March

Idịghe nte isiyoyom mme owo ẹsua nnyịn, inyụn̄ idịghe nte isimama ẹkọbọ nnyịn ke ntak emi inamde n̄kpọ Abasi. Nso ikeme ndinam ikop inemesịt ndien ẹma ẹsua nnyịn? Se ntak ita mi. Akpa, esịt eyenem Jehovah edieke ikade iso iyọ. (1 Pet. 4:13, 14) Ọyọhọ iba, iyọbuọt idem ye Abasi ikan nte ikesibuọtde. (1 Pet. 1:7) Ọyọhọ ita, Abasi ọyọnọ nnyịn nsinsi uwem nte utịp. (Rome 2:6, 7) Ke Jesus ama ekeset ọnyọn̄ heaven, mme apostle esie ẹma ẹkop inemesịt emi enye ọkọdọhọde do. Ke ẹma ẹkemia mmọ ẹnyụn̄ ẹdọhọ mmọ ẹtre ndikwọrọ ikọ, esịt ama enem mmọ. Nso ikanam enem? ‘Koro ẹma ẹbat ẹte mmọ ẹdot ndibọ esuene ke ntak enyịn̄ Jesus.’ (Utom 5:40-42) Mmọ ẹma ẹma Eteufọk mmọ ẹkan nte ẹfehede usua emi mme asua ẹkesuade mmọ. Mmọ ndikwọrọ ikọ ‘ikpaha mba’ ama owụt nte mmọ ẹmade enye eketre. Ediwak nditọete nnyịn ke ẹsọn̄ọ ẹda ye Jehovah kpa ye kpukpru se iwọrọde mmọ. Mmọ ẹdiọn̄ọ ke Jehovah idifreke utom mmọ ye ima emi mmọ ẹmade enyịn̄ esie. w21.03 25 ¶18-19

Mbon emi ẹyetde aran ikadaha-da idotenyịn uka heaven imana. Abasi esinọ mmọ idotenyịn oro. Mmọ ẹsikere ẹban̄a idotenyịn mmọ, ẹsịn ke akam, esinyụn̄ ọdọdọn̄ mmọ ndikọbọ utịp mmọ ke heaven. Mmọ idiọn̄ọke nte idem emi mmọ ẹdinyenede ke heaven editiede. (Phil. 3:20, 21; 1 John 3:2) Kpa ye oro, ọdọn̄ mmọ ndiketiene n̄kara ke Obio Ubọn̄ heaven. Ọdọdọn̄ mme erọn̄ en̄wen ndidu uwem ke isọn̄ emi ke nsinsi kpa nte esidọn̄de kpukpru owo toto ke emana. Ọdọdọn̄ mmọ ndikụt ini emi mmọ ẹditienede inam ofụri isọn̄ emi edi Paradise. Ọdọn̄ mmọ ndikụt ini emi mmọ ẹdibọpde ufọk idemmọ, ẹtọ in̄wan̄, idem onyụn̄ ọsọn̄ mmọ ye nditọ mmọ. (Isa. 65:21-23) Ọdọdọn̄ mmọ ndidu uwem ini emi mmọ ẹdikemede ndika nsio nsio itie ke ererimbot emi, ndisan̄a nse mme obot, akai, inyan̄ibom, nnyụn̄ n̄kpep mban̄a nsio nsio n̄kpọ emi Jehovah okobotde. Se inemde mmọ ikan edi ke edidi eyo esiere, mmọ ẹtetịm ẹkpere Jehovah. w21.01 18-19 ¶17-18

Ini mbon Babylon ẹsobode Jerusalem ẹma, n̄kukụre se mbon emi ẹkekụtde se iketịbede ẹkekemede ndidọhọ ekedi: “Enye edi ndon, owo ye ufene inyụn̄ idụhe ke esịt. Ẹmeyak enye ẹsịn ke ubọk mbon Chaldea.” (Jer. 32:43) Ke n̄kpọ nte isua 200 ama ekebe tọn̄ọ Joel ekewet prọfesi oro, Jehovah ama ada Jeremiah etịn̄ prọfesi efen aban̄a nsobo emi mbon Babylon ẹdisobode nditọ Israel. Enye ọkọdọhọ ke mbon Babylon ẹyeda ini ẹdụn̄ọde ẹyom kpukpru nditọ Israel emi ẹkenamde ndiọi n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹmụm mmọ. Bible ọdọhọ ete: “ ‘Sese ami mmọn̄ ndọn̄ ẹkekot ediwak mme ọkọiyak,’ uyo Jehovah edi emi, ‘ndien mmọ ẹyeyom mmọ ẹmụm; ndien ke oro ebede ami nyọdọn̄ ẹkekot ediwak atautop, ndien mmọ ẹyebịn ikọt ẹyom mmọ ke kpukpru ikpọ obot ye ke kpukpru n̄kpri obot ye ke mme aba ikpọ itiat. . . . Ami nyosio ọyọhọ usiene oro ekemde ye ndudue mmọ ye idiọkn̄kpọ mmọ.’” Idụhe inyan̄ibom m̀mê akai ndomokiet emi edinamde nditọ Israel ẹdịbe ẹbọhọ se mbon Babylon ẹdinamde mmọ.—Jer. 16:16, 18. w20.04 5 ¶12-13

