˗Kwa ˗zogbandhe mɛɛnˈˈ Zoova ˈˈpiʋ̈

1. Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü Babidhɔnö bhë, ˗an ˗bha ˗tosɛta ˗kun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

˗KWA kwa ˗zota Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü Babidhɔnö bhë ˗kɔ ˈwo ˗kë ˗a ˈka wo ˗de ˈgü, ˗a ˈgü. ˗Wo ˗an ˗bha ˈˈsɛ ˗shiʋ̈ ˗an ˈˈɲaan, ˈyö sü ꞊dhɛ waa wo ˈˈbhɛman ˗nu ˗wo ˈwɔn yaa ˗kë. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗wo ˗an ˗bho wo ˗gɔ ˈˈsɛ ˈgü ˈwo dho ˗an ˈka Babidhɔnö. (2 Chron. 36:​15, 16, 20, 21) ˗Yö ˈˈdhʋ̈ gagade ˈka ꞊dhɛ ˗potaadhe ˗kun ˗an ˗gɔ mü kö ˗wo wo ˗bha yö ˗nu kë. (Jér. 29:​4-7) ˈˈKɛɛ ˗tosɛta ˈyaa kun ˈˈplëëplë ˗an ˗bha ˈka, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈdhɛ ˈwo kun ˗a ˗bha bhë ˈwaa kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗be kö ˈwo kë mü. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈwo ˗kë ˗a ˈka wo ˗de ˈgü? ˗A mɛn do ˗ya ˗pö: «Yi ˗dho ˈyi ya Babidhɔnö ˈˈyiga ˗nu ˈˈsuee, ˈö yi ˗zo ˗yö ˗da Siɔn ˈˈpiʋ̈ ˈyi ˈˈgbʋ bɔ.» (Ps. 137:1) Zuifö ˗nu ˗bhawɔn ˗kun ˗zogbandhe ˗bha, ˈˈkɛɛ ˗de ˈö dho ˗a nu ˗an ˗dhɛ?

2-3. (1) ˈMën Zoova ˗ya ˗kë Zuifö ˗nü ˈwo kun ˈˈgan ˈgü ˗an ˗dhɛ? (2) ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

² Zoova ˈö bhë, ‹˗Zlan ˈö mɛ ˗zʋ ˗gban ˗kɔ ꞊gban ˈgü yö mü.› (2 Ko. 1:3) Mɛn ˗nu ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ˗an ˗zogban. ˗Ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü bhë, ˗a mɛn ˈbha ˗nu ˗dho ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˈö ˗an dɔɔˈˈ ˗wo wo ꞊yɛɛ˗ kë ö ˈˈpiʋ̈. (Is. 59:20) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗an ˗bha ˗dho ˈˈgan ˈgü ˗sü ˗kwɛ ˗yö ˗to 100 ˈö˗ pö ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Izai ˗dhɛ ˗ya bɛnzë ˈsëëdhɛ ˗be do ˈgü. ˈSëëdhɛ ˗be ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈnën ˗tɔ Isaïe. ˈMën ˗kë ? Izai ˗ya ˗pö: «‹˗Ka n ˗man ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗zogban, ˗ka ˗an ˗zogban,› pë ˈö ka ˗bha ˗Zlan ˗ya pö ˈyö bhë.» (Is. 40:1) Izai ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be ˈgü, Zoova ˗yö ˗zogbandhe ˈö Zuifö ˗nu ˗bhawɔn kun ˗a ˗bha, ˗a ˗wɔn ˗blɛɛ mü.

³ ꞊Dhɛ Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü bhë ˗an ˈdhö, kwa ˗de ˈpö ˗ya kë ꞊shiöŋ kwa ˗bhawɔn ˗yö ˗zogbandhe ˗bha. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü ˗an ˗zogban ˗a ˈka, kwa ˗dho ˗a ˗yaaga ˗wɔn blɛɛˈˈ: (1) ˗Ya ˗pö mɛn ˗nu ˈö ˗wa ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ö ˗dho ˗an ˗bhawɔn ˈto, (2) ˗yö ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗nu ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗dhɛ, (3) ˗yö ˈˈsuʋ̈ ˗bho ˗an ˗ta. Kwa ˗dho ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö kwa ˗takun ˗a ˈka ꞊dɛɛ ꞊dhɛ ˗an ˈdhö ˗a yö ˈpö.

