Ibuot Itiaita

“Nso ke Jehovah Oyom Oto Fi?”

1, 2. Ntak emi ndifiọk nte Jehovah ekesede mbiara ido uwem ikọt esie eke eset ekemede ndisịn udọn̄ nnọ owo?

KERE ban̄a n̄kpọntịbe emi: Ekpri eyenan̄wan okop nte ẹkọn̄de usụn̄ ufọk mmọ ikọ ikọ, ndien idem enyek enye. Enye ekere ke idiọk owourua edi ndikpak isọn emi ubon mmimọ ẹkamade enye. Owo emi owowo ediwak owo ke ndikama idiọk udomon̄kpọ nnyam n̄kpọ nnyụn̄ nnọ mme owo ebuọt mbọ udori nte mîdotke. Enye ọnọ ikpọ owo ke obio ubọkedem mbak ẹdinọ enye ufen, man ẹkûnyụn̄ ẹdọn̄ utọn̄ ke eseme mbon oro enye owode. Etie eyenan̄wan oro nte ke idụhe owo oro ekemede ndinyan̄a mmimọ sia ete esie ama ọwọrọ ọkpọn̄ ufọk okodụn̄ ye ekpri n̄kaiferi. Ẹkeme ndinyam eyenan̄wan emi ye eka esie nsịn ke ufụn.

² Uwụtn̄kpọ emi edi kiet ke otu ndusụk edinam oro prọfet 12 oro ẹkebiomde ikpe. (Amos 5:12; 8:4-6; Micah 6:10-12; Zephaniah 3:3; Malachi 2:13-16; 3:5) Edieke afo okpokodude ini oro, nso ke akpakanam? Kpa ye oro se iketịbede ini oro ekedide n̄kpọ mfụhọ, afo emekeme ndibọ ndọn̄esịt nto eti usụn̄ oro Jehovah akanamde n̄kpọ ye ikọt esie ke eyo mme prọfet oro. Ke akpanikọ, afo omokụt ke Abasi ọsọn̄ọ etịn̄ aban̄a nti edu ye nti ido ke n̄wed 12 oro. Nsịnudọn̄ oro Abasi ọnọde ekeme ndinam fi ọdọdiọn̄ odu eti uwem, anam nti n̄kpọ, onyụn̄ otoro enye. Sia edide usen ikpe Jehovah enen̄ede ekpere, afo ndikpan̄ utọn̄ ke ọnọ-nsịnudọn̄ etop oro odude ke mme n̄wed oro ekeme ndinam ọfiọk se Abasi oyomde oto fi. Tọn̄ọ ke ndidụn̄ọde mme n̄kpọ oro ẹketịbede ke eyo Micah ke n̄kpọ nte isua 2,800 emi ẹkebede.

NSO KE JEHOVAH OYOM OTO FI?

3, 4. (a) Nso inem inem eben̄e odu ke n̄wed Micah? (b) Didie ke mbụme oro ẹbụpde ke Micah 6:8 otụk fi san̄asan̄a?

³ Ke ini okotde n̄wed Micah, ekeme nditie fi ke akpa ini oro nte ke enye edi udịm udịm ubiomikpe emi ẹtan̄ade ẹdori mme ọsọn̄ibuot nditọ Israel. Edi akpanikọ nte ke Jehovah ama okụt mbiara ido uwem ikọt esie oro ẹma ẹkeyak idem ẹnọ enye, esịnede mbon oro enye ọkọdọhọde nte “ẹsuade se ifọnde ẹnyụn̄ ẹmade se idiọkde.” (Micah 3:2; 6:12) Edi ke ẹsiode mme ubiomikpe oro ẹfep, n̄wed emi esịne kiet ke otu ata nti item Bible oro enen̄erede esịn udọn̄ onọ owo. Micah ọsọn̄ọ etịn̄ aban̄a Enye emi ọnọde mme idaha edinen ido onyụn̄ obụp mbụme emi anamde owo ekere n̄kpọ mi, ete: “Nso ke Jehovah oyom oto fi ke mîbọhọke ndinam se inende nnyụn̄ mma mfọnido nnyụn̄ nsụk idem nsan̄a ye Abasi fo?”—Micah 6:8.

