunukemi, pwii kana, pwe esap wor ren emon leimi letipingau o lukulukumang mi epwe oturukemitiu seni ewe Kot mi manau. Nge oupwe fonoufengennikemi iteiten ran, lon ei fansoun mi iteni ‘ikenai,’ pwe emon leimi esap poroingauelo ren otupotupun tipis.” (Ipru 3:12, 13) Ewe kapas “tumunukemi” Paul a nounou a apochokkula ewe lamoten ach sipwe mammasa. Sipwe tongeni feiengau! Lukulukumang—“tipis”—epwe tongeni mamarita lon letipach, iwe, eni sipwe sape seni Kot lap seni ach arap ngeni. (Jemes 4:8) Paul a achema ngenikich ach sipwe “fonoufengennikich.” A lamot ngenikich ach chiechioch ngeni pwich kewe. “Emon mi pwisin imulo a chok kutta an mochen, a u ngeni meinisin minne aramas ra ekieki pwe a pwung.” (An Salomon Fos 8:1) An ekkewe chon Kraist eani ena sokkun memef a amwokutur ar repwe fiffiti an ewe mwichefel kewe mwich, me pwal ekkewe mwichelap.
11, 12. Pwata sisap mefi pwe a naf ach sipwe chok silei ekkewe kaeon le popun an ewe lamalamen Kraist?
11 Lon noun we taropwe, Paul a awora pwal ekkoch fon mi lamot: “Pun inaamwo ika a fen tori fansoun ami oupwe chon afalafal, nge mi chuen lamot ngenikemi pwe emon epwe aitisefallikemi ekkewe kaeon le popun ussun ewe kapasen Kot. Mi chok och ngenikemi chonun oup, nge sap mongo pochokkul. . . . Nge mongo pochokkul a och ngeni aramas asimau, ngeni ir ekkewe ra fen akaoren ngeni ir pwe repwe tongeni esinna lefilen minne mi murinno o minne mi ingau.” (Ipru 5:12-14) Ekkoch chon Kraist chon Jus rese fen feffeita lon ar mirit. Ra mang le nguuri tinochun ewe saram ussun ewe Alluk me ewe mettoch sirkumsais. (Fofor 15:27-29; Kalesia 2:11-14; 6:12, 13) Eni ekkoch ra chuen alamota ekkena fofforun eoreni, awewe chok, ewe pinin Raninfel me ewe Ranin Omusomus mi fis fan eu chok iteiten ier.—Kolose 2:16, 17; Ipru 9:1-14.
12 Ina minne, Paul a apasa: “Iei minne, sipwe chok likitalo ekkewe kaeon le popun ussun Kraist, o sipwe fefeilo ngeni asimau.” (Ipru 6:1) Emon chon marasong mi tumunu anan mongo epwe tongeni likiitu lon ewe kitir mi fokkun ttam. Iwe, epwe ussun chok emon chon Kraist mi tutumunu minne epwe pochokkul ren lon pekin luku, nge an esap chok kakkaeo ekkewe ‘kaeon le popun,’ epwe tufichin likiitu me awesalo ewe kitir. (Alollofengenni 2 Timoti 4:7.) Epwe wewe ngeni ach sipwe mochen silei “meeta cholapan, are langattaman, are tekian, are alollolun” ewe enlet pwe sipwe feffeita ngeni asimau.—Efisus 3:18.
“Likiitu a Lamot ngenikemi”
13. Ifa ussun ekkewe chon Kraist chon Ipru ra pwarata ar luku lon ekkewe fansoun lom?
13 Lon ewe fansoun mwirin chok Pentekos 33 C.E., ekkewe chon Kraist chon Jus ra uppwos fan riaffou. (Fofor 8:1) Eni Paul a ekieki ussun ei mettoch lupwen a makkei: “Nge oupwe chechemeni ekkewe ran mwen, mwirin oua fen saramelo, ussun ami likiitu lon ami achocho aulap ngeni ami kewe riaffou.” (Ipru 10:32) Ena sokkun likiitu pokiten ar luku a pwarata ar tong ngeni Kot me atufichir ar repwe pwora le akkafalafala ar luku. (1 Jon 4:17) Paul a fonour ar resap pout senir ena mettoch pokiten ar lukulukumang. A peser: “Likiitu a lamot ngenikemi pwe oupwe fori letipen Kot, o angei minne a fen pwon ngenikemi: ‘Pun mwirin ekis fansoun, i mi epwe feito epwe waroto, o esap mang.’”—Ipru 10:35-37.
