Zuwɛn

Jehova ye kerecɛn fɔlɔw duga sabu u ye yɛlɛmaniw kɛ ka kɛɲɛ ni koow cogoya ye. Tuma caaman na, mɔgɔw tun be u kɛlɛ ani tuma dɔw la, o kɔrɔbɔliw tun be cun u kan. An k’a filɛ min kɛra Barinabasi ni ciden Pol la tuma min na u tun be waajuli kɛra Lisitɔrɔ mara la. A daminɛ na, u lamɛnbagaw y’u bisimila ni dusudiya ye. Nka dɔɔni o kɔ, kerecɛnw kɛlɛbagaw ye “jama hakili yɛlɛma” ani u dɔw ye Pol bon ni kabakuruw ye fɔɔ u tun b’a miiri ko a sara (Kɛw. 14:19). Nka, Barinabasi ni Pol ma waajuli dabila, u tagara yɔrɔ wɛrɛ walisa ka waajuli kɛ. Mun lo sɔrɔla o la do? U ye “kalanden caaman sɔrɔ” ani u ka kumaw n’u ka ɲɛyirali ye u kerecɛnɲɔgɔnw jija (Kɛw. 14:21, 22). Hali k’a sɔrɔ u juguw barila ka wuli u kama, Barinabasi ni Pol ma waajuli dabila ani o ye mɔgɔ caaman nafa. Jehova ye baara min kalifa an ma, n’an tora k’o kɛ, a bena an duga. w23.04 16-17 § 13-14

Masacɛ Dawuda ka ɲɛnamaya kuru bɛɛ la, a tun be ni jugu fariman caaman ye ani a tun ka teli ka dɛmɛ ɲini Jehova fɛ delili la. Dawuda tun lanin b’a la ko Jehova b’ale ka deliliw lamɛn ani a b’u jaabi. Ele fana be se ka la a la ko Jehova b’i ka deliliw lamɛn ani a b’u jaabi. Bibulu b’an hakili sigi ko an mako be hakilitigiya ni fanga min na walisa ka muɲuli kɛ, Jehova b’o di an ma. A be se ka tɛmɛ an balimaw fɛ k’an dɛmɛ cogo dɔ la. Minw tɛ a sago kɛra fɔlɔ, a yɛrɛ be se ka tɛmɛ olu fɛ. Hali ni Jehova t’an ka deliliw jaabi tuma bɛɛ i ko an b’a fɛ cogo min na, an lanin b’a la ko a bena u jaabi. An mako be min na, a bena o lo di an ma jaatika ani a bena o kɛ wagati bɛnnin na. O la, to ka Jehova deli ani la a la ko a bena i ka delili jaabi. La a la fana ko a bena a janto i la sisan ani ko duniɲa kura nata kɔnɔ, a bena “nimanfɛnw bɛɛ wasa.”—Zab. 145:16. w23.05 8 § 4; 13 § 17-18

Nafa minw b’a la k’i ka laɲinita dafa, a ka ɲi i ka miiri o la. Nafa jumanw lo b’a la k’i ka laɲinita dafa? N’i ka laɲinita ye k’i ka Bibulu kalan wala i ka deliliw kɛcogo fisaya, miiri k’a filɛ ele ni Jehova ka jɛnɲɔgɔnya bena sabati cogo min na n’i sera k’o kɛ (Zab. 145:18, 19). N’i ka laɲinita ye ka kɛ ni kerecɛn jogo dɔ ye, miiri k’a filɛ o bena ele ni tɔɔw ka jɛnɲɔgɔnya fisaya cogo min na (Kɔlɔs. 3:14). I be se k’a sɛbɛ lisi dɔ kan fɛɛn minw bɛɛ kama i b’a fɛ k’i ka laɲinita dafa. To k’o lisi filɛ tuma o tuma. Ka fara o kan, mɔgɔ minw bena i jija i k’i ka laɲinita dafa, to ka wagati kɛ n’olu ye (Talenw 13:20). Tiɲɛn fɔ ka di, wagati dɔw la, a nege t’an na k’an ka laɲinita dafa. Yala o kɔrɔ ko an tɛ se k’a dafa wa? Ayi. Hali n’a nege t’an na k’an ka laɲinita dafa, an bele be se k’an jija o la. Tiɲɛn lo ko o tɛ kɔlɔkɔlɔko ye. Nka n’i ye i jija k’i ka laɲinita dafa, o bena i ninsɔn diya. w23.05 27-28 § 5-8

N’an b’a lɔn ko an ka jurumuw nɔfɛkow ye an ka kunkanbaara lo ye, o bena an lasun k’an ka jurumuw kofɔ, k’a ɲini k’an ka filiw lalaga ani k’an jija an kana o kɛ tugun. N’an b’o koow kɛ, o bena an dɛmɛ an ka to ka boli ɲɛnamaya sira kan. N’i ye desizɔn jugu dɔ ta, i be se ka mun lo kɛ do? Kana i ka wagati tiɲɛ ani k’i yɛrɛ sɛgɛn gwansan k’a ɲini ka joo di i yɛrɛ ma wala ka i yɛrɛ ani tɔɔw jalaki. Sɔn i ka filiw ma ani i be se ka min kɛ sisan, i jija o la. N’i dusukun b’i kɛlɛla i ka fili dɔ kosɔn, i majigi k’a kofɔ Jehova ye delili la ani a ɲini a fɛ a ka yafa i ma (Zab. 25:11; 51:5, 6). I donna minw gasi la, yafa deli u fɛ. N’a sɔrɔ i mako bena kɛ diinan mɔgɔkɔrɔw ka dɛmɛ na fana (Zaki 5:14, 15). Kalan sɔrɔ i ka filiw la ani i jija i kana u kɛ tugun. N’i y’o kɛ, la a la ko Jehova bena makari i la ani i mako be dɛmɛ min na, a bena o lase i ma.—Zab. 103:8-13. w23.08 28-29 § 8-9