⁴ Ndi omokụt nte Andibot nnyịn ekpede owo ubọk mi? Ẹti nnyịn ke ima ima usụn̄ ẹban̄a nti edu oro nnyịn ikemede ndinyene utu ke ndiyak idiọkido oro ọyọhọde kpukpru ebiet ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn nnyịn. Jehovah ọfiọk ke sia nnyịn idide mbon nsọn̄ọnda, ke imoyom ndinyene mme edu esie, ndien enye enyene mbuọtidem ke idem nnyịn. Nso ke afo ọkpọbọrọ edieke ẹkpebụpde fi san̄asan̄a ẹte: “Nso ke Jehovah oyom oto fi?” Ndi emekeme ndisiak mme ikpehe oro ndinen idaha oro Abasi enịmde ẹkpụhọrede uwem fo m̀mê ẹkpekpụhọrede uwem fo? Nte afo akade iso ndidu uwem ekekem ye mme idaha oro, itie ufan fo ye Abasi ye nte afo odude uwem ẹyenen̄ede ẹfọn. Nte ini oro ẹdinamde ofụri isọn̄ akabade edi Paradise enen̄erede ekpere, yak item emi etienede mi ọnọ fi nsịnudọn̄: “Ẹsuan n̄kpasịp ẹnọ idem mbufo ke edinen ido; ẹdọk ke ima-mfọnido. Ẹfụn̄ isọn̄ eke ọfọnde n̄kpọ ẹnọ idem mbufo, ke adan̄aemi ini osụk odude ndiyom Jehovah tutu enye edi editeme mbufo edinen ido.” (Hosea 10:12) Ẹyak nnyịn idahaemi ineme ndusụk akpan n̄kpọ ke eti item oro odude ke Micah 6:8.

‘SỤK IDEM’

5. Ntak emi ‘ndisụk idem’ nsan̄a ye Abasi edide akpan n̄kpọ?

⁵ N̄wọrọnda n̄kpọ kiet edi nte ke Micah ọdọhọ ke Jehovah oyom nnyịn ‘isụk idem isan̄a’ ye Enye. Ndisụk idem ekeme ndinọ nnyịn ufọn koro “ọniọn̄ odu ye mbon nsụkidem.” (Mme N̄ke 11:2) Ndisụk idem abuana ndifiọk mme mmeme oro idiọkn̄kpọ Adam anamde nnyịn inyene. Nnyịn ndinyịme ke ikadada idiọkn̄kpọ imana edi akpa ke otu akpan n̄kpọ oro ẹdin̄wamde nnyịn itre n̄koinnam idiọkn̄kpọ ekededi.—Rome 7:24, 25.

6. Didie ke nnyịn ikeme ndibọ ufọn edieke nsụkidem anamde nnyịn ifiọk mme utịp oro idiọkn̄kpọ esikamade?

⁶ Ntak emi nsụkidem ye nsụhọde esịt ẹnen̄erede ẹdi akpan n̄kpọ man ẹfep n̄koinnam idiọkn̄kpọ? Ntak edi nte ke owo nsụkidem ọfiọk odudu oro idiọkn̄kpọ enyenede. (Psalm 51:3) Hosea anam nnyịn ifiọk ke idiọkn̄kpọ esisan̄a ye etabi ndien ke enye esiwak ndida n̄kosụn̄ọ ke nsobo. Ke uwụtn̄kpọ, Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ke imọ iyanam ikọt imọ “ẹnam ibat” ke ntak ntụtutọn̄ mmọ. Ndi oro ọwọrọ ke mme ẹseri iseri anamidiọk oro ẹyebọhọ kpukpru utịp idiọkn̄kpọ mmọ? Ekeme ndidi mmọ ẹma ẹdori enyịn ke iyọbọhọ, sia idiọkn̄kpọ esiwakde ndikịm owo enyịn nnyụn̄ nsịn owo ke ufụn. Se idiọkde ikan edi ke idiọkn̄kpọ esinam mme anamidiọk oro ẹkpọn̄ Abasi, onyụn̄ ekeme ndida n̄kesịm ata idiọk idaha oro “mme edinam mmọ [mîyakke] mmọ ẹfiak ẹtiene Abasi mmọ.” N̄koinnam idiọkn̄kpọ ayanam anamidiọk okûkeme ndinam eti n̄kpọ, onyụn̄ anam enye akabade edi “anam-ibak.” Ke adianade do, idiọkn̄kpọ esinam uwem anamidiọk etie ukpọk ukpọk. Edi akpanikọ ke ekeme nditie nte ke enye okụt unen ke ndusụk ini, edi anamidiọk emi mîkabakede esịt ikemeke ndidori enyịn Abasi ndinen iso ye imọ.—Hosea 1:4; 4:11-13; 5:4; 6:8.

