˗Kwa kwa ˈˈɲan ˈto ˈˈkwipö ˈö dho kë ˗dhö ˗toëpö ˈka bhë, ˗a ˗gɔ

1. ˗Kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü, ˈmën Yesu ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈö ˗gban Zedhizadhɛmö ˗bha?

ˈˈSANNI Yesu ˗yö ga, ˗yö ˈwɔn ˈö ˗gban Zedhizadhɛmö waa ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗sü ˗bha ˗a ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ. ˗Ya ˗pö ꞊dhɛ «ˈˈsɔdha ˗nu [˗dho] ꞊klëën Zedhizadhɛmö ˗dhɛ ˗zü.» (Luk. 21:20) Yesu ˗ya ˗pö ˈzü ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wa ˗kpan ˈˈsɔdha ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗bha, ˗wo ˈto mü kö ˗wo ꞊duëë ˗wo ˈgo ˗dhɛ ˈö bhë ˗a ˈgü. Yesu ˗wo ˗yökodhiʋ̈ ˈö Wlɔmö ˈˈsɔdha ˗nu ˗wo ꞊klëën Zedhizadhɛmö ˗zü.—Luk. 21:​21, 22.

2. ˗Dhioo ˗mɛɛn ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya dɔ kletiɛn ˗nu ˈwo kun Zude waa Zedhizadhɛmö ˗an ˗ta?

² Kö Wlɔmö ˈˈsɔdha ˗nu ˗bha ˗klëën Zedhizadhɛmö ˗zü ˗sü yi ˗ya ˈto ꞊klöö˗, bɔmɛn Pɔdhö ˗yö ˈsëëdhɛ ˈkwa˗ ˗dhɛ ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ Eblö ˈsëëdhɛ ˗be bhë, ˗a ˗bɔ kletiɛn ˗nu ˈwo kun Zude waa Zedhizadhɛmö ˗an ˗dhɛ. ˈSëëdhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, Pɔdhö ˗yö ˗dhioo ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈwo dho ˗an ˗takun kö ˗wo wo ˗de baaˈˈ ˈwɔn ˗nu ˈwo kun nu ˗ni ˈgü ˗an ˗gɔ bhë ˗an ˗bha. ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˗mü? Zedhizadhɛmö ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗wɔn ˗mü. Kletiɛn ˗nu ˈwo kun mü ꞊waa˗ pö ꞊dhɛ ˈwo dha, ˗an dua ˗mü kö ˗wo ˈˈwɩ wo ˗bha ˈkɔ ˗nu waa wo ˗bha yö ˗nu ˈto ˗sü ˗bha kö ˗wo ꞊duëë. ˗A ˗wɔn ˈgü, Pɔdhö ˗ya ˗pö Zedhizadhɛmö ˗bha: «Pödhɛ ˈö dho kë kwa ꞊plöödhɛ ˈka ꞊toëpö ˈka ˈyaa ˈkpongtaa zö.» ˈÖ˗ pö ˈzü: «˗A mɛ ˈö dho kë ˗dhö ˗dhɛkpaɔ ꞊dhiaˈ ˗bha bhë ꞊nɛ ˈö ˈkwa˗ ꞊mɛɛˈ ˗na bhë.»—Ebl. 13:​14, NTBL.

3. ˈMën ˗tɔ «ˈpödhɛ ˈö [˗Zlan] yöö ꞊dede ꞊në˗ dan»? ˈYö ˈmën kë ˈkwa dho kwa ˈˈɲan ˈto ˗a ˗gɔ?