Yoyada ye nɔɔ ɲuman to masacɛ Zowasi kan. O kama masacɛ Zowasi kanbele tuma na, a tun b’a fɛ k’a koo diya Jehova ye. Nka Yoyada sanin kɔ, Zowasi ye mɛnni kɛ kuntigiw fɛ minw murutira Jehova ma (2 Til. Kib. 24:4, 17, 18). O koo ye Jehova dusu kasi kosɔbɛ. O bɛɛ n’a ta, a tora ka “kiraw ci jama fɛ janko u ka kɔsegi ale ma, . . . nga u ma mɛnni kɛ.” U yɛrɛ ma mɛnni kɛ Yoyada dencɛ Zakari fɛ. Zakari tun ye Jehova ka kira ani sarakalasebaga ye. Masacɛ Zowasi balimacɛ tun lo fana. Masacɛ Zowasi y’a kɛ u ye Zakari faga (2 Til. Kib. 22:11; 24:19-22). Zowasi ma siran Jehova ɲɛ. Jehova tun y’a fɔ ko “mɔgɔ min b’ale dɔgɔya, ale fana b’o tigi dɔgɔya.” (1 Sam. 2:30). Kɔfɛ, Sirikaw ka kɛlɛbolo dennin dɔ ye see sɔrɔ Zowasi ka “kɛlɛden caaman” kan ani u ye Zowasi mandimi kosɔbɛ (2 Til. Kib. 24:24, 25). Zowasi ka baaradenw y’a faga sabu a tun ye Zakari faga. w23.06 18-19 § 16-17

Ciden Pol ye wagati dɔ kɛ Efɛzi dugu la walisa ka mɔgɔw waaju ani k’u kalan kibaro diiman na (Kɛw. 19:1, 8-10; 20:20, 21). A tun b’a balimaw kanu kosɔbɛ ani a tun b’a fɛ k’u dɛmɛ u ka to kantigiya la Jehova ye. Sanni Efɛzikaw ka kɛ kerecɛnw ye, u tun ye ngalon diinanw ni jinamoriyakow ka jɔɔnw ye. U tun be kakalayakow kɛ ani u tun tɛ maloya u ka kɛwale juguw kosɔn. U tun ka teli ka kuma nɔgɔninw fɔ u ka ɲɛnagwɛkow n’u ka diinan fɛtiw la (Efɛz. 5:3). “Maloya yɔrɔ [tun] ka jan” Efɛzika caaman na, o kɔrɔ, “u tun tɛ malo fewu!” (Efɛz. 4:17-19). Sanni u ka Jehova ka sariyaw lɔn ɲuman ni juguman koo la, u dusukun tun tɛ u kɛlɛ. O lo kama, Pol ko “u be dibi la, Ala be hɛrɛ min kɛ, u te o lɔn.” Nka, Efɛzika dɔw ma to dibi la. w24.03 20 § 2; 21 § 4-6

Zedeyɔn tun ye kititigɛla ye minkɛ, baara gwɛlɛ tun b’a fɛ ka kɛ. Kɛlɛ loon sufɛ, Madiyankaw bolitɔ, Zedeyɔn tugura u nɔfɛ ka bɔ Zizireyɛli kɔkɛnɛ na fɔɔ Zurudɛn baji yɔrɔ la (Kirit. 7:22). Yala Zedeyɔn lɔra yen wa? Ayi! Hali ni ale n’a ka kɛlɛden 300 tun sɛgɛnnin lo, u ye Zurudɛn baji tigɛ ani u tora k’u juguw nɔgwɛn. A laban, u y’u sɔrɔ ani ka see sɔrɔ u kan (Kirit. 8:4-12). Zedeyɔn tun lanin b’a la ko Jehova bena ale barika bonya ani Jehova y’o lo kɛ (Kirit. 6:14, 34). Loon dɔ, Madiyankaw ka masacɛ fila tun be bolila ɲɔgɔmɛw kan ani Zedeyɔn n’a ka kɛlɛdenw tugura u kɔ seen na (Kirit. 8:12, 21). Nka Ala ka dɛmɛ barika la, Zedeyɔn n’a ka kɛlɛdenw sera k’u minɛ ani k’u faga. Diinan mɔgɔkɔrɔw fana be se k’u jigi la Jehova kan, ale min “te dɛsɛ, a te sɛgɛn.” N’u mako be fanga la, a bena o di u ma.—Ezayi 40:28, 29. w23.06 6-7 § 14, 16

An hakili siginin be se ka to an ka gwɛlɛyaw mana kɛ min o min ye. O la, i jigi la Jehova kan. An k’a filɛ Baraki ye see sɔrɔ cogo min na sabu a tugura Jehova ka cikanw kɔ. Hali k’a sɔrɔ nigɛkunbɛnnan ni tama si tun tɛ sɔrɔ Israɛl jamana bɛɛ la, Jehova ko Baraki ka wuli Sizera n’a ka kɛlɛbolo kama. Kɛlɛkɛminan barikamanw tun b’o kɛlɛbolo fɛ (Kirit. 5:8). Kiramuso Debora ko Baraki ka jigi ka taga Sizera n’a ka kɛlɛkɛwotoro 900 kunbɛn kɔkɛnɛ na. Hali ni kɛlɛ tun ka nɔgɔ wotorotigiw fɛ kɔkɛnɛ na, Baraki ye mɛnni kɛ Debora fɛ. Baraki ka kɛlɛbolo jigitɔ ka bɔ Tabɔri kulu kan, Jehova y’a kɛ sanjiba benna. Sizera ka kɛlɛkɛwotorow tora pɔtɔpɔtɔ kɔnɔ ani Jehova y’a kɛ Baraki ye see sɔrɔ (Kirit. 4:1-7, 10, 13-16). N’an fana b’an jigi la Jehova kan ani n’an b’a ka lasigidenw ka cikanw labato, Jehova bena a kɛ an be see sɔrɔ. w23.07 19 § 17-18

