Kukkutta Jiowa Mwen Ewe Ranin An Song
“Kukkutta Jiowa . . . Kukkutta minne mi pwung, kukkutta minne mi mosonoson. Neman epwe kawor ami leenien op lon ewe ranin an Jiowa song.”—SEFANAIA 2:3, New World Translation.
1. Mei fet lapalapen Juta lon pekin ngun lupwen Sefanaia a popueta an angangen oesini?
SEFANAIA a popueta an angangen oesini lon eu fansoun fitikoko watte lon uruwoon Juta. Ewe muu a wenewenen apwangapwang lon pekin ngun. Chon ena muu rese anomu ar lukuluk won Jiowa, nge ra kutta emmwen seni ekkewe samol fel me sou fuu lon ekkewe lamalamen lukun. A choufetal lon ewe fonu ewe lamalam ngeni Paal, nge mi fiti ekkewe ita foffor mi pin fan iten nounoukkis. Ekkewe sou emmwen—weween, ekkewe kisin samol, aramas tekia, me sou kapwung—ra eriaffou chokewe repwe ita wiisen tumunuur. (Sefanaia 1:9; 3:3) Iwe, a ffat ewe popun an Jiowa filata pwe epwe ‘eitielo poun’ ngeni Juta me Jerusalem ren an epwe ataiirelo!—Sefanaia 1:4.
2. Menni apilukuluk a nom ren noun Kot kewe chon angang mi tuppwol lon Juta?
2 Iwe nge, inaamwo ika a fokkun ngau minne a fis lon ena atun, nge a wor och apilukuluk allim. Noun Amon we itan Josaia a wiisen king. Inaamwo ika i emon at chok, nge Josaia a enletin tongei Jiowa. Ika ewe minefoon king epwe auetasefalli ewe lamalam mi enlet lon Juta, epwe wesewesen apochokkula letipen ekkewe ekkoch mi tuppwol le angang ngeni Kot! Eli epwe amwokutu letipen pwal fitemon pwe repwe fitiir me pwal kuna manau lon ewe ranin an Jiowa song.
Wiisen Aramas fan iten ar repwe Kuna Manau
3, 4. Ikkefa ekkewe ulungat mettoch emon epwe apwonueta ren an epwe kuna manau lon “ewe ranin an Jiowa song”?
3 Ekkoch aramas repwe wesewesen tufichin kuna manau lon ewe ranin an Jiowa song? Ewer, nge repwe apwonueta ekkewe ulungat mettoch mi mak lon Sefanaia 2:2, 3. Lupwen sipwe alleani ekkena wokisin, sipwe akkaewin piochu ika met wiiser. Iei makkeien Sefanaia: “Mwen an ewe alluk aupatiu och mettoch, mwen an epwe lulo ewe ran ussun chok poon wiich, mwen an epwe wareiti ami kana aramas ningeringerin Jiowa, mwen an epwe torikemi ewe ranin an Jiowa song, oupwe kukkutta Jiowa, meinisin ami kana chon mosonoson won fonufan, ami mi fen akkapwonueta pwisin an kewe apwung. Oupwe kukkutta minne mi pwung, oupwe kukkutta minne mi mosonoson. Neman epwe kawor ami leenien op lon ewe ranin an Jiowa song.”
4 Iwe, emon aramas epwe fori ekkeei ulungat mettoch ren an epwe tufichin kuna ewe alen amanau: (1) kukkutta Jiowa, (2) kukkutta minne mi pwung, me (3) kukkutta minne mi mosonoson. Sipwe ita wesewesen ekilapei ekkena ulungat mettoch ikenai. Met popun? Pun ussun an a nom mwen Juta me Jerusalem eu ranin apwung lon ewe afisuen senturi B.C.E., iwe, ekkewe muu mi fiti Christendom—nge ren enletin, meinisin chon fofforingau—ra feffeil ngeni ar repwe sapfengen me Jiowa Kot le waren ewe “riaffou mi lapalap.” (Mattu 24:21) Ir mi mochen kuna ar leenien op lon ena fansoun repwe filata met repwe fori iei chok. Ifa ussun? Repwe kukkutta Jiowa, kukkutta minne mi pwung, me kukkutta minne mi mosonoson mwen an epwe much ewe fansoun!