7. Didie ke mbon nsụkidem ẹsinam n̄kpọ ẹban̄a ndausụn̄ Jehovah?

⁷ Mbon nsụkidem ẹsinyịme n̄ko ke mmimọ imoyom ndausụn̄ Abasi man ifep ndiọi utịp oro idiọkn̄kpọ esikamade. Micah ama ebem iso etịn̄ ke eyenyene ini—oro edi, ke eyo nnyịn—emi ata ediwak owo ẹdinen̄erede ẹyom ‘ẹkpep mmimọ usụn̄ Jehovah,’ ẹdinyụn̄ ẹyomde ‘ndisan̄a ke mme afan̄usụn̄ esie.’ Utọ mbon nsụkidem oro ẹsiyom “ibet” ye “uyo Jehovah.” Anaedi esịt enem fi ndidu ke otu mbon oro ẹyomde ‘ndisan̄a ke enyịn̄ Jehovah’ ke ndinam se enye oyomde. Kpa ye oro, anaedi ọdọn̄ fi ndifiọk mme usụn̄ efen oro afo ekemede ndika iso ‘nsana ke ido uwem,’ ukem nte ọkọdọn̄de Micah. (Micah 4:1-5; 6:11) Afo ndisụk idem ndomo ndinam se Jehovah oyomde oto fi eyenen̄ede an̄wam fi.

DU ATA EDISANA UWEM

8. Nso ke afo okụt kaban̄a ido uwem mfịn ke ererimbot?

⁸ Sia Jehovah oyomde n̄kpọ ọfọn ye nnyịn ke n̄kan̄ eke spirit ye eke obụk, enye ọdọhọ nnyịn idu edisana uwem kpa ye oro esuene esuene uwem ọyọhọde ererimbot. (Malachi 2:15) Etop oro edemerede owo udọn̄ idan̄ ẹyọyọhọ kpukpru ebiet. Ediwak owo ẹkere ke idiọkke ndise mme ndise ye fim idan̄, ndikot mme n̄wed oro ẹban̄ade oburobụt usụn̄ unam idan̄, ndinyụn̄ n̄kpan̄ utọn̄ nnọ ndedehe ikọ ikwọ. Ke adianade do, enyene mme owo emi mîkponoke iban, ẹdade mmọ n̄kukụre nte n̄kpọ unam idan̄. Mîdịghe mme uyen emi ẹdude ke ufọkn̄wed ẹkeme ndisịn ndek ndek ikọ mbubru ye ekpọhọikọ oro ẹban̄ade idan̄ ke nneme mmọ. Didie ke afo ekeme ndibiọn̄ọ utọ ndiọi ido oro ẹkemede ndibiat owo mi?

9. Didie ke ediwak owo ẹketre ndinam n̄kpọ ekekem ye mme idaha oro Jehovah ekenịmde ke eyo prọfet 12 oro?

⁹ Prọfet 12 oro nnyịn inemede iban̄a mi ẹnọ nnyịn ata nti item. Mmọ ẹkedu uwem ke ini emi owo mîkenyeneke ufọk use fim oro enyenede ekebe ndise ke ubet ke ubet ye mme itie unyam fim, edi ke eyo mmọ, ẹma ẹsibot mme mbiet idem erenowo, ẹnyene mme akpara temple, ẹnyụn̄ ẹnam idan̄ ye nsio nsio owo ikopke bụt. (1 Ndidem 14:24; Isaiah 57:3, 4; Habakkuk 2:15) Afo emekeme ndikụt emi ke se mme prọfet oro ẹkewetde ẹte: “Irenowo ẹdian̄arede ẹketie ye mme akpara, ẹnyụn̄ [ẹwa] uwa ye iban akpara temple.” “Owo ye ete esie ẹtiene eyenan̄wan kiet, man ẹsabade edisana enyịn̄ mi.” Ndusụk mmọ ẹma ẹsikpe “okụk akpara” kpukpru ini ke ini usọrọ mbun̄wụm.a Ẹma esiwak ndisịn efịbe, mme ọdọ ndọ oro mîkanamke akpanikọ ẹma ‘ẹsitiene mme ama mmọ.’—Hosea 2:13; 4:2, 13, 14; Amos 2:7; Micah 1:7.

10. (a) Nso isinen̄ede inam mme owo ẹnam oburobụt ido? (b) Didie ke ikọt Abasi ke eset ẹkenam use eke spirit?