An ka kisili tɛ ɲɛ muɲuli kɔ. An ka ɲi ka muɲu ka Ala makɔnɔ a k’a ka layiduw dafa i ko a sagokɛla kantigiw y’a kɛ cogo min na galen (Eburuw 6:11, 12). Bibulu b’an ka koow suman ni sɛnɛkɛla ta ye (Zaki 5:7, 8). Sɛnɛkɛla be baara gwɛlɛw kɛ: a be danni kɛ ani k’a ka dannifɛnw sɔn jii la. Nka a t’a lɔn wagati tigitigi min na u bena falen ka bonya. O la, a ka ɲi ka muɲu ka kɔnɔni kɛ ani ka la a la ko sumantigɛ wagati bena se. O cogo kelen na, an bolo degunnin lo Alakow la hali n’an tɛ an “ka Matigi nalon lɔn.” (Mat. 24:42). An be muɲu ka kɔnɔni kɛ ani an lanin lo a la ko Jehova ka wagati latigɛnin na, a bena a ka layiduw bɛɛ dafa. N’an kɔrɔtɔra, an bena sɛgɛn kɔnɔni na ani an bena a daminɛ ka tiɲɛn sira bila dɔɔni dɔɔni. N’a sɔrɔ an bena a ɲini fana ka boli boli bololafɛn dɔw nɔfɛ minw be se k’an wasa sisan yɛrɛ. Nka n’an muɲuna, an bena se ka koow sɔminɛ fɔɔ ka taga se u laban na ani ka kisi.—Mise 7:7. w23.08 22 § 7

N’an ye Daniyɛli 2:41-43 ka kiraya kuma suma ni kiraya kuma wɛrɛw ye Daniyɛli ani Yirali ka kitabuw kɔnɔ, an b’a faamu ko o jaa sentigɛ ye Angletɛri ni Ameriki ka jɛnɲɔgɔnya lo tagamasiɲɛ ye. Olu lo ye duniɲa ka fangatigiya ye bi. Daniyɛli ko “fangayɔrɔ ni dɛsɛyɔrɔ” b’o fangatigiya la. Mun na dɛsɛyɔrɔ b’a la? Sabu setigiya min b’a ye ka koow kɛ ni fanga ye i ko nigɛ, jamanaden minw ye bɔgɔ tagamasiɲɛ ye, olu b’a bali k’o kɛ. Jaa min yera siko la, Daniyɛli ye min fɔ o koo la, o b’an dɛmɛ ka tiɲɛnkalan jɔnjɔn dɔw faamu. A fɔlɔ, Angletɛri ni Ameriki ka fangatigiya y’a ka setigiya yira cogo dɔw la. Misali la, ale lo kɛra a jɛnɲɔgɔnw ka see sɔrɔli sababu ye kɛlɛba fɔlɔ ni filanan na. Nka, bɛnbaliyako minw b’o fangatigiya ka jamanadenw cɛ, o b’a barika dɔgɔya ani o bena to k’a barika dɔgɔya ka taga le. A filanan, tuma min na Ala ka Masaya bena adamadenw ka gofɛrɛnɛman tɔɔw bɛɛ halaki, Angletɛri ni Ameriki ka fangatigiya lo bena kɛ yen sabu ale lo ye duniɲa ka fangatigiya laban ye. w23.08 10-11 § 12-13

Gwɛlɛyaw ni tɔɔrɔ minw tun be Dawuda kan, tuma dɔw la u tun b’a hakili ɲagami (Zab. 18:5, 6). Nka Jehova tun be a kanu ani k’a janto a la minkɛ, o tun b’a barika lakuraya. Jehova tun b’a kɛ a tericɛ sɛgɛnnin be “lafiɲɛ binkɛnɛ yɔrɔ la” ani a tun be taga n’a ye “jida la ɲasuma yɔrɔ la.” O tun b’a to Dawuda be fanga kura sɔrɔ ani ka to ka Jehova sago kɛ ninsɔndiya la (Zab. 18:29-33; 23:2). O cogo kelen na bi, “Matigi ka makariba kosɔn, an ma halaki ka ban” gwɛlɛyaw kosɔn (Dus. 3:22; Kɔlɔs. 1:11). Tuma caaman na, Dawuda niin tun be farati la sabu a juguw tun ka ca ani u tun ka fari. Nka Jehova ka kanuya kosɔn, a tun b’a ye ko a latanganin lo. A tun b’a ye fana ko Jehova be n’ale ye tuma bɛɛ ani o tun b’a hakili sigi. O la, a y’a la dɔnkili la ko: “[Jehova] ye ne kisi n ka siranyakow bɛɛ ma.” (Zab. 34:5). Tiɲɛn lo ko Dawuda tun be siran kosɔbɛ tuma dɔw la. Nka a ye see sɔrɔ o kan sabu a tun b’a lɔn ko Jehova b’ale kanu. w24.01 30 § 15-17