5. Ifa ussun aramas repwe ‘kukkutta Jiowa’ ikenai?
5 Eli kopwe apasa: ‘Ngang mi fen fangolo manauei ngeni Kot, ua fen papatais, me ngang emon Chon Pwarata Jiowa. Esap pwe ngang ua fen apwonueta ekkena ulungat mettoch? Nge pwungun pwe esap naf ach sipwe chok fangolo manauach ngeni Jiowa, weween, a kapachelong pwal fitu mettoch. Israel eu muu mi kaimulo seni ekkewe muun lukun fan iten an epwe ita unusen angang ngeni Jiowa chok, nge lon fansoun Sefanaia chon Juta rese apwonueta wiiser na. Ina minne, lo, lo, a koturulo ena muu. Ikenai, ewe fofforun ‘kukkutta Jiowa’ a wewe ngeni ach forata me amwochu ewe sokkun ririoch mi apwapwa lefilach me Kot ren ach fiffiti an we mwicheich won fonufan. A wewe ngeni ach sipwe silei ekiekin Kot won sokkun mettoch meinisin ese lifilifil me ach afanniochu meefian. Sia kan kukkutta Jiowa lupwen sipwe kaeofichi an we Kapas, ekilapei masouan, me apwonueta an kewe fon lon manauach. Lupwen sipwe pwal kukkutta an Jiowa emmwen ren ach tinikken le iotek ngeni me akkappiru ewe emmwen seni an we ngun mi fel, ach riri ngeni i epwe pochokkuleta, iwe, epwe amwokutukich ach sipwe angang ngeni ‘ren unusen letipach, ngunuch, me pochokkulach.’—Tuteronomi 6:5; Kalesia 5:22-25; Filipai 4:6, 7; Pwarata 4:11.
6. Ifa ussun sipwe “kukkutta minne mi pwung,” me pwata sipwe tufichin fori ena mettoch lon pwal mwo nge ach ei fonufan?
6 Ewe oruuen mettoch sipwe apwonueta a mak lon Sefanaia 2:3, iwe, a apasa pwe sipwe “kukkutta minne mi pwung.” A fen wor watte siwil lon manauen chommong leich fan iten ach sipwe tufichin eani an chon Kraist papatais, nge sipwe chuen chok kamwochunnuk won an Jiowa kewe alluk mi pwung lon unusen manauach. Ekkoch mi ina ussun me le poputaan ra fen mutata ar repwe limengauolo ren ekiekin me fofforun fonufan. Esap mecheres ach sipwe kukkutta minne mi pwung, pun mi pwellifeilikich ekkan aramas mi meefi pwe esor ngauen lisowu mwaal, kapas chofona, me pwal fitu sokkun tipis. Iwe nge, ika a pochokkul ach mochen apwapwai Jiowa, iwe, epwe tongeni pworaiti ach ekiekin foffori met epwe apwapwai chon fonufan ren ach sotuni le fiti fofforun kewe. A poutulo seni Juta an Kot chen pokiten an akkappiru fofforun ekkewe muu mi ngau a nom orun. Iwe, sap minne sipwe appiru fofforun chon lukun, nge sipwe “chon appiru Kot,” iwe, sipwe akkamaraata “ewe lapalap sefo, ewe mi foruta me ren letipen Kot lon ewe pwung me tuppwol mi enlet.”—Efisus 4:24, NW; 5:1.
7. Ifa ussun sia kan “kukkutta minne mi mosonoson”?
7 Ewe aulungatin mettoch a mak lon Sefanaia 2:3 a affata pwe ika sia mochen kuna ach leenien op lon ewe ranin an Jiowa song, sipwe “kukkutta minne mi mosonoson.” Iteiten ran sia kan chuuri mwan, fefin, me sarafo, nge sap minne ir aramas mosonoson. Me rer nge ewe lapalap tipetekison ese fokkun fichiiti aramas. Ra kan kukkutta chok pwisin mochenir, ra kichingau me tipeforea, iwe, ra luku pwe pwisin ar “pwuung” me minne ra efich epwe akkom fansoun meinisin. Epwe ifa me watteen ngauen ach sipwe eani ekkena sokkun ekiek! Iei ewe fansoun ach sipwe “kukkutta minne mi mosonoson.” Ifa ussun? Ren ach akkalleasochisi Kot, ach akkapwonueta an fon fan tipetekison me ach akkatipeeufengenni manauach me letipan.
