Ccaesanaw
1. Alesaepaw Babilon kha phiathyanaw kong
“Alesaepaw Babilon” tuh ame leipaw beihnaw miakaw kha a ho ry cipaw pawtemou ah ny oh? (Byaphy 17:5) E akong hae kha tuatua:
Laephi pyngpi kya kaw a hoi. Alesaepaw Babilon tuh “zapi hae, minphuin hae” vaw lang haung zah “laephi siapharan hae a uk” hae cite a langsah.—Byaphy 17:15, 18.
Nainganzei te sipuazei kya kaw hoi khyh. Amaw ronaw a tung ccyh kya “laephi siapharan hae” te “kungkutu hae” a hing ung hae keiccu nynh thua.—Byaphy 18:9, 15.
Pachia kha the a thyasah. Phua tuhkhyhze mihmae hoy mue nawlang accohzah hae te rya a lawkheih keiccuze amaw kha ohhuanung cite ko a thua. (Byaphy 17:1, 2) Minphuin miakaw kha a cciasah sei hae. Amaw keiccuze ccungccaw patae a chih hae.—Byaphy 18:23, 24.
Ccangkunaw 13 akong 6 kalang buaki
2. Messiah Hohtuhmou Yn Langkuh Cih?
Lonaw 69 a thangnaw kya Messiah yn langkuh cih cite Baebu nynh a hoty.—Daniel 9:25 kha ria.
Lonaw 69 tuh hohtuhmou a tho? B.C.E. 455 kum kyate a tho. Tuh-e kum kya, Jerusalem khua kha “bua raethui” lang ram uktu bawi Nehemiah yn thua.—Daniel 9:25; Nehemiah 2:1, 5-8.
Lonaw 69 tuh hohsemou a ro? Baebu hotypaw abang kya nin kheit kha kum kheit cite leih a mang hae. (Nambar 14:34; Ezekiel 4:6) E liate lonaw naw kheit tuh kumsari nynh thua. E hotypaw kya-e lonaw 69 tuh (69 x 7) kum 483 nynh thua.
Lonaw 69 tuh hohtuhmou a thang? B.C.E. 455 kum kyate tho zah kum 483 kha ria langze C.E. 29 kum kha a thua.a Tuh-e kum tuh Zisu tuipi-ing zah Messiah lang yn thuanaw kum nynh thua!—Luka 3:1, 2, 21, 22.
Ccangkunaw 15 akong 5 kalang buaki
3. Chi Papaw Ihsei Kukuhnaw Zia Hae
Ngeccih a chi kha bua mangpaw kukuhnaw zia hae a ung. Chi hlupaw, khuekuhnaw (surgery) maw, maw chi kha thua te ccykupaw kukuhnaw zia hae kha tuh Khrihccaw hae nynh lehkhan khyh hae.—Deuteronomy 15:23.
Kukuhnaw zia abang tuh lehkhan kho a thua. Chi sihkuhpaw, kin singpaw, chi tuisahpaw, chi thyasahpaw tuhkhyhze sehte bung te tua singpaw hae nynh thua. Kukuhnaw zia, ihsei sihkuhnaw, atu kukuhnaw hae kya maw chi kha pawtemou mang lang cipaw kha Khrihccaw lukheit cci nynh byapaenaw rae lang. Sibawi lukheit te lukheit kuhnaw zia a lae kho. Tuhkeiccuze khuekuhnaw, si sihkuhnaw, kukuhnaw hae cyimaw maw chi kha pawtemou manglang cipaw ahoyte ny nawlang cyi lang a ccang. Akaw lang-e bakhianaw hae kha hokuh oh:
Maw chi kha pyng a tolang luasah te chi luanaw sohsoh a thadang ze so? E chi kha maw chi a thua ung cite na tua tou, tuhkhyhze “laekhu langkhe lae” lang ahoo cite maw athah ahoy phiathyanaw thinlung nynh a ho tou?—Deuteronomy 12:23, 24.
