An Jiowa Ranin Kapwung A Arapoto!
“Ewe ran mi lapalap, ranin Jiowa a arapoto. A fen arapoto, me a wenewenen muttirito.”—SEFANAIA 1:14, New World Translation.
1. Ifa ewe ourour Kot a esileilo ren an nounou Sefanaia?
JIOWA KOT epwele popueta an we kokkot ngeni ekkewe mi ngau. Auseling mwo! Iei an ourour: “Upwe arosalo aramasen fonufan . . . Upwe amoielo aramas me won fonufan.” (Sefanaia 1:3, NW) Ina alon ewe Samol mi Lapalap Jiowa, nge noun we soufos Sefanaia a wiisen apasawu, iwe, eli i noun noun noun ewe emon mi tuppwol, King Hesekaia. Ena poraus esilesil a katowu lon fansoun King Josaia, nge i emon king mi murinno, iwe, a pwarata pwe chon fofforingau mi nonnom lon ewe fonu Juta repwe sopwongau.
2. Pwata minne Josaia a fori ese pinei warotoon an Jiowa we ranin apwung?
2 Ese mwaal an Sefanaia angangen oesini a alapalo an ewe aluwol Josaia meefi lamoten an epwe limetawu seni Juta ewe sokkun lamalam mi limengau. Nge an ewe king fofforun limetawu seni ewe fonu lamalam mi chofona ese amoielo fofforingau meinisin me lein ekkewe aramas are ese omusalo tipisin semelapan we, King Manassa, ewe mi “auralo Jerusalem ren chchaan ir kewe esor tipisir.” (2 King 24:3, 4; 2 Kronika 34:3) Ina minne, an Jiowa ranin kapwung epwe wesewesen war.
3. Met a affata pwe mei tufich an aramas kuna manau lupwen epwe war “ewe ranin an Jiowa song”?
3 Iwe nge, epwe wor aramas repwe chuen manau mwirin ena ran mi aniuokkus. Ina popun, iei ewe kapasen pesepes seni noun Kot we soufos: “Me mwen eman epwe asukemiila usun asepwal a assala pon wiich, me mwen epwe wareitikemi an ewe Samol mi Lapalap lingeringer. Oupwe kutta ewe Samol mi Lapalap, ami meinisin mi tipetekison me lon ewe fanu, ami mi aleasochis ngeni an kewe alluk. Oupwe fori minne a pwung o atekisonakemi. Eli oua tongeni su seni ewe apwung lon ranin an ewe Samol mi Lapalap lingeringer.” (Sefanaia 2:2, 3) Fan ach ekieki ewe apilukulukun ach sipwe kuna manau atun an epwe fis an Jiowa we ranin apwung, sipwe kaeo masouen ewe puken Paipel itan Sefanaia. A mak lon Juta mwen 648 B.C.E., iwe, a eu kinikinin an Kot we “kapasen oesini,” nge ina ewe kapas oukich meinisin sipwe ita affaniochu ren unusen letipach.—2 Piter 1:19.
Jiowa a Eitielo Poun we
4, 5. Ifa ussun Sefanaia 1:1-3 a pwonuta ngeni ekkewe mi ngau lon Juta?
4 “Ewe kapasen Jiowa” ngeni Sefanaia a poputa ren ewe kapasen ourour mi mak mesemwan. Iei alon Kot: “‘Upwe wesewesen arosalo mettoch meinisin me won ewe fonu,’ iei alon Jiowa. ‘Upwe arosalo aramasen fonufan me man kana. Upwe arosalo ekkewe mansusuun lang me iikenen leset, me ekkewe minen oturukap mi nom ren ekkewe mi ngau; iwe, upwe arosalo aramas me won fonufan,’ iei alon Jiowa.”—Sefanaia 1:1-3, NW.
5 Ewer, letipen Jiowa pwe epwe aukatiu ekkewe foffor mi fokkun ngau lon ewe fonu Juta. Kot epwe nounou io le “arosalo mettoch meinisin me won ewe fonu”? Pokiten Sefanaia emon soufos le atun poputaan nemenien King Josaia, nge nemenian a poputa lon 659 B.C.E., iwe, ena oesini a pwonuta lupwen a kiteterilo Juta me an we iolap, Jerusalem, ren chon Papilon lon 607 B.C.E. Lon ena fansoun, a ‘rosolo’ chokewe mi fokkun ngau lon Juta.
6-8. Sefanaia 1:4-6 a oesini ussun met, me ifa ussun ena oesini a pwonuta lon Juta lom lom?