ZOOVA ˗YÖ KWA ˗BHA ˈWƆN YAA ˗NU ˗BHAWƆN ˗TO

4. Zoova ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wëë ˗yö ö ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Isaïe 55:7)

⁴ Zoova ˈö bhë «mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu ˗wëë ˗ya ˗kë ˗ziiziisü ˈka.» (2 Ko. 1:3) ˗Yö ˈˈklʋʋsë ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗zɔn Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü ˗an ˗dhɛ ˈö˗ pö ˗wa ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, ö ˗dho ˗an ˗bhawɔn ˈto. (Isaïe 55:7 ˗wo pö.) ˗Ya ˗pö: «N ˗man ˗dhɔ ꞊dede ˈö ˈyaa ɲën bhë ˗a ˗wɔn ˈgü, ü ˗wëë ˗dho n kë.» (Is. 54:8) Zoova ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wëë ˗yö ö kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Zuifö ˗nu ˗bha ˈwɔn yaa ˈwo˗ ˗kë ˗a ˗wɔn ˈgü ˗wo ˗kun saanˈˈ ˈgü, Zoova ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ wo ˈti ˗dho ˈto Babidhɔnö ˗toëpö ˈka. ˈˈKɛɛ ˗wo ˗dho kë mü ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˈˈpiʋ̈. (Is. 40:2) ˗Wo ˈö bhë ˗yö Zuifö ˗nu ˈwo go wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, ˈwo kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo kë Zoova ˗dhɛ ˗së, ˗an ˗zogban ꞊dedewo.

5. ˗Mën ˗kë ˈö ga kwa ˈgü ˈgbɛ ˈö ʒiö ˗a ˈka Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü ˗an ˗ta ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wëë ˗yö Zoova ˗kë?

⁵ ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? Zoova zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈˈwɩ ˗sü ˈka ˗a ˗bha kö ˈö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn ˈto ꞊dedewo. ꞊Dɛɛ, ˗yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ˈzü ˈgbɛ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü bhë ˗an ˗ta ꞊dhɛ Zoova ˗yö kwa ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn ˗to. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈYö sü ꞊dhɛ ˈpë Zoova ˗yö bɔ ˗a ˗ta ˈö kwa ˗bhawɔn to bhë, kwa˗ ˗dɔ. ˈDhɛ Izai ˗yö dhiaŋzë ˈö ˗kwɛ këŋ ꞊va ˗wo ˗ʒiö, Zoova ˗yö ö Gbö dhɔɔbhaasü ˗bɔ ˈˈsɛ ˗ta yö kö ˗yö ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗an ˗gɔ ˗ta ˈdhɔ. Yesu ˗bha ˗ga kwa ˗wɔn ˈgü ˗sü ˗ya ˗kë ˈö Zoova ˗ya kwa ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn ˈto ꞊dedewo. (Këw. 3: 19; Is. 1:18; Efɛ. 1:7) Zoova ˗yö ˗Zlan ˈö mɛn ˗nu ˗bhawɔn ˈto ˗a ˈka!