³ ˗A ˈbha ˗ya kë kö kletiɛn ˗nu ˈwo ꞊duëë ˈwo go Zude waa Zedhizadhɛmö bhë, mɛn ˗nu ˗wo ˗an ˗yö ꞊dhɛ ˈˈslamɛn ˗nu ˈdhö ˈwo ˗wɛɛ dɔ ˗an ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˈwo da ˗a ˗ʒian ˗ta ˈˈdhʋ̈ ˈnën˗ ˗kë ˈwo dha. ˗Kɔ do bhë ˗a ˈka ˈpö ꞊dɛɛ mɛn ˗nu ˗wo ˗wɛɛ ˗dɔ kwa ˗bha, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈkwaa kwa ˗zoyö ꞊nɔɔnpë ɛɛnˈˈ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ. ˈMën kë ˈkwa˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈? ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗a yi ˈyaa mü ꞊gblɛɛn ˈzü kö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgü shiʋ̈ˈˈ. Kwa ˈˈɲan ˗yö ˗Gblüdëdhɛ ˈö bhë ˗a ˗gɔ kö ˗yö «ˈpödhɛ ˈö [˗Zlan] yöö ꞊dede ꞊në˗ dan» ˗a nu kwa ˗dhɛ.a (Ebl. 11:​10, NTBL; Mat. 6:33) ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗dho (1) ˗kɔ ˈö Pɔdhö ˗bha ˗dhioo ˗nu ˗wo kletiɛn ˗nu ˗takun ˗a ˈka kö ˗wo wo ˈˈɲan ˈto ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ, (2) kö ˗wo kë baasü ˈka Zedhizadhɛmö ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗sü ˗bha waa (3) ˗kɔ ˈö kwa ˗takun ˗a ˈka ˈpö ꞊dɛɛ bhë ˗an yö.

˗KWA ˈDHAŊ˗ BHO ZOOVA ˈˈDHIƲ̈, ˗YÖ ˈTI ˗DHO Ö ˗KƆ ˈˈKAN KWA ˈˈDHIƲ̈

4. ˈMën kë ˈö Zedhizadhɛmö ˗dhɛ ˗wɔn kun ˈˈgbɩɩ˗ kletiɛn ˗nu ˗gɔ?

⁴ Zedhizadhɛmö ˗wɔn ˗kun ˈˈgbɩɩ˗ kletiɛn ˗nu ˗gɔ. ˈYö sü ꞊dhɛ ˗an ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈö kun ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü bhë ˗wa ˗ya ˗kwɛ 33 K.Y. ˈgü, ˈö ˗an ˈˈdhiʋ̈ʒiöwomɛn ˗nu ˈwo kun ˈzü Zedhizadhɛmö. ˗Ya ˈgo mü, kletiɛn ꞊vadhɛ ˗nu ˗bha ˈkɔ ˗nu waa ˗an ˗bha ꞊nɔɔnpë ˗nu ˗kun ˈˈkwipö ˈö bhë ˗a ˈgü. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Yesu ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗zokpɔɔ ꞊dhɛ ˗wo ˈgo Zude waa Zedhizadhɛmö.—Mat. 24:16.

5. Pɔdhö ˗yö kletiɛn ˗nu ˗baa ˈpë dho kë Zedhizadhɛmö ˗a ˗bha, ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁵ ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ Pɔdhö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö kletiɛn ˗nu ˗wo kë baasü ˈka ˈpë dho kë bhë ˗a ˗bha, ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo wo ˈˈɲan ˗klu ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö Zedhizadhɛmö yö ˗a ˈka ˗a ˗bha. Pɔdhö ˗yö ˗an ˗zokpɔɔ ꞊dhɛ ˈˈsaabhomɛn ˗nu ˈwo kun ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ ˈgü waa ˈˈsaa ˗nu ˈwo kun ˗an bho ˗ni ˈgü mü bhë, ˗an ꞊bhlëë ˈyaa ˈdhö Zoova ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈ ˈzü. (Ebl. 8:13) ˈˈKwipö ˈö bhë ˗a ˈgümɛn ꞊vadhɛ ˗wo ˗kɔ Mesi ˈka. Mɛn ˗nu ˗bhawɔn ˈyaa kun ˗dho Zedhizadhɛmö ˗sü ˗bha kö ˗wo Zoova gba. ˗A ˗wɔn ˈgü, Zedhizadhɛmö waa ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ ˈgü ˗dho shiʋ̈ˈˈ.—Luk. 13:​34, 35.

6. ˈMën kë ˈö kletiɛn ˗nu ˗bhawɔn kun ˗dhioo ˈö Pɔdhö ˗ya dɔ ˗an ˗ta Eblö 13:​5, 6 ˈgü bhë, ˗a ˗bha?

