Pwapwaan Ir Kkewe Mi Fetal Lon Ewe Saram
“Ou feito, sipwe fetal lon saramen Jiowa.”—AISEA 2:5, New World Translation.
1, 2. (a) Met lamoten ewe mettoch saram? (b) Pwata a fokkun chou ewe kapasen ourour pwe rochopwak epwe pwoluelo fonufan?
JIOWA, I Popun ewe saram. Ewe Paipel a eita ngeni “ewe mi awisa ewe akkar pwe epwe ttin leran, o alluk ngeni maram me fu kana pwe repwe ttin lepwin.” (Jeremaia 31:35; Kol Fel 8:3) I ewe Emon mi forata ach we akkar, eu watte fonuen ekkei mi epichalo ekis meinisin watten manamanan, ekkoch epwe awora saram me pwichikkar. Ekisi chok ena manaman mi torikich seni saramen ewe akkar a amanaua ekkewe monumanau meinisin won ach ei fonufan. Ika esor saramen ewe akkar, sisap tongeni manau. Ewe fonufan epwe chok poon, iwe, esap chuen wor mi manau won.
2 Ren ach ekieki ussun ena mettoch, sipwe tongeni weweiti lamoten ewe lapalap ewe soufos Aisea a kapas ussun. A apasa: “Pun nengeni, rochopwak epwe pwoluelo fonufan, nge kiroch epwe tori chon ekkewe muu.” (Aisea 60:2) Pwungun pwe esap kapas wesewesan an kapas ussun rochopwak. Aisea ese apasa pwe lon eu ran ewe akkar, ewe maram, me ekkewe fu resap chuen ttin. (Kol Fel 89:36, 37; 136:7-9) Iwe nge, a kapas ussun rochopwak lon pekin ngun. Nge rochopwak lon pekin ngun epwe wewe ngeni malo. Iwe, sisap tongeni manaualo ika sipwe osupwang ren saramen ngun, ussun chok ika ese wor saramen ewe akkar.—Luk 1:79.
3. Pokiten alon Aisea kkewe, met ekkewe Chon Kraist repwe fori?
3 Pokiten ei mettoch, a lamot ach sipwe weweiti pwe inaamwo ika alon Aisea a pwonueta won Juta lom lom, nge epwe watteta pwonuetaan ikenai. Ewer, lon ach ei fansoun, ewe fonufan a pwoluelo ren rochopwak lon pekin ngun. Lon ena sokkun lapalap mi efeiengau, a fokkun lamot watte ewe saram lon pekin ngun. Ina minne, epwe eu alen tipatchem an ekkewe Chon Kraist alleasochisi an Jises we kapasen pesepes, a apasa: “Ami saram epwe pwapwalo ngeni aramas.” (Mattu 5:16) Ekkewe Chon Kraist mi tuppwol repwe tongeni asarama ewe rochopwak fan iten ekkewe mi tipetekison, iwe, repwe suuki ngenir ewe tufichin kuna manau.—Jon 8:12.
Fansoun Rochopwak lon Israel
4. Inet an Aisea kapasen oesini ra akkom pwonueta, nge met sokkun lapalap a fen nonnom lon an we fansoun?
4 Alon Aisea kkewe ussun an ewe fonufan pwoluelo ren rochopwak a akkom pwonueta lupwen Juta a kuna kiteter me noun kkewe aramas ra eolo lon Papilon. Iwe nge, pwal mwo nge mwen an a fis ena mettoch, lon ranin Aisea we, ena muu a fen nonnom lon rochopwak lon pekin ngun, iwe, ena mettoch a amwokutu i pwe epwe pesei chienan kkewe chon Israel: “Ou etto, ami mwirimwirin Jakop, ousipwe fetal lon saramen Jiowa”!—Aisea 2:5; 5:20, NW.
5, 6. Ikkefa ekkewe mettoch ra efisata rochopwak lon ranin Aisea we?