Met Popun a Mak pwe “Neman” Epwe Kawor Ach Leenien Op?
8. Met a pwalo ren nounoun ewe kapas “neman” lon Sefanaia 2:3?
8 Nengeni mwo pwe iei alon Sefanaia 2:3: “Neman epwe kawor ami leenien op lon ewe ranin an Jiowa song.” Pwata ewe kapas “neman” a mak fan iten “ir kewe mi mosonoson won fonufan”? Iwe, ekkena chon mosonoson ra fen fori ekkoch mettoch mi murinno, nge a lamot ar resap ekieki pwe resap tongeni turulo. Esaamwo ffat ika repwe tuppwol tori malo. Epwe tufich pwe ekkoch leir repwe turulong lon tipis. Iwe, a pwal ina ussuch. Iei alon Jises: “Ewe mi likiitu tori le sopwoloon, ina i ewe emon epwe kuna manau.” (Mattu 24:13) Ewer, ach kuna manau lon ewe ranin an Jiowa song a longolong won ach foffori minne mi pwung mwen mesan. A ita pposolo letipom pwe kopwe fori ena mettoch?
9. Met sokkun mettoch mi pwung King Josaia a fori?
9 Neman pokiten an King Josaia rong alon Sefanaia, letipan a amwokutu i pwe epwe “kutta Jiowa.” Iei alon Paipel: “Lon ewe awaluen ierin an nemenem, lupwen [Josaia] a chuen emon aluwol [ina epwe 16 ierin], a poputa le kutta ewe Koten Tafit, semelapan we.” (2 Kronika 34:3, NW) Josaia a pwal ‘kukkutta minne mi pwung,’ pun a mak pwe “Lon ewe engol me oruuen ier [lupwen ina epwe 20 ierin Josaia] a poputa le limetawu seni Juta me Jerusalem ekkewe urelap me uluulun anu me lios mecha. Pwal och, ra ataietiu ekkewe roong fan iten Paal.” (2 Kronika 34:3, 4, NW) Josaia a pwal ‘kutta minne mi mosonoson,’ pwe a sotuni le apwapwai Jiowa fan tipetekison ren an limetawu seni ewe fonu ewe fofforun fel ngeni uluulun me ekkewe fitu foffor mi chofona lon pekin lamalam. Ese mwaal chon mosonoson ra chengel ren ekkena mettoch!
10. Met a fis lon Juta lon 607 B.C.E., nge io kewe rese feiengau?
10 Chommong chon Jus ra liwiniiti Jiowa atun an Josaia we nemenem. Iwe nge, mwirin maloon ena king, a lap me leir ra liwiniiti fofforur lom—weween, ekkewe foffor mi wesewesen anioput ngeni Kot. Ussun Jiowa a fen apwungalo, chon Papilon ra akkufu Juta me ra ataielo iolapan, Jerusalem, lon 607 B.C.E. Iwe nge, sap minne a unusen morolo an aramas apilukuluk. Ewe soufos Jeremaia, ewe re Itiopia Epetmelek, mwirimwirin Jonatap kewe, me pwal fitemon mi tuppwol ngeni Kot ra kuna ar leenien op lon ena ranin an Jiowa song.—Jeremaia 35:18, 19; 39:11, 12, 15-18.
Chon U ngeni Kot—Auseling Mwo!
11. Pwata a weires ach sipwe tuppwol ngeni Kot ikenai, nge epwe och ika chon u ngeni noun Jiowa kewe aramas repwe ekieki met?