Lot ikọsọpke inam se Jehovah ọkọdọhọde enye ini n̄kpọ emi akpakadade enye ibuot eketịbede. Imekeme ndidọhọ ke Lot ikadaha se ẹkedọhọde enye anam ke akpan n̄kpọ, m̀mê ke enye akam edi owo nsọn̄ibuot. Edi Jehovah iketreke ndin̄wam enye. “Ke ntak mbọm Jehovah,” mme angel oro ẹma ẹmụm enye ye ubon esie ubọk ẹwọrọ ke obio oro. (Gen. 19:15, 16) Enyene mme n̄kpọ emi ikerede ke mmọ ẹkenam Jehovah atua Lot mbọm. Etie nte ndịk mbon emi ẹkedude ke edem obio oro akanam Lot okûma ndikpọn̄ ufọk. Mme n̄kpọ efen do emi ẹkenamde enye ndịk n̄ko. Ediwak obube itai ẹma ẹdu ke itịghede kiet emi ekekperede Sodom, onyụn̄ ekeme ndidi Lot ama ọdiọn̄ọ ke enyene ini emi ndidem iba ẹkefen̄ede ẹkeduọ ẹdụk do. (Gen. 14:8-12) Lot ama enyene n̄wan ye nditọ iba, anaedi enye ama ekere nte n̄kpọ editiede ye mmọ. N̄kpọ efen edi ke Lot ekedi imọ owo, ntre anaedi enye ama enyene ediye ufọk do ke Sodom. (Gen. 13:5, 6) Kpa ye kpukpru oro, enye ikenyeneke eti ntak ndomokiet ndiketre ndisọsọp nnam se Jehovah ọkọdọhọde. Kpa ye oro, Jehovah ikọkọn̄ke iyịre ke ndudue Lot. Enye akakam ada Lot nte “edinen owo.”—2 Pet. 2:7, 8. w20.04 18 ¶13-14

N̄kpri nditọete irenowo, ekeme ndida ini mbemiso mbon emi ẹkediọn̄ọde fi tọn̄ọ ke ekpri ẹtọn̄ọ ndikụt ke udịghe aba eyenọwọn̄. Nen̄ede nịm ke idịghe nte afo etiede ke Jehovah ese. Enye ọdiọn̄ọ utọ owo emi afo edide ye se ekemede ndinam. (1 Sam. 16:7) Nam se idin̄wamde fi enen̄ede ekpere Abasi. David ndiketịm ntie nse mme n̄kpọ emi Jehovah okobotde ama an̄wam enye enen̄ede ekpere Jehovah. Enye ama enen̄ede etie ekere se mme n̄kpọ oro ẹkpepde enye ẹban̄a Andibot. (Ps. 8:3, 4; 139:14; Rome 1:20) N̄kpọ en̄wen emi afo ekemede ndinam edi ndiben̄e Jehovah ọnọ fi uko. Ndi ndusụk nditọ ufọkn̄wed mbufo ẹsisak fi ke ntak emi edide Ntiense Jehovah? Ekpedi ntre, bọn̄ akam dọhọ Jehovah an̄wam fi ọyọ, nyụn̄ nam nti item emi ẹdude ke Bible ye ke mme n̄wed ye vidio esop Abasi. Ama okụt nte Jehovah an̄wamde fi ke ini enyenede mfịna, oro ayanam enen̄ede enịm ke enye ayan̄wam fi ama afiak enyene mfịna. N̄kpọ en̄wen edi ke mme owo ẹma ẹkụt ke afo esibuọt idem ye Jehovah, mmọ ẹyeda fi nte owo emi ẹkemede ndiberi edem. w21.03 4 ¶7

Owo iba emi ẹdide ata ufan ẹsitịn̄ nte etiede mmọ ke idem ye se mmọ ẹkerede ẹnọ kiet eken. Ndi ntre ke edi ye nnyịn ye Jehovah? Ih! Jehovah esida Bible emi edide Ikọ esie etịn̄ ikọ ọnọ nnyịn, onyụn̄ anam idiọn̄ọ se enye ekerede ye nte enye adade n̄kpọ. Akam ke isida ineme nneme ye enye, inyụn̄ idọhọ enye nte enen̄erede etie nnyịn ke idem ye se inen̄erede isịne nnyịn esịt. Sia Jehovah edide Ufan emi amade nnyịn etieti, enye isikopke-kop akam nnyịn kpọt, enye esibọrọ. Ndusụk ini, enye isibiatke ini ndibọrọ. Edi ndusụk ini, ekeme ndiyom ibọn̄ akam iban̄a n̄kpọ kiet ediwak ini. Kpa ye oro, imenịm ke enye ọyọbọrọ akam nnyịn ke nnennen ini ye ke mfọnn̄kan usụn̄. Imọdiọn̄ọ ke nte Abasi ọbọrọde akam nnyịn ekeme ndikpụhọde ye nte ikekerede. Ke uwụtn̄kpọ, utu ke enye nditre mfịna emi idọhọde enye etre, enye ekeme ndinọ nnyịn odudu ye ọniọn̄ ida ‘iyọ’ mfịna oro. (1 Cor. 10:13) Didie ke ikeme ndiwụt ke imama nte ikemede ndibọn̄ akam? Usụn̄ kiet edi nnyịn ndinam item Jehovah emi ọdọhọde “[ikûdop] ndibọn̄ akam.”—1 Thess. 5:17. w20.05 27-28 ¶7-8

Mbon emi ẹfehede mbuba anyan usụn̄ ẹsise isọn̄ usụn̄ emi mmọ ẹfehede mbak ẹdituak ukot ẹduọ. Mmọ ẹkpeduọ, mmọ ẹsidaha ẹda ẹka iso ẹfehe. Mmọ isinen̄ekede isịn ekikere ke se ikanamde mmọ ẹduọ, ẹsinen̄ede ẹsịn ekikere ke nte ikpefehede isịm utịt inyụn̄ ibọ se ẹken̄wọn̄ọde ndinọ mmimọ. Ke mbuba emi isụk ifehede mi, imekeme ndituak ukot nduọ ediwak ini, oro edi, idue se itịn̄de m̀mê se inamde. Mîdịghe mbon efen emi ẹtienede nnyịn ẹfehe mbuba emi ẹkeme ndinam ndudue emi abiakde nnyịn. Ikpanaha akpa nnyịn idem. Idụhe owo nnyịn ndomokiet emi ọfọnde ama, kpukpru nnyịn inyụn̄ ifehe ke ukem mfafaha usụn̄ emi adade esịm uwem. Ntre inyeneke nte nnyịn mîdituahake kiet eken ke ini ke ini, inyụn̄ ‘inyene ntak nditọhọ.’ (Col. 3:13) Edi utu ke ndisịn ekikere ke se ikanamde nnyịn ituak ukot iduọ, ẹyak isịn ekikere ke utịp emi anade nnyịn ke iso inyụn̄ ika iso ifehe. Edieke iyatde esịt, itọhọ, inyụn̄ isịn ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah, nnyịn idisịmke utịt mbuba oro, idinyụn̄ ibọhọ utịp. Imakam ikeme ndikabade ndi n̄kpọ iduọ nnọ mbon efen emi ẹdomode ndifehe ke mfafaha usụn̄ emi adade esịm uwem. w20.04 26 ¶1; 27-28 ¶8-9