5 Aisea a oesini lon Juta “lon muun ekkewe kingen Juta iter Ussia, Jotam, Ahas me Hiskia.” (Aisea 1:1, NW) Ina eu fansoun osukosuk lon pekin nemenem, likotupotupun chon lamalam, pworongauen ekkewe sou kapwung, me an ekkewe sou nemenem nemenemengau won ekkewe mi woungau. Pwal mwo nge fan nemenemen ekkewe king mi tuppwol, awewe chok ren Jotam, a wor rongen ekkewe kot chofona won ekkewe chuuk. Fan nemenien ekkewe king rese tuppwol, a fokkun ngauelo. Awewe chok, ewe king mi ngau itan Ahas a asoresini noun kkewe ngeni ewe kot itan Molek. A ina wesewesen eu fansoun rochopwak!—2 King 15:32-34; 16:2-4.
6 A pwal kiroch nonnomun muun Juta, ekkewe ruu einang, lein ekkewe ekkoch muu. Moap, Etom, me Filistia ra ukkuta lon kiannin Juta kkewe pwe repwe maun ngeni. Inaamwo ika ewe muun Israel efen, ekkewe engol einang, ir mararir kkewe, nge ir ra wesewesen oputer. Peppetaan ennefen, Siria a pwal mochen atai an Juta kinamwe. Repwe tongeni kuna watten feiengau seni Asiria, ewe muu mi kkan kukkutta ifa ussun epwe tongeni awattelo manamanen an nemenem. Lon ewe fansoun Aisea a kkan oesini, Asiria a akkufu ewe muun Israel me arapakan chok, a kiterielo Juta. Lon eu fansoun, iteiten telinimw mi pochokkul, chilon chok Jerusalem, ra nonnom fan nemenien Asiria.—Aisea 1:7, 8; 36:1.
7. Israel me Juta ra filata menni al, iwe, a fet Jiowa?
7 Noun Kot kkewe aramas fan ewe pwon ra kuna feiengau pun ekkewe chon Israel me Juta rese tuppwol ngeni Kot. Ra ussun chok ekkewe aramas ewe puken Proferp a kapas ussun, iwe, ra “likitalo ekkewe al mi wenechar o fetal won ekkewe alen rochopwak.” (Proferp 2:13) Iwe nge, inaamwo ika Jiowa a song ngeni noun kkewe aramas, nge ese unusen likitirelo. Iwe, a tinalo Aisea me ekkewe ekkoch soufos pwe repwe awora saram lon pekin ngun fan iten chokewe lon ewe muu mi chuen achocho le angang ngeni Jiowa ren tuppwol. A fokkun auchea ewe saram a kawor ren ekkena soufos. A awora manau.
Fansoun Rochopwak Ikenai
8, 9. Ikkefa ekkewe mettoch ra efisi rochopwak won ewe fonufan ikenai?
8 Lapapalen ranin Aisea we a fokkun ussun chok minne a fis ikenai. Lon ach ei fansoun, ekkewe sou nemenem ra u ngeni Jiowa me noun we King, Jises Kraist. (Kol Fel 2:2, 3) Ekkewe nouwisen lamalam lon Kristendom ra otupu nour kkewe aramas. Ekkena sou emmwen ra apasa pwe ir chon angang ngeni Kot, nge ren enletin, lukun ar kkewe afalafal mi chofona, lap ngenir meinisin ra apochokkula ekkewe koten ei fonufan—ekkewe muun fonufan, pochokkulen manamanen ekkewe mwichen sounfiu, moni me pisek, me ekkewe aramas mi itefoulo.
9 Lon chommong fonu, ekkewe lamalamen Kristendom ra fiti ekkewe maun me fitikoko lein aramas mi efisata ninniloon chon chok fonuer nge ir chon pwal eu lewo are lamalam, me met kkana. Pwal eu, chommong lamalam rese akkamwochu allukun Paipel ussun limochun manauen aramas, nge ra kkan tunalo are fen mutata ekkewe fofforun lisou-mwaal me tipisin Sotom. Iwe, mwiriloon ar poutalo ewe sokkun manau mi fich ngeni Paipel, chon Kristendom ra ussun chok ekkewe mwan ewe sou kol lom lom a kapas ussun: “Esor ar silei, ese pwal wor ar wewe; ra chok feffetal lon rochopwak.” (Kol Fel 82:5) Enlet, Kristendom, ussun chok Juta, a nonnom lon rochopwak.—Pwarata 8:12.