11 Atun ach witiwiti waren ewe ranin an Jiowa song won ei otot mi ngau, sia “kukkuna sossot mi sokkopat.” (Jemes 1:2, NW) Lon ekkoch fonu mi apasa pwe ra mutata an aramas fiti sokkun lamalam meinisin, ekkewe nouwiisin lamalam mi rauengau ra fen aea ar pochokkul won nouwiisin muun pwe repwe efisata riaffou mi watte ngeni noun Kot kewe aramas. Ekkewe mwan mi ppwor letiper ra pweni Chon Pwarata Jiowa, iwe, ra apasa pwe “ina eu pekin lamalam mi fokkun efeiengau.” Kot a silei fofforur kana, me sap minne resap kuna liwinin ar fofforingau. Epwe murinno ika chokana mi u ngeni Kot repwe ekieki met a fis ngeni chon u ngeni noun kewe aramas lom lom, awewe chok ren chon Filistia. Iei alon ewe oesini: “Nge ren Kasa, epwe wiliiti eu telinimw mi poon; me Askelon epwe wiliiti eu fonu mi unusen rosolo seni aramas me man. Nge ren Astot, repwe asuolo neminnewe me leoloken; iwe, ren Ekron, neminnewe epwe uttuta me lon leenian.” Ekkena telinimwen Filistia, iter Kasa, Askelon, Astot, me Ekron, repwe unusen tatakkisilo.—Sefanaia 2:4-7, NW.
12. Met a fis ngeni Filistia, Moap, me Ammon?
12 Pwal iei alon ena oesini: “Ua fen rong ewe esiit seni Moap me ekkewe kapasen turunufas seni noun Ammon kewe, nge ikkena ekkewe kapas ra fen eani esiit ngeni nei kewe aramas, iwe, ra tunopwasik ngeni fonuer we.” (Sefanaia 2:8, NW) A enlet pwe Isip me Itiopia ra kuna riaffou seni ekkewe sounfiun Papilon. Nge ifa an Kot apwung ngeni Moap me Ammon, nge ir muu mi pwukuta seni mwirimwirin Lot, mararin Eperiam? Iei an Jiowa oesini ussur: “Moap epwe ussun chok Sotom, me noun Ammon kewe repwe ussun Komora.” Moap me Ammon, nge ir me ruu mi lamalam tekia, resap tongeni opelo seni an Kot kewe apwung, iwe, sap minne repwe ussun ekkewe ruuemon fefin muur kewe ra popu seni—weween, noun Lot kewe ruuemon fopul, nge ir mi kuna manau lupwen Sotom me Komora ra katalo. (Sefanaia 2:9-12; Keneses 19:16, 23-26, 36-38) Ikenai, ifa Filistia me telinimwan kewe? Ifa ussun ekkewe leeni mi pwarata lamalam tekia, Moap me Ammon? Inaamwo ika kopwe sotun kutter, nge kosap tongeni kuner.
13. Emon sou kaeo pisekin chon lom lom a kuna met lon Ninifa?
13 Lon fansoun Sefanaia, a muchuta pochokkulen ewe Muun Asiria. Emon sou kaeo pisekin chon lom itan Austen Layard a awewei lapalapen eu ruum lon imwen emon sou nemenem atewe a ttuwota lon iolapen Asiria itan Ninifa, iwe, iei makkeian: “Ekkewe chchen fan os ra refiref pwe repwe ussun lapalapen pwor mi lollopok lepekir me ruanu, iwe, a peinit won poon ira, are liosun man. Minen aling mi for seni niin alefan ra pacheta won ekkoch, me a pacheta le pekin iteiten refiref mettoch mi ling me ira mi falafal. Eli ra onumwu ngeni ekkewe auecham me etiip kolt me silifer; iwe, ra aea ekkewe sokkun ira mi fokkun auchea, nge akkaewin, ewe ira itan sitar, fan iten ekkewe pisek mi for seni ira.” Iwe nge, ussun an Sefanaia we oesini a apasa, Asiria epwe katalo me iolapan we, Ninifa, epwe wiliiti “eu leeni mi unusen poonulo seni aramas me man.”—Sefanaia 2:13.