⁶ ˈˈTʋ̈ŋ ˈö Pɔdhö ˗yö ˈsëëdhɛ bɔ ˗a ˈka Eblö ˗nu ˗dhɛ bhë kö ˗tosɛta ˈö Zedhizadhɛmö ˗ya kë ˗së mɛn ꞊vadhɛ ˗bha ˈka. Wlɔmömi do ˈö kun ˈsëëdhɛ ˗bɛnzëmɛn ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈgü ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zedhizadhɛmö ˗dhɛ ˗kun ˈˈkwipö ˈtɔbhɔsü do ˈka ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈˈpian ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü. Zuifö ˗nu ˈwo kun ˈˈsɛ ꞊vadhɛ ˈgü ˗wo ˗kun ˈdho ˗ni ˈgü ˈwlaan˗ ˈkpii˗ do ˗ta mü ˗kwɛ ˈˈpɛpɛ ˈka. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ kletiɛn ˈbha ˗nu ˗kun ˈwëëga ꞊va ꞊slɔɔ ˗ni ˈgü mü ˈpö. ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˈpë ˗kë ˈö Pɔdhö ˗ya pö ꞊dhɛ «ˈwëëga ˗dhɔ ˈya ˈdho ka kë ka ˗bha ˗tosɛa ˈgü ˈö ˗ziö ˈka ˗naa ˈgü, pë ˈdhɛ ˈö ka ˗gɔ ˗yö ka ˗zʋ ˈkun» ˈyö bhë. ˈDhɛ go mü, ˗yö ˈwɔn ˈbha ˈö dho ˗an ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˈö ꞊dhɛ ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ö ˗dhɔkëmɛn ˈˈpɛpɛ ˈgü bhë ˗a ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «N ˗zʋ ˈyii ˈdho bhɔ i ˗wɔn ˈka, ˈmii ˈdho n ˗kɔ ˈˈkan i ˈˈdhiʋ̈ tongtongdhö.» (Eblö 13:​5, 6 ˗wo pö; Deut. 31:6; Ps. 118:6) ꞊Taabha, kletiɛn ˗nu dua ˗mü kö ˗an ˗zo ˗yö ˗bo ꞊dhɛ Zoova ˈti ˗dho ö ˗kɔ ˈˈkan wo ˈˈdhiʋ̈. ˈMën kë? ˈYö sü ꞊dhɛ ˈdhɛ ˈwo wo bo ˈsëëdhɛ ˈö bhë ˗a ꞊slɔɔ ˗sü ˈka, ˗an dua ˗mü ˈzü kö ˗wo wo ˗bha ˈkɔ, wo ˗bha yö waa wo ˗bha ꞊nɔɔnpë ˗nu ˈto ˗wo ˈdho ˗dhɛ ˈˈwɛɛ ˈgü.

7. ˈMën kë ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa kwa ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban ꞊dɛɛ?

⁷ ˗Gleŋ ˈkwa˗ sü ˗a ˈgü: ˈMën kwa˗ ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü? ˈˈKpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgü ˗shiʋ̈ˈˈ ˗sü ˈö «ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗» ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü bhë, yö ˗mü. (Mat. 24:21) ꞊Dhɛ kletiɛn ˗nu ˈwo kun ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü bhë ˗an ˈdhö, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈto kwa ˈˈɲaan, ˈkwa kë baasü ˈka. (Luk. 21:​34-36) ˈˈKlʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˗a ˈbha ˗ya kë kwa ˗dho kwa ˗bha pë ˈbha ˗nu ɛɛnˈˈ pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈto ˈkwa ꞊duëë. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈyii dho ö ˗kɔ ˈˈkan ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈˈdhiʋ̈ toŋtoŋdhö. ˈˈSanni ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˗wo, kwa dua ˗mü kö ˈpë ˈkwa kwa ˗zoyö ˗a ˗dhɛ ɛɛnˈˈ ˈmɛn ˈkwa bɔ ˗a ˈka ˈkwa˗ ˗zɔn. ˗Kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˈkwa˗ pö: «ˈWɔn ˗nu ˈa ˗da ˗an ˗ʒian ˗ta waa˗ ˗dhɛ ˗nu ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈa ˗an kë bhë, ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˈmaan n ˗zoyö ˈwëëga ˗dhɛ ˈˈkɛɛ a n ˗zoyö Zoova ˗dhɛ kö ˗yö ö ˗zokë n ˈˈpiʋ̈ ˗ee?» (1 Tim. 6:17) Kletiɛn ˗nu ˈwo kun ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü bhë ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun «ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗» ˈö˗ ꞊suu ˈti kë do, ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ zü ˗ya dɔ ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kwa ˗dho ˗a dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