Prọfet Daniel etịn̄ aban̄a mme ukara emi ẹkọbọde ikọt Abasi oro ẹdụn̄de ke mme ebiet emi mmọ ẹkarade. Nsio nsio ikpehe ke mbiet emi ẹdade nsio nsio n̄kpọ ẹnam ẹda ẹban̄a mme ukara emi. Ikpat emi abuahade ye ukwak ye mbateso ke mbiet oro ada aban̄a akpatre ke otu mme ukara oro. Ikpat oro ada aban̄a ukara Britain ye America emi akarade ofụri ererimbot. Prọfesi oro ama owụt ke ukara oro oyosụk odu ini Obio Ubọn̄ Abasi edisobode inyụn̄ inuak ukara ubọkowo. Apostle John etịn̄ n̄ko aban̄a nsio nsio ukara emi ẹkarade ofụri ererimbot, emi ẹnyụn̄ ẹkarade mme idụt emi ikọt Jehovah ẹdụn̄de. Enye owụt ke idiọk unam emi enyenede ibuot itiaba ada aban̄a mme ukara emi. Ọyọhọ ibuot itiaba idiọk unam oro ada aban̄a ukara Britain ye America emi akarade ofụri ererimbot. Emi edi ata akpan n̄kpọ sia prọfesi oro idọhọke ke ibuot en̄wen ọwọrọ edi. Ọyọhọ ibuot itiaba oro oyosụk odu ini Christ ye mme udịmekọn̄ esie eke heaven ẹdidide ẹdisobo enye ye ndiọi unam eken.—Edi. 13:1, 2; 17:13, 14. w20.05 14 ¶11-12

Imọdiọn̄ọ ke Abasi okobot kpukpru n̄kpọ, edi se apostle John eketịn̄de oro anam yak iti ke ima oto Abasi. Jehovah ama nnyịn! Jehovah ndima nnyịn iyakke idem enyek nnyịn, anam ikop inemesịt, onyụn̄ anam ikụt ke imọwọrọ n̄kpọ. Ndima Abasi ye mbon en̄wen idịghe n̄kpọ emi edide Christian akpama anam mîmaha ọkpọn̄, edi ewụhọ. (Matt. 22:37-40) Ekeme ndinam idisọn̄ke nnyịn ndinịm akpa ewụhọ oro ima inen̄ede idiọn̄ọ Jehovah. Se inamde edi ntre edi ke Jehovah ọfọn ama. Enye esikere aban̄a nnyịn onyụn̄ ọfọn ido ye nnyịn. Edi ekeme ndisọn̄ nnyịn ndinịm ọyọhọ iba oro, sia nditọete nnyịn emi ẹsịnede ke otu n̄kpere n̄kan mbọhọidụn̄ nnyịn ifọnke ima. Ndusụk ini, mmọ ẹkeme ndinam n̄kpọ mîdịghe ẹtịn̄ ikọ emi anamde nnyịn ikere ke mmọ imaha nnyịn inyụn̄ ikereke iban̄a nnyịn. Jehovah ama ọdiọn̄ọ ke ọyọsọn̄ nnyịn ndinịm ọyọhọ ewụhọ iba emi. Oro ekesịn enye anam ndusụk mbon emi ẹkewetde Bible ẹwet nsio nsio n̄kpọ ẹban̄a nte ikpamade nditọete nnyịn, ye ntak emi ikpamade mmọ. Owo mmọ kiet ekedi John.—1 John 3:11, 12. w21.01 8 ¶1-2

Edide ebịghi ikọtọn̄ọ ndinam n̄kpọ Jehovah m̀mê nnyịn ndisụk ntọn̄ọ edi emi, ọfọn ibụp idem nnyịn, ‘Ndi ke ntre ndiduọ ndụk afia emi Satan ọkọkde man anam mi n̄kûnam n̄kpọ Jehovah ke ofụri esịt?’ Ke uwụtn̄kpọ, nso ke afo esinam ama okụt ndise ke TV m̀mê ke Intanet emi ekemede ndinam fi ekere oburobụt n̄kpọ? Emekeme ndisọsọp ndọhọ idemfo ke idịghe ndise idan̄ m̀mê fim idan̄. Edi, okûdi Satan odomo ndida oro nnam esịt fo abahade? Ndise oro ekeme nditie nte ekụri emi owo akamade asiak akamba ifia. Enye edibem iso ikama nsọsọp iso ekụri oro etiede mfefere mfefere ọkọn̄ ifia oro. Nte enye ọkọn̄de aka, ntre ke ekụri oro asiak odụk ifia oro aka tutu ifia oro abahade iba. Okûdi oburobụt ndise oro etie nte mfefere iso ekụri oro? N̄kpọ emi etiede nte inyeneke se isịnede m̀mê ke idiọkke ekeme ndinam esịt owo abahade onyụn̄ anam enye akanam ndiọi n̄kpọ emi ẹdidian̄arede enye ikpọn̄ Jehovah. Ntre kûyak n̄kpọ ndomokiet emi mîfọnke odụk fi esịt! Nam ofụri esịt fo abak enyịn̄ Jehovah! w20.06 11-12 ¶14-15