¹⁰ Anaedi afo ọmọfiọk ke oburobụt ido idan̄ owụt edu owo ye se idude owo ke esịt. (Mark 7:20-22) Jehovah eketịn̄ aban̄a ikọt esie emi ẹkedude oburobụt uwem ete ke ‘spirit use [“ọkpọsọn̄ udọn̄ idan̄,” CEV] anam mmọ ẹyo ẹkpọn̄ usụn̄,’ ye nte ke ‘mmọ ẹnam obukpo ido.’ (Hosea 4:12; 6:9)b Zechariah ama etịn̄ aban̄a “spirit ndek.” (Zechariah 13:2) Mme owo oro ẹketie emiom emiom, ẹfụmide m̀mê ẹsede mme idaha oro Jehovah enịmde ye odudu esie ke usụhọde. Man owo enen̄ede ekikere esie, enye enyene ndikpụhọde nte enye ekerede n̄kpọ ye se idude enye ke esịt ofụri ofụri. Ndifiọk emi ekpenyene ndinam mme Christian ẹnen̄ede ẹwụt esịtekọm ke un̄wam oro ẹnọde mmọ ndifep oburobụt ido nnyụn̄ mbọhọ ndiọi utịp esie.

DU EDISANA UWEM

11. Nso idi ndusụk utịp oburobụt ido idan̄?

¹¹ Ekeme ndidi omokụt ke oburobụt ido esisuan ubon, iyakke nditọ ẹnyene ndausụn̄ ete ye eka, ada ndiọi udọn̄ọ edi, onyụn̄ ada okosụn̄ọ ke usion̄o idịbi oro esibiatde uwem owo. Mbon oro ẹsifụmide se Andibot etịn̄de aban̄a idan̄ ẹsiwak ndinọ idemmọ unan isinyụn̄ ikopke inemesịt. Micah ekewet ete: “Ke ntak oro [owo] edehede, ẹyesobo enye; ndien nsobo emi ayabiak enye.” (Micah 2:10) Ndifiọk emi ọsọn̄ọ ubiere mbon oro ẹyomde ndinọ Abasi edisana utuakibuot. Mmọ isitiehe ikere ndedehe n̄kpọ mbak idisabade esịt ye ekikere mmọ.—Matthew 12:34; 15:18.

12. Didie ke nnyịn ibọ ufọn ke ini isede idan̄ ke usụn̄ oro Jehovah esede?

¹² Mme Christian ifepke oburobụt ido idan̄ n̄kukụre ke ntak emi ẹfehede ndimen udọn̄ọ m̀mê ndinyene eyen akpara. Mmọ ẹkụt ufọn edima ibet Abasi nnyụn̄ nse idan̄ ke usụn̄ oro Abasi esede. Jehovah ama esịn owo ndammana udọn̄ idan̄ ke idem man n̄wan ye ebe ẹda ẹwụt kiet eken ima. Oro ekedi kiet ke otu uduak Abasi ke ini enye okobotde owo. Ke ini ebe ye n̄wan kpọt ẹnyenede ebuana idan̄ nte Abasi okoyomde edi, mmọ ẹsibọ ufọn, emi esinam ebe ye n̄wan ẹtetịm ẹdiana kiet, ndien ndusụk ini emi esinam mmọ ẹnyene nditọ. Edi ke ini mme owo ẹnamde idan̄ ye mbon oro mîdịghe nsan̄andọ mmọ, emi esinyene ata ndiọi utịp, nte prọfet 12 oro ẹwụtde. Oburobụt ido idan̄ ikayakke Abasi aka iso ama mmọ. Oro ekedi ata idiọk utịp ke eset, onyụn̄ edi ata idiọk utịp ọnọ owo ekededi mfịn.

13. Didie ke nnyịn ikeme ‘ndisio use ke idem mfep’ nnyụn̄ mfep idomo?

¹³ Hosea ama ekpe mbon eyo esie ubọk ete ‘ẹsio use ke idem mmọ ẹfep,’ emi ọwọrọde ke mmọ ẹkenyene ndinen̄ede nnam n̄kpọ man ẹka iso ẹnyene eti ido uwem. (Hosea 2:2) Ọfọn nnyịn ifep idaha ekededi oro ekemede ndinam nnyịn iduọ idụk idomo. Ke uwụtn̄kpọ, afo emekeme ndisobo utọ idomo kiet ndien ndien ke ufọkn̄wed m̀mê ke mbọhọ mbufo. Ekeme ndidi afo udukemeke ndikpụhọ ufọkn̄wed m̀mê ebietidụn̄ ke ubọk ubọk, edi odu mme n̄kpọ efen oro afo ekemede ndinam man efep idomo oro ke ntem ‘osiode use ke idem fo efep.’ Nam mbon efen ẹfiọk ke afo edi ata Christian, kpa kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Tịn̄ nti ido oro afo amade ye se afo enịmde ke akpanikọ ke ukpono ukpono ye ke in̄wan̄-in̄wan̄ usụn̄ nọ mmọ. Kụt ete ke mbon en̄wen ẹfiọk ke afo emebiere ndidu uwem ekekem ye mme n̄kokon̄ idaha oro Jehovah enịmde. (Amos 5:15) Usụn̄ efen oro ẹkemede ‘ndisio use ke idem mfep’ edi nditre ndikot n̄wed m̀mê ndise ndise oro ẹban̄ade idan̄ nnyụn̄ mfep unọ idem inemesịt oro mîfọnke. Oro ekeme ndisịne nditop idiọk magazine nduọk m̀mê ndiyom mbufa ufan—kpa mbon oro ẹmade Jehovah ẹnyụn̄ ẹnyịmede ke afo enyene ndinam se Jehovah oyomde oto fi. (Micah 7:5) Ke akpanikọ, Jehovah ekeme ndin̄wam fi man oburobụt ido ererimbot emi okûsabade fi!