Zowasi ye desizɔn juguw ta, kalan sɔrɔ o la. Sarakalasebagaw kuntigiba Yoyada sanin kɔ, Zowasi y’a daminɛ ka jɛnɲɔgɔnya kɛ ni mɔgɔ juguw ye (2 Til. Kib. 24:17, 18). A ye mɛnni kɛ Zuda kuntigiw fɛ, olu minw tun tɛ Jehova kanu. Siga t’a la, i sɔnnin b’a ma ko Zowasi tun man kan ka tugu o mɔgɔ juguw kɔ. Nka a sɔnna u ka ladili juguw ma. Ani tuma min na a balimacɛ Zakari y’a ladi, a y’a kɛ u y’a faga (2 Til. Kib. 24:20, 21; Mat. 23:35). O ye desizɔn jugu yɛrɛ lo ye! Zowasi y’a ka ɲɛnamaya daminɛ ka ɲɛ. Nka a fɔ man di, kɔfɛ a murutira Jehova ma ani a kɛra mɔgɔfagala ye. A laban, a ka baaradenw y’a faga (2 Til. Kib. 24:22-25). Tiɲɛn na, n’a tun tora ka mɛnni kɛ Jehova n’a kanubagaw fɛ, a ka ɲɛnamaya tun bena laban cogo wɛrɛ la. w23.09 9 § 6

Yezu tun b’a lɔn ko ciden Piyɛri be se ka to kantigiya la. O lo kama, a y’a fɔ Piyɛri ye ko: “Kana siran.” Yezu y’a yira ko a lanin lo Piyɛri la minkɛ, o ye nɔɔ to a kan a ka ɲɛnamaya kuru bɛɛ la. Kɔfɛ, Piyɛri n’a balimacɛ Andere ye u ka jɛgɛminɛ baara to yen ani ka kɛ Yezu ka kalandenw ye kudayi. O la, Jehova ye u duga cogo caaman na (Mariki 1:16-18). Piyɛri kɛra Yezu ka kalanden ye minkɛ, a ye kabako caaman ye. A ye Yezu ye a be banabagatɔw kɛnɛyara, ka jinaw gwɛn ka bɔ mɔgɔw la ani hali ka suuw yɛrɛ kunu (Mat. 8:14-17; Mariki 5:37, 41, 42). Tuma min na Yezu cogoya yɛlɛmana k’a yira nɔɔrɔ min bena kɛ a kan a ka Masaya tuma na, Piyɛri y’o ye fana ani o ye nɔɔba to a kan (Mariki 9:1-8; 2 Piyɛri 1:16-18). Ni Piyɛri tun ma kɛ Yezu ka kalanden ye, a tun tɛna o koow ye abada! Siga t’a la, a ninsɔn diyara kosɔbɛ sabu a ye see sɔrɔ a ka miiriya juguw kan ani a ye duga caaman sɔrɔ! w23.09 21 § 4-5

Ciden Piyɛri ka bataki fɔlɔ kɔnɔ, a ko an ka “ɲɔgɔn kanu kosɔbɛ.” O kanuya sababu la, “hakɛ caaman be yafa,” damanin dɔrɔn tɛ (1 Piyɛri 4:8). Yezu tun ye Piyɛri dɛmɛ ka min faamu yafali koo la a saan caaman ye nin ye, n’a sɔrɔ Piyɛri hakili jigira o la. O wagati la, a ko ale bena yafa a balima ma “fɔɔ ka taga se siɲɛ wolonwula.” N’a sɔrɔ a tun b’a miiri ko ale ye mɔgɔ ɲuman ye yɛrɛ le! Nka, Yezu y’a fɔ a ye ko a ka ɲi ka yafa “siɲɛ wolonwula sigiyɔrɔman bi wolonwula,” o kɔrɔ, a man ɲi ka daan sigi a ka yafali la. O kuma ɲɛsinna an fana ma bi (Mat. 18:21). N’a gwɛlɛyara i ma k’o ladili sira tagama koo dɔ la, kana i fari faga! An bɛɛ ye Jehova sagokɛla dafabaliw ye minkɛ, tuma dɔw la a man nɔgɔ an ma ka yafa. Min kɔrɔtanin lo sisan, o ye k’i seko bɛɛ kɛ ka yafa i balimaw ma ani ka hɛɛrɛ kɛ n’u ye. w23.09 29 § 12

Ka Zonasi to jɛgɛba kɔnɔ, a nimisara ani a tun lanin b’a la ko Jehova bena a ka delili lamɛn ani k’a dɛmɛ. Jehova y’a kisi ani kɔfɛ, a tun labɛnnin lo ka Jehova ka cii dafa (Zonasi 2:11–3:4). Kɔrɔbɔli dɔ tuma na, yala i be hami kojugu fɔɔ a ka gwɛlɛ i ma k’i dusukunnakow fɔ delili la wa? Wala i barika be dɔgɔya fɔɔ i tɛ se ka kelenna kalan kɛ wa? A to i hakili la ko min b’i kan, Jehova b’o faamu koɲuman. O la, hali n’i ye delili surun kɛ, i be se ka la a la ko i mako be min na, a bena o lo di i ma tigitigi (Efɛz. 3:20). N’a ka gwɛlɛ i ma ka kalan ni sɛgɛsɛgɛri kɛ sabu i man kɛnɛ, i sɛgɛnnin lo wala i hakili siginin tɛ, i be se ka Bibulu wala an ka gafew kalan lamɛn. N’i ye an ka dɔnkili dɔ lamɛn wala ka videwo dɔ filɛ jw.org kan, o fana be se k’i dɛmɛ. Jehova bena i barika bonya, n’i be to k’a deli ani k’a kɔrɔsi a be tɛmɛ Bibulu ni fɛɛn wɛrɛw fɛ cogo min k’o deliliw jaabi. w23.10 13 § 6; 14 § 9

