Sut Ydw i’n Ystyried Ffracsiynau Gwaed a Thriniaethau Sy’n Defnyddio Fy Ngwaed Fy Hun?

I’w Gadw

Sut Ydw i’n Ystyried Ffracsiynau Gwaed a Thriniaethau Sy’n Defnyddio Fy Ngwaed Fy Hun?

Mae’r Beibl yn gorchymyn Cristnogion i “wrthod. . . gwaed.” (Act. 15:20) Felly nid yw Tystion Jehofa yn derbyn trallwysiadau o waed cyfan neu o’r pedwar prif gyfansoddyn—sef, celloedd coch, celloedd gwyn, platennau, a phlasma. Hefyd, ni fyddan nhw’n rhoi gwaed, nac yn rhoi rhywfaint o’u gwaed ar gadw cyn cael llawdriniaeth eu hunain.—Lef. 17:13, 14; Act. 15:28, 29.

Beth yw ffracsiynau gwaed, a pham mae derbyn neu wrthod ffracsiynau yn benderfyniad personol i bob Cristion?

Mae ffracsiynau gwaed yn elfennau sy’n cael eu tynnu o waed drwy broses o’r enw ffracsiynu. Er enghraifft, mae modd rhannu plasma, sydd yn un o bedwar prif gyfansoddyn gwaed, yn nifer o sylweddau gwahanol. Mae hyn yn cynnwys dŵr, tua 91 y cant; proteinau, fel albwmin, globwlin, a ffibrinogen, tua 7 y cant; a sylweddau eraill fel maetholion, hormonau, nwyon, fitaminau, cynnyrch gwastraff, ac electrolytau, tua 1.5 y cant.

A yw’r gorchymyn i wrthod gwaed hefyd yn cynnwys ffracsiynau gwaed? Ni allwn ddweud. Nid yw’r Beibl yn rhoi cyfarwyddyd penodol ynglŷn â ffracsiynau.a Wrth gwrs, mae llawer o ffracsiynau yn dod o waed sydd wedi ei roi at ddefnydd meddygol. Dylai pob Cristion ddilyn ei gydwybod wrth benderfynu a fydd yn derbyn neu’n gwrthod ffracsiynau at ddibenion meddygol.

Wrth benderfynu, ystyria’r cwestiynau canlynol: Ydw i’n sylweddoli bod gwrthod pob ffracsiwn gwaed yn golygu gwrthod rhai meddyginiaethau sydd yn ymladd yn erbyn firysau a chlefydau, neu sy’n helpu i geulo gwaed er mwyn atal gwaedu? A fyddwn i’n gallu esbonio i’r meddyg pam bydda i naill ai’n gwrthod neu’n derbyn rhai ffracsiynau gwaed?

Pam mai penderfyniad personol yw rhai triniaethau meddygol sy’n defnyddio fy ngwaed fy hun?

Ni fydd Cristnogion yn rhoi gwaed, nac yn trefnu i gadw eu gwaed eu hunain, ar gyfer trallwysiad. Sut bynnag, yn achos rhai triniaethau neu brofion sy’n ymwneud â gwaed yr unigolyn, nid yw’n amlwg a ydyn nhw’n mynd yn groes i egwyddorion y Beibl ai peidio. Felly dylai pob unigolyn ddilyn ei gydwybod ei hun wrth benderfynu gwrthod neu dderbyn rhai triniaethau meddygol sy’n defnyddio ei waed ei hun.