˗KWA KWA ˗GƆ ˈDHO ˈˈDHIƲ̈SÜ KWA ˈKA ˗MƐN ˗NU ˗DHƐ ˈˈSHIA˗

8. ˗Dhioo ˗mɛɛn ˗nu ˈö Yesu ˗yö ˗an dɔ ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗ta?

⁸ ˈDhɛ ˗kwɛ ˈbha ˗yö ˗ʒiö kö Pɔdhö ˗ya ˈsëëdhɛ bɔ Eblö ˗nu ˗dhɛ, kletiɛn ˗nu ˗wa ˗yö ꞊dhɛ Wlɔmö ˈˈsɔdha ˗nu ˗wa ꞊klëën Zedhizadhɛmö ˗dhɛ ˗zü. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗to mü ˈwo˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ wo dua ˗mü kö ˈwo ˈgo Zedhizadhɛmö waa Zude, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗dhɛ ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya ˗wo. (Mat. 24:3; Luk. 21:​20, 24) ˈˈKɛɛ ˗wo ˗dho ˈdho ˈˈmɛn? Yesu ˗ya ˗pö: «Mɛn ˗nu ˈwo Zude ˗sɛ ˈgü, ˗wo ˗ya ꞊duëë ˗sü ˗bha ˗wo ˈdho ˗tɔn ˈˈpiʋ̈ ˗dhɛ ˗nu ˈgü.» (Luk. 21:21) ˗Tɔn ꞊va ˗wo ˗kun ˈˈsɛ ˈˈpian ˈö bhë ˗a ˈgü. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈ ˈˈsa kö ˗wo ˗dho ꞊duëë ˈwo dho ˈˈmɛn?

9. ˈMën ˗kë ˈö kletiɛn ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wo wo ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ꞊dhɛ ˗tɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo dho ˈdho ˗an ˈˈpiʋ̈? (Kpɔɔˈˈ ˈzü ˈˈsɛ ˈˈbin ˗bha.)

⁹ ˗Tɔn ˗nu ˈwo kun mü ˈnën ˈwo ˗tɔ Samadhi ˗tɔn ˗nu, Galile ˗tɔn ˗nu, Ɛɛmɔn ˗tɔn, Liban ˗tɔn ˗nu waa ˗tɔn ˗dhɛ ˗nu ˈwo kun Zuudɛn ga ꞊zlöö. (Kpɔɔˈˈ ˈˈsɛ ˈˈbin ˗bha.) ˈˈKwipö ˈbha ˗nu ˈwo kun ˗tɔn ˈˈpiʋ̈ ˗dhɛ ˗nu ˈgü bhë, ˗wo ˗kë ꞊dhɛ ˗bindhɛ ˗së ˈdhö. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Gamöla ˈˈkwipö ˗yö ˗kun ˗tɔn ꞊gblɛɛn do ˗ta ˈö ˗dho mü ˗sü kun ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo. Zuifö ˈbha ˗nu ˗bha ˈgü, ˗bindhɛ ˗së ˗mü. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Zuifö ˗nu waa Wlɔmö ˈˈsɔdha ˗nu ˗wo ˗gblü ˗gɔn mü ˈö Gamöla ˗mɛn ꞊va ꞊dede ˗wo ga.b