Batosoba min nana lɔ kɔfɛ Zeruzalɛmu, o ni fanibugu kɔnɔna tun bɔnin be ɲɔgɔn ma. Boon fila lo tun b’u kɔnɔ: “Yɔrɔ Senuman” ani “Yɔrɔ Senumanw ka Senuman.” Yɔrɔ filanan daan tigɛnin tun be ni cɛtigɛfani ye (Eburuw 9:2-5; Ɛkiz. 26:31-33). Fɛɛn nunu lo tun be sɔrɔ Yɔrɔ Senuman kɔnɔ: fitinɛ sanulaman, wusulan jɛniyɔrɔ ani buru tun be bila tabali min kan. Tulu tun ‘mɔnna . . . minw na k’u don sarakalasebaara la,’ olu dɔrɔn lo tun be don Yɔrɔ Senuman kɔnɔ k’u ka baara kɛ (Nɔnb. 3:3, 7, 10). Layidu tagamasiɲɛ kɛsu sanulaman min tun b’a yira ko Jehova be ni Israɛldenw ye, o tun be Yɔrɔ Senumanw ka Senuman kɔnɔ (Ɛkiz. 25:21, 22). Sarakalasebagaw kuntigi dɔrɔn lo tun be se ka tɛmɛ cɛtigɛfani kɔfɛ ka don Yɔrɔ Senumanw ka Senuman kɔnɔ. A tun be o kɛ siɲɛ kelen saan kɔnɔ hakɛ yafalon na (Lev. 16:2, 17). A tun be don ni bɛgɛnw joli ye walisa k’a yɛrɛ ani Israɛlden tɔɔw ka hakɛ yafa deli. Kɔfɛ, Jehova y’a yira ka gwɛ fanibugu kɔnɔfɛnw kɔrɔ tigitigi ye min ye.—Eburuw 9:6, 7. w23.10 27 § 12

A fɔra Ala ka Kuma na siɲɛ caaman na ko an ka “ɲɔgɔn kanu.” (Zan 15:12; Ɔrɔm. 13:8; 1 Tes. 4:9; 1 Piyɛri 1:22; 1 Zan 4:11). Nka, kanuya ye dusukunnako lo ye mɔgɔ tɛ se ka min ye. O la, an be se k’an ka kanuya yira kɛnɛ kan cogo di? An be se k’o kɛ an ka kumaw n’an ka kɛwalew fɛ. An be se k’a yira an balimaw na cogo caaman na ko an b’u kanu. Misali la, a fɔra ko: “Aw ka kɛ tiɲɛfɔbagaw ye aw ni ɲɔgɔn cɛ.” (Zak. 8:16). “Aw ka . . . to hɛrɛ la aw ni ɲɔgɔ cɛ.” (Mariki 9:50). “Aw ka ɲɔgɔn dan ɲɔgɔn bonyali la.” (Ɔrɔm. 12:10, Bible senuma). “Aw ka ɲɔgɔn minɛ kosɔbɛ.” (Ɔrɔm. 15:7). “Aw ka yafa ɲɔgɔn ma tuma bɛɛ.” (Kɔlɔs. 3:13). “Aw ka ɲɔgɔn doni ta.” (Gal. 6:2). “Aw ka to ka ɲɔgɔn jigi tugu.” (1 Tes. 4:18). Aw ka to “ka ɲɔgɔn dɛmɛ.” (1 Tes. 5:11). Aw ka “Ala daali ɲɔgɔn ye.”—Zaki 5:16. w23.11 9 § 7-8

Loon o loon, walisa ka desizɔn dɔw ta, fɔɔ an ka kɛ ni limaniya barikaman ye. Misali la, an be desizɔnw ta ka ɲɛsin koo nunu ma: an jɛnɲɔgɔnw, ɲɛnagwɛkow, kalanko, furu, denmisɛnw ani baloɲini baara. A ka ɲi an k’an yɛrɛ ɲininga ko: “Yala n’ ka desizɔnw b’a yira ko n’ lanin b’a la ko duniɲa nin tɛ mɛɛnta ye ani ko yanni dɔɔni Ala bena a ka duniɲa kura sigi wa? Wala n’ be koow kɛ i ko mɔgɔ minw b’a miiri ko saya ye koo bɛɛ laban ye wa?” (Mat. 6:19, 20; Luka 12:16-21). Duniɲa kura bena sigi yanni dɔɔni. N’an b’an ka limaniya barika bonya o koo la, an bena desizɔn ɲumanw ta. Kɔrɔbɔli dɔw b’an sɔrɔ fana ani an mako be limaniya barikaman na walisa k’u muɲu. N’a sɔrɔ an juguw b’an kɛlɛla wala bana jugu dɔ be an na. A be se ka kɛ fana ko koo wɛrɛ lo b’an kan min be se k’a to an fari be faga. A daminɛ na, n’a sɔrɔ an b’a jati ko an be se k’o muɲu. Nka tuma caaman na, o kɔrɔbɔliw ɲɔgɔn be mɛɛn. O la, an mako be limaniya barikaman na walisa k’u muɲu ani ka Jehova sago kɛ ni ninsɔndiya ye.—1 Piyɛri 1:6, 7. w23.04 27 § 4-5

Jehova b’a fɛ an ka koow kɛ ka kɛɲɛ n’an ka deliliw ye. Misali la, balimacɛ dɔ be se ka Jehova deli walisa ka sira sɔrɔ a ka patɔrɔn fɛ ka taga lajɛnba dɔ la. Jehova be se k’a jaabi cogo di? A be se ka jagwɛlɛya di a ma walisa a ka kuma a ka patɔrɔn fɛ. Nka balimacɛ bele ka ɲi ka taga kuma a ka patɔrɔn fɛ. N’a sɔrɔ a ka ɲi ka kuma a fɛ siɲɛ caaman yɛrɛ. A be se k’a fɔ a ka patɔrɔn ye ko ale be se ka baara kɛ loon wɛrɛ la lajɛnba loon nɔɔ na. Wala a be se ka kɔnze deli ani k’a fɔ ko hali ni patɔrɔn tɛna ale sara o loon na, basi t’o la. Jehova b’a fɛ an ka to ka an ka haminankow fɔ ale ye delili la siɲɛ caaman na. Yezu ka kumaw b’an dɛmɛ k’a faamu ko Jehova tɛ sin k’an ka delili dɔw jaabi (Luka 11:9). O la, kana i fari faga! To ka delili kɛ siɲɛ caaman n’i dusu bɛɛ ye (Luka 18:1-7). N’an b’o kɛ, an b’a yira a la ko o koo kɔrɔtanin lo an fɛ. An b’a yira fana ko an lanin b’a la ko a be se k’an dɛmɛ. w23.11 22 § 10-11