Wrth benderfynu, gofynna’r cwestiynau canlynol: ‘Petai rhywfaint o fy ngwaed yn cael ei ddargyfeirio o fy nghorff, a’r llif efallai yn cael ei atal am gyfnod, a fyddai fy nghydwybod yn ystyried bod y gwaed hwnnw yn dal yn rhan ohono i, ac felly, na fyddai angen i’w ‘dywallt ar lawr’? (Deut. 12:23, 24) Petai rhywfaint o fy ngwaed yn cael ei dynnu allan yn ystod triniaeth feddygol, ac yn cael ei addasu a’i gyfeirio yn ôl i fy nghorff, a fyddai hynny’n pwyso ar fy nghydwybod fel Cristion sy’n dilyn egwyddorion y Beibl? Ydw i’n sylweddoli y byddai gwrthod pob triniaeth feddygol sy’n defnyddio fy ngwaed fy hun yn golygu na fyddwn yn derbyn triniaethau fel dialysis, na chymorth peiriant calon-ysgyfaint?’ A ydw i wedi ystyried y mater yn ofalus a gweddïo amdano cyn gwneud penderfyniad?b

Beth yw fy mhenderfyniadau personol?

Ystyria’r ddwy daflen waith ar y tudalennau canlynol. Mae Taflen Waith 1 yn rhestru rhai o’r ffracsiynau sy’n cael eu cynhyrchu o waed, ac yn esbonio sut maen nhw’n cael eu defnyddio mewn gwahanol ddulliau meddygol. Noda dy ddewis personol o ran derbyn neu wrthod y ffracsiynau hyn. Mae Taflen Waith 2 yn rhestru rhai triniaethau meddygol cyffredin sy’n defnyddio gwaed y claf ei hun. Noda dy ddewis personol o ran derbyn neu wrthod y triniaethau hyn. Nid dogfennau cyfreithiol yw’r taflenni hyn, ond bydd dy atebion ar y taflenni yn dy helpu di i lenwi dy gerdyn Penderfyniad Ymlaen Llaw (Advance Decision). Mae’n bwysig iti benderfynu drostot ti dy hun yn hytrach na dilyn cydwybod rhywun arall. Yn yr un modd, ni ddylai neb feirniadu penderfyniad Cristion arall. Yn hyn o beth “bydd pob un yn cario ei lwyth ei hun.”—Gal. 6:4, 5.

[Troednodiadau]

a Mae mwy o wybodaeth a fydd o gymorth ar y pwnc hwn yn rhifyn 15 Mehefin, 2004 o’r Tŵr Gwylio Saesneg tudalennau 29-31.

b Ceir mwy o wybodaeth ar y pwnc hwn yn Rhifyn 15 Hydref, 2000, o’r Tŵr Gwylio Saesneg tudalennau 30-1, a Transfusion Alternatives—Documentary Series—On DVD.

TAFLEN WAITH 1

ANNERBYNIOL I GRISTNOGION

DY BENDERFYNIAD PERSONOL

GWAED CYFAN

FFRACSIYNAU

Dewisiadau y Mae Angen iti Eu Gwneud

PLASMA

ALBWMIN—HYD AT 4% O’R PLASMA

Protein wedi ei dynnu o blasma. Mae gwahanol fathau o albwmin hefyd i’w cael mewn planhigion, mewn bwydydd fel llaeth ac wyau, a hefyd mewn llaeth y fron. Weithiau mae albwmin o waed yn cael ei ddefnyddio mewn hylifau sy’n ehangu’r gwaed (volume expanders) i drin sioc a llosgiadau difrifol. Gall yr hylifau hyn gynnwys hyd at 25 y cant o albwmin. Defnyddir symiau bach iawn o albwmin o waed i greu meddyginiaethau eraill, gan gynnwys rhai mathau o erythropoietin (EPO).

____ Byddaf yn derbyn albwmin

neu

____ Byddaf yn gwrthod albwmin

IMIWNOGLOBWLINAU—HYD AT 3% O’R PLASMA

Ffracsiynau protein a all gael eu defnyddio mewn rhai meddyginiaethau ar gyfer firysau a chlefydau fel difftheria, tetanws, hepatitis feirysol, a’r gynddaredd (rabies). Gellir hefyd eu defnyddio i amddiffyn rhag rhai cyflyrau meddygol sy’n peryglu bywyd plentyn yn y groth, ac i drin effeithiau gwenwyn o frathiad pryfed cop a nadroedd.

____ Byddaf yn derbyn imiwnoglobwlinau

neu

____ Byddaf yn gwrthod imiwnoglobwlinau

CYFRYNGAU CEULO—LLAI NAG 1% O’R PLASMA

Mae sawl protein yn helpu i geulo gwaed er mwyn atal gwaedu. Mae rhai’n cael eu rhoi i gleifion sy’n tueddu i waedu’n hawdd. Maen nhw’n cael eu defnyddio hefyd mewn gludion meddygol i gau clwyfau ac i atal gwaedu ar ôl llawdriniaeth. Un cyfuniad o gyfryngau ceulo a ddefnyddir yw meddyginiaeth o’r enw cryoprecipitate. Dalier Sylw: Mae rhai cyfryngau ceulo bellach yn dod o ffynonellau sydd ddim yn cynnwys gwaed.

____ Byddaf yn derbyn cyfryngau ceulo sy’n deillio o waed

neu

____ Byddaf yn gwrthod cyfryngau ceulo sy’n deillio o waed

CELLOEDD COCH

HAEMOGLOBIN—33% O’R CELLOEDD COCH

Protein sy’n cludo ocsigen drwy’r corff a charbon deuocsid i’r ysgyfaint. Mae modd defnyddio cynhyrchion sy’n cael eu datblygu o haemoglobin dynol neu haemoglobin anifeiliaid i drin cleifion sydd ag anaemia acíwt, neu ar ôl colled gwaed aruthrol.

____ Byddaf yn derbyn haemoglobin

neu

____ Byddaf yn gwrthod haemoglobin

HEMIN—LLAI NA 2% O’R CELLOEDD COCH

Atalydd ensym sy’n dod o haemoglobin. Mae’n cael ei ddefnyddio i drin grŵp o anhwylderau genetig prin (a elwir yn borffyria) sy’n effeithio ar y system dreulio, y system nerfol, ac ar system cylchrediad y gwaed.

____ Byddaf yn derbyn hemin

neu

____ Byddaf yn gwrthod hemin

CELLOEDD GWYN

INTERFFERONAU—FFRACSIWN BYCHAN O’R CELLOEDD GWYN

Proteinau sy’n ymladd yn erbyn rhai heintiau feirysol a mathau o ganser. Nid yw’r rhan fwyaf o interfferonau yn deillio o waed, ond mae rhai’n cael eu gwneud o ffracsiynau celloedd gwyn dynol.

____ Byddaf yn derbyn interfferonau sy’n deillio o waed

neu

____ Byddaf yn gwrthod interfferonau sy’n deillio o waed

PLATENNAU

Ar hyn o bryd, nid yw ffracsiynau sy’n dod o blatennau’n cael eu defnyddio’n uniongyrchol mewn triniaethau meddygol.

TAFLEN WAITH 2

DY BENDERFYNIAD PERSONAL
TRINIAETHAU SY’N DEFNYDDIO DY WAED DY HUN MEWN FFORDD FEDDYGOL
ENW’R DRINIAETH	AMCAN Y DRINIAETH	Dewisiadau y Mae Angen iti Eu Gwneud (Efallai byddi di’n dymuno siarad â’r meddyg cyn derbyn neu wrthod unrhyw un o’r triniaethau hyn.)
TECHNEGAU ARBED CELLOEDD	Lleihau colled gwaed. Yn ystod llawdriniaeth, mae’r gwaed yn cael ei gasglu o’r clwyf neu o geudod y corff. Mae’n cael ei olchi neu ei hidlo, ac yna, efallai mewn proses ddi-dor, mae’n cael ei roi yn ôl i’r claf.	____ Byddaf yn derbyn ____ Efallai byddaf yn derbync ____ Byddaf yn gwrthod
HEMOWANEDU	Lleihau colled gwaed. Yn ystod llawdriniaeth, mae gwaed yn cael ei ailgyfeirio i mewn i fagiau, a defnyddir hylif arall sydd heb fod yn waed i gymryd ei le yn y corff. Fel hyn, mae’r gwaed sydd ar ôl yn y claf wedi ei wanedu ac yn cynnwys llai o gelloedd coch. Yn ystod neu ar ddiwedd y llawdriniaeth, mae’r gwaed a gafodd ei ailgyfeirio yn cael ei roi yn ôl i’r claf.	____ Byddaf yn derbyn ____ Efallai byddaf yn derbynd ____ Byddaf yn gwrthod
PEIRIANT CALON-YSGYFAINT	Cynnal cylchrediad y gwaed. Mae gwaed yn cael ei ddargyfeirio drwy beiriant calon-ysgyfaint, lle mae’n cael ei gyflenwi ag ocsigen a’i gyfeirio’n ôl i’r claf.	____ Byddaf yn derbyn ____ Efallai byddaf yn derbyne ____ Byddaf yn gwrthod
DIALYSIS	Gwneud gwaith organ. Yn ystod hemodialysis, mae’r gwaed yn mynd drwy beiriant sy’n ei lanhau a’i hidlo cyn ei roi yn ôl i’r claf.	____ Byddaf yn derbyn ____ Efallai byddaf yn derbynf ____ Byddaf yn gwrthod
PLWG GWAED EPIDWRAL	Cau toriad sy’n gollwng hylif o linyn asgwrn y cefn. Mae ychydig bach o waed y claf yn cael ei chwistrellu i mewn i’r bilen o gwmpas llinyn asgwrn y cefn. Mae’n cael ei ddefnyddio i selio toriad sy’n gollwng hylif o linyn y cefn.	____ Byddaf yn derbyn ____ Efallai byddaf yn derbyng ____ Byddaf yn gwrthod
PLASMAFFERESIS	Trin salwch. Caiff gwaed ei dynnu a’i hidlo, a’r plasma ei roi o’r neilltu. Mae hylif arall yn cael ei ychwanegu i’r gwaed i gymryd lle’r plasma cyn i’r gwaed gael ei roi’n ôl i’r claf. Efallai bydd rhai meddygon yn dymuno defnyddio plasma rhywun arall i gymryd lle plasma’r claf ei hun. Os felly, ni fyddai hyn yn dderbyniol i’r Cristion.	____ Byddaf yn derbyn ____ Efallai byddaf yn derbynh ____ Byddaf yn gwrthod
LABELU	Trin salwch neu helpu i wneud diagnosis. Caiff rhywfaint o waed ei dynnu, ei gymysgu â meddyginiaeth, a’i roi yn ôl i’r claf. Mae’r cyfnod o amser y cedwir y gwaed y tu allan i’r corff yn amrywio.	____ Byddaf yn derbyn ____ Efallai byddaf yn derbyni ____ Byddaf yn gwrthod
GEL PLATENNAU; AWTOLOGAIDD (SEF “WEDI EI WNEUD O DY WAED DY HUN”)	Selio clwyfau, lleihau gwaedu. Caiff rhywfaint o waed ei dynnu a’i ddwysáu fel bod mwy o blatennau a chelloedd gwyn ynddo nag arfer. Mae’r hylif yn cael ei daenu ar safleoedd llawdriniaeth neu glwyfau. Dalier Sylw: Defnyddir cyfrwng ceulo o waed gwartheg mewn rhai o’r hylifau hyn.	____ Byddaf yn derbyn ____ Efallai byddaf yn derbynj ____ Byddaf yn gwrthod

c d e f g h i j Dalier Sylw: Mae’r ffordd mae’r triniaethau hyn yn cael eu defnyddio yn amrywio o feddyg i feddyg. Dylet ti ofyn i’r meddyg sydd yn dy drin esbonio yn union beth fydd yn digwydd mewn unrhyw driniaeth rwyt ti’n ei hystyried er mwyn sicrhau ei bod yn cyd-fynd ag egwyddorion y Beibl ac â’th benderfyniadau cydwybodol dy hun.