6 Sefanaia 1:4-6 [NW] a oesini ussun fofforun Kot kewe ngeni chon ekkewe lamalam mi chofona, iwe, iei alon: “Upwe eitielo pei ngeni Juta me pwal ngeni chon Jerusalem meinisin, iwe, upwe amoielo seni ei leeni lusun chon Paal kana, iten ekkewe samol fel fan iten ekkewe koten ekis fitifengen me ekkewe samol fel, me ir mi fotopukutiu ngeni masouen lang kana me won osun imwer, me ir mi fotopukutiu pwe repwe akapwon ngeni Jiowa me akapwon ren Malkam; me ir mi ukutiu seni ar tapwelo mwirin Jiowa me chokewe rese kutta Jiowa me tingor alillis seni.”
7 Jiowa a eitielo poun ngeni chon Juta me Jerusalem. A pposolo letipan fan iten an epwe nnielo chon fel ngeni ewe koten Kenan itan Paal, nge i ewe koten nounoukkis. Ekkewe kot mi sokkopat lon eu me eu leeni ra iteni Paal pun chon fel ngeniir ra ekieki pwe ra kan nemeni en me leenian. Ren chok awewe, a wor ewe Paal chon Moap me Mitian ra fel ngeni won ewe Chuukun Peor. (Nampa 25:1, 3, 6) Lon unusen Juta meinisin, Jiowa epwe nnielo ekkewe samol felin Paal fitifengen me ekkewe samol fel lon pekin Lifai, ir kewe rese tuppwol pokiten ar chiechi ngeniir.—Ekistos 20:2, 3.
8 Kot epwe pwal arosalo ir mi ‘fotopukutiu ngeni masouen lang kana,’ nge neman ir chon kutta esissin seni masouen lang me chon fel ngeni ewe akkar. (2 King 23:11; Jeremaia 19:13; 32:29) Songen Kot epwe pwal kku ir mi sotuni le nofitifengenni ewe lamalam mi enlet me lamalam chofona ren ar ‘akapwon ngeni Jiowa me akapwon ren Malkam.’ Eli Malkam pwal och iten Molek, ewe nampa eu kot chon Ammon ra fel ngeni. A kapachelong lon ewe lamalam ngeni Molek ewe fofforun asoresini semirit.—1 King 11:5; Jeremaia 32:35.
Epwele Morolo Christendom!
9. (a) Mei fet tipisin Christendom? (b) Epwe pposolo letipach fan iten ach sipwe fet, nge esap ina ussun ekkewe rese tuppwol lon Juta?
9 Eli ekkena poraus epwe achema ngenikich ussun Christendom, pun a ur ren lamalam chofona me ewe fofforun kutta esissin seni masouen lang. A pwal wesewesen annou minne a fori fan iten nninniiloon fite milion aramas pokiten an ekkewe nouwiis peni ekkewe maun. Amwo sisap ussun chokewe rese tuppwol lon Juta, ir kewe mi ‘ukutiu seni ar tapwelo mwirin Jiowa,’ pokiten ar tinikop me ar rese chuen kukkutta i are an emmwen. Nge, sipwe kamwochunnuk won ach tuppwol ngeni Kot.
10. Ifa ussun kopwe awewei lamoten ewe oesini lon Sefanaia 1:7?
10 Alon ewe soufos mwirin a fichiiti chon fofforingau lon Juta me ir mi wesewesen ngau lon ach ei fansoun. Iei alon Sefanaia 1:7 [NW]: “Oupwe fanafanelo mwen ewe Epinkepiisom Jiowa; pun ewe ranin Jiowa a arapoto, pwe Jiowa a fen ammolnata eu asor; a fen epini ir kewe a etiwer.” Neman chokana Jiowa a etiwer ra wewe ngeni ekkewe chon Kaltia mi u ngeni Juta. Ewe “asor” a wewe ngeni Juta, pachelong iolapan we. Ina minne, Sefanaia a esileilo an Kot kokkot, kokkotun an epwe ataielo Jerusalem, me ena oesini a pwal weneiti kataloon Christendom. A enlet pwe pokiten a fen kon arapoto an Kot we ranin apwung, unusen fonufan epwe ita ‘fanafanelo mwen mesen ewe Epinkepiisom Jiowa’ me auseling ngeni minne a akkapasa ren an nounou ewe “mwich mi kisikis,” weween, noun Jises kewe chon kaeo mi kepit me chiener kewe, noun kewe “pwal fitemon siip.” (Luk 12:32; Jon 10:16) Chokewe meinisin resap akkauseling repwe nninniilo pun a ina ussun ar pwarata pwe ra u ngeni nemenien an Kot we Muu.—Kol Fel 2:1, 2.