Ima ikụt mbon emi ẹtrede ndiwọrọ an̄wautom nnyụn̄ ndụk mbono esop, oyom ika iso in̄wam mmọ. Ukem nte eyen emi Jesus eketịn̄de aban̄a, ekeme ndida ini mbemiso mfịna mmọ efịgherede mmọ ke esịt. (Luke 15:17-24) Onyụn̄ ekeme ndidi se iwọrọde mmọ ke ererimbot Satan iyakke mmọ ẹnen̄ede ẹkpere Jehovah aba. Oyom in̄wam mmọ ẹfiak ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye Jehovah. Ke uwụtn̄kpọ emi Jesus ọkọnọde aban̄a erọn̄ emi okosopde, Jesus ọkọdọhọ ke ekpemerọn̄ oro emen erọn̄ oro odori ke afara onyụn̄ emen enye afiak edisịn ke otuerọn̄. Ekpemerọn̄ oro ama ababiat ekese ini esịn idem oyom erọn̄ oro. Edi enye okụt ke erọn̄ oro idikemeke ndisan̄a ikpọn̄ mfiak n̄kodụk otuerọn̄, ke ana imemen enye ikama ikesịn. (Luke 15:4, 5) Ekeme ndiyom inen̄ede ida ini isịn idem in̄wam ndusụk owo man mmọ ẹkan mfịna emi mîyakke mmọ ẹfiak ẹnam n̄kpọ Jehovah. Spirit Jehovah, Ikọ esie, ye mme n̄wed esop Abasi ẹkeme ndin̄wam nnyịn in̄wam mmọ ẹfiak ẹkpere Jehovah. Ntre mbiowo ẹkpedọhọ fi ekpep Bible ye utọ owo oro, nyịme ye idatesịt. w20.06 28 ¶14-15

Akpana nnyịn owo kiet kiet ima nditọete nnyịn man iwụt ke idi ata mme Christian. Edi ana inyụn̄ inyene “nnennen ifiọk ye ọyọhọ ikike.” (Phil. 1:9) Mîdịghe ntre, “kpukpru ofụm ukpepn̄kpọ ye abian̄a owo,” esịnede eke mbon mfiakedem, ẹkeme ndinam ikpọn̄ Jehovah. (Eph. 4:14) Ini ediwak mbet Jesus ẹketrede nditiene enye, apostle Peter ama ọdọhọ ke imenen̄ede inịm ke Jesus enyene “ikọ nsinsi uwem.” (John 6:67, 68) Kpa ye emi mîdịghe kpukpru n̄kpọ ke “ikọ nsinsi uwem” oro ẹkenen̄ede ẹn̄wan̄a Peter ini oro, enye ama ọsọn̄ọ ada ye Jesus sia enye ama ọdiọn̄ọ ke Jesus edi Christ. Afo n̄ko emekeme ndinam n̄kpọ man ọdọdiọn̄ enịm se Bible ekpepde. Edieke anamde ntre, afo ayaka iso ọbuọt idem ye Jehovah inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe, oyonyụn̄ an̄wam mbon en̄wen ẹdọdiọn̄ ẹbuọt idem ye Jehovah.—2 John 1, 2. w20.07 8 ¶2; 13 ¶18

Edieke iyomde nditọete nnyịn ẹka iso ẹsan̄a ke akpanikọ, ana isikop mmọ mbọm. (1 John 3:10, 11, 16, 17) Idịghe ini n̄kpọ ọfọnde kpọt ke oyom ima kiet eken, ana ima mmọ n̄ko ke ini mfịna esịmde mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ndi ọmọdiọn̄ọ eyenete emi owo esie akpade ndien oyom ẹdọn̄ enye esịt m̀mê ẹn̄wam enye? Ndi omokop ke enyene nditọete emi oyobio m̀mê akamba edịm abiatde Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mmọ m̀mê ufọk mmọ ndien oyom ẹn̄wam mmọ ẹfiak ẹbọp? Idịghe se itịn̄de kpọt esiwụt adan̄a nte imade nditọete nnyịn inyụn̄ ikopde mmọ mbọm, se idide akpan n̄kpọ ikan edi se inamde inọ mmọ. Ima ima nditọete nnyịn, oro owụt ke imekpebe edima Ete nnyịn ke heaven. (1 John 4:7, 8) Akpan usụn̄ kiet emi iwụtde ke imama nditọete nnyịn edi ndifen mmọ. Owo ekeme ndinam se iyatde nnyịn. Ima ifen inọ enye inyụn̄ ifre se enye akanamde nnyịn oro, oro owụt ke imama enye.—Col. 3:13. w20.07 24 ¶14-15

Ndi ẹdikpep owo kiet kiet emi ẹdinamde eset n̄kpọ nte isikpepde mme owo Bible mfịn? Ndi mme esop ẹyedu? Ndi ẹyebahade mbon emi ẹbakde ẹset ẹdọn̄ ke nsio nsio esop ẹnyụn̄ ẹkpep mmọ se mmọ ẹdikpepde mbon en̄wen emi ẹdisetde ẹdi? Ini oro ama ekem iyọdiọn̄ọ. Se idiọn̄ọde edi ke utịt Tọsịn Isua Ukara Christ, “ifiọk Jehovah ọyọyọhọ isọn̄ kpa nte mmọn̄ ofụkde inyan̄.” (Isa. 11:9) Utom oyokpon etieti ini oro, edi edinenem nnyịn! Ke ini Tọsịn Isua Ukara Christ, edisụk iyoyom nnyịn emi idide ikọt Jehovah ika iso ikpụhọde uwem nnyịn man inem enye esịt. Ntre iyenen̄ede ikop mbon oro ẹsetde ẹdi mbọm nte isụk idomode ndin̄wam mmọ ẹkan ndiọi n̄kpọ emi ọdọn̄de mmọ ẹnyụn̄ ẹdu uwem nte Jehovah ọdọhọde. (1 Pet. 3:8) Mbon emi ẹsetde ẹdi ẹyekụt ke ikọt Jehovah ẹsụhọde idem, ke ẹnyụn̄ ẹkpụhọde uwem mmọ man ẹnem enye esịt. Oro ayanam mmọ ẹyom ndidiana ye mmọ nnam n̄kpọ Jehovah.—Phil. 2:12. w20.08 15-16 ¶6-7