‘MA MFỌNIDO’

14, 15. (a) Nso ke ‘ndima mfọnido’ ọwọrọ? (b) Didie ke ndima mfọnido ekeme ndin̄wam nnyịn idu uwem ke usụn̄ oro mme owo mînyeneke se ẹdade ẹduọhọ nnyịn?

¹⁴ Micah ama ọsọn̄ọ etịn̄ ke Jehovah oyom nnyịn ‘ima mfọnido.’ Ndifọn ido esịne ndinam nti n̄kpọ utu ke ndinam n̄kpọ ekededi oro ọnọde owo unan. Mfọnido enen̄ede asan̄a kiet ye eti ido ye eti uwem. Emi oyom nnyịn inam akpanikọ inyụn̄ inam se inende ke mbubehe idem nnyịn ye ke se nnyịn inamde ye mme owo. Ke Ibuot 6 ke n̄wed emi, nnyịn ima ineme mme akpan ikpehe ke uwem, utọ nte mme n̄kpọ ẹban̄ade mbubehe ye okụk, emi ẹnen̄erede oyom owo anam akpanikọ ye se inende. Edi oro idịghe n̄kukụre ikpehe oro anade inam se inende, inam akpanikọ, inyụn̄ ifọn ido.

¹⁵ Mbon oro ẹmade mfọnido ẹnyụn̄ ẹyomde ndinam eti n̄kpọ nnọ mbon efen ẹsidomo ndidu uwem ke usụn̄ oro owo mînyeneke se ẹdade ẹduọhọ mmọ. Jehovah ọkọdọhọ nditọ Israel oro mîkọnọhọ etịbe oro akanade mmọ ẹsinọ kaban̄a edisana utuakibuot ete: “Mbufo ke ẹwo mi.” (Malachi 3:8) Ndi afo ọmọfiọk mme usụn̄ emi owo ekemede ‘ndiwo’ Abasi mfịn? Nso edieke Christian akamade okụk oro ẹtịpde man ẹda ẹnam n̄kpọ Obio Ubọn̄ aka iso ke esop emi enye odude m̀mê ke ebiet efen? Anie enyene okụk oro? Ke akpanikọ, Jehovah enyene sia edide ẹketịp okụk oro ẹnọ utuakibuot esie. (2 Corinth 9:7) Ndi owo ekededi ekpekere ke imọ imekeme “ndibuọt” utọ okụk oro nda nse mban̄a mbabuat n̄kpọntịbe oro esịmde enye mîdịghe ada okụk oro ẹtịpde do anam n̄kpọ efen ke ini owo mînọhọ enye unyịme ndinam ntre? Baba. Ndinam ntre ọkpọwọrọ ndiyịp okụk Abasi! Ndien emi ikpedịghe mfọnido m̀mê ndinam n̄kpọ ke usụn̄ oro enende ye mbon oro ẹketịpde okụk oro ẹnọ utom Abasi.—Mme N̄ke 6:30, 31; Zechariah 5:3.

16, 17. (a) Didie ke ndusụk owo ẹkewụt idiọkitọn̄ mmọ ke eyo Amos ye Micah? (b) Abasi ese didie edisịn esịt ke n̄kpọ owo?

¹⁶ Mfọnido ye eti ido ẹsinam n̄ko mme Christian ẹfep edisịn esịt ke n̄kpọ owo. Ọkpọsọn̄ idiọkitọn̄ ekedi ọsọ n̄kpọ ke eyo Amos. Ibak ibak mbon idiọkitọn̄ ẹma ẹsinyịme ‘ndinyam edinen owo’—ekemmọ andituak ibuot—“ke silver”! (Amos 2:6) Ukem oro ke ekedi ke eyo Micah, emi mme imọ owo ke Judah ẹkedade un̄waenyịn ẹbọ inyene mbon oro mîkekemeke ndin̄wana nnọ idemmọ, ndusụk ini ẹbọde ke n̄kanubọk edieke okoyomde ẹnam ntre. (Micah 2:2; 3:10) Mbon idiọkitọn̄ oro ẹkọbọde ekemmọ owo isọn̄ ke n̄kanubọk ẹma ẹbiat Ibet Jehovah: esịnede akpatre ke otu Ibet Duop ẹnyụn̄ ẹbiat ibet oro akakpande owo ndinyam udeme isọn̄ esie taktak.—Exodus 20:13, 15, 17; Leviticus 25:23-28.