Si kukuhnaw ccyh laku pyng kyate a poupaw chi kha thyasah te vaeleih ruinkuh ze so? Baebu te ccangpyapaw athah ahoy phiathyanaw thinlung kha a thusah cih tou tuhkhyhze e kukuhnaw kha lehkhan lang tou?
Ccangkunaw 39 akong 3 kalang buaki
4. Zu te vaw Ccaccangte Ungnaw
Baebu nynh zu te vaw hae ccaccangte ung lang thawpya khyh hae. Ccaccangte ung keiccuze ccangpaw zu tuhkhyhze vawpaw hoi leilang cihte mah a ci. (1 Korin 7:10, 11) Thuasalama, Khrihccaw abang nynh ccaccangte ung lang a ccangnaw akong hae a ung.
Ruasuate innbyng do-oihleinaw: Vawpaw lukheit nynh innbyng kha a do-oih khyh keiccuze phua te aepaw niapaw myarya a ruupaw kha nynh thua.—1 Timote 5:8.
Thawte zianaw: Ngedangnaw a roh lang cia, hingnaw rilang ung lang cia ziabuapaw kha nynh thua.—Galati 5:19-21.
Zahova kha beih khyh nawlang varyng kheenaw: Zahova kha mazi beih khyh nawlang zu tuhkhyhze vawpaw nynh kheepaw kha nynh thua.—Locceihtu 5:29.
5. Poi hae
Khrihccaw hae tuh Zahova nynh a ry leipaw poi hae kya pabua khyh hae. Thuasalama, minccang paw hae nynh poi a tua hae ccyh kya pawmou ka cyi lang ccang cipaw kha Baebu te ccangpyapaw athah ahoy phiathyanaw thinlung te mawtemaw byapaenaw raekuh lang. Tousenaw abang kha hokuh oh.
Lukhakheit nynh poi kya mangpaw bya te ae beih. “Ka lungtua” cite hung na ho kho. Houh a ny ry ze, poi hae pawcce na tua khyh cipaw kong kha na hopah kho.
Zahova Ccaeccei a thua leipaw zu tuhkhyhze vawpaw nynh poi nin kya vaeccaw hae ryte ae kheih lang ae ko. Maw athah ahoy phiathyanaw thinlung nynh leh a khan ze, ame leipaw phunglang hae kya tuh ka pabua lang khyh cite na hopah ty kho.
Poi tua ccyh kya ryalaw hoitupaw nynh lasung ae pya. Tuh-e lasung kha mya lang a ccang tou? Mya lang ccang khyh. Ryalaw hoitupaw nynh poi nin hanglang eenaw te ae pyapaw tou, tuhkhyhze na zuakunaw hanglang a lungtua zah ae pyapaw tou?
Poi tua ccyh kya lukhakheit nynh lasung ae pya. Lasung ae pyatupaw nynh hynhte ae cih kho: “E poi na tua khyh cipaw mang ka nyh, thuasalama lawkuh.” Lungthote ae pyapaw mah a thua kho. Thuasalama, na zynnaw tyn tou tyn khyh tou cipaw cyitua ry zah tetou tuhkhyhze e poi kya ae pasabua ry za tetou cipaw kha na tua ahoo. Na tua koute lasung kha lehkhan lang ccang tou ccangkhyh tou cipaw kha mawtemaw byapaenaw raekuh. Pawte byapaenaw ah rae oh zemah a thyapaw athah ahoy phiathyanaw thinlung hoi te Zahova tungvaw zyn ah tyn ry oh.—Locceihtu 23:1.