Edieke inamde item emi Abasi ọkọnọde apostle Paul spirit esie ewet inyụn̄ itiede idụn̄ọde idem nnyịn, imekeme nditọn̄ọ ndikụt ke enyene se nnyịn ikemede ndinam emi mbon en̄wen mîkemeke. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndinam ebiowo ikemeke ndinọ utịn̄ikọ enem, edi enye ekeme ndinen̄ede ndiọn̄ọ ndikpep owo Bible yak edidi mbet Christ. Onyụn̄ ekeme ndidi enye inen̄ekede idiọn̄ọ ndinam n̄kpọ ke nde ke nde nte mbiowo eken ke esop mmọ, edi enye enen̄ede ọfọn ido onyụn̄ ama nditọete, nditọete ẹsinyụn̄ ẹnyene ifụre ndika mbịne enye n̄kọbọ item Bible. Mîdịghe, ekeme ndidi enye esinen̄ede ama ndikama isenowo. (Heb. 13:2, 16) Ima inen̄ede ikụt ke enyene se nnyịn ikemede ndinam, iyenyene eti ntak ndikop inemesịt mban̄a se ikemede ndinam ke esop. Oro onyụn̄ ekeme ndinam nnyịn ikûfịbe nditọete emi ẹkemede ndinam se nnyịn mîkemeke ndinam. Inamke n̄kpọ m̀mê nso idi utom nnyịn ke esop, akpana ọdọn̄ kpukpru nnyịn ndisịn idem nnam n̄kpọ Jehovah n̄kan nte inamde, nnyụn̄ nnam se idiọn̄ọde ndinam ọfọn akan nte isinamde. w20.08 24 ¶16-18

Brọda J. F. Rutherford ama ọnọ akpan utịn̄ikọ kiet emi ibuotikọ ekedide “Akwa Udịmowo,” ke 1935 ke akamba mbono ke Washington, D.C., U.S.A. Brọda Rutherford ama anam ẹdiọn̄ọ ke utịn̄ikọ esie mbon emi ẹdidide “akwa udịmowo” (King James Version), m̀mê “akwa otuowo” emi ẹsiakde ke Ediyarade 7:9. Mbemiso ini oro, Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkekere ke ikpehe mme owo enye emi ẹyetiene ẹka heaven, edi ke mmọ idikarake nte ndidem ye Jesus, sia mmọ mîkenen̄ekede isọn̄ọ ida ye Abasi. Brọda Rutherford ama okot mme itie N̄wed Abasi owụt ke Abasi imekke akwa otuowo ẹka heaven, ke mmọ ẹdi mme erọn̄ en̄wen emi Christ enyenede, emi ẹdibọhọde “akwa ukụt” inyụn̄ idu uwem ke isọn̄ emi ke nsinsi. (Edi. 7:14) Jesus ọkọdọhọ ete: “Mmonyụn̄ nnyene mme erọn̄ en̄wen, emi mîtoho ke ufọkerọn̄ emi; ana nda mmọ oro n̄ko ndi, ndien mmọ ẹyekop uyo mi, mmọ ẹyenyụn̄ ẹkabade ẹdi otuerọn̄ kiet, ekpemerọn̄ kiet oyonyụn̄ odu.” (John 10:16) Mme erọn̄ en̄wen emi ẹdi nti ikọt Jehovah emi ẹdoride enyịn ndidu uwem ke nsinsi ke Paradise ke isọn̄.—Matt. 25:31-33, 46. w21.01 14 ¶1-2

Ana nnyịn n̄ko itụnọ idem nnyịn man ikeme ndisọn̄ọ nda nyọ nnyụn̄ n̄kwọrọ ikọ nsịm utịt. (Matt. 28:19, 20) Owo isidaha-da ukeme nditụnọ idemesie imana. Se isiwakde ndidọn̄ nnyịn esidi ndinam se imemde utom ikan. Mfara ke idem esin̄wam owo otụnọ idemesie. Ntre imoyom un̄wam man ikpep idem nnyịn ndinam se ikemede ndisọn̄ nnyịn ndinam. Jehovah esida edisana spirit esie an̄wam nnyịn inam oro. (Gal. 5:22, 23) Okposụkedi emi apostle Paul ekesitụnọde idemesie, enye ama ọdọhọ ke ana imọ ‘itọn̄ọ idem imọ ita’ man ikeme ndinam se inende. (1 Cor. 9:25-27) Enye ama ọdọhọ mbon en̄wen ete ẹsitụnọ idemmọ ẹnyụn̄ ẹnam kpukpru n̄kpọ “ke ido nte eyede ye ke ndutịm.” (1 Cor. 14:40) Ana isitụnọ idem nnyịn man ikeme ndinam n̄kpọ Jehovah, emi esịne ndisikwọrọ eti mbụk nnyụn̄ n̄kpep mme owo Bible.—Utom 2:46. w20.09 6-7 ¶15-17

Ke ediwak idụt, owo ikpanke ikọt Abasi ndikwọrọ ikọ. Ndi odụn̄ ke utọ idụt oro? Ekpedi ntre, bụp idemfo ete, ‘Nso ke ami nda ini emi owo mîfịnake mi mi nnam?’ Ke mme akpatre usen emi, esop Abasi ẹsịn ikpafak etieti yak ikọt Abasi ẹkwọrọ ikọ ẹnyụn̄ ẹkpep mme owo n̄kpọ. Akananam owo ikwọrọke ikọ inyụn̄ ikpepke mme owo n̄kpọ ntem ke ofụri ererimbot nte inamde idahaemi. Awawak usụn̄ emi ikọt Jehovah ẹkemede ndikwọrọ ikọ nnyụn̄ n̄kpep mme owo n̄kpọ mfịn emi. Nso idi nnennen n̄kpọ emi akpadade ini emi mûnyeneke mfịna mi anam? (2 Tim. 4:2) Fiak se uwem fo. Se ise m̀mê afo m̀mê owo ke ubon fo emekeme ndision̄o ubọk ke ndusụk n̄kpọ man ẹnen̄ede ẹnyene ini ẹkwọrọ ikọ. Ndi afo m̀mê owo ke ubon fo emekeme ndidi asiakusụn̄ ofụri ini? Idịghe idahaemi ke owo ekpesịn ibuot esịn itọn̄ an̄wana okụk m̀mê oyom enyọn̄ ye isọn̄, sia mme n̄kpọ oro iditieneke nnyịn ibe akwa ukụt idụk Paradise. (N̄ke 11:4; Matt. 6:31-33; 1 John 2:15-17) Ediwak nditọete ẹkpep usem en̄wen man ẹkeme ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo nnyụn̄ n̄kpep mmọ Bible. Esop Abasi ẹsion̄o mme n̄kpọ Ikọ Abasi ke usem emi ebede 1,000 man ẹn̄wam nditọete emi! w20.09 16 ¶9-11