¹⁷ Ekeme ndidi idịghe ọsọ n̄kpọ mfịn ndinyam owo m̀mê ndisịn owo ke ufụn nte ekedide ke eyo mme prọfet. Edi nso kaban̄a ndiwo owo m̀mê ndida owo nnam mbubịne? Christian oro amade mfọnido ididaha ekemmọ mme andituak ibuot inam mbubịne. Ke uwụtn̄kpọ, enye ọfiọk ke inenke inyụn̄ iwụtke mfọnido nditọn̄ọ mbubehe m̀mê ndisịn udọn̄ nnọ mbubehe oro ẹduakde ndida ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ akpan akpan nnam mbubịne. Owo ndidiomi ndida ekemmọ mme Christian nnam mbubịne man enyene usọp usọp okụk edi idiọkitọn̄ emi ẹdụride mme Christian utọn̄ ẹban̄a. (Ephesus 5:3; Colossae 3:5; James 4:1-5) Idiọkitọn̄ ekeme ndiwụt idem ke owo ndima okụk, ndiyom odudu m̀mê inyene, idem ndima udia, mmịn, idan̄, m̀mê mme n̄kpọ eken n̄kaha. Micah okowụt ete ke mbon ibụk emi ẹdiọkde itọn̄ ‘idikopke uyụhọ.’ Ntre n̄ko ke edi mfịn.—Micah 6:14.

18, 19. (a) Nso ke ndusụk ke otu prọfet 12 oro ẹketịn̄ ndiwụt nte Jehovah ekerede aban̄a “esenowo”? (b) Didie ke ndima mme owo nnyụn̄ nnyene udọn̄ ke idemmọ ekeme ndinam mme owo ke ebiet oro afo odụn̄de ẹnen̄ede ẹtie ufan ufan?

¹⁸ Jehovah ama owụk ikọt esie ete mmọ ‘ẹkûtụk esenowo.’ Abasi ama anam Malachi ọdọhọ ete: ‘Ami nyasan̄a n̄kpere mbufo ke ikpe, mban̄a mbon oro ẹfịkde esenowo.’ (Zechariah 7:10; Malachi 3:5) Ndi n̄kpọ okpụhọde ke ebiet oro afo odụn̄de ke ntak emi mme owo ẹwọrọde idụn̄ ẹdi m̀mê ke ntak emi mbon oro ẹtode nsio nsio idụt, ye orụk, m̀mê oro ẹdude ke nsio nsio idaha ke uwem, ẹbụn̄ọde ẹdidụn̄ do? Ekeme ndidi mmọ ẹwọrọ ẹdidụn̄ do man ẹbọhọ afanikọn̄, ẹnyene utom m̀mê ke ntak oro uwem ọfọnde do akan. Afo esise didie mbon oro usem ye usụn̄ uwem mmọ ẹkpụhọrede ye okwo? Ndi emenyene usua ke esịt fo, emi edide ata isio ye mfọnido?

¹⁹ Kere eti utịp oro edidude edieke afo owụtde ke mbon oro ẹtode idụt efen m̀mê ẹdude ke nsio nsio idaha ke uwem ẹdot nditiene n̄kop akpanikọ Bible. Mfọnido idinyụn̄ iyakke nnyịn ikere ke utọ mbufa owo oro ẹmọn̄ ẹdibọ nnyịn unen edida Ufọkmbono Obio Ubọn̄ m̀mê mme n̄kpọ eken, nnam n̄kpọ. Apostle Paul ama eti ndusụk mme Jew emi ẹkedide mme Christian ke eyo mme apostle, ẹkenyụn̄ ẹsuade mbon oro mîkedịghe mme Jew, ete ke idụhe owo ekededi emi odotde ndibọ edinyan̄a; ke edi mfọnido Abasi oro owo mîdotke kpọt anam owo ekededi ekeme ndinyene edinyan̄a. (Rome 3:9-12, 23, 24) Ndifọn ido ye mme owo ayanam nnyịn ikop idatesịt nte ke ima Abasi ke esịm ediwak owo oro mîkenyeneke ifet ndikop eti mbụk. (1 Timothy 2:4) Mbon oro ẹtode idụt efen ẹdi m̀mê oro ẹdude ke nsio nsio idaha ke uwem isinen̄ekede inyene n̄kpọ, ntre nnyịn inyene ndiwụt ke imekere iban̄a mmọ inyụn̄ ifọn ido ye mmọ, idara mmọ, inyụn̄ inam n̄kpọ ye mmọ kiet kiet “nte amanaisọn̄” ke otu nnyịn.—Leviticus 19:34.