6. ˈKwa kwa ˗zota Zoova ˗bha mɛn ˗wëëzësü ˈgü, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗zogban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁶ ꞊Sɔnŋ yaa ˗nu ˈkwa ˗an ˗kë ˈˈdhiʋ̈ ˗bë ˈˈkɛɛ ˈö ˈkwa ˈˈkan ˗an ˗bha ˈsaadhö bhë kwa zuʋ̈ˈˈ ˗ya ˈto ꞊zlöö ˗an ˗wɔn ˈgü, ˈpë Zoova ˗ya pö Isaïe 55:7 ˈgü ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗zogban. ˗Ya kë ꞊dhɛ ˗an ˈgüwɔn ˗nu ˗wo saanˈˈ wɔ ˗ni ˈgü kwa ˗ta, kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö to ꞊zlöö ˈzü. ˈˈKɛɛ ˈkwa kwa ˈˈdhi bho kwa ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˗nu ˗ta, ˈkwa ˈgo ˗an ˈgü ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗ya kwa ˗bhawɔn ˈto. ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˗ya kwa ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˗nu bho ö ˗zo ˈˈpiʋ̈. (Jér. 31:34) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗an ˈgü ˗kplawo, ˈˈkɛɛ kö Zoova ˗zë ˗a ˗zo ˈyaa ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈzüdho. ˈWɔn ˗nu ˈkwa ˗an kë ˗ni ꞊dɛɛ ˈnën ˗an ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ Zoova ˗gɔ, ˈwɔn ˗nu ˈwo zë kwa ˗gɔ zii ˈka ˈwaa ˗mü. (Ézéch. 33:​14-16) ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü kö kwa Dë ˈö mɛn ˗nu ˗wëë ˗ya ˗kë bhë ˗yö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈö ˈwɔnyaakësü ˗yö nu ˗a ˈka kwa ˗ta, ˗an bho mü.

7. ˈWɔn yaa ˈkwa˗ ˗kë ˈkwa˗ bin, ˈmën dho kwa ˗blü kö ˈkwa ˗takundhe ˗dhɛ mɛn zii ˗nu ˗gɔ?

⁷ ˈWɔn yaa ˈö ˈkwa˗ ˗kë bhë ˈkwa˗ ˗bin, kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö zadɔ ˗ni ˈgü kwa ˗bha ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë? Biblö ˗yö kwa ꞊faanmën kö ˈkwa ˗takundhe ˗dhɛ mɛn zii ˗nu ˗gɔ. (Zak. 5:​14, 15) ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗blɛɛ ˗an ˗dhɛ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˈˈKɛɛ kwa dua ˗mü kö ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗bɔ mɛn zii ˗nu ˗ta kö ˈö kwa ˗takun. ˗Kwaa ˈwɔn dɔ ˈzü ꞊dhɛ ˗wo ˗dho ˗dhɔ ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö kwa ˗wëë ˗yö ˗an ˗kë ˈpö ꞊dhɛ Zoova ˈdhö. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˈkwa ˈgo kwa ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, dhiaŋzë ˗an ˗dhɛ ˗sü ˈzü ˗dho kë kwa ˗kɔa ˈˈplëëplë. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Aatu,a ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ kun zadɔ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha ꞊dedewo ˗a ˗zogban ˗a ˈka, ˗kwaa ˗ga. Aatu ˗ya ˗pö: «A mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗kwɛ do ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˈa n ˈˈtʋ̈ to ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ do ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗bha zadɔ kwa ˗bha ˗sü ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗a ˗bha, a n ˈˈdhi ˗bho ˗a ˗ta n ˗man dhebɔ waa mɛn zii ˗nu ˗dhɛ. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈ a ˗kë n ˗de ˈgü ˗së, ˈyö sü ꞊dhɛ n ˗man ꞊kwɛɛ˗ ˈgbinŋ˗ ˗ya ˈgo n ˗ta. Mɛn zii ˗nu ˗wo n ˗zobo ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈa ˈto ö ˈˈtɔŋdë ˈka ˗kplawo. ˗Yö kwa ˗dɔɔ, ˈyö sü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë. ˗An ˗wo ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈwo bhë, ˗wo n ˗zogban ˈa˗ yö ꞊dhɛ Zoova ˗ya n ˗bhawɔn ˈto ꞊dedewo.» ꞊Dɛɛ, Aatu ˗yö ˗yödhiʋ waa mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka. ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ ˈkwa ˈgo kwa ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, Zoova ˗yö kwa ˗bhawɔn ˗to bhë ˗yö kwa ꞊faanmën ꞊dedewo.