Eti owoekọn̄ isikpọn̄ke mbon mmọ. Enye esisịn idem an̄wana ekpeme owo emi enye amade m̀mê n̄kpọ emi enye adade ke akpan n̄kpọ. Paul ọkọdọhọ Timothy yak enye eten̄e Abasi. Nditen̄e Abasi ọwọrọ owo ndinen̄ede mmụm Abasi n̄kama. (1 Tim. 4:7) Nte inen̄erede ima Abasi inyụn̄ iten̄e enye, ntre ke edinen̄ede idọn̄ nnyịn ndimụm akpanikọ n̄kama. (1 Tim. 4:8-10; 6:6) Ana eti owoekọn̄ otụnọ idemesie n̄ko man enye eben̄e idem ọnọ ekọn̄ kpukpru ini. Se ikan̄wamde Timothy akan nsio nsio idomo emi Satan ekemende ebịne enye ekedi enye ndinam item emi apostle Paul ọkọnọde enye. Paul ọkọdọhọ enye etịme man enye okûnam ndiọi n̄kpọ emi ẹdọn̄de enye, enyene nti edu, onyụn̄ esidian idem ye nditọete. (2 Tim. 2:22) Akana Timothy otụnọ idemesie man enye ekeme ndinam se Paul eketịn̄de oro. Edi se nnyịn n̄ko itụnọ idem nnyịn man nnyịn ikûnam ndiọi n̄kpọ emi ẹdọn̄de nnyịn. (Rome 7:21-25) N̄kpọ efen edi ke ana itụnọ idem nnyịn man ikeme ndision̄o n̄kani edu emi ikenyenede nduọk inyụn̄ inyene nti edu. (Eph. 4:22, 24) Ndien n̄ko ke ima ikọnyọn̄ utom idi yak akak nnyịn ke idem, ekeme ndidi se itụnọde idem nnyịn mbak ekaha idinam nnyịn itre ndidụk mbono esop.—Heb. 10:24, 25. w20.09 28 ¶9-11

Nte isụk in̄wamde eyen ukpepn̄kpọ nnyịn odot ndiyak idem nnọ Abasi nnyụn̄ nna baptism, edi se inyene ime ye enye. Edi eyenyene ini emi idiyomde usụn̄ idiọn̄ọ m̀mê enen̄ede ọdọn̄ enye ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah Abasi. Ndi omokụt n̄kpọ ndomokiet emi owụtde ke eyen ukpepn̄kpọ fo ke odomo ndinam se Jesus eketịn̄de? Mîdịghe, ndi enye onyụn̄ oyom ndidiọn̄ọ Bible kpọt? Yak edi anam anam afo ese m̀mê eyen ukpepn̄kpọ fo aka iso iso m̀mê osụk ada ke ebiet emi enye akadade. Emekeme ndibụp idemfo ete: Ndi enye esitịn̄ nte imọ imade Jehovah? Ndi enye esibọn̄ akam ọnọ Jehovah? (Ps. 116:1, 2) Ndi esinem enye ndikot Bible? (Ps. 119:97) Ndi enye ke odụk mbono esop kpukpru ini? (Ps. 22:22) Ndi mmokụt ukpụhọde ndomokiet ke uwem esie emi owụtde ke enye ke anam se enye ekpepde? Ndi enye ọtọn̄ọ ndimen se enye ekpepde n̄keneme ye mbon ubon esie ye mme ufan esie? (Ps. 9:1) Ata akpan n̄kpọ emi anade afo obụp idemfo edi m̀mê enye oyom ndidi Ntiense Jehovah. (Ps. 40:8) Edieke eyen ukpepn̄kpọ fo mînamke ndomokiet ke otu se isụk ibatde emi, yom usụn̄ diọn̄ọ se idide ntak nyụn̄ neme n̄kpọ oro ye enye. Ama eneme ye enye, kûnam ikọ ikọ-o, edi kûnyụn̄ utre ndisio akpanikọ ntịn̄ nnọ enye. w20.10 18 ¶14-15

Ete Jesus emi odude ke heaven esimek nti n̄kpọ kpukpru ini, ete ye eka Jesus ke isọn̄ ẹkenyụn̄ ẹmek nti n̄kpọ n̄ko. Edi ke Jesus ama okokpon, akana enye ke idemesie emek se enye edinamde. (Gal. 6:5) Enye ama enyene ifụre ndimek se enye oyomde ndinam kpa nte kpukpru nnyịn n̄ko inyenede. Enye ekpekemek ndibem iso nnam n̄kpọ ke ufọn idemesie, edi utu ke oro, enye ama emek ndinam n̄kpọ emi edin̄wamde enye aka iso ekpere Jehovah. Ini Jesus ọdiọn̄ọde se Jehovah okoyomde enye anam, enye ama emek ndinam. (John 6:38) Enye ama ọdiọn̄ọ ke ediwak owo ẹyesua imọ, imonyụn̄ ikere ke ikesimemke inọ enye utọ ekikere oro ama odụk enye esịt. Kpa ye oro, enye ama emek ndisụk ibuot nnọ Jehovah. Ini Jesus akanade baptism ke isua 29 eyo mme apostle, se ikebehede enye ikan ekedi enye ndinam se Jehovah okoyomde enye anam. (Heb. 10:5-7) Idem ke ini n̄kpa akadade enye ke iso ke eto ndutụhọ emi enye ọkọkọn̄ọde, Jesus ama osụk ebiere ndinam se Ete esie okoyomde enye anam.—John 19:30. w20.10 29 ¶12; 30 ¶15

Ndi ọmọdiọn̄ọ nditọete ke esop mbufo oro udọn̄ọ mîyakke mmọ ẹbọ emem m̀mê oro ẹnyenede mme mfịna en̄wen? Ekeme ndidi owo mmọ akpa. Okpokụt owo emi enyenede mfịna, ben̄e Jehovah an̄wam fi etịn̄ ikọ onyụn̄ anam n̄kpọ emi owụtde ke amama owo oro. Ekeme ndidi se itịn̄de m̀mê se inamde edin̄wam owo oro. (1 Pet. 4:10) Imọdiọn̄ọ ke Jehovah do ye nnyịn, idem inyekke nnyịn. Enye esida Jesus ye mme angel an̄wam nnyịn. Enye esinyụn̄ ada mbon ukara an̄wam nnyịn, ekpekem ye uduak esie. Ndien enye esida edisana spirit anam nditọete ẹn̄wam nditọete en̄wen ini mmọ ẹnyenede mfịna. Etetịbe ntre ọnọ ediwak nnyịn. Ntre imekeme nditịn̄ uko uko nte apostle Paul ite: “Jehovah edi andin̄wam mi; ndifeheke ndịk. Nso ke owo ekeme ndinam mi?”—Heb. 13:6. w20.11 17 ¶19-20