Jehova y’a daa di a tericɛ Ibrayima ma ko dugukolo kan siyaw bɛɛ bena duga sɔrɔ a kɔmɔgɔ barika la (Zɛnɛzi 15:5; 22:18). Ibrayima tun limaniyanin lo kosɔbɛ Ala la minkɛ, a tun lanin b’a la ko Ala ka layidu bena dafa, siga t’o la. Nka tuma min na Ibrayima tun be ni saan 100 ye ani a muso tun be ni saan 90 ye, deen bele tun tɛ o furuɲɔgɔn kantigiw fɛ (Zɛnɛzi 21:1-7). O bɛɛ n’a ta, Bibulu b’a fɔ ko: “Mɔgɔ tun te se k’a jigi la fɛɛn min kan, [Ibrayima] y’a jigi la o kan. O la, a kɛra siya caaman faa ye, ka kɛɲɛ ni Ala ka fɔta ye.” (Ɔrɔm. 4:18). An b’a lɔn ko Ibrayima jigi tun be min kan, o dafara. A kɛra Isiyaka faa ye, a jigi tun b’a la ka deen min sɔrɔ kabi wagatijan. Mun na Ibrayima tun lanin b’a la ko Jehova bena a ka layidu dafa? Ibrayima tun be jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛra ni Ala ye minkɛ, “a lanin tun b’a la kosɔbɛ ko Ala y’a daa di koo min na,” o bena dafa (Ɔrɔm. 4:21). Ibrayima koo diyara Jehova ye ani a y’a jati mɔgɔ tilennin ye a ka limaniya kosɔn.—Zaki 2:23. w23.12 8 § 1-2

Balima kanbele min ye lannamɔgɔ ye, u mana baara o baara kalifa a ma, a b’a sɔbɛ don k’o kɛ. Miiri Yezu ka ɲɛyirali dafanin koo la. A tun tɛ tulon kɛ n’a ka kunkanbaaraw ye. Jehova ye kunkanbaara minw kalifa a ma, a y’u bɛɛ dafa hali n’o tun man nɔgɔ a ma. A tun be mɔgɔw kanu sanko a ka kalandenw. O kama, a sɔnna k’a niin di u kosɔn (Zan 13:1). Walisa ka Yezu ladegi, u mana baara o baara kalifa i ma, i jija kosɔbɛ k’o kɛ. N’i t’o baara kɛcogo lɔn, i yɛrɛ majigi ka dɛmɛ ɲini balima kolɔnbagaw fɛ. Kana a ɲini ka dɔɔni dɔrɔn kɛ o baara la, nka a kɛ ka dafa (Ɔrɔm. 12:11). I be baara o baara kɛ, o kɛ ‘i n’a fɔ Matigi ka baara lo, kan’a kɛ i n’a fɔ mɔgɔ ta lo.’ (Kɔlɔs. 3:23). Kana ɲinɛ ko i tɛ mɔgɔ dafanin ye. O la, i seko daan lɔn ani sɔn i ka filiw ma.—Talenw 11:2. w23.12 26 § 8

Ka batize ka kɛ Jehova ka denbayamɔgɔ dɔ ye, o be mɔgɔ ninsɔn diya yɛrɛ le! Nɛɛma lo an fɛ ka jɛnɲɔgɔnya teriman kɛ ni Jehova ye. Zaburu sɛbɛbaga Dawuda ye min fɔ, an b’o lo miiri fana. A ko: “Ala, e mana sɔn min ma, ko a ka to e ka soo kɔnɔ, o tigi dagamunin [wala ninsɔndiyanin] lo.” (Zab. 65:5). Jehova tɛ sɔn mɔgɔ sugu bɛɛ la a ka denbaya kɔnɔ. Minw b’a fɛ ka teriya kɛ n’a ye, a be sɔn olu lo la (Zaki 4:8). N’i ye i yɛrɛkun di Jehova ma ani ka batize, la a la k’o kɔ, a bena a kɛ a ‘ka hɛrɛ ka jigi i kan kosɔbɛ.’ (Mal. 3:10; Zer. 17:8). Batɛmu ye koow daminɛ dɔrɔn lo ye. I bena a ɲini k’i seko bɛɛ kɛ walisa k’i ka yɛrɛkundili layidu dafa kɔrɔbɔliw bɛɛ n’a ta (Waaj. 5:3, 4). Komi i kɛra Yezu ka kalanden dɔ ye, i bena i seko bɛɛ kɛ fana k’a ladegi ani k’a ka cikanw labato.—Mat. 28:19, 20; 1 Piyɛri 2:21. w24.03 8 § 1-3