14. Ifa ussun an Sefanaia we oesini a pwonuta ngeni Ninifa?
14 Engol me limu chok ier mwirin an Sefanaia eani ena oesini, ewe telinimw mi pochokkul Ninifa a katalo, me a tatakkis ewe leenien nemenem lon. Ewer, ena telinimw mi lamalam tekia a unusen katatiu. Ukuukun watteen taloon ena telinimw a ffatolo lon ewe oesini ren ekkeei kapas: “Ewe kauakau me ewe mantoto mi folufol repwe nonnom le pwin lein urelapan kewe mi katatiu. Leuwen emon epwe kokkol lon ewe asamwacho. Mettoch mi tatakkis epwe nom ppen ewe asam.” (Sefanaia 2:14, 15, NW) Epwe fichiiti ekkewe imw mi ling lon Ninifa ar repwe wiliiti leenien chok ekkewe mantoto mi folufol me kauakau. Epwe ukutiu seni alen ena telinimw akurangen ekkewe leenien amomo, kokkoon ekkewe sounfiu, me ngorongoren ekkewe samol fel. Lon ekkena al mi fen piin ur ren chommong aramas me lom, epwe chok wor leuwen emon mi kokkol lon ewe asamwacho, nge eli iei ttikin emon matchang are ngusungusun ewe asapwal. Iwe, amwo epwe pwal ina ussun an epwe rosolo meinisin chon u ngeni Kot!
15. Ifa ewe lesen sipwe tongeni kaeo seni minne a fis ngeni Filistia, Moap, Ammon, me Asiria?
15 Met sipwe tongeni kaeo seni minne a fis ngeni Filistia, Moap, Ammon, me Asiria? Iei ewe lesen: Pokiten kich noun Jiowa chon angang, esor och mettoch sipwe niueiti seni chon u ngenikich. Kot a kan kuna fofforun ir mi u ngeni noun kewe aramas. Jiowa a apwungu ir mi u ngeni i lom, lom, me an kewe apwung epwe pwonuta won unusen fonufan ikenai. Iwe nge, epwe wor chon kuna manau—‘eu mwich mi lapalap seni ekkewe muu meinisin.’ (Pwarata 7:9) Eli kopwe nom leir—nge epwe tufich ena ren chok om kukkutta Jiowa, kukkutta minne mi pwung, me kukkutta minne mi mosonoson.
Riaffou ngeni Chon Fofforingau mi Turunufas!
16. Met an Sefanaia we oesini a apasa ussun ekkewe kisin samol me nouwiisin lamalam lon Juta, me pwata ekkena kapas a fichiiti Christendom?
16 An Sefanaia we oesini a liwinsefalliti Juta me Jerusalem. Iei alon Sefanaia 3:1, 2: “Riaffou ngeni neminnewe mi rikilo me ewe mi alimengaua pwisin i, ewe telinimw mi eriaffou aramas! Neminnewe ese auseling ngeni leuwen emon; ese etiwa fon. Ese anomu an lukuluk won Jiowa. Neminnewe ese arap ngeni an we Kot.” A fet watteen sopwongauen noun Jiowa kewe aramas pokiten ar rese auseling ngeni an fon! Enlet, a wesewesen watte kirikiringauen ekkewe kisin samol, aramas tekia, me sou kapwung. Sefanaia a apwungu ngauen ekkewe nouwiisin lamalam pwe iei alon: “Noun neminnewe kewe soufos ra turunufas, ir mwan mi tipachchem sola. Noun kewe samol fel ra esiita minne mi fel; ra mwanesol ngeni ewe alluk.” (Sefanaia 3:3, 4) A mmen fichiiti noun Christendom kewe soufos me samol fel ikenai ekkena kapas! Pokiten ar turunufas, ra fen uwawu ewe it mi fel seni nour kewe Paipel me ra fen aiti ngeni aramas ekkewe afalafal mi chofona ussun ewe Emon ra apasa pwe ra fel ngeni.
17. Ese lifilifil ika aramas repwe auseling are resap, nge met popun sipwe sopweilo ach ekkesilefeili ewe poraus allim?
17 Pokiten an tonger, Jiowa a ouroura noun kewe aramas lom lom ussun met epwele fori. A tinawu noun kewe chon angang, weween, ekkewe soufos Sefanaia me Jeremaia, me pwal fitemon, pwe repwe pesei aramas ar repwe aier. Ewer, “Jiowa . . . ese fori och mettoch ese pwung. Iteiten lesossor a ukkuwawu pwisin an apwung. Sap minne ese nom ssorota ewe ssoran.” Met meefien ekkewe aramas? Sefanaia a makkei pwe “Nge emonnewe ese pwung ese meefi mengiringir.” (Sefanaia 3:5) Ina ewe chok sokkun ourour a esilefeil lon ei fansoun. Ika en emon chon esilefeili ewe poraus allim, iwe, en emon chon fiti ena angangen ouroura aramas. Kopwe likiitu le esilefeili ewe poraus allim, nge kosap fokkun ukutiu seni! Ese lifilifil ika aramas repwe auseling are resap, nge me ren Kot, om angangen afalafal a mmen auchea ika en mi tuppwol le akkapwonueta; iwe, esap wor popun om kopwe sau lupwen kopwe foffori angangen Kot fan tinikken.
