Harnak Nganpi Caah Timhcia Na Si Cang Maw?

1. Leiser ral caah i timhtuah cu zeicah fim a si?

TIMHTUAHNAK nih nunnak kha a khamh khawh. Tahchunhnak ah, leiser ral caah aa timhtuahmi hna cu luatnak an hmu deuh i midang zong an bawmh khawh deuh hna. Europe i minung hawi cung zawnruahnak bu nih hitin a ti: “Ṭha tein i timhtuahnak nih nunnak tampi a khamh khawh.”

2. Harnak nganpi caah zeicah timhcia tein kan um awk a si? (Matthai 24:44)

² “Harnak” nganpi cu ruahlopi in aa thawk lai. (Matt. 24:21) Asinain harnak nganpi cu a dang leiser ral he aa lo lai lo i a ra hrimhrim lai ti kha kan hngalh. A luancia kum 2,000 lio in Jesuh nih a zultu pawl kha mah ni caah timhcia tein um awkah ralrin a rak pek hna. (Matthai 24:44 rel.) Kan i timhtuah ahcun mah harnak caan chung ah inkhawhnak kan ngei deuh lai i midang zong cutin tuah ve awkah kan bawmh khawh ve hna lai.—Luka 21:36.

3. Inkhawhnak, zaangfahnak le dawtnak nih harnak nganpi caah timhcia si awkah zeitindah a kan bawmh lai?

³ Harnak nganpi caah timhcia si awkah a kan bawm khomi sining pathum kong kha kan i ruah hna lai. A fakmi biaceihnak thawngpang thanh awkah fial kan si i zumlotu hna nih an kan ralchan ahcun zeitindah kan lehrulh hna lai? (Biat. 16:21) Jehovah nawlngaih awkah inkhawhnak kan ngeih a hau i amah nih a kan huhphenh lai ti kha kan zumh a hau. Kan unau pawl nih thil cheukhat asiloah an ngeihmi thilri vialte an sungh ahcun zeidah kan tuah lai? (Hab. 3:17, 18) An cung ah zaangfahnak kan ngeih ahcun an herhmi bawmhnak kha kan pek khawh hna lai. Ram tampi in dirhmi phu pakhat dohnak ruang ah unau pawl he caankhat chung kan umṭi ah tah zeitindah kan lehrulh hna lai? (Ezek. 38:10-12) Harnak caan chung ah kan bawmh khawh hna nakhnga an cung ah a fekmi dawtnak kan ngeih a hau.

4. Baibal nih inkhawhnak, zaangfahnak le dawtnak kan ṭhanchoter peng a hau ti kha zeitindah a langhter?

⁴ Baibal nih inkhawhnak, zaangfahnak le dawtnak kha ṭhanchoter peng awkah tha a kan pek. Luka 21:19 ah hitin a ti: “Zeitikhmanh ah nan lung dong hlah u, zeicahtiah hitihin pei nan nunnak cu nan khamh lai cu.” Kolose 3:12 ah hitin a ti: “Zaangfahnak . . . kha nan i aih awk a si.” Cun 1 Thesalon 4:9, 10 zong ah hitin a ti: “Pathian nih pakhat le pakhat nan i dawt awk a si tiah aan cawnpiak hna. . . . Cucaah cun u le nau hna, cunak tam deuh in tuah rih awkah kan in nawl hna.” Mah Baibal caang dihlak cu inkhawhnak, zaangfahnak le dawtnak a langhtermi zultu hna sinah ṭialmi a si. Asinain mah sining hna kha an langhter peng a hau. Kannih zong cutin kan tuah ve awk a si. Kanmah bawmh awkah hmasa Khrihfa hna nih mah sining pakhat cio zeitindah an langhter ti kha kan i ruah hna lai. Cun mah zultu pawl kha zeitindah kan i zohchunh khawh hna i harnak nganpi caah timhcia kan si kha zeitindah kan langhter khawh timi kong zong kan i ruah hna lai.