Mme apostle ẹma ẹnen̄ede ẹkụt ke Jehovah do ye mmimọ sia enye ama ọnọ mmọ odudu ndinam utịben̄kpọ. (Utom 5:12-16; 6:8) Edi Jehovah inọhọ nnyịn odudu inam utịben̄kpọ mfịn. Kpa ye oro, se nnyịn ikụtde ke Ikọ Esie anam idiọn̄ọ ke edieke nnyịn ibọde ufen ke ntak emi inamde nnennen n̄kpọ, ke enye esinem esịt ye nnyịn, spirit esie esinyụn̄ odu ye nnyịn. (1 Pet. 3:14; 4:14) Ntre utu ke nnyịn nditie n̄kpa ekikere ndọhọ m̀mê idinanam didie ẹma ẹkọbọ nnyịn ke ini iso, se ikpebehede nnyịn idahaemi ekpedi ndinam se idin̄wamde nnyịn inịm ke Jehovah ayan̄wam nnyịn onyụn̄ anyan̄a nnyịn. Jesus ọkọdọhọ ete: “Nyọnọ mbufo ikọ eke ẹditịn̄de ye ọniọn̄, emi kpukpru mme andibiọn̄ọ mbufo mîdikemeke ndifan̄a m̀mê ndineni.” Ana inịm ikọ esie oro. Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Mbufo ẹdibọ ukpọn̄ mbufo ẹnyene ebe ke ndiyọ.” (Luke 21:12-19) Kûfre n̄ko ke Jehovah esiti kpukpru n̄kpọ aban̄a nti ikọt esie emi ẹma ẹkekpa, ntre idisọn̄ke enye ndinam mmọ ẹset. w21.01 4 ¶12

Idịghe apostle Paul ekedi akpa owo emi etịn̄de aban̄a idotenyịn ediset ke n̄kpa. Job ama etịn̄ n̄ko. Enye ama enen̄ede enịm ke Abasi eyeti imọ onyụn̄ anam imọ iset ifiak ididu uwem. (Job 14:7-10, 12-15) Ediset ke n̄kpa esịne ke otu “itiat idakisọn̄,” m̀mê “akpa ukpepn̄kpọ,” emi kpukpru mme Christian ẹnịmde. (Heb. 6:1, 2) Se Paul eketịn̄de aban̄a ediset ke n̄kpa odu ke 1 Corinth ibuot 15. Imenịm ke se enye ekewetde do ama enen̄ede ọsọn̄ọ mme Christian eyo esie idem. Inamke n̄kpọ m̀mê ebịghi didie ọkọtọn̄ọ ndinịm ke mme owo ẹyeset, se idude ke 1 Corinth ibuot 15 eyenen̄ede ọsọn̄ọ fi idem, onyụn̄ anam fi etetịm enịm ke mme owo ẹyeset. Jesus Christ ndikeset anam inen̄ede inịm ke mbon nnyịn ẹyeset. Enye ndikeset ama esịne ke otu “eti mbụk” emi Paul ọkọkwọrọde ọnọ mbon Corinth. (1 Cor. 15:1, 2) Paul ama akam ọdọhọ ke edieke Christian mînịmke ke Christ ama eset, ke mbuọtidem utọ owo oro inyeneke ufọn ndomokiet.—1 Cor. 15:17. w20.12 2 ¶2-4

Nso ikan̄wam apostle Peter okûka iso ufụhọ aba? N̄kpọ kiet edi ke Jesus ama ọbọbọn̄ akam ete yak Abasi okûyak mbuọtidem Peter emem. Jehovah ama ọbọrọ akam oro Jesus ọkọbọn̄de ke ofụri esịt aban̄a Peter do. Ekem ke Jesus ama ekeset, enye ama aka ebịne Peter ikpọn̄ okowụt enye idem man ọsọn̄ọ enye idem. (Luke 22:32; 24:33, 34; 1 Cor. 15:5) Mme apostle Jesus ẹma ẹka ọkọ ofụri okoneyo ikwe iyak ndomokiet imụm. Ke mmọ ẹma ẹkenyọn̄ ẹdi, Jesus ama owụt mmọ idem. Ke itie oro ke Jesus ọkọnọ Peter ifet yak owụt adan̄a nte enye enen̄erede ama imọ. Jesus ama efen Peter ufan esie onyụn̄ adian utom ọnọ enye anam. (John 21:15-17) Nte Jesus akanamde n̄kpọ ye Peter owụt ke mbọm mme owo esinam Jesus nte esinyụn̄ anamde Jehovah. Ntre ima inam ndudue, ifọnke ikere ke tutu amama Jehovah idifenke nnyịn. Satan akam oyom nnyịn ikere n̄kpọ ntre. Utu ke oro, yak ikere nte Jehovah amade nnyịn, iti ke Jehovah ọdiọn̄ọ ke nnyịn ifọnke ima, ke enye onyụn̄ oyom ndifen nnyịn. Yak inyụn̄ ikpebe Jehovah mbon en̄wen ẹma ẹnam se iyatde nnyịn.—Ps. 103:13, 14. w20.12 20-21 ¶17-19