N’a man di ele n’i furuɲɔgɔn ye ka wagati kɛ ɲɔgɔn fɛ do? N’o lo, aw be se ka mun lo kɛ do? Miiri tasuma koo la. A tɛ sin ka mana fanga la. An ka ɲi ka to ka lɔgɔbabaw don a kɔrɔ dɔɔni dɔɔni. O cogo kelen na, aw be se k’a daminɛ ka wagati kunkurunin kɛ ɲɔgɔn fɛ loon o loon. Aw ye koo dɔ kɛ min ka di aw fila bɛɛ ye (Zaki 3:18). N’aw b’a daminɛ dɔɔni dɔɔni ten, aw ka kanuya barika bena to ka bonya. Furu kɔnɔ, a kɔrɔtanin lo kosɔbɛ cɛɛ n’a muso ka ɲɔgɔn bonya. Bonya be i ko fɔɲɔ, o min b’a to tasuma be mana ka ɲɛ. Ni fɔɲɔ tɛ yen, tasuma be faga joona. O cogo kelen na, ni bonya tɛ yen furu kɔnɔ, furuɲɔgɔnw bena a ye ko u ka kanuya barika be dɔgɔyara joona joona. Nka, ni cɛɛ n’a muso b’u jija kosɔbɛ ka ɲɔgɔn bonya, u ka kanuya barika bena to ka bonya le. N’a sɔrɔ ele b’a miiri ko i be bonya la i furuɲɔgɔn kan. Nka, yala i furuɲɔgɔn b’a jati ko i b’a bonya wa? w23.05 22 § 9; 24 § 14-15

Bibulu kɔnɔ, Ala sagokɛla kantigi dɔw y’a lakali ko tuma dɔw la, u hakili tun ɲagaminin lo ani u tun be yɛrɛyɛrɛla u juguw wala gwɛlɛya wɛrɛw kosɔn (Zab. 18:5; 55:2, 6). O cogo kelen na, n’a sɔrɔ an somɔgɔw wala faamanw b’an kɛlɛla. A be se ka kɛ fana ko u b’an kɛlɛla lakɔliso wala baarakɛyɔrɔ la. N’a sɔrɔ an sirannin lo ko an bena sa sabu an man kɛnɛ. A be se ka kɛ an ɲɛɛ na ko an be i ko denfitinin dɔ min tɛ se ka foyi kɛ. Jehova b’an dɛmɛ cogo di o wagatiw ɲɔgɔn na? A b’an dusu saalo ani k’an hakili sigi. O la, wagati kɛ ni Jehova ye tuma o tuma i kɛtɔ k’a deli ani k’a ka Kuma kalan (Zab. 77:2, 13-15). O la n’i niin degunnin lo, i bena koo fɔlɔ min kɛ o ye k’i sankolola Faa deli. I ka siranyakow n’i ka haminankow fɔ Jehova ye. A to a ka kuma i fɛ ani k’i dusu saalo a ka Kuma sababu la.—Zab. 119:28. w24.01 24-25 § 14-16

A kɔrɔtanin lo kosɔbɛ i k’a ɲini n’i dusu bɛɛ ye k’i ka laɲinitaw dafa Alako ta fan fɛ. N’i b’a fɛ sɔbɛ la k’i ka laɲinitaw dafa, i bena jijalibaw kɛ o kama. Ani n’an b’a fɛ n’an dusu bɛɛ ye k’an ka laɲinitaw dafa, an ka teli ka se k’u dafa. O la, i be se ka mun lo kɛ walisa a nege ka kɛ i la k’i ka laɲinitaw dafa? Jehova deli a k’o nege don i la. Hakili senu barika la, Jehova be se k’a to a nege be kɛ i la k’i ka laɲinita dafa. Tuma dɔw la, an be laɲinita dɔ latigɛ sabu an b’a lɔn ko an ka ɲi k’o lo kɛ ani o ye koo ɲuman ye. Nka, n’a sɔrɔ a nege t’an na ten k’o dafa. Jehova ye min kɛ i ye, miiri o la (Zab. 143:5). Ciden Pol tora ka miiri Jehova ka ɲumanya la ale fan fɛ ani o y’a lasun ka baaraba kɛ a ye (1 Kor. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14). Jehova ye min kɛ i ye n’ele fana tora ka miiri o la, a nege bena kɛ i la kosɔbɛ k’i ka laɲinita dafa.—Zab. 116:12. w23.05 27 § 3-5

N’an b’an sankolola Faa tɔgɔ tando, o ka di a ye (Zab. 119:108). Adamaden dafabaliw mako be tandoli la tuma o tuma walisa u hakili ka sigi. Nka yala tandoli ka di kojugu sebagayabɛɛtigi Ala ye i ko adamaden dafabaliw wa? Ayi. N’an be an sankolola Faa tando, an be ngalon kuma dɔ bɔ kɛnɛ kan min ɲɛsinna an yɛrɛ ma. Sutana ko adamaden si tɛna Ala tɔgɔ lafasa kantigiya la. Ale fɛ, an si tɛ kantigi ye. A ko an bɛɛ bena an kɔɔ di Ala ma n’an y’a ye ko o lo b’an nafa (Zɔbu 1:9-11; 2:4). Nka, cɛɛ kantigi Zɔbu y’a yira ko Sutana ye ngalontigɛla lo ye. Ele do? Nɛɛma dira an kelen kelen bɛɛ ma ka an sankolola Faa tɔgɔ lafasa kantigiya la ani k’a ninsɔn diya an kɛtɔ k’a sago kɛ n’an dusu bɛɛ ye (Talenw 27:11). O ye kunkɔrɔta yɛrɛ lo ye an fɛ! w24.02 8-9 § 3-5