ZOOVA ˗YÖ ˗ZOYÖ ˗DHƐKPAƆ DHIƲ̈ˈˈ ˗SË ˗DHƐ ˗SÜ ˗NU KWA ˗DHƐ

8. (1) ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗mɛɛn ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü ˗an ˗dhɛ? (2) ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Isaïe 40:​29-31 ˈgü, Zuifö ˗nu ˈö ˗wa ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗wo ˗kë wo ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

⁸ Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü bhë ˗wa ˗ga ꞊dhɛ ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈwo wo ꞊yɛɛ˗ kë wo ˗gɔ ˈˈsɛ ˈgü, ˈyö sü ꞊dhɛ Babidhɔnömɛn ˗nu ˗wa mɛn ˗nu ˈkun ˈˈgan ˈka, ˈwaa wo ꞊kwaa˗ ˗an ˗zü. (Is. 14:17) ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Zoova ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈˈplüün ˗bho ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗dhɛ. ˗Ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ˗dho ˗an bho ˈˈgan ˈgü, ˈö pë ˈbha ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ö ˗kɔ ˈkun ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗bha. (Is. 44:26; 55:12) Zoova ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈, Babidhɔnömɛn ˗nu ˗kun ꞊dhɛ ˗bobi ˈö ꞊faan ˈyaa˗ ˗bha ˗a ˈdhö. (Is. 40:15) ˗Wa wo ˈˈtee ˗blü ˗a ˗bha kö ˗ya ꞊dhiɔŋ. ˈWɔn ˈö bhë ˗yö Zuifö ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗an ˗zogban, ˈö ˈwɔn ˗së ˈˈwɛɛ ˈbha ˗kë ˗an ˗dhɛ ˈzü. Izai ˗ya ˗pö: «Mɛn ˗nu ˈwo wo ˗zo yö Zoova ˗dhɛ, ˗wo ˗dho wo ꞊faan ˗dɛɛ ꞊slɔɔ.» (Isaïe 40:​29-31 ˗wo pö.) ꞊Ii ˗zoyödhe suu ˈö bhë ˗a ˗wɔn ˈgü, ˗wo ˗dho «˗lö wo gban ˈka ꞊dhɛ ˈˈgblëë ˈdhö.»

9. ˈMën Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü bhë ˗an ˗zogban ꞊dhɛ Zoova ˗wo ˗dho yökodhiʋ̈?

⁹ Zoova ˗yö ˈpë ˗kë ˈö Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü ˈwo dho ˈdhaŋ˗ bho ö ˈˈdhiʋ̈, ˗a ˗blɛɛ ˗an ˗dhɛ. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Pë ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho ˗an ˗dhɛ ˈö ˗wa yökodhiʋ̈ ˈsaadhö, ˗kwa kwa ˗zota ˗an ˈgü. Zuifö ˗nu ˗wa ˗yö ꞊dhɛ Asidhimɛn ˗nu ˗wa ˈˈkwɛngɔ ˗kɔŋ do ˈwo Izraɛdhö waa ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈkun ˗wa ˈdho ˗an ˈka ˈˈgan ˈgü. (Is. 8:4) ˗Wa ˗yö ꞊dhɛ Babidhɔnömɛn ˗nu ˗wa Zedhizadhɛmö ˗pö ˈgü shiʋ̈ˈˈ, ˗wa ˈdho mɛn ˗nu ˈwo kun mü ˗an ˈka ˈˈgan ˈgü. (Is. 39:​5-7) ˗Wa ˗yö ˈzü ꞊dhɛ Babidhɔnö ˗gblüdë ˗yö ˗gblüdë Sedesiasö ˈˈɲan ˗wü ˈö dho ˗a ˈka Babidhɔnö. (Jér. 39:7; Ézéch. 12:​12, 13) Pë ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗ya pö ˗yö ˗dho ˈö ˗kë. (Is. 42:9; 46:10) ˗A ˗wɔn ˈgü, Zuifö ˗nu ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban ꞊dhɛ Zoova ˗wo ˗nu ˗dho yökodhiʋ̈ ˈwo go ˈˈgan ˈgü.

10. ˈMën dho kwa ˗takun kö kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈö yö ˗a ˈgü?