Inkhawhnak Ngeih Peng Awkah I Zuam

5. Hmasa Khrihfa hna nih an tonmi harnak kha zeitindah an inkhawh?

⁵ Hmasa Khrihfa hna nih inkhawhnak an ngeih a hau. (Heb. 10:36) Annih cu mah caan lioah a nungmi tam deuh nih an rak tonmi harnak hna an tong ve. Mah leng ah Khrihfa an si ruang zong ah harnak an tong. An lak i tam deuh cu Judah biaknaklei hruaitu le Rom nawlngeitu pawl hremnak lawng si loin an chungkhar pawl hremnak zong an tong. (Matt. 10:21) Cun Khrihfabu aa ṭhencheu nakhnga aa zuammi zumhpialmi hna nih an iap hna nakhnga lo a hmaan lomi cawnpiaknak zong kha an langhter a hau. (Lam. 20:29, 30) Asinain mah Khrihfa hna cu inkhawhnak an rak ngei. (Biat. 2:3) Zeitin in dah? Job ti bantuk Baibal chung i inkhawhnak a ngeimi hna kong kha ṭha tein an ruah caah a si. (Jeim 5:10, 11) Thazaang an ngeih nakhnga ca zong ah thla an rak cam. (Lam. 4:29-31) Cun inkhawhnak an ngeih ahcun Jehovah nih thluachuah a kan pek lai ti kha an i cinken peng.—Lam. 5:41.

6. Ralchanhnak inkhawh awkah Merita nih a tuahmi in zeidah na cawn khawh?

⁶ Baibal le kan cauk chung i inkhawhnak a ngeimi hna kong kha hmaan tein kan hlathlai i kan ruah ahcun kannih zong inkhawhnak kan ngei kho ve. Cutin a tuahnak thawng in Albania ah a ummi unaunu Merita nih chungkhar ralchanhnak kha a rak inkhawh. Hitin a ti: “Baibal chung i Job kong ka hlathlaimi nih thazaang tampi a ka ngeihter. Job cu aho nih dah harnak a ka tonter ti hngalh loin sifah harnak tampi a tong, asinain hitin a ti: ‘Ka thih tiang in ka sual lo ka tinak kha ka ngol bal lai lo!’ (Job 27:5) Keimah nih ka tonmi nakin Job tonmi harnak cu zeitluk in dah a har deuh lai timi kong kha ka ruah. Kei cu Job he i lo loin harnak ka tonnak a ruang kha ka hngalh.”

7. Atu ah a fakmi harnak kan ton lo hmanh ah zei tuah awkah dah kan cawn a hauh?

⁷ Kan lungchung ah a ummi vialte kha Jehovah kan chimh i atu le atu thla kan camnak thawng zong in inkhawhnak kan ngei kho. (Fil. 4:6; 1 Thes. 5:17) Atu ah a fakmi harnak cu na tong men lai lo. Asinain na lung a dongh tik, na lung a buai tik asiloah zei tuah awk na hngalh lo tikah Jehovah sinah bawmhnak hal in thla na cam maw? Atu ah na tonmi harnak hmetete caah nifatin Pathian sinah bawmhnak na hal i hmaan tein thla na cam ahcun hmailei ah a nganmi zuamcawhnak na ton tikah cutin tuah awkah naa cungcang ti lai lo. Zeitik ah dah ka bawmh lai i zeidah ka tuahpiak lai ti kha Pathian nih a hngalh ti kha na zumh lai.—Salm 27:1, 3.

8. Atu ah kan tonmi harnak nih hmailei ah kan ton dingmi harnak caah inkhawhnak ngeih ding in a kan bawmh khawh ti kha Mira hmuhtonnak nih zeitindah a langhter? (Jeim 1:2-4) (Hmanthlak zong zoh.)