10. Ifa ussun a ttin ewe saram lon ewe rochopwak ikenai, me ifa ussun ekkewe mi mosonoson ra kuna feioch seni?
10 Lon ena sokkun rochopwak, Jiowa a efisata saram an epwe tittin fan iten ekkewe mi mosonoson. Ren ei mettoch, a nounou noun kkewe chon angang mi seikita won fonufan, “ewe chon angang mi tuppwol o tipatchem,” iwe, ra “tittinoch leir, ussun ekkewe saram lon fonufan.” (Mattu 24:45; Filipai 2:15) Ena mwichen chon angang, ra kuna alillis seni fitu million chiener kkewe seni ewe mwichen “ekkewe ekkoch siip,” mi atittina ewe saram lon pekin ngun mi alongolong won an Kot we Kapas, ewe Paipel. (Jon 10:16) Lon ei fonufan mi rochopwak, ena saram a awora ngeni ekkewe mi mosonoson apilukuluk, a alisir pwe repwe ririoch ngeni Kot, me alisir ar repwe tumunur seni ekkewe minen chepetek lon pekin ngun. A wesewesen auchea, iwe, ina eu minen amanau.
“Upwe Pwal Mwareiti Itom”
11. Ifa ewe sile a katou seni Jiowa lon ranin Aisea we?
11 Ikkefa ekkewe kapasen emmwen ra katou seni Jiowa lon fansoun rochopwak lon ranin Aisea we me watteloon rochopwakin ewe fansoun mwirin, lupwen ekkewe chon Papilon ra uweialo noun Jiowa kkewe aramas chon eolo? Lukun an awora emmwen lon pekin limochun manauer, a affata mwen an epwe fis, ifa ussun epwe apwonueta an kkewe kokkot fan iten noun kkewe aramas. Ren chok awewe, ekieki mwo ussun ekkewe oesini mi amwarar lon Aisea sopwun 25 tori 27. Ekkewe poraus lon ekkeei sopwun ra pwarata ifa ussun Jiowa a pwakini ekkewe osukosuk lon na fansoun me met epwe fori ikenai.
12. Met Aisea a apasa seni letipan?
12 Akkom, Aisea a apasa: “O Jiowa, en ai Kot. Upwe ingeituk, upwe pwal mwareiti itom.” Met ren eu kapasen mwareiti seni letipan! Nge, met a amwokutu ewe soufos pwe epwe eani ena sokkun iotek? A pwapwalo eu populap lon ewe aruuen lesopun ewe wokisin, ikkewe sipwe alleani ie: “Pun ka [Jiowa] fori mettoch mi amwarar. Ka apwonueta minne ka akota me lomlom, fan allukuluk, me wenechar.”—Aisea 25:1, NW.
13. (a) Ifa ewe sokkun sile a apochokkula an Aisea aucheani Jiowa? (b) Ifa ussun sipwe tongeni kuna feioch seni an Aisea we leenien appiru?
13 Atun a tori ranin Aisea we, Jiowa a fen fori chommong mettoch mi amwarar fan iten Israel, iwe, ekkena poraus a fen makketiu. Ese mwaal Aisea a fen silei ussun ekkeei poraus. Awewe chok, a silei pwe Jiowa a angasalo noun kkewe aramas seni ar riaffou lon Isip me selanir seni songen an Faro we mwichen sounfiu lon ewe Setipar. A fen silei pwe Jiowa a emmweni noun kkewe aramas lon ewe fonu poon me pwal tori ewe Fonuen Pwon. (Kol Fel 136:1, 10-26) Ekkena porausen uruwo a pwarata pwe Jiowa Kot, i emon mi lukuluk me tuppwol. An kkewe “afalafal”—an kkewe kokkot meinisin—ra pwonueta. Ewe sile mi enlet seni Kot a apochokkula Aisea pwe epwe feffetal lon ewe saram. Ina minne, i eu leenien appiru mi murinno ngenikich. Ika sipwe kaeofichi an Kot we kapas me apwonueta lon pwisin manauach, kich sipwe pwal nonnom lon ewe saram.—Kol Fel 119:105; 2 Korint 4:6.