¹⁰ ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? Kwa ˈgü ˗ya ga, ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa ꞊faan ꞊dɛɛ ꞊slɔɔ. Kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü, ˗ya ˈgo mü ˗Zlan ˈyɔɔ˗ ˗nu ˈö ˗kɔmɔnwɔnbhasü ˈdhö ˗an ˗gɔ ˗wo ˗gban ˗ni ˈgü kwa ˗gɔ. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˈgü dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö ga. Zoova ˗ya ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ. Kwa ˗dho ˗yadeflëëgüsü ꞊dede ꞊slɔɔ mü. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˈˈɲan ˗klu ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈö bhë ˗a ˗bha. Kwa ˈti˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho kë ꞊dhɛ ˈpë ˈˈdhuu ˗ya yö ˗dhɛ ˗së ˗dhɛ ˈbha ˈkwa˗ ˗ga ˗ni ˈgü ˗a ˗ta, ˗a ˈdhö. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa kwa ˗bha ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈö bhë, ˗a yö ˗së ˈka. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü ˈkwa kwa ˗zota ˗tosɛta ˗së ˈö kwa ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü ˈˈkpɔŋtaadhɛ ꞊dɛɛ ˈgü bhë, ˗a ˈgü. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ʒiaanwo kö ˈwɔn ˗gɔ ˗nu waa video ˗nu ˈwo kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈkwa ˗an ˗ga, kö ˈˈtan ˗nu ˈwo ˗gban ˗a ˗bha ˈpö ˈkwa kwa ˈˈtʋ̈ ˈto ˗an ˗bha. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈkwa ꞊bhɛɛ Zoova ˗dhɛ kö pë ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ bhë, ˗yö ˗an kë.

11. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö ˗ya ˗a ˗bha, ˈmën ˗takun ˈö ꞊faan ꞊slɔɔ?

¹¹ Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Ʒɔyë, ˗kɔ ˈö ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗ya ˗takun ˗a ˈka kö ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya kë ˗ni ˈgü, ˗kwaa ˗ga. ˗Ya ˗pö: «N ˗man ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wɔn ˈgü n ˈgü ˗ya ga, ˗kɔ ˈa˗ ˈka n ˗de ˈgü a ˗blɛɛ Zoova ˗dhɛ ˈa˗ yö ꞊dhɛ ˗ya ˈgüman n ˗gɔ. Zoova ˗ya ˗daakë n ˗gɔ, ˈö ‹ˈgügbɩɩdhɛ ˗ziisü ˗nu n ˗dhɛ.›» (2 Ko. 4:7) Ʒɔyë ˗yö ö ˗de ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊dɛɛ ˈö «mɛn gbɛ˗ ˈti ˗dho ˗a pö ˈzü: ‹ˈMaan n ˈflëë˗ ˈgü›» mü, ˗a ˈgü. (Is. 33:24) ˈKwa kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpʋ Zoova ˗dhɛ, ˗ya ˈgo mü ˈkwa kwa ˈˈɲan ˗klu kwa ˗bha ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗bha, kwa ˗dho ꞊faan ꞊slɔɔ.

12. ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa dho ˈdhaŋ˗ bho pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˗an ˈˈdhiʋ̈?

¹² Zoova ˗yö ˈwɔn ꞊va ˗kë Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü ˗an ˗dhɛ, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo ˈdhaŋ˗ bho ö ˈˈdhiʋ̈. ˈWɔn do ˈö bhë ˈnën kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ. ˗Kwa kwa ˗zota pë ˗nu ˈö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈö ˈwo kë ˗ni ˈgü bhë ˗an ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan do ˈnën ˗tɔ kwa ˗kpan Angletɛɛ waa Zeta zuni ˈwo ˈˈkɔnŋtaadhɛ ˗gɔta ꞊dɛɛ ˗an ˗bha ˈö ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ ˗an ‹ˈgü ˗yöˈˈgbɩɩ˗, ˈˈkɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˈka ˗wo ˗kë ˈˈtëëtë.› (Dan. 2:​42, 43) Kwa˗ ˗yö ˈzü ꞊dhɛ «ˈˈsɛ ˗yö ꞊zii ˗dhɛ ˗nu ˈgü ˈö ˈwo yö ˗a ˈka ˈko ˈˈpiʋ̈,» ˈö ˈkwa nɔɔn˗ ˗së pö «ˈˈsɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü.» (Mat. 24:​7, 14) ˈWɔn ˗nu ˈwo bhë waa˗ ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu ˗wa ˗kë ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˗yö ˗dho ˗an kë.