10-11. (1) Zoova ˗yö ˈˈdhiʋ̈sü kletiɛn ˗nu ˈka ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ? (Eblö 13:​7, 17) (2) ˈWɔn ˗së ˗mɛɛn ˗nu ˈö kletiɛn ˗nu ˗wa ꞊slɔɔ ˈwɔnman ˈˈdhiʋ̈sü ˗an ˈka ˗mɛn ˗nu ˗ta ˗sü ˈgü? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁰ ˗A ˈbha ˗ya kë kö Zoova ˗yö ˗bɔ mɛn ˗nu ˈwo kun ˗zlanwokɔdhi ˗gɔdhiʋ̈ ˗an ˗ta ˈö ˈˈdhiʋ̈sü kletiɛn ˗nu ˈka. ˗Kwɛzlanbhomɛn do ˈwo˗ ˗dhɛ Ezɛbö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ «kletiɛn ˗nu ˈwo kun Zedhizadhɛmö bhë ˗an dua ˗mü kö ˈwo ˈdho ˈˈkwipö do ˈö Pere ˈwo˗ ˗dhɛ Pela, ˗a ˈgü.» Pela ˗kun ˗bindhɛ ˗së ˈka kletiɛn ˗nu ˗bha ˈka. ˈYaa kun Zedhizadhɛmö ˗dhɛ ˈka ꞊gblɛɛn ˈö ˗dho mü ˗sü kun ˈˈplëëplë. ˗Ya ˈgo mü ˗a ˈgümɛn ˗nu ˈwaa kun Zuifö ˗nu ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈwaa kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö waa Wlɔmömɛn ˗nu ˈwo ˈkozë.—Kpɔɔˈˈ ˈˈsɛ ˈˈbin ˗bha.

¹¹ Kletiɛn ˗nu ˈwo ꞊duëë ˈwo dho ˗tɔn ˗nu ˈˈpiʋ̈ bhë ˗wo Pɔdhö ˗wo ˈö ˗kë ꞊dhɛ «˗ka ꞊bhlëë ˗ya ˗zun ka ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗mɛ ˗nu ˗bha kö ˈka ka ˗gɔ ˈdho˗ ˗nu ˗dhɛ ˈˈsia˗» ˈka bhë, ˗wa ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. (Eblö 13:​7, 17 ˗wo pö.) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗wo ˗dha. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗kun wo ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈö ˗kë «ˈpödhɛ ˈö [ . . . ] yöö ꞊dede ꞊në˗ dan» ˗a ˈka bhë ˗a ˗gɔ, Zoova ˈti ö ˗kɔ ˈˈkan ˗an ˈˈdhiʋ̈.—Ebl. 11:10.

12-13. ˈˈTʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, Zoova ˗yö ˈˈdhiʋ̈sü ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹² ˗Gleŋ ˈkwa˗ sü ˗a ˈgü: Zoova ˗yö ˗bɔ mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗ya ˗an ˗ta ˈö ˈˈdhiʋ̈sü ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈka. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö bɔ ˗a ˈka ö ˗bha ˗yamɛn ˗nu ˗ta ˈö ˈˈdhiʋ̈sü ˈö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü bhë, ˗a ˈwɔnzuan ꞊va ˗wo Biblö ˈgü. (Deut. 31:23; Ps. 77:20) ꞊Dɛɛ, ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö bɔ ˗a ˈka ö ˗bha ˗yamɛn ˗nu ˗ta ˈö ˈˈdhiʋ̈sü ˈö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈka, kwa˗ ˈbha ˗yö.

¹³ ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈdhɛ Korona virisö zü ˗yö dɔ, mɛn ˗nu ˈwo ˗kë «˗zun k[wa]a ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗mɛ ˗nu» ˈka bhë ˗wo pë ˈkwa dho ˗a kë ˗a ˗zɔn kwa ˗dhɛ. ˗Kɔ ˈkwa dho ˗bhɔkwëë ˗nu kë ˗a ˈka kö kwa ˗kɔ ˗yö ˈto Zoova ˗dhɔkësü ˗bha, ˗wa ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈzü. ˗Dhɛ ˈö ˈˈsu ˗nu ˗wo ˗ʒiö, kwa ˗bhɔkwëë ˈkpii˗ do ˗kë ˗wo ˈö ˗ʒiö 500 ˗ta ˗a ˈgü ɛntɛnɛtö ˗ta, tele waa ladio ˈgü. Kwa ˗zuu ˈgü ˗bhöpë ˗slɔɔ ˈö ˈkwa ˗kɔ ˗yö to ˈwɔn do ˗bha. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ꞊suu ˈˈpɛpɛ ˈö dho ˗nu kwa ˗ta ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü bhë, Zoova ˗dho bɔ ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka ˗mɛn ˗nu ˗ta ˈö ʒian ˗së ˗zɔn kwa ˗dhɛ. ˗Ya ˈˈkan ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü waa˗ ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˗bha, ˈˈklʋʋsë ˈbha ˗mɛɛn ˗nu ˈwo dho kwa ˗takun kö ˈkwa kë baasü ˈka ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˗bha?