14. Ikkefa ekkewe poraus epwe alisikich ach sipwe likiitu pwal mwo nge mwirin ach angang ngeni Jiowa ren fitu ier?
14 Nge ifa ussun ikenai? Lap ngeni kich meinisin sia achocho lupwen sia koran kaeo ewe enlet. Mei chuen nom rech ena fofforun achocho? Are sia fen ‘likitalo ach we tongen le popun’? (Pwarata 2:4) Sia fen patapatelo, eni ekis tipemwaramwar are chipwang lon ach witiwiti Armaketon? Kaulo, me ekieki mwo ussun ei mettoch. Ese kukkunutiu amwararen ewe enlet seni ewe fansoun sia koran kaeo. Jises i mi chuen ach King lon lang. Sia chuen apilukulukuni manau esemuch won eu paratisin fonufan, me mei chuen nom rech ach ririoch ngeni Jiowa. Iwe, sisap pwal monuki: “I mi epwe feito epwe waroto, o esap mang.”
15. Ussun chok Jises, ifa ussun ekkoch chon Kraist ra likiitu fan riaffou watte?
15 Ina minne, a fokkun fich ngeni alon Paul kewe lon Ipru 12:1, 2: “Sipwe pwal pwilitaou ekkena mettoch mi achoukich, o ewe tipis [lukulukumang] mi pacherikich, o sipwe chok likiitu le sa lon ewe kitir mi nom mwach. Sipwe nenneloi Jises, Samolun ach luku, o ewe Chon Aunusochulo, atewe mi likiitu won ewe iraan ninni pokiten ewe pwapwa mi nom mwen i, ese mwo lolileniesini asauan, o a mottiu pelimwanin ewe leenien motun Kot.” Mei wor chommong mettoch noun Kot kewe aramas ra fen likiitu fan lon ekkeei ran le sopwolon. Ussun chok Jises, ewe mi tuppwol tori an malo fan riaffou, ekkoch pwich kewe brother me sister lon pekin ngun, ra likiitu fan watte riaffou—kalapus, riaffou seni aramas, an aramas achou manauer, pwal mwo nge nni manau. (1 Piter 2:21) Nge letipach ese kan ur ren ach tonger lupwen sipwe ekieki mwo ussun ar tuppwol?
16, 17. (a) Ikkefa ekkewe sossotun ar luku ekkewe chon Kraist repwe kan pworacho ngeni? (b) Ach sipwe chechemeni met epwe alisikich ach sipwe sassa lon ewe kitirin manau?
16 Iwe nge, minne Paul a sopweilo le apasa a kku lap ngeni chon Kraist meinisin: “Ren ami aulap ngeni tipis, ousaamwo u ngeni tori kusukusun chaami.” (Ipru 12:4) Nge, lon ei otot ese mecheres ngenikich ewe alen enlet. Ekkoch ra letipeta ren “alon ekkewe chon tipis” lon ewe leenien angang are sukul, iwe, repwe likiitu fan turunufas are u ngeni an aramas etipisir. (Ipru 12:3) Ren ekkoch, pochokkulen sossot a fen apwangapwangelo ar achocho le akkamwochu ewe manau mi fich ngeni Kot. (Ipru 13:4, 5) Ekkewe chon apostate ra atai lukuen ekkoch mi auseling ngeni ar kewe poraus mi poisin. (Ipru 13:9) Osukosuk lefilen ekkoch pokiten lapalaper kewe a atai ar pwapwa. Ekkoch chon Kraist ra apwangapwangelo pokiten ar awattelo ar fansoun kukunou. Iwe, lap ngeni aramas meinisin ra pwal osukosuk ren weiresin manauer lon ei ototen fonufan.
17 Pwungun pwe, sap minne ekkeei lapalap meinisin ra wewe ngeni ach ‘u ngeni tori kusukusun chcha.’ Iwe, eni ekkoch osukosuk ra fis ngenikich pokiten ach mwaalilo lon ach kewe foffor. Nge ir meinisin repwe tongeni sotuni ach luku. Ina minne a lamot ach sipwe nennengeni an Jises leenien appiru mi fokkun murinno ussun ewe mettoch likiitu. Amwo sisap monuki ifa watten amwararen ach apilukuluk. Amwo sisap pwal tipemwaramwareiti Jiowa pwe epwe “liwini ngeni ir ekkewe mi kukutta i.” (Ipru 11:6) Ren ekkena mettoch, sipwe eani ewe pochokkul lon pekin ngun fan iten ach sipwe sassa lon ewe kitirin manau.