ZOOVA ˗YÖ ˈˈSUƲ̈ ˗BHO KWA ˈGÜ

13. (1) Zuifö ˗nu ˗bho ˈˈgan ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗mɛɛn ˗nu ˈwo dho bɔ ˗an ˈgü? (2) ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Isaïe 41:​10-13 ˈgü, Zoova ˗yö Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü ˗an ˗zogban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹³ ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˗yö Zuifö ˗nu ˗zogban, ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ˈpö ꞊dhɛ ˗an ˗bho ˈˈgan ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˈka ˗wo ˗dho bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. ˗Ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ ˗an ˗bho ˈˈgan ˈgü ˗sü ˗ya yö ꞊klöö˗, ˈˈsɛgɔ do ˗dho nu Babidhɔnö ˗pö waa ˈˈsɛgɔ ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˗züzü ˗an ˗gɔ. (Is. 41:​2-5) ˈˈSuʋ̈ dua ˗mü kö ˗yö Zuifö ˗nu kë ˗ee? Zoova ˗yö ˗kwɛ ꞊va ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗dhɛ: «ˈˈSuʋ̈ ˈya ˗dho ka kë, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ a ka ˈˈpiʋ̈. Ka zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˈya ˗dho ˈˈtɛ, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ a ka ˗bha ˗Zlan ˈka.» (Isaïe 41:​10-13 ˗wo pö.) ˗A pö ˈö˗ wo ꞊dhɛ «A ka ˗bha ˗Zlan ˈka» bhë, ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ˗mën? ˈYaa kun ˗a pö ˗ni ˈgü Zuifö ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo ö ˗dhɔkë, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗wa ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈsaadhö. ˗Yö ˗an ˗zokpɔɔ ꞊ʒiaan ꞊dhɛ ö ꞊kun ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo.—Ps. 118:6.

14. ˗Mën ˈbha ˈö Zoova ˗ya ˗kë kö ˈö ˈˈsuʋ̈ bho Zuifö ˗nu ˈgü?

¹⁴ Zoova ˗yö Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü ˗an zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa ꞊dhɛ ö ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ waa ö ˗bha ˈwɔndɔdhe ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈyaa ˈdhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo ˗gbɔdënën ˗nu ˗ga. ˗Ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ˈzü ꞊dhɛ yö ˈnën ˗gbɔdënën ˗nu ˗da, ˈö go mü ˈö ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗dhɛ ˗an ˈtɔ ˈka. (Is. 40:​25-28) ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, Zoova ˗yö ö ˗dhɔkëmɛn ˗dhɛ ˈö ˗dhö ˗a ˈtɔ ˗dɔ ˈpö. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ꞊faan ˗yö Zoova ˗gɔ kö ˗yö ˗gbɔdënën ˗nu ˗da, kö ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗takun. ꞊Ii, ˈˈsuʋ̈ dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü bhë, ˗an kë.

15. Zoova ˗yö Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈgan ˈgü ˗an ˗baa ˈwɔn ˈö kun ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗a ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁵ Zoova ˗yö ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗baa ˈwɔn ˈö kun ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü, ˗a ˗bha. ˗Ya ˗pö ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗dhɛ: «˗Ka ˗da ka ˗bha ˈkɔ ꞊duudhö kö ˈka ˈˈkwɛɛ ˗nu ta ka ˗blü. ˗Ka ka ˗de ˗bin ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö yö ˗a ˈka n ˗man ˗naandhe ʒiö ˗yi ˗bha.» (Is. 26:20) ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗gblüdë Sidhisö ˗yö Babidhɔnö ˗pö kun ˗a ˈka bhë ˗a ˈgü, Zuifö ˗nu ˗wo ˗to ˗dhioo ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈˈpiʋ̈. ˈWɔn ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü ˗a ꞊blɛɛ ˗mɛn do ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö Sidhisö ˗yö ˗da ˗a ˈka Babidhɔnö ˗pö ˈgü bhë ˗a ˈka, ˗ya «˗pö ö ˗bha ˈˈsɔdha ˗nu ˗dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpɛɛn ˗wo ˗an zë.» ˗Kɔ ˈö Babidhɔnömɛn ˗nu ˈwo kun ˗a ˈka wo ˗de ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈka, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. ˈˈKɛɛ Zuifö ˗nu ˗zë ˗wo ˗dha, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗wo ˗to Zoova ˗bha ˗dhiöö ˗nu ˈˈpiʋ̈.