A Kiteterelo Eu Telinmiw
14. Ifa ewe oesini ussun eu telinimw, iwe, ifa ewe telinimw?
14 An Kot we kapasen fon a mak lon Aisea 25:2, ikkewe sipwe alleani ie: “Ka fori pwe ewe telinimw a wiliti eu ioien mettoch mi tatakis, ewe telinimw mi pochokkul tittin a talo. Imwen ekkewe chon ekis esap eu telimimw, esap wor emon epwe ausefalireta.” Ifa ewe telinimw? Aisea a eani eu oesini ussun Papilon. Pwungun pwe a tori ewe fansoun lupwen Papilon a wiliti ioien fau.
15. Ifa ewe “telinimw mi lapalap” a nonnom ikenai, iwe, met epwe fis ngeni?
15 Ikenai, mei wor weween ewe telinimw Aisea a kapas ussun? Ewer. Ewe puken Pwarata a kapas ussun “ewe telinimw mi lapalap, ewe a nemeni ekkewe samolun fonufan.” (Pwarata 17:18) Ena telinimw mi lapalap a wewe ngeni “Papilon mi lapalap,” ekkewe lamalam mi chofona won unusen fonufan. (Pwarata 17:5) Ikenai, Kristendom, ina ewe popun kinikinin lon Papilon mi Lapalap, iwe, noun kkewe nouwis ra emmweni ekkewe ekkoch lon ewe fofforun u ngeni an noun Jiowa kkewe aramas angangen afalafala ewe muu. (Mattu 24:14) Iwe nge, ekiselo chok, ussun chok Papilon lom lom, Papilon mi Lapalap epwe kuna kiteter, iwe, esap usefalita.
16, 17. Ifa ussun ekkewe chon oputa Jiowa ra alinga i lon fansoun lom lom me pwal lon ach ei fansoun?
16 Met Aisea a pwal oesini ussun ewe “telinimw mi pochokkul tittin?” Lon an fos ngeni Jiowa, Aisea a apasa: “Aramasen ekkewe muu mi pochokkul repwe alingok, aramasen ekkewe telinimw mi mwanewus repwe niuokkusituk.” (Aisea 25:3) Ifa ussun ei telinimw mi pwapwarata oput, “ewe telimimw mi mwanewus,” epwe alinga Jiowa? Iwe, chechemeni met a fis ngeni ewe kingen Papilon, Nepukatnesar. Mwirin a fis minne a pwarata pwisin an apwangapwang, a echimwa i pwe epwe sinneni tekiaan Jiowa me An manaman mi pochokkul seni menisin. (Tanial 4:34, 35) Lupwen Jiowa a aea an manaman, pwal mwo nge ekkewe chon oputa i repwe sinneni an kkewe angang mi manaman, nge meit ika fan ar osenimu.
17 A fis fan eu pwe Papilon mi Lapalap a sinneni an Jiowa kkewe angang mi manaman fan ar asopwisek? Ewer. Lon fansoun ewe aeuin maunen fonufan, noun Jiowa kkewe chon angang mi kepit ra afalafal fan riaffou. Lon 1918 ra wiliti chon eolo lon pekin ngun lupwen ekkewe sou emmweni ewe Watch Tower Society ra kalapus. Arapakan chok a kaulo ewe angangen afalafal. Lon 1919, Jiowa a angaserelo me apochokkuler ren an we ngun, iwe, seni ena fansoun ra akkachocho ngeni ar repwe apwonueta wiser, wisen afalafala ewe kapas allim won unusen fonufan. (Mark 13:10) A fen oesini lon ewe puken Pwarata, me pwal ifa ussun ar angang epwe kku manauen ekkewe chon u ngenir. Chokana ra “niuokkus chapur, o ra alingalo ewe Koten lang.” (Pwarata 11:3, 7, 11-13) Sap minne ir meinisin ra etiwa ewe enlet, nge lon ena fansoun a erianir pwe repwe silei an Jiowa we angang mi manaman, ussun chok Aisea a oesini.