Sipwe Tongeni Likiitu
18, 19. Ikkefa ekkewe mettoch mi fis lon uruwoon aramas ra pwarata pwe ekkewe chon Kraist chon Ipru lon Jerusalem ra alleasochisi an Paul we kapasen fon seni Kot?
18 A ifa ussun noun Paul we taropwe a kku ekkewe chon Kraist chon Jus? Wonu ier mwirin an a makkei noun we taropwe ngeni ekkewe chon Ipru, ekkewe chon Jus ra maun ngeni ekkewe chon Rom. Lon 66 C.E., a pwonuta alon Jises kewe lupwen ewe mwichen sounfiun Rom ra pwellifeili Jerusalem: “Nge are oupwe kuna ekkewe mwichen sounfiu ra pwellifeili Jerusalem, iwe, oupwe silei pwe an we tatakkis a arapoto.” (Luk 21:20) Iwe nge, fan iten an epwe wor alillis ngeni ekkewe chon Kraist mi nonnom lon Jerusalem lon na fansoun, Jises a apasa: “Lon ewe fansoun, ir mi nonnom Jutia repwe suta won chukuchukuta. Ir mi nonnom lon ewe telinimw repwe tou, o ir mi nonnom le malamal resap pwal tolong lon.” Luk 21:21) Ina minne, ewe maun ngeni Rom a efisata eu sossot: Ekkewe chon Kraist chon Jus repwe su seni are likitalo Jerusalem, iolapen an ekkewe chon Jus fel, ikkewe a nonnom ie ewe imwenfel mi ling?
19 Iwe, esor popun nge ewe mwichen sounfiun Rom ra su. Ese mwaal, chon ewe lamalamen Jus ra ekieki pwe iei eu pisekin annet pwe Kot a tutumunu ar we telinimw mi pin. Nge ekkewe chon Kraist? Porausen uruwo a erenikich pwe ra su. Iwe, lon 70 C.E., a liwinsefal ekkewe chon Rom me unusen ataielo Jerusalem me nielo chommong aramas. A war won Jerusalem ewe “ranin Jiowa” me ren an Sowel we oesini. Nge ese chuen nom ekkewe chon Kraist mi tuppwol. Ra ‘fen su.’—Sowel 2:30-32; Fofor 2:16-21.
20. Ifa ussun ach silei pwe ewe “ranin Jiowa” mi lapalap a arapoto epwe amwokutukich?
20 Ikenai, sia silei pwe pwal eu “ranin Jiowa” epwe fis ngeni unusen ei ototen fonufan. (Sowel 3:12-14) Sise silei inet epwe war ena ran. Nge an Kot we Kapas a apilukuluku ngenikich pwe epwe wesewesen feito! Jiowa a apasa pwe esap mang. (Apakuk 2:3; 2 Piter 3:9, 10) Ina minne, sipwe “alapalo ach lolileniesini ekkewe mettoch sia fen rong.” Tuttumunukich seni lukulukumang, “ewe tipis mi pacherikich.” Sipwe tipeppos lon ach ekiekin likiitu tori le sopwolon. Chechemeni mwo pwe a mwokutukut an Jiowa we mwicheich lon lang. Epwe apwonueta an kewe kokkot. Ina minne, oukich meinisin sipwe sassa me sisap fangeta lon ewe kitirin manau!
En mi Chechemeni?
◻ Ach alleasochisi menni kapasen pesepes seni Paul ngeni ekkewe chon Filipai epwe alisikich le likiitu lon ewe kitirin manau?
◻ Ifa ewe mettoch epwe alisikich ach sipwe pworacho ngeni an ei fonufan sossotun arikikichelo?
◻ Ifa ussun sipwe tongeni alillisfengen le likiitu lon ewe kitir?
◻ Ikkefa ekkoch mettoch epwe tongeni eppeti emon chon Kraist?
◻ Ifa ussun an Jises we leenien appiru epwe alisikich le likiitu?
[Sasing lón pekin taropwe 8, 9]
Ekkewe chon Kraist, ussun chok ekkewe chon sa, resap mut ngeni och mettoch an epwe arikirilo
[Sasing lón pekin taropwe 10]
Ese wor och mettoch epwe tongeni pinei waan Jiowa we woken mi lapalap seni an epwe apwonueta an Kot we kokkot