Enyene se ikemede ndikpep nto mbon emi mîketiehe sụn̄ inyụn̄ ibuọt idem ye Jehovah. Nnyịn ndikot mbụk mmọ nnyụn̄ ntie n̄kere idiyakke nnyịn inam ukem ndudue emi mmọ ẹkenamde. Uwụtn̄kpọ kiet edi eke Edidem Asa. Nsonso oro, ekedi Asa ama enyene mfịna enye aka ebịne Jehovah. Edi aka ko, enye ikesidọhọke Abasi esie an̄wam enye aba. Enye ekesikabade ada ifiọk idemesie an̄wam idemesie. (2 Chron. 16:1-3, 12) Owo mîtịmke ikere se iketịbede oro ọfọn, ekeme nditie nte Asa ndikaka n̄kọdọhọ mbon Syria ẹdin̄wam imọ ẹn̄wana ye Israel ekedi ata eti n̄kpọ. Edi ikebịghike, mmọ ẹma ẹfiak ẹnyene mfịna. Jehovah ama ọdọn̄ prọfet kiet ọkọdọhọ enye ete: “Koro afo eberide edem ke edidem Syria mûnyụn̄ uberike ke Jehovah Abasi fo, ke ntak oro, udịmekọn̄ edidem Syria ọmọbọhọ fi ke ubọk.” (2 Chron. 16:7) Ana nnyịn n̄ko ikpeme-o, man ididi ima inyene mfịna, utu ke nnyịn ndida se Jehovah etịn̄de ke Bible n̄n̄wam idem, nnyịn ikada ifiọk idem nnyịn in̄wam idem. Ọkpọkọm n̄kpọ etịbe yak edi se ibierede se ikpanamde idaha idahaoro, akpana imụm idem ikama inyụn̄ iberi edem ke Jehovah. Enye ayan̄wam nnyịn idiọn̄ọ nnennen n̄kpọ emi ikpebierede. w21.01 6 ¶13-15

Ndusụk ikọt Jehovah inyeneke okụk idep udia ke ntak nsọn̄ọn̄kpọ, ekọn̄, m̀mê ke ntak emi ẹsịnde ntịme ke edem mmọ. Ẹdọn̄ ndusụk ikọt Abasi n̄ko ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak emi mmọ ẹnamde n̄kpọ Jehovah. Kpa ye oro, esịt enem akwa otuowo sia mmọ ẹdiọn̄ọ ke ima ibọhọ idiọk ererimbot emi ke mmimọ iyenyene udia barasuene, ke Jehovah oyonyụn̄ ekpep mmimọ ediwak n̄kpọ. Ini ẹdisobode ererimbot Satan emi, iyatesịt Jehovah emi etiede nte “ọkpọsọn̄ ufiop” idisịmke akwa otuowo. Akwa ukụt ama efịt ebe, Jesus ayada mbon emi ẹdibọhọde usụn̄ esịm “mmọn̄ uwem.” Oro ọwọrọ ke enye ayan̄wam mmọ ẹnyene nsinsi uwem. (Edi. 7:17) Idịghe ekpri n̄kpọ ke Abasi edinam inọ akwa otuowo oro! Ke otu ediwak biliọn owo oro ẹdude uwem tọn̄ọ Abasi okobot ererimbot emi, mmọ ẹkeme ndisịne ke otu mbon emi mîkpaha akanam, mîdinyụn̄ ikpaha tutu amama! (John 11:26) Kpukpru se Abasi aduakde ndinam nnọ mme erọn̄ en̄wen emi anam mmọ ẹkọm Jehovah ye Jesus! w21.01 16-17 ¶11-12

Akpatre okoneyo emi Jesus okodude ye mme mbet esie mbemiso ẹwotde enye, enye ama ekere aban̄a kpukpru mfịna emi mme mbet esie ẹdinyenede. Enye ama ọdọhọ Ete esie “ekpeme mmọ ke ntak andidiọk” sia enye ama ama mmọ etieti. (John 17:14, 15) Jesus ama ọdiọn̄ọ ke imọ ima inyọn̄ heaven, ke Satan ayanam mfịna ye owo ekededi emi oyomde ndinam n̄kpọ Jehovah. Ke ntak oro, oyoyom Jehovah ekpeme ikọt esie. Idahaemi ke iyom Jehovah ekpeme nnyịn akan sia ẹma ẹsio Satan ke heaven ẹduọk ke isọn̄, “enye [onyụn̄] asan̄a ye akwa iyatesịt.” (Edi. 12:12) Enye anam ndusụk mbon emi ẹkọbọde nnyịn ẹkere ke mmimọ inam “edisana utom inọ Abasi.” (John 16:2) Mbon emi mînịmke ke Abasi odu ẹsikọbọ nnyịn sia nnyịn mîtieneke ererimbot inam se mmọ ẹnamde. Se ikpananam ẹkọbọ nnyịn, se ikụtde ke itie N̄wed Abasi usen mfịn idiyakke idem enyek nnyịn. w21.03 26 ¶1, 3

Ima esinam Jehovah anam kpukpru se enye anamde. Enye ama nnyịn, oro anam enye ọnọ nnyịn se idade idu uwem ye se idin̄wamde nnyịn ikpere enye. Ima akanam Jehovah ayak Jesus edikpa afak nnyịn. Jesus ama onyụn̄ enen̄ede ama nnyịn, oro akanam enye edikpa ke ibuot nnyịn. (John 3:16; 15:13) Idụhe n̄kpọ ndomokiet emi ekemede ndinam Jehovah ye Jesus ẹtre ndima mbon emi ẹsọn̄ọde ẹda ye mmọ. (John 13:1; Rome 8:35) Ukem ntre n̄ko, ima akpanam ibuotufọk anam se enye akpananam. Ntak emi enen̄erede ọfọn yak edi ntre? Apostle John ọkọdọhọ ete: “Owo eke mîmaha eyenete [m̀mê ubon] esie, emi enye okụtde ke enyịn, ikemeke ndima Abasi, emi enye mîkwe.” (1 John 4:11, 20) Erenowo emi amade ubon esie onyụn̄ oyomde ndikpebe Jehovah ye Jesus, ayan̄wam mbon ubon esie ẹkpere Jehovah, anam esịt ana mmọ sụn̄, onyụn̄ ese aban̄a mmọ. (1 Tim. 5:8) Enye eyekpep nditọ esie n̄kpọ, onyụn̄ otụnọ mmọ. Enye ayaka iso ndikpep ndibiere n̄kpọ ke usụn̄ emi ọnọde Jehovah ubọn̄ ye ke usụn̄ emi edifọnde ye mbon ubon esie. w21.02 5 ¶12-13

Edima Ete nnyịn eke heaven