Ekiselo Chok—Epwe Fis Eu Ranin Puppuchor!
11. Met Sefanaia 1:8-11 a apasa?
11 Pwal iei alon Sefanaia 1:8-11 [NW] ussun ranin Jiowa we: “‘Epwe wesewesen fis lon ewe ranin an Jiowa asor pwe upwe kulliti ekkewe kisin samol, me noun ewe king kewe mwan, me meinisin mi ufouf ufen chon ekis. Iwe, upwe kulliti meinisin mi tota won ewe leenien afalafal lon ena ran, ir kewe mi auralo imwen nour kewe masta ren foffor mi mwanesol me foffor mi otupotup. Iwe, epwe wesewesen fis lon ena ran,’ nge iei alon Jiowa, ‘och puchor seni ewe Asamelapen Iik, me eu puchor seni ewe oruuen refiref, me ungungun och kata mi lap seni ekkewe leeni mi ppaneta. Oupwe puppuchor, ami kana chon Maktes, pun ekkewe chon amomo meinisin ra fen fanafanelo; meinisin mi kiloni silifer ra fen nninniilo.’”
12. Ifa ussun an a pwalo pwe ekkoch ra fen “ufouf ufen chon ekis”?
12 Jehoahas, Jehoiakim, me Jehoiachin repwe wi King Josiah. Iwe mwirin, Setekaia epwe wiisen nemenem, nge ina ewe atun epwe talo Jerusalem. Inaamwo ika epwe wareitiir ena fansoun kata, nge neman ekkoch ra ekiekin chiechi ngeni ekkewe muun lukun ren ar “ufouf ufen chon ekis.” Pwal ussun chok, chommong ikenai ra pwarata ren chommong sokkun lapalap pwe esap ir chon an Jiowa we mwicheich. Pokiten an a ffatalo pwe ir chon an Setan we mwicheich, iwe, repwe kuna apwung.
13. Lon an tipeeu ngeni an Sefanaia we oesini, met epwe fis lupwen chon Papilon repwe maun ngeni Jerusalem?
13 “Ena ranin” apwung ngeni Juta a wewe chok me ranin Jiowa we, ranin an epwe apwonueta an apwung won chon oputa i, me aukatiu fofforingau, me anneta pwe a tekia seni meinisin. Lupwen chon Papilon repwe maun ngeni Jerusalem, epwe wor eu puchor seni ewe Asamelapen Iik. Eli ina itan pokiten an kan ngeni ewe leenien amomo iik. (Nehemaia 13:16) Ekkewe sounfiun Papilon mi chommong repwe tolong lon ewe kinikin itan ewe oruuen refiref, me eli ewe “ungungun kata seni ekkewe leeni mi ppaneta” a wewe ngeni ungungun warawaren ekkewe chon Kaltia. Epwe wor “eu puppuchor” seni chon Maktes, nge eli iei ewe Lemolun Chuukun Tyropoeon me kukkuta. Pwata repwe puchor? Pun epwe ukutiu me ikewe ie ewe angangen amomo, pachelong angangen “ir mi kiloni silifer.”
14. Epwe ifa ukuukun an Kot atittina ir kewe mi apasa pwe ir chon fel ngeni i?
14 Epwe ifa ukuukun an Jiowa atittina chokewe mi apasa pwe ir chon fel ngeni i? Pwal iei alon ewe oesini: “Epwe wesewesen fis pwe lon ena fansoun upwe nounou lamp le atittina Jerusalem, me upwe kulliti ekkewe mwan mi angang lon ar kewe leenien for wain, iwe, ra apasa lon letiper, ‘Jiowa esap fori mettoch mi murinno, me esap fori mettoch mi ngau.’ Iwe, wouur epwe wiliiti liapen chon maun me imwer kewe epwe wiliiti minen kata. Iwe, repwe aueta imw kana, nge resap imweim; me repwe fotuki atakeen krep, nge resap un wain seniir.”—Sefanaia 1:12, 13, NW.
15. (a) Met epwe fis ngeni ekkewe samol fel mi rikilo lon Jerusalem? (b) Met epwe fis ngeni chon fiti lamalam mi chofona ikenai?