˗KWA ˗DHƆ WAA ˗KƆ ˗YA ˗DHƐŊ ˗GƆ ˗SÜ ˗ZƆN

14. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Eblö 13:​1-3 ˈgü, ˈˈsanni Zedhizadhɛmö ˈgü ˗yö shiʋ̈ˈˈ, ˈˈklʋʋsë ˗mɛɛn ˗nu ˈö kletiɛn ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa ˗zɔn wo ˈko ˗nu ˗dhɛ?

¹⁴ ˈˈKlʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ zü ˗ya dɔ, kwa ˗bhawɔn ˗dho yö ˗dhɔ ˗zɔn kwa ˈko ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗bha ꞊dedewo. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈka, kwa ˗dho ˈto kletiɛn ˗nu ˈwo kun Zedhizadhɛmö waa Zude bhë ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. ˗Wo ˗kun ˗dhɔ ˗zɔn ˗ni ˈgü wo ˈko ˗nu ˗dhɛ ˗kplawo. (Ebl. 10:​32-34) ˈˈKɛɛ ˈdhɛ Zedhizadhɛmö ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗sü ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö to ꞊klöö˗, ˗a ˗dhɛ ˗kun ˗a ˗bha kö ˗an ‹˗dhɔ ˗yö ˗an ˈko kë ꞊dhɛ dheebhangzë ˗nu ˈdhö,› kö ˗wo ‹˗dhɛng ˗nu ˈkun ˗së.›c (Eblö 13:​1-3 ˗wo pö.) Pë do ˈö bhë ˈnën ˈkwa dho ˗a kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗sü ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü.

15. ˈMën kë ˈö kletiɛn ˗nu ˗bhawɔn kun ˗dhɔ waa ˗kɔ ˗ya ˗dhɛŋ ˗gɔ ˗sü ˗bha?

¹⁵ ˈDhɛ Wlɔmö ˈˈsɔdha ˗nu ˗wo ꞊klëën Zedhizadhɛmö ˗dhɛ ˗zü, kletiɛn ˗nu ˗wo ˗duëë ˈwo go mü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈti ˗kë ˗an ˗gɔ kö ˗wo ꞊kwɛɛ ꞊va ˈsü. (Mat. 24:​17, 18) ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗kun bɔ ˗ni ˈgü ˗tɔn ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗an ˗bhawɔn ˗yö wo ˈko ˗nu ˗takun ˗sü ˗bha. ꞊Taabha kö ˗wa ˗lo Pela, ˗wo wo ˈko ˗nu ˗takun ˈzü yö waa ˗wɔdhɛ ˗nu ꞊slɔɔ ˗sü ˗bha. ˗An ꞊dhegblü ˗nu ꞊vadhɛ ˗bhawɔn ˗kun ˗bhöpë, sɔ waa ˗wɔdhɛ ˗bha. Kletiɛn ˗nu ˗wa wo ˈko ˗nu ˗takun, ˗wa wo ꞊slɔɔpë ˗nu ˗glu wo ˈko ˗nu ˗ta, kö ˗waa ˗zɔn ꞊dhɛ wo ˗dhɔ ˗yö wo ˈko ˗kë ˈö ˈwo wo ˈko ˗nu ˗dhɛŋ bun.—Tit. 3:14.