Musa ni Zozuwe ka wagati kɔ, Jehova tɛmɛna kititigɛla dɔw fɛ k’a ka jama ɲɛminɛ. O kɔ masacɛw ka wagati la, a tɛmɛna kiraw fɛ k’a sagokɛlaw ɲɛminɛ. Masacɛ kantigiw tun be tugu kiraw ka ladiliw kɔ. Misali la, tuma min na kira Natan ye masacɛ Dawuda kolo, a y’a majigi ka sɔn o ma (2 Sam. 12:7, 13; 1 Til. Kib. 17:3, 4). Masacɛ Zozafati sɔnna kira Yaaziyɛli ka cikanw ma ani a ye Zuda mara mɔgɔw jija ko: “Aw ka la [Ala] ka kiraw ka kuma na.” (2 Til. Kib. 20:14, 15). Tuma min na masacɛ Ezekiyasi dusu tun kasinin lo, a ye dɛmɛ ɲini kira Ezayi fɛ (Ezayi 37:1-6). Masacɛ o masacɛ tun mana sɔn Jehova ka ɲɛminɛli ma, a tun b’a duga ani k’a ka jama latanga (2 Til. Kib. 20:29, 30; 32:22). A tun gwɛnin lo ko Jehova tun be tɛmɛna a ka kiraw fɛ k’a sagokɛlaw ɲɛminɛ. w24.02 21 § 8

Sutana b’a fɛ an ka jɛn ni mɔgɔw ye minw b’a to a be gwɛlɛya an ma ka Jehova ka sariyaw labato. An tɛ jɛnɲɔgɔnya kɛ ni mɔgɔw ye yɛrɛyɛrɛ la dɔrɔn, nka an b’o kɛ rezo sosiyow kan fana. Duniɲa kɔnɔ, mɔgɔw b’a miiri ko kakalayakow daganin lo. An ka ɲi ka bondori kɛ k’an yɛrɛ tanga o miiriya ma sabu an b’a lɔn k’o ye koo jugu lo ye (Efɛz. 4:19, 20). A ka ɲi an k’an yɛrɛ ɲininga ko: “Yala n’ be n’ janto walisa n’ kana jɛnɲɔgɔnya kɛ ni mɔgɔ nunu ye ni waajibiko tɛ wa: n’ baarakɛɲɔgɔnw, lakɔli filankuruw wala mɔgɔ wɛrɛ minw tɛ Jehova ka sariya tilenninw labato? Yala n’ be n’ jaa gwɛlɛya ka Jehova ka sariyaw labato hali ni dɔw b’a miiri ko n’ ka koo ka gwɛlɛ kojugu wa?” Ka kɛɲɛ ni 2 Timote 2:20-22 ye, an ka ɲi ka kɔrɔsili kɛ fana n’an b’an teriw sugandira kafo kɔnɔ. An b’a to an hakili la ko dɔw tɛna an dɛmɛ ka to kantigiya la Jehova ye. w24.03 22-23 § 11-12

Yala i delila ka miiri k’a filɛ Jehova be cogo min na wa? Hali n’an tɛ se k’a ye, Bibulu b’a cogo lakali an ye cogo caaman na. A b’a fɔ ko Jehova “ye yeelen ani nigɛkunbɛnnan ye” ani ko “an ka Ala ye tasuma ye min be cɛnikɛ.” (Zab. 84:12; Eburuw 12:29). Kira Ezekiyɛli ye Jehova nɔɔrɔ ye yelifɛn dɔ la. A ko a be i n’a fɔ kabakuru bulaman, a be manamana i ko sanmuru ani zira min jɔsira ka nugu (Ezek. 1:26-28). Komi an tɛ se ka Jehova ye, a be se ka gwɛlɛya an ma ka la a la ko a b’an kanu. Koo minw ye dɔw sɔrɔ u ka ɲɛnamaya kɔnɔ, o be se k’a to u b’a miiri ko Jehova tɛ se k’u kanu abada. Jehova be an dusukunnakow faamu ani u be nɔɔ min to an kan. Walisa k’an dɛmɛ, a b’a fɔ an ye Bibulu kɔnɔ ko ale ye kanutigi Ala ye. Kumaden min be Jehova cogo lakali ka ɲɛ, o ye kanuya lo ye. Bibulu b’a fɔ ko: “N’i ko Ala, i ko kanuya le.” (1 Zan 4:8). Jehova b’a ka koow bɛɛ kɛ ni kanuya ye. A ka kanuya barika ka bon ani a be bɛɛ kanu, hali minw t’a kanu.—Mat. 5:44, 45. w24.01 26 § 1-3

Jehova ye Musa lo sugandi walisa a ka Israɛldenw ɲɛminɛ ka bɔ n’u ye Ezipiti. Walisa k’o yira u la ka gwɛ, a tun be tɛmɛ sankaba dɔ fɛ k’u ɲɛminɛ tilefɛ ani sufɛ, a tun b’u ɲɛminɛ ni tasuma ye (Ɛkiz. 13:21). Sankaba ye Musa ni Israɛldenw ɲɛminɛ ka taga n’u ye Kɔgɔji wulen daa la. Israɛldenw siranna kosɔbɛ tuma min na u y’a ye ko Ezipitikaw ka kɛlɛbolo be surunyana u la ani Kɔgɔji wulen be u ɲɛfɛ. Nka, Musa tun ma fili sira ma. Jehova lo tun y’a kɛ a nana n’u ye o yɔrɔ la (Ɛkiz. 14:2). O kɔ, a ye u kisi cogo kabakoman na (Ɛkiz. 14:26-28). Saan 40 minw tugura o kɔ, Jehova tora ka tɛmɛ sankaba fɛ ka Israɛldenw ɲɛminɛ kongokolon kɔnɔ ani Musa sɔnna o ma (Ɛkiz. 33:7, 9, 10). Jehova tun be to o sankaba kɔnɔ ka kuma Musa fɛ ani ale tun be Jehova ka cikanw lase jama ma. O la, Israɛldenw tun be se k’a ye ka gwɛ ko Jehova lo tun be tɛmɛna Musa fɛ k’u ɲɛminɛ. w24.02 21 § 4-5