15 Ekkewe samol felin Jerusalem mi rikilo ra nofitifengenni ewe lamalamen Jiowa me lamalam chofona. Inaamwo ika ra meefi lukulukoch, nge Kot epwe ussun ita kutter fan lamp mi saramaram an epwe asarama ewe rochopwak lon pekin ngun ra fen op lon. Esap wor emon epwe su seni esileloon me pwonutaan an Kot kapwung. Ekkena chon rikilo mi liseangas ra ussun chok kiten krep mi moromorotiu epin ekkewe leenien iseisen wain. Rese mochen kuna osukosuk seni och poraus esilesil ussun an lang angolong lon an aramas kewe kokkot, nge resap tongeni su seni pwonutaan an Kot apwung ngeniir. Esap pwal wor och alen ngaselo ren chon fiti lamalam chofona ikenai, pachelong chon Christendom me ir mi fen rikilo seni ar fel ngeni Jiowa. Pokiten ar rese luku pwe ikkeei “ekkewe ranin le sopwoloon,” ra kan apasa lon letiper pwe “Jiowa esap fori och mettoch mi murinno, me esap fori och mettoch mi ngau.” A fet watteen ar urungau!—2 Timoti 3:1-5; 2 Piter 3:3, 4, 10.
16. Met epwe fis lupwen an lang apwung epwe pwonuta won Juta, me ifa ussun ach silei ena mettoch epwe ita emmweni manauach?
16 A tori chon rikilo lon Juta eu ourour pwe chon Papilon repwe angei seniir wouur, repwe atteri imwer kewe, me kini uwaan ar kewe atakeen krep. Esap wor lamoten pisekir kewe lupwen an lang apwung epwe pwonuta ngeni Juta. Epwe pwal chok ina ussun lupwen an Jiowa we ranin apwung epwe wareiti ei otot minen lom. Ina minne, amwo sipwe aucheani mettochun ngun me ‘ikkisoni pisek auchea lon lang’ ren ach akkomwa an Jiowa angang lon manauach!—Mattu 6:19-21, 33.
“Ewe Ran mi Lapalap, Ranin Jiowa, A Arapoto”
17. Me ren Sefanaia 1:14-16, ifa ukuukun kanotoon an Jiowa we ranin apwung?
17 A ifa ukuukun kanotoon an Jiowa we ranin apwung? Lon Sefanaia 1:14-16 [NW], Kot a ngenikich ei kapasen alukuluk: “Ewe ran mi lapalap, ranin Jiowa, a arapoto. A fen arapoto, iwe, epwele muttirito. Ungungun ewe ranin Jiowa a maras. Me ikewe ie emon mwan mi pochokkul epwe puchorun riaffou. Ina eu ranin song, eu ranin riaffou me ngungures, eu ranin molumol me kata, eu ranin rochopwak me topotop, eu ranin kuchuchu me otuot mi cchol, eu ranin ttikin rappwa me kokkoon maun, ngeni ekkewe telinimw mi pochokkul tittiir fan iten maun me ekkewe imwen mammas tekia le pokukuur.”
18. Pwata sisap ekieki pwe an Jiowa we ranin apwung epwap fis lon eu fansoun mi towau senikich lon mwach kkan?
18 A tori chon tipis me lein ekkewe samol fel, kisin samol, me aramas lon Juta eu ourour pwe ‘ewe ran mi lapalap, ranin Jiowa we, a arapoto.’ Ren Juta, ‘Epwe wesewesen muttirito ranin Jiowa we.’ Pwal ussun chok lon ach ei fansoun, aramas resap ekieki pwe pwonutaan an Jiowa apwung won chokewe mi ngau epwap fis lon eu fansoun mi towau senikich lon mwach kkan. Nge, ussun an Kot muttir apwonueta an kokkot lon Juta, iwe, epwe pwal ina ussun an ‘amuttiri’ an we ranin nninni. (Pwarata 16:14, 16) Epwe ifa me marasen ena fansoun ren ir meinisin mi tunalo an Jiowa kewe ourour mi esilefeil me ren noun kewe Chon Pwarata, iwe, rese fiti ewe lamalam mi enlet!
19, 20. (a) Ikkefa ekkoch lapalap mi pwalo lupwen a pwonuta an Jiowa song won Juta me Jerusalem? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis mi piita pokiten epwe kefil ir kewe mi nninniilo le sopwoloon ei otot mi ngau?
19 Pwonutaan an Kot kapwung won Juta me Jerusalem “eu ranin riaffou me ngungures.” Ekkewe sounfiun Papilon ra efisata ngeni chon Juta chommong riaffou, nge mi kapachelong ewe riaffou ra meefi lupwen ra silei pwe malo me kata epwe toriir. Ena “ranin molumol me kata” eu ranin rochopwak, kuchuchu, me otuot mi cchol, nge eli esap ina kapas awewe chok pwe kapas wesewesan, pun otuot me mettoch mi tatakkis a nom ekis meinisin. Ina eu “ranin ttikin rappwa me kokkoon maun,” nge a lamotongau ekkena minen ourour.