SAN̄A YE ATA ABASI

20. Ndusụk nditọ Israel ẹkeyom ndausụn̄ ẹto mmanie?

²⁰ Micah ama ọsọn̄ọ etịn̄ n̄ko aban̄a ndisan̄a ye Abasi, ndibuọt idem ye enye nte ata Abasi, nnyụn̄ nyom ndausụn̄ esie. (Mme N̄ke 3:5, 6; Hosea 7:10) Ke mme Jew ẹma ẹkenyọn̄ ntan̄mfep ẹdi, ndusụk mmọ ẹma ẹwọn̄ọde ẹbịne mme ebreidiọn̄, mme etịn̄ ini iso, ye mme nsunsu abasi, ekeme ndidi man ẹn̄wam mmọ ke ini unana edịm. Ke nditịm ntịn̄, mmọ ẹkekot ndiọi spirit ẹte ẹdin̄wam mmimọ, kpa ye oro Jehovah ama ekenen̄ede akpan kpukpru utọ edinam oro. (Deuteronomy 18:9-14; Micah 3:6, 11; 5:12; Haggai 1:10, 11; Zechariah 10:1, 2) Mme Jew oro ẹkedian idem ye mme edibotn̄kpọ eke spirit oro ẹbiọn̄ọde-biọn̄ọ Abasi!

21, 22. (a) Nso orụk ubụpekpo idi ọsọ ke ebiet emi afo odụn̄de? (b) Ntak emi ata mme asan̄autom Jehovah mîsịnke idem ke ndedịbe odudu?

²¹ Mfịn, ndusụk owo ẹkere ke ndiọi spirit oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke N̄wed Abasi ẹdi sụk n̄kpọ emi adade aban̄a idiọkn̄kpọ. Edi Bible owụt ke mme demon ẹnen̄ede ẹdu ndien ke mmọ ẹsinọ odudu ẹda ẹsiak ntantaọfiọn̄, ẹbre ifọt, ye ndusụk orụk mfọni eken. (Utom 16:16-18; 2 Peter 2:4; Jude 6) Ubụpekpo n̄ko enen̄ede asan̄a ye mfịna. Mme owo ke ediwak ebiet ẹsiberi edem ke mbia mfọni m̀mê mbiaibọk emi ẹdọhọde ke imenyene ndedịbe odudu, ẹnyụn̄ ẹberi edem ke mbiaidiọn̄. Mbon eken ẹsiyom ndausụn̄ ẹto ntantaọfiọn̄ utịn̄ ini iso m̀mê kad utịn̄ ini iso, mme obukpọk ndomo, ọdọn-ukwak ubre idiọn̄ m̀mê san̄asan̄a itiat ndomo. Edi ọsọ n̄kpọ mme owo ndidomo ndinyene nneme ye spirit mme akpan̄kpa. Ẹdọhọ ke ndusụk mme andikara ẹsika ẹbịne mme asiak ntantaọfiọn̄ ye mme obụp ekpo ẹkeyom un̄wam ke ndinam ubiere. Kpukpru emi ẹnen̄ede atuaha ye item oro Micah ọnọde ete nnyịn isan̄a ye ata Abasi, inyụn̄ itiene ndausụn̄ esie.

²² Ke akpanikọ, ana afo—ata asan̄autom Jehovah—ọsọn utọ mme edinam oro. Afo emenen̄ede ọfiọk ke akananam Abasi idaha mfọni m̀mê ndedịbe odudu iyarade uduak esie m̀mê ndida n̄wụt odudu esie. Utu ke oro, nte Amos 3:7 anamde nnyịn itịm ifiọk, Jehovah “ayarade ndịben̄kpọ esie ọnọ mme asan̄autom esie, mme prọfet.” Ke adianade do, ndisịn idem ke ndedịbe odudu ekeme ndinam owo emen idem ekesịn ke ubọk Satan, kpa etubom mme demon, emi edide osu nsu, emi uduak esie onyụn̄ edide ndibian̄a mme owo. Enye ye mbon oro ẹdude ke idak esie ẹbiere ndinọmọ mme owo, sia mmọ ẹsinamde ibak kpukpru ini, idem ẹwotde mme owo. (Job 1:7-19; 2:7; Mark 5:5) An̄wan̄a ndien ntak emi Micah akasuade ọnọ edibre idiọn̄ ye edika mbịne abiaidiọn̄ ke ini enye esịnde udọn̄ ọnọ nnyịn ndisan̄a ye ata Abasi.