16. Kwa ˗dho ˗dhɔ ˗zɔn kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˗an ˗bhawɔn ˈdhö ˗takundhe ˗bha ˗an ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁶ ˗Gleŋ ˈkwa˗ sü ˗a ˈgü: ˗Dhɔ ˗yö kwa ˗blü kö ˈkwa nu kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗an ˗bhawɔn ˈdhö ˗takundhe ˗bha ˗a ˈka bhë ˗a ˈgü. ˗Zlan ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗wo ˗we ˗a ˗bha kö ˈwo wo ˗kɔ ˗ya wo ꞊dhegblü ˗nu ˈwo ꞊duëë ˗gblü ˗dhɛ ɛɛnˈˈ ˈö ˗an ˗bha pë ˗nu ˈgü ˗yö ꞊shiö ˈˈyi ɛɛnˈˈ ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗kɔa bhë, ˗an ˗gɔ. ˗Ya ˈgo mü ˗wo ˗an ˗takun, ˈwo ˗an ꞊faanmën kö ˗wo Zoova ˗dhɔkë ˗kplawo. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö ꞊duëë ˗gblü ˗dhɛ Uklɛnö ˗ya ˗pö: «Yi˗ ˗yö ꞊dhɛ Zoova ˗kun ˈˈdhiʋ̈sü ˗ni ˈgü yi ˈka, ˈö bɔ yi ꞊dhegblü ˗nu ˗ta ˈö yi ˗takun. ˗Wo ˈˈgblüsë ˗kë yi ˈka, ˈwo wo ˗kɔ ˗ya yi ˗gɔ Üklɛnö, Ɔngri waa ˈdhɛ ˈyi˗ ˗bha ˈˈLüman ˈˈsɛ ˈgü ꞊dɛɛ ˗an ˈgü.» Mɛn ˗nu ˈwo wo ˗kɔ ˗ya ˈwo ꞊dhegblü ˗nu ˗gɔ, ˈwo ˗an ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ bhë ˗wo ꞊gbɔɔdhe ˗së ˈö go Zoova ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈka.—Prov. 19:17; 2 Ko. 1:​3, 4.

17. ˈMën kë ˈö ˗së kö ˈkwa ˗dhɔ ꞊dede waa ˗kɔ ˗ya ö ˈko ˗nu ˗gɔ ˗sü draanˈˈ ꞊dɛɛ?

¹⁷ ˈˈKlʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, kwa ˗bhawɔn ˗dho yö kwa ˈko ˗nu ˗takun ˗sü ˗bha ꞊dedewo kö ˗yö ˗ʒiö ˗a ˈka ꞊dɛɛ ˗ta. (Hab. 3:​16-18) Zoova ˗yö kwa ˗kian ˗ni ˈgü ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˗dhɔ waa ˗kɔ ˗ya ö ˈko ˗nu ˗gɔ ˗sü ˈdhö bhë ˗an ˈka, ˈyö sü ꞊dhɛ kwa ˗bhawɔn ˗dho yö ˗an ˗bha ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü.

ˈMËN DHO KË ˗DHƐKPAƆ DHIƲ̈ˈˈ ˈGÜ?

18. Kwa ˗dho ˈto kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁸ Kletiɛn ˗nu ˈwo ꞊duëë ˈwo dho ˗tɔn ˗nu ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗wo ˗dha ˈˈtʋ̈ŋ ˈö Zedhizadhɛmö ˈgü ꞊shiʋ̈ ˗a ˈka bhë ˗a ˈgü. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo wo ꞊slɔɔpë ˗nu ˗to ˈˈshia˗ ˈwo ꞊duëë, Zoova ˈti ˈˈkan ˗an ˗bha toŋtoŋdhö. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? ˗Kɔ ö ˈwɔn ˗nu dho kë ˗a ˈka ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, ˈkwaa dɔ ˗së ˈka. ˈˈKɛɛ Yesu ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈkwa kë baasü ˈka. (Luk. 12:40) ˗Ya ˈgo mü ˈzü ˈsëëdhɛ ˈö Pɔdhö ˗ya bɔ Eblö ˗nu ˗dhɛ bhë, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗gleŋ sü ˗a ˈgü. Zoova yöö ꞊dede ˗ya ˈˈplüün ˗bho mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ˈti ˗dho ˈˈkan kwa ˗bha toŋtoŋdhö. (Ebl. 13:​5, 6) ˗Kwa kwa ˈˈɲan ˈto ˈˈkwipö ˈö dho ˈto ˗toëpö ˈka bhë ˗a ˗gɔ. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˈdhuëë˗ ˈö ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈyaa ˈdhö kwa ˗dho ˗a ꞊slɔɔ.—Mat. 25:34.