16. ˈMën ˗kë ˈö ˈˈsuʋ̈ dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö kwa kë ˈgbɛ ˗dhɛkpaɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗wɔn ˈgü? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁶ ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü kö ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ zü ˗yö dɔ. Yi ˈö bhë ˗a ˈka pë ˈö mɛn ˗nu dho ˗a kë ˗wo ˈti ˗dho ˗a dɔ, ˈˈsuʋ̈ ˗dho ˗an kë ꞊dedewo. ˈˈKɛɛ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu, kwa ˗bha ˈti ˗dho kë ˈˈdhʋ̈. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ yö ˈnën ˗tɔ kwa ˗bha ˗Zlan. Kwa ˗dho kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈyö sü ꞊dhɛ «k[w]a ˗go ˈˈgan ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya yö ꞊klöö˗.» (Luk. 21:28) ˈˈSɛgɔ ˗nu ˗lokotasü ˗ya nu kwa ˗gɔ, kwa ˗dho kwa ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗kplawo. Zoova ˗dho bɔ ˈˈkiö ˗nu waa ö ˗bha ˗dhiöö ˗nu ˗ta ˈö kwa ˗takpa. ˗A ˗dhiöö ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ kwa ˗dho ˗an ꞊slɔɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈKwaa ˗an dɔ ꞊köŋ. ˈˈKɛɛ ˗a ˈbha ˗ya kë kwa ˗dho ˗an ꞊slɔɔ kwa ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü, ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈpë ˈkwa kwa ˗bha «ˈkɔ ꞊duudhö» ˗a ˈdhö, ˈwo kwa dha. Kwa ˗dho kwa ˗de baaˈˈ pë ˗nu ˈwo kwa ˈˈdhiʋ̈ ˗an ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Kwa dua ˗mü kö ˈkwa ꞊ɲɔɔn kwa dhegblü ˗nu ˈˈsuee, ˈkwa ˈto Zoova ˗bha ˗dhiöö ˗nu ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ yö ꞊dede ˈnën ˈˈdhiʋ̈sü ö ˗bha ˗kɔlokota ˈka.—Ebl. 10:​24, 25; 13:17.

17. Kwa ˗dho kwa ˈˈɲan ˈto Zoova ˗bha ˗zogbandhe ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁷ ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗tosɛta ˈyaa kun ˈˈplëëplë Zuifö ˗nu ˗bha ˈka Babidhɔnö, Zoova ˗yö ˗zogbandhe ˈö ˗an ˗bhawɔn kun ˗a ˗bha ˗a ˗nu ˗an ˗dhɛ. Pë do ˈö bhë ˗yö ˗dho ˗a kë kwa ˈka ˈpö. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ pë ˈˈoo ˗pë ˈö dho kë kwa ˈka ˗dhɛkpaɔ ˈˈdhiʋ̈ ˈgü, ˗kwa kwa ˈˈɲan ˈto Zoova ˗bha ˗zogbandhe ˗gɔ ˗kplawo. ꞊Ii, ˗kwa ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˗bha mɛn ˗wëëzësü ˈˈdhiʋ̈. ˗Kwa kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban ˗kplawo. ˗Kwaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈkwa Zoova ˗kë kwa ˗bha ˗Zlan ˈka, ˈˈsuʋ̈ ˈti ˗dho kwa kë pë ˈbha ˗gɔ.