⁸ Atu ah kan tonmi harnak hna kha kan inkhawh ahcun hmailei ah a ra dingmi harnak nganpi zong ah inkhawhnak kan ngei deuh lai. (Rom 5:3) Zeicah cutin kan chim khawh? A har tukmi sining hna kan inkhawhmi nih a dang harnak hna kha inkhawh awkah a kan bawmh tiah unau tampi nih an ti. Jehovah bawmhnak thawng in harnak hna an inkhawh tikah Jehovah nih bawmh a kan duh ti kha an zumh deuh ve. Cun Jehovah an zumh caah a dang an tonmi harnak hna kha an inkhawh. (Jeim 1:2-4 rel.) Albania ah hmaikal a ṭuanmi Mira nih inkhawhnak a rak ngeihmi nih atu ah inkhawhnak ngeih peng ding in a ka bawmh ti kha hngalh. A caan ah harnak tampi a tongmi cu keimah lawng ka si timi ruahnak a ngei. Asinain a luancia kum 20 chung ah Jehovah nih a rak bawmhmi kong kha a ruah ṭhan i hitin aa ti: ‘Jehovah nih a har tukmi thil sining hna ah inkhawhnak ngeih awkah aan bawmh caah atu ah amah rianṭuan kha ngol hlah.’ Nang zong Jehovah nih inkhawhnak ngeih awkah aan rak bawmh ning kong kha ruat ṭhan. Harnak na inkhawhmi kha Jehovah nih a hmuh i laksawng aan pek lai ti kha zum. (Matt. 5:10-12) Cun harnak nganpi aa thawk tikah inkhawhnak ngeih khawh ning kha na hngalh lai i inkhawhnak ngeih peng ding in bia na khiah lai.

Zaangfahnak Langhter

9. Siria peng Antiok khua i khrihfabu nih zeitindah zaangfahnak an rak langhter?

⁹ Judea ram i Khrihfa hna nih a fak ngaimi mangṭam an ton tikah zeidah a rak cang ti kha ruathmanh. Siria peng Antiok khua i khrihfabu nih mah mangṭam kong kha an theih tikah Judea ram i unau pawl kha an zaangfah tuk hna. Cucaah zaangfahnak an ngeih kha tuahsernak in an langhter. “Anmah le an ti khawh tawk cio in Judah ram i a ummi unau pawl bawmhnak pek awkah khan an i ceih.” (Lam. 11:27-30) Mangṭam a tongmi unau pawl cu anmah he aa hlatnak ah an um ko nain Antiok i Khrihfa hna nih anmah bawmh awkah bia an rak khiah.—1 Johan 3:17, 18.

10. Zumtukhat unau pawl nih leiser ral an ton tikah zeiti lam in dah zaangfahnak kan langhter khawh? (Hmanthlak zong zoh.)

¹⁰ Tuchan zong ah zumtukhat unau pawl leiser ral an tong ti kan theih tikah zaangfahnak kan langhter khawh ve. Khrihfa upa pawl sinah bawmhnak rian ah i tel khawh ning kan hal hnanak thawng in, vawleicung pumpi rianṭuannak caah thawhlawm kan peknak thawng in asiloah leiser ral a tongmi unau pawl caah thla kan cam piak hnanak thawng in kan bawmh khawh colh hna.b (Ptb. 17:17) Tahchunhnak ah, 2020 ah COVID-19 pulrai chung ah bawmhnak a herhmi unau pawl bawmh ding in vawleicung pumpi ah Leiser Ral A Tongmi Bawmhnak Kawmiṭi 950 leng rian pek an si. Mah bawmhnak rian ah aa telmi unau nan dihlak cung ah kan i lawm tuk. Unau pawl cung ah zaangfahnak an ngeih caah thilri in bawmhnak an pek hna, thlaraulei in an bawmh hna i thil sining cheukhat ahcun umnak inn le biakinn hna kha an remhpiak ṭhan hna i an sakpiak ṭhan hna.—2 Korin 8:1-4 he tahchunh.

11. Zaangfahnak kan langhter tikah vancung kan Pa kha zeitindah thangṭhatnak kan pekmi a si?

¹¹ Leiser ral a tlun hnuah zaangfahnak kan langhter i mahca ṭhatnak kan hlawtmi kha midang nih an hmuh. Tahchunhnak, 2019, Dorian Hurricane thlichia ruang ah Bahamas i kan Biakinn cu a rawk. Unau pawl nih biakinn an sak ṭhan lioah a herhmi rian cheukhat lamhruainak petu ding ah Jehovah Tehte a si lomi pakhat kha bawmhnak an hal. Mah tikah hitin a ti hna: “Seh thilri, tangka le a dang thilri hna kha pek kaan duh hna. . . . Nan bu caah cutin tuah ka duh. Nan hawile cung ah nan intuarmi nih ka lung a suk tuk.” Vawleicung i mi tam deuh nih Jehovah kha an hngal lo. Asinan mi tampi nih Jehovah Tehte Hna nih midang an bawmhmi hna kha an hmuh. Zaangfahnak kan langhtermi nih midang kha “zaangfahnak” in a khatmi Pathian sinah a hnuh khawh hna ti theih cu tinvo sung taktak a si.—Efe. 2:4.