“Eu Leenien Pochokkul ngeni Ekkewe mi Tipetekison”
18, 19. (a) Pwata ekkewe chon u ngeni rese tongeni atai tuppwolun noun Jiowa kkewe aramas? (b) Ifa ussun “kolun ekkewe aramas mi mwanewus” epwe ukkutiu?
18 Iei, lon an kapas ussun an Jiowa kkewefofforun kirikiroch ngeni ir kkewe mi feffetal lon ewe saram, Aisea a apasa ngeni Jiowa: “Pun en eu leenien pochokkul ngeni ekkewe mi tipetekison, eu leenien pochokkul ngeni ekkewe mi woungau lon ar riaffou. En eu leenien op lon fansoun molumol, pwal eu leenien nur lon fansoun pwichikar, lupwen an ekkewe aramas mi mwanewus angangen efeiengau a ussun eu molumol a molumoliti eu tit. Ussun chok pwichikaren akkar won eu leeni mi pwasapwas, ka aukatiu akurangen chon ekis, ussun nurun eu kuchu a epeti pwichikaren akkar. An ekkewe aramas mi mwanewus kolun win a ukkutiu.”—Aisea 25:4, 5, NW.
19 Seni 1919, ekkewe aramas mi mwanewus ra achocho ukukun ar tufich pwe repwe atai tuppwolun ekkewe chon fel mi enlet, nge rese tongeni. Pwata? Pun Jiowa i eu leenien pochokkul me leenien op fan iten noun kkewe aramas. A awora ngenir eu leenien asoso seni pwichikaren riaffou me a ussun chok eu tit mi pochokkul lon ewe molumolun angangen u ngenir. Kich mi feffetal lon an Kot we saram sia ukkuti ewe fansoun lupwen ‘kolun ekkewe aramas mi mwanewus a ukutiu.’ Ewer, sia witiwiti ewe ran lupwen epwe morelo ekkewe chon u ngeni Kot.
20, 21. Ifa ewe kametip Jiowa epwe efisata, iwe, met epwe pachelong lon ena kametip lon ewe fonufan sefo?
20 Jiowa ese chok tumunu noun kkewe chon angang. A awora alillis ngenir ussun chok emon Sam mi tong. Mwirin an angasalo noun kkewe aramas seni Papilon mi Lapalap lon 1919, a ngenir eu kametip fan iten winner, ewe mongo lon pekin ngun mi fokkun chommong. Ei mettoch a oesini lon Aisea 25:6, NW, ikkewe sipwe alleani ie: “Won ei chuuk, Jiowa Sapaot epwe amolnata eu kametip fan iten aramas meinisin, eu kametip ia epwe wor ie sokkopaten mongo mi ano, pwal wain mi murinno.” Kich sia feioch pwe sipwe tongeni etilong lon ena kametip! (Mattu 4:4) “Ewe chepelin Jiowa” a enletin ur ren ekkewe mongo mi murinno. (1 Korint 10:21) Me ren “ewe chon angang mi tuppwol me tipatchem,” sipwe angei mettoch meinisin mi lamot lon pekin ngun.
21 Iwe, mei wor pwal och mi katou seni ei kametip seni Kot. Ewe kametip lon pekin ngun kich mi pwapwaeisini iei, a achema ngenikich ussun ekkewe chommong mongo lon pekin inis epwe wor lon ewe fonufan mi fo Kot a pwonetiu. Iwe, lon ewe “kametip ia epwe wor ie sokopaten mongo mi ano” epwe kapachelong ekkewe chommong mongo lon pekin inis. Esap wor emon epwe echik lon pekin inis are lon pekin ngun. A ifa me watten ewe feioch ngeni ekkewe chon tuppwol mi achengicheng mi kuna riaffou iei pokiten ekkewe “lengita” mi fen oesini, nge ina kinikinin “ewe esissinen” an Jises nonnom! (Mattu 24:3, 7) Alon ewe sou kol a fokkun aururu letiper. A apasa: “Sokkun mongo mi chommong epwe nonnom lon ewe fonu; epwe paepaefeil won ekkewe chukuchukuta.”—Kol Fel 72:16.