18. Ifa ussun epwe pwonuta Zephaniah 3:6?
18 Pwonutaan an Kot apwung esap wewe ngeni taloon Christendom chok. Jiowa a alapalo an apwung pwe epwe weneiti ekkewe muu meinisin: “Ua pokuelo muu kana; ar kewe leenien mammas mi tekia le pokukuur ra katalo. Ua atteri ar kewe al, pwe esap wor emon epwe ppweppwer ikewe ie. Ar kewe telinimw ra tatakkisilo.” (Sefanaia 3:6, NW) A mmen lukulukoch ekkena kapas pwe lupwen Jiowa a kapas ussun ena kata, a ussun ita nge a fen fis. Met a fis ngeni ekkewe telinimwen Filistia, Moap, me Ammon? Iwe, met a fis ngeni iolapen Asiria we, Ninifa? Kataloon ekkena telinimw eu ourour ngeni ekkewe muun fonufan ikenai. Chon turunufasei Kot repwe kuna apwung.
Likiitu le Kukkutta Jiowa
19. Ikkefa ekkewe kapas eis mmen auchea sipwe tongeni eani?
19 Lon fansoun Sefanaia, an Kot song a kku ir mi ngau pokiten ar “angaua ar kewe foffor meinisin.” (Sefanaia 3:7) Ina chok pwal ewe mettoch epwe fis lon ach ei fansoun. En mi kuna ekkewe pisekin annet pwe a arapoto ewe ranin an Jiowa song? En mi likiitu le “kukkutta Jiowa” ren om akkalleani an we Kapas—iteiten ran meinisin? Ka kan “kukkutta minne mi pwung” ren om manaueni ewe sokkun manau mi limoch, ewe sokkun mi tipeeu ngeni an Kot kewe alluk? Iwe, en mi ‘kukkutta minne mi mosonoson’ ren om pwarata pwe ka eani ekiek mi tekisosson me tipemecheres ngeni Kot me an kewe kokkot fan iten amanauen aramas?
20. Ikkefa ekkewe kapas eis sipwe kaeo ussun lon ewe saingoon lesen lon ei tettelin poraus ussun an Sefanaia we oesini?
20 Ika sipwe tuppwol le kukkutta Jiowa, minne mi pwung, me minne mi mosonoson, sipwe tongeni ekiekin kuna feioch mi lapalap iei chok—ewer, lon pwal mwo nge ekkeei “ranin le sopwoloon” mi sossotuni ach luku. (2 Timoti 3:1-5; An Salomon Fos 10:22) Nge eli sipwe eis, ‘Ifa ussun sia kan kukkuna feioch pokiten kich noun Jiowa chon angang ikenai, iwe, lon mwach kkan, ikkefa ekkewe feioch an Sefanaia we oesini a pwarawu fan iten ir kewe repwe kuna ar leenien op lon ewe ranin an Jiowa song, ewe mi muttir arapoto?’
Ifa Ussun Kopwe Polueni?
• Ifa ussun aramas ra “kukkutta Jiowa”?
• Ifa ussun aramas repwe ‘kukkutta minne mi pwung’?
• Ifa ussun sipwe tongeni “kukkutta minne mi mosonoson”?
• Pwata sipwe sopweilo ach kukkutta Jiowa, minne mi pwung, me minne mi mosonoson?
[Picture on page 12]
En mi kukkutta Jiowa ren om kaeo Paipel me om tinikken le iotek?
[Picture on page 15]
Pokiten eu mwich mi lapalap a kukkutta Jiowa, iwe, repwe kuna manau lon ewe ranin an song