23. Anie ikpọn̄ ekeme ndinọ nnyịn nti n̄kpọ oro iben̄ede enye?

²³ Jehovah ye edisana utuakibuot esie kpọt ẹkeme ndinọ nnyịn ata ndausụn̄ ke nte ikpodude uwem. (John 4:24) Prọfet Zechariah ekewet ete: “Mbufo ẹben̄e Jehovah.” (Zechariah 10:1) Idem edieke osobode mfịna m̀mê idomo emi otode ndiọi spirit, ti ete ke “kpukpru owo eke ẹsemede ẹkot enyịn̄ Jehovah ẹyebọhọ.” (Joel 2:32) Nsịnudọn̄ emi edi akpan n̄kpọ nte nnyịn isọn̄ọde inyene akwa usen esie ke ekikere.

24. Nso ke afo ekpep oto Micah 6:8?

²⁴ Ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke se idude ke Micah 6:8 ọnọ nnyịn ekese n̄kpọ ndikere. Man nnyịn inyene eti ido uwem, ana inyene eti uduakesịt ye mme edu Abasi. Hosea esịn udọn̄ ọnọ nnyịn emi idude uwem ke “mme akpatre usen” emi. Enye ọdọhọ ke mbon oro ẹbakde Abasi ẹyeyom eti ido Jehovah ke eyo nnyịn emi. (Hosea 3:5) Amos ọsọn̄ọ ke Abasi oyom nnyịn inam oro, ete: “Ẹyom se ifọnde . . . man mbufo ẹdu uwem.” Ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn n̄ko ẹte: “Ẹma se ifọnde.” (Amos 5:14, 15) Edieke inamde oro, nnyịn iyafiak ikop odudu ke ndinam se Jehovah oyomde oto nnyịn.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

NSO KE AFO EKEME NDIKPEP

• nto Jehovah ndiben̄e fi ete odu uwem ekekem ye mme idaha oro imọ inịmde?—Zechariah 6:15; Malachi 3:16, 18.

• ke nditie n̄kere se idiọkn̄kpọ edide ye ndiọi utịp oro idiọkn̄kpọ esikamade?—Malachi 4:1; Rome 6:12-14; 1 Corinth 7:14.

• nto mme ndudue oro ikọt Abasi ke eset ẹkenamde?—Hosea 8:7; 10:12; 14:9.

DIDIE KE AFO EKEME NDIBỌ UFỌN

• ke ndinyene ekikere Jehovah kaban̄a idan̄?—Hosea 3:3; 4:11.

• ke ndinam item oro prọfet 12 oro ẹnọde ẹban̄a idiọkitọn̄ ye ibụk?—Micah 7:5-7; Philippi 2:4.

• ke ndikpeme idem ye ubụpekpo ye edinam ndedịbe odudu?—Micah 5:12; Nahum 3:4; Malachi 3:5.

[Ekebe ke page 100]

UWỤTN̄KPỌ NSỤKIDEM YE IN̄WAN̄-IN̄WAN̄ EDU

Jonah ama enyene ata in̄wan̄-in̄wan̄ edu ye nsụkidem oro mme ewetn̄wed eken oro mîketieneke iwet Bible mîkenyeneke. Enye ama etịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ aban̄a nsọn̄ibuot esie ye mme n̄kpọ eken oro ẹketịbede ke ini enye mîkọbuọtke idem ye Jehovah. Enye ikodomoke ndidịp idiọk edu oro enye ekenyenede ke ini ẹkedọn̄de enye utom m̀mê ke ini Abasi eketrede ndisobo mbon Nineveh. Nso eti uwụtn̄kpọ nsụkidem ke emi edi ntem ọnọ nnyịn ndikpebe!

[Ndise ke page 98]

Jehovah ke okụt n̄wo ye ukwan̄ikpe

[Ndise ke page 104]

Nditịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ se afo enịmde ke akpanikọ nte Christian eyekpeme fi

[Ndise ke page 106]

Ediwak Christian ẹsima ndin̄wam isenowo ẹkpep n̄kpọ ẹban̄a Jehovah

[Mme ndise ke page 109]

Ana mme asan̄autom Abasi ẹsọn mme edinam ndedịbe odudu