A Allwn Ni Roi Terfyn ar Ryfel a Gwrthdaro Arfog?

DATBLYGIAD ECONOMAIDD

Y nod: Gwella safonau byw. Mae hyn yn gallu lleihau anghydraddoldeb economaidd, sydd yn un o’r prif resymau dros wrthdaro.

Pam mae’n anodd? Mae’n gofyn i lywodraethau newid y ffordd maen nhw’n gwario arian. Yn 2022, amcangyfrifir bod £27.5 biliwn ($34.1 biliwn) wedi ei wario ar hybu a chadw heddwch. Ond dim ond 0.4 y cant oedd hyn o’r swm a gafodd ei wario ar y lluoedd arfog yn yr un flwyddyn.

“Rydyn ni’n gwario llawer mwy o arian ac adnoddau ar liniaru effeithiau gwrthdaro nag ar osgoi gwrthdaro a hybu heddwch.”—António Guterres, ysgrifennydd cyffredinol y Cenhedloedd Unedig.

Mae’r Beibl yn dweud: Mae llywodraethau a sefydliadau’r byd yn gallu help pobl dlawd, ond fyddan nhw byth yn gallu cael gwared ar dlodi yn llwyr.—Deuteronomium 15:11; Mathew 26:11.

DIPLOMYDDIAETH

Y nod: Atal neu ddatrys anghytundeb mewn ffordd heddychlon drwy drafod a dod i delerau er lles y ddwy ochr.

Pam mae’n anodd? Gall un ochr, neu’r ddwy, wrthod trafod, cyfaddawdu, neu ddod i gytundeb. Mae’n hawdd torri cytundebau heddwch.

“Nid yw diplomyddiaeth bob amser yn llwyddo. Weithiau bydd y cytundeb sy’n cael ei wneud i ddod â rhyfel i ben mor annheg nes bod mwy o wrthdaro yn anochel.”—Raymond F. Smith, American Diplomacy.

Mae’r Beibl yn dweud: Dylai pobl ‘geisio heddwch.’ (Salm 34:​14, Beibl Cymraeg Diwygiedig) Ond mae llawer o bobl heddiw “yn anffyddlon, . . . yn gwrthod cytuno â phobl eraill, . . . yn fradwyr.” (2 Timotheus 3:​1-4) Mae’r ffaeleddau hyn yn golygu bod arweinwyr gwleidyddol diffuant yn methu datrys anghytundeb.

DIARFOGI

Y nod: Lleihau neu chael gwared ar arfau, yn enwedig rhai niwclear, cemegol, neu fiolegol.

Pam mae’n anodd? Yn aml mae cenhedloedd yn anfodlon diarfogi gan ofni y byddan nhw’n colli grym a’r gallu i’w hamddiffyn eu hunain. Nid yw cael gwared ar arfau yn cael gwared ar y rhesymau y mae pobl yn mynd i ryfel.

“Mae llawer o’r cytundebau a’r addewidion diarfogi a gafodd eu gwneud ar ddiwedd y rhyfel oer wedi mynd heb eu cyflawni, gan gynnwys camau ymarferol i leihau peryg, i dawelu tensiynau rhyngwladol, ac i ddod â ni’n nes at fyd mwy diogel.”—“Securing Our Common Future: An Agenda for Disarmament.”

Mae’r Beibl yn dweud: Dylai pobl roi’r gorau i arfau a ‘churo eu cleddyfau yn sychau aradr.’ (Eseia 2:4) Ond mae angen gwneud mwy na hynny, oherwydd mae trais yn cychwyn yn y galon.—Mathew 15:19.

DIOGELWCH AR Y CYD

Y nod: Mae cenhedloedd yn cytuno i amddiffyn ei gilydd rhag gelyn sy’n ymosod. Mewn theori, ni fydd gelyn am ddechrau rhyfel os bydd hynny’n golygu ymladd yn erbyn lluoedd arfog nifer o genhedloedd.

Pam mae’n anodd? Nid yw peryg dialedd yn ddigon i sicrhau heddwch. Nid yw cenhedloedd bob amser yn cadw at gytundebau, nac yn cytuno ar sut a phryd dylen nhw weithredu yn erbyn ymosodwyr.

“Er bod diogelwch ar y cyd . . . wedi chwarae rhan bwysig yng Nghyfamod Cynghrair y Cenhedloedd ac wedi ei ymgorffori yn Siarter y Cenhedloedd Unedig, mae wedi methu’n llwyr yn y ddau achos.”—“Encyclopedia Britannica.”

Mae’r Beibl yn dweud: Fel arfer, mewn undeb y mae nerth. (Pregethwr 4:12) Ond, ni allwn ddibynnu ar sefydliadau dynol i ddod â heddwch parhaol. “Paid trystio’r rhai sy’n teyrnasu—dyn meidrol sydd ddim yn gallu achub. Mae’r anadl yn mynd allan ohono, ac mae’n mynd yn ôl i’r pridd; a’r diwrnod hwnnw mae ei holl bolisïau yn dod i ben!”—Salm 146:​3, 4.