22, 23. (a) Ifa ewe “angangen pwolupwol,” epwe morelo, iwe, ifa ussun? (b) Ifa ussun epwe morelo ‘itengauen noun Jiowa kkewe aramas’?
22 Auseling ngeni pwal eu pwon murinno seni. Lon an alollo tipis me malo ngeni eu “pwolupwol,” Aisea a apasa: “Iwe, won ei chuk [Jiowa] epwe angei seni aramas meinisin pwolupwolun won meser, epwe angei seni chon ekkewe muu meinisin ewe pwolupwolun letipeta a nonnom wor.” (Aisea 25:7) Iwe, ekieki mwo! Epwe morelo tipis me malo, ewe mi pwoluelo aramas ussun chok echo kuus mi chou. Iwe, sia fokkun witiwiti ewe fansoun lupwen ekkewe feioch seni an Jises we asorun mon kepich repwe unusen tori aramas meinisin mi alleasochis me tuppwol!—Pwarata 21:3, 4.
23 Lon an kapas ussun ena fansoun mi amwarar, ewe soufos a alukuluku ngenikich: “[Kot] epwe aukatiu malo, iwe, ewe Samol mi Lapalap Jiowa epwe tolu seni mesen aramas meinisin chonun meser. Iwe, epwe angei seni noun aramas kana ar itengau ekis meinisin won fonufan, pun Jiowa a pwisin apasata ei mettoch.” (Aisea 25:8, NW) Esap wor emon epwe malo pokiten apwangapwangen inisin are kechiu pokiten maloon emon atongan we. Met ren feiochun ewe siwil! Pwal eu, won unusen fonufan, sisap chuen rongorong kapasen oput me kapas chofona, ekkewe sokkun mettoch Kot me noun kkewe aramas ra likiitu fan ren langattam fansoun. Pwata? Pun Jiowa epwe amoielo populaper—semen kapas chofona, Satan ewe Tefil, me pwal noun Setan kkewe meinisin.—Jon 8:44.
24. Ifa ussun fofforun ir kkewe mi feffetal lon ewe saram pokiten an Jiowa kkewe angang mi manaman fan iter?
24 Lupwen repwe ekieki ussun pwarataan an Jiowa we manaman, a achungu ir kkewe mi feffetal lon ewe saram ar repwe apasa: “Nengeni! iei i ach Kot. Sia eani lukuluk won i, iwe, epwe selanikich. Iei i Jiowa. Sia anomu ach apilukuluk won. Ousipwe pwapwa o mwanek ren an amanauakich.” (Aisea 25:9, NW) Arapakan chok, epwe wor popun ekkewe aramas mi pwung ar repwe pwapwa. Epwe unusen morelo ewe rochopwak, iwe, ekkewe chon tuppwol repwe nonnom lon an Jiowa we saram tori feilfeilo chok. Epwe tongeni wor pwal eu apilukuluk mi amwarar seni? Apwi!
En mi Tongeni Awewei?
• Pwata a lamot ikenai ach sipwe feffetal lon ewe saram?
• Pwata Aisea a alinga iten Jiowa we?
• Pwata ekkewe chon oput resap tongeni atai tuppwolun noun Kot kkewe aramas?
• Ikkefa ekkewe feioch repwe tori ir kkewe me feffetal lon ewe saram?
[Picture on page 22, 23]
Chon ewe fonuen Juta ra asoresini ekkewe semirit ngeni Molech
[Pictures on page 25]
An sile ussun an Jiowa kkewe foffor mi manaman a amwokutu Aisea pwe epwe alinga iten Jiowa we