20 Ese fokkun wor och alillis seni ekkewe chon mas lon Jerusalem lupwen an Papilon kewe pisekin kataan imw ra oturatiu “ekkewe imwen mammas tekia me le pokukuur.” Esap pwal wor lamoten ekkewe leeni mi pochokkul fan iten maun lon ei otot minen lom lupwen Kot epwe aea an kewe pisekin maun lon lang, ekkewe mi fen mmolneta fan iten an epwe ataielo minne chok epwe filata me le poputaan. Ka apilukuluku pwe kopwe kuna manau? Ka fen uppos lon om peni Jiowa, ewe ‘mi tuttumunu ir meinisin mi tongei i, nge epwe nnielo meinisin mi ngau’?—Kol Fel 145:20.
21, 22. Ifa ussun Sefanaia 1:17, 18 epwe pwonuta lon ach ei fansoun?
21 A fet aniuokkusun ewe ranin apwung Sefanaia 1:17, 18 a oesini ussun! Jiowa Kot a apasa pwe “Upwe efisata riaffou ngeni chon fonufan, me repwe wesewesen fetal ussun mwan mi chuun; pun ra fen tipis ngeni Jiowa. Iwe, chchaar epwe niniitiu ussun chok susuun ppwul, me affer epwe ussun kiten mongo. Sap minne ar silifer are ar kolt epwe tufichin amanauer lon ewe ranin an Jiowa song; nge ren ekkeiin an tinikken unusen fonufan epwe kitetterilo, pun epwe fori eu angangen karos, nge epwe wesewesen aniuaniu, iwe, epwe arosalo chon fonufan meinisin.”
22 Ussun an foffor lon ranin Sefanaia we, Jiowa epwele efisata riaffou won “meinisin chon fonufan,” weween, ir kewe rese mochen auseling ngeni an ourour. Pokiten ar tipis ngeni Kot, repwe feilfetal ussun aramas mi chuun, iwe, resap tufichin kuna ewe alen amanau. Lon an Jiowa we ranin kapwung, chchaar “epwe wesewesen niniitiu ussun chok susuun ppwul,” weween, esap wor aucheaar. Repwe sopwolo fan itengau, pun Kot epwe atoropasa somaan—pwal mwo nge affen—ekkena aramas mi ngau won fonufan, “ussun chok kiten mongo.”
23. Inaamwo ika chon fofforingau resap tongeni su “lon ewe ranin an Jiowa song,” nge ifa ewe apilukuluk an Sefanaia we oesini a kapas ussun?
23 Esap wor emon epwe tufichin selani ir mi fiu ngeni Kot me noun kewe aramas. Sap minne silifer are kolt a tufichin selani ekkewe chon fofforingau lon Juta, iwe, ekkewe pisek auchea aramas repwe isoni are monien alillis mwaal esap tongeni tumunu are angasalo aramas “lon ewe ranin an Jiowa song” ngeni Christendom me ekkewe lusun kinikinin ei otot minen lom. Lon ena ranin kapwung, “unusen fonufan epwe kitetterilo” ren ekkeiin an Kot tinikken atun an epwe nnielo ekkewe mi ngau. Pokiten ach luku an Kot kapasen oesini, sia wesewesen achifoua pwe iei sia fen tikeri akkamuchuloon “ewe fansoun sopwoloon.” (Taniel 12:4) An Jiowa we ranin apwung a fen arapoto, iwe, ekiselo chok epwe apwonueta an apwung won ekkewe mi u ngeni i. Iwe nge, an Sefanaia we oesini a kapas ussun ewe apilukulukun an aramas kuna ewe alen amanau. Ina minne, met wiisach fan iten ach sipwe kuna ach leenien op lon ewe ranin an Jiowa song?
Ifa Ussun Kopwe Polueni?
• Ifa ussun an Sefanaia we oesini a pwonuta ngeni Juta me Jerusalem?
• Met epwe fis ngeni Christendom me meinisin chon fofforingau lon ach ei fansoun?
• Pwata sisap ekieki pwe an Jiowa we ranin apwung epwap fis lon eu fansoun mi towau senikich lon mwach kkan?
[Picture on page 7]
Sefanaia a pwora le esileilo pwe a arapoto an Jiowa we ranin apwung
[Credit Line]
Seni ewe Self-Pronouncing Edition of the Holy Bible, nge a wor ewe King James me ewe Revised version lon
[Picture on page 8]
Ranin Jiowa we a wareiti Juta me Jerusalem lon 607 B.C.E. ren an nounou chon Papilon
[Picture on page 10]
Ka eani ewe apilukulukun om kopwe kuna manau lupwen Jiowa epwe nnielo ekkewe mi ngau?