12. Tuchan ah zaangfahnak ngeih deuh awkah kan i zuammi nih harnak nganpi caah zeitindah a kan timhtuah khawh? (Biathlam 13:16, 17)

¹² Harnak nganpi chung ah zeicah zaangfahnak kan langhter a hauh lai? Baibal nih hi vawlei cozah a bawm lomi hna cu atu le harnak nganpi chung ah harnak an tong lai tiah a ti. (Biathlam 13:16, 17 rel.) Unau pawl nih a hrampi an herhmi an hmuh nakhnga bawmhnak an herh men lai. Kan Siangpahrang, Jesuh Khrih mi pawl biaceih ding in a rat tikah zaangfahnak kan langhtermi kha hmu sehlaw “timh a simi pennak” co awkah kan sawm seh ti kan duh.—Matt. 25:34-40.

Na Dawtnak Kha Fehter

13. Rom 15:7 ning in an dawtnak fehter awkah hmasa Khrihfa hna nih zeidah an rak tuah?

¹³ Dawtnak cu hmasa Khrihfa hna i a lang bikmi an hmelchunh a si. Asinain dawtnak langhter cu an caah a fawi maw? Rom khua i Khrihfabu unau pawl an i dannak kong kha ruathmanh. An lakah Moses nawlbia zulh ding in cawnpiak a simi Judah mi lawng si loin hnulei sining aa lo lomi Jentail mi zong an i tel. Khrihfa cheukhat cu midang zalong tein an um lioah sal si dawh an si i cheukhat tu cu sal a ngeimi hmanh an si kho men. Cu bantuk i dannak lakah Khrihfa hna nih pakhat le pakhat cung ah zeitindah dawtnak an langhter peng. Lamkaltu Paul nih “pakhat le pakhat i cohlang cio u” tiah a forh hna. (Rom 15:7 rel.) Zeidah a chim duhmi si? “Cohlang” tiah lehmi biafang cu mi pakhat kha zaangfahnak asiloah khual dawtnak he cohlan, inn ah sawm asiloah hawikom in cohlan timi sullam a ngei. Tahchunhnak ah, Paul nih Filemon sinah ralzam Onesimas zeitindah conglawmh ding a si timi kong he aa tlaiin hitin a ti: “Keimah na ka lawmh lai bantuk te in amah hi rak lawm.” (File. 17) Prisila le Akuila zong nih anmah nakin Khrihfa kong tlawm deuh a theimi Apollo kha ‘inn ah an kal pinak’ thawng in an conglawmh. (Lam. 18:26) Mah Khrihfa hna nih an i dannak kha an kar ah buaibainak a chuahtertu siter canah pakhat le pakhat tu an i conglawmh.

14. Anna le a vapa nih zeitindah dawtnak an langhter?

¹⁴ Kan unau pawl he hawikom kan si khawh nakhnga a caan kan hmanṭinak thawng in dawtnak kan langhter khawh ve. Mah nih kan cung ah dawtnak langhter ve awkah a forh hna lai. (2 Kor. 6:11-13) Anna le a vapa hmuhtonnak kong kha ruathmanh. Nitlaklei Africa ah missionary ṭuan ding in rian thar pek an si tlawmpal ah COVID-19 pulrai aa thawk. Pulrai ruang ah an Khrihfabu unau pawl he pumpak in an i tong kho lo, cucaah unau pawl kong kha hngalh awkah an i harh. Mah nuva nih zeitindah dawtnak an langhter? Cuka ah a ummi unau pawl kha videoconference call in an chawnh hna i zeitluk in dah an kong theih an duh ti kha an chimh hna. Mah nih unau pawl cu an lung a suk tuk hna i anmahlei in missionary unau pawl kha phone an chawnh hna i ca an kuat hna. Mah nuva hna nih zeicah mah tluk in an i zuam? Anna nih hitin a ti, “Thil sining a ṭhat caan he a chiat caan he ka cung le ka chungkhar cung ah dawtnak a langtermi unau pawl kha ka philh bal hna lai lo. Mah nih dawtnak langhter ve awkah a ka forh.”

15. Kan unau dihlak cung ah dawtnak langhternak he aa tlaiin Vanessa kong in zeidah na cawn khawh? (Hmanthlak zong zoh.)

¹⁵ Khrihfabu i unau tampi cu hnulei sining a phunphun a ngeimi le pumpak sining a ngei ciomi an si. A ṭhami an sining cung ah lungthin kan peknak thawng in an cung ah dawtnak kan fehter khawh. New Zealand ah a ummi unaunu Vanessa cu khrihfabu i unau cheukhat he hawikom ser aa harh. Asinain a thin a huntertu hna kha hrial canah anmah he a caan tam deuh hmanṭi awkah bia a khiah. Cutin a tuahmi nih Jehovah nih a dawt hnanak kong kha hngalh awkah a bawmh. Hitin a ti: “Ka vapa peng zohkhenhtu a si thawk in pumpak sining aa khat lomi unau tampi he caan ka hmangṭi i mah nih anmah he a ṭhami pehtlaihnak ngeih awkah a fawiter deuh ti kha ka hngalh. Atu ahcun kan i dannak kha ka duh cang. Jehovah nih pakhat le pakhat kan i lo lo nain kan dihlak in amah biaknak nawl a kan peknak thawng in dawtnak kha a langhter ve.” Midang kha Jehovah nih a hmuh hna bantuk in hmuh ve hna awkah kan i zuam tikah kan dawt hna ti kha kan langhtermi a si.—2 Kor. 8:24.

16. Harnak nganpi chung ah unau pawl kha zeicah kan dawt hna a hauh lai? (Hmanthlak zong zoh.)

¹⁶ Harnak nganpi chung ah dawtnak cu a biapi tukmi a si lai. Harnak aa thawk tikah Jehovah nih zeitindah a kan huhphenh lai? Hlanlio Babilon doh a si lioah Jehovah nih a miphun pawl hitin lamhruainak a pekmi hna kong kha ruathmanh: “Ka mi hna, nan inn chung ah lut u law innka i kharkhumh u. Pathian thinhunnak a dih hlan tiang caan tawite chung cu i thup u.” (Isa. 26:20) Kannih zong harnak nganpi chung ah mah lamhruainak kha kan zulh a hau kho men. “Innchung ah” timi nih Khrihfabu kha a chim duhmi a si kho men. Jehovah nih harnak nganpi chung ah unau pawl he lungrual tein kan um peng ahcun kaan huhphenh hna lai tiah bia a kan kamh. Cucaah atu ah unau pawl cung ah lungsaunak ngeih lawng si loin dawtnak langhter awk zong ah kan i zuam a hau. Kan khamhnak cu mah cung ah aa hngat kho men.

Atu In I Timhtuah

17. Atu in kan i timhtuah ahcun harnak nganpi chung ah zeidah kan tuah khawh lai?

¹⁷ “Bawipa ni a liannganmi” cu minung caah a har tukmi caan a si lai. (Zef. 1:14, 15) Jehovah miphun zong harnak an tong ve lai. Asinain a tu in kan i timhtuah ahcun lungdai tein kan um khawh leng ah midang zong kan bawmh khawh hna lai. Kan ton khawhmi harnak vialte zong kan inkhawh lai. Unau pawl harnak an ton tikah an herhmi kha kan bawmh hna i an cung ah zaangfahnak kan langhternak thawng in kan si khawh chung in kan bawmh hna. Cun atu ah unau pawl cung ah dawtnak langhter awkah kan i zuam ahcun hmailei zong ah kan langhter khawh lai. Jehovah nih leiser ral le harnak a um ti lonak vawlei ah zungzal nunnak laksawng a kan pek lai.—Isa. 65:17.