Ccangkunaw 44 akong 1 kalang buaki
6. Akaekuh thyapaw ccinaw hae
Ccungccaw hae kha ah sungsah oh keiccuze minccang paw hae kalang ccinaw akaekuh khyh nawlang ah raeringkuh oh. Akaekuh thyapaw ccinaw ah hoi oh tuhkhyhze minccang paw kha a kaesahkuh kho cite tua langze myarya raeringkuh lang. Baebu nynh hynhte yn taw keiccuze: “Na innpaw kha namaw na sungsaku hawte la sungsah.”—Rom 13:8-10.
Akaekuh thyapaw ccinaw a hoitu nynh e kawbya kha pawtemou a zui kho? Amaw nynh ccungccaw hae kha sungsanaw langsah langte kuipaw, myngpaw hae cyi lang ccang khyh. Abang nynh maw innbyng kha a thungkhaw ry hae keiccuze inn kalang paebua lang yn ko khyh hae ze thinria lang ccang khyh. Tuipi-ing maw tuipi a ing bua cih hae paw minccang paw hae thungkhaw nawlang paccyn kho nawlang hae a ccinaw kong kha Khrihccaw piccang phu kya-e khuakhangtu kalang hopya lang a ccang. Akaekuh thyapaw ccinaw a hoipaw nynh a vawphu maw lungthote chi sihkuh lang a ccang. Tuh-e tuh ‘maw thanenaw kyalya kha do leite ming hae thanenaw kha mah dobia’ paw cipaw kha langsahpaw nynh thua—Filipi 2:4.
Ccangkunaw 56 akong 2 kalang buaki
7. Sipuazei te Upadi Kong hae
Phua, sipuazei kong hae kya Khrihccaw uno a thuakuh zemah nawccawnaw miakaw kha ccawte pyapaw nynh piahccahnaa hae kha a sihaesah kuh kho. (Jeremiah 32:9-12) Vaekhakheit tuh Khrihccaw uno lukheit te lukheit phua te ccangpaw kong hae kya lunglokuh khyhnaw hae a ung kho. Tuh-e ccyh kya asekuh hae paw kele te vaeleih ccawkuh nawlang phishing lang a ccang.
Lingnaw, thethyasanaw cita hawpaw alepaw kong hae kha pawtemou phishing lang? (Matthai 18:15-17 kha ria.) Zisu nynh zui lang ccangpaw akong ccangthung kha yn pya:
Piahccahnaa ungpaw lukheit raveih nynh ccawkuh nawlang phishing oh.—Adihpaw 15 kha do.
Asinpi khyhze Khrihccawbuu kya-e muihsaw langte a ccingpaw lukheit tuhkhyhze luning kha bungnaw ngiakuh.—Adihpaw 16 kha do.
E zia te asinpi khyhze Khrihccaw piccang hae kha bungnaw ngiakuh.—Adihpaw 17 kha do.
Akong a lunghua kya maw uno hae kha tazaeccoi lang ccang khyh. Zahova te Khrihccawbuu min a thyasah kho keiccuze. (1 Korin 6:1-8) Thuasalama, imua do-oihnaw khue, myapaw zu pya langpaw, aamahkhang me phua ngianaw, myakunaw, bank khawnaw tuhkhyhze byakingte luenaw cita hawpaw byapianaw zong kya kele phishing langpaw akong hae a ung kho. Khrihccaw lukheit nynh tuh-e kong hae kha byapianaw zong kya acyikuh thyathyhte ccawkuh nawlang phishingpaw tuh Baebu tuanaw kha a rawsepaw thua khyh.
Dydenaw, imua hae tungvaw ahoy leipaw cyinaw, ziabuanaw, runaw lepaw tuhkhyhze ccungccaw chianaw cita hawpaw alepaw seinaw raenaw kha kawhoitu hae kalang phypaw tuh Baebu tuanaw kha a rawsepaw thua khyh.
a B.C.E. 455 kyate B.C.E. 1 cia kum 454. B.C.E. 1 kyate C.E. 1 cia kum kheit (zero kum ung khyh). C.E. 1 kyate C.E. 29 cia kum 28. Abalynte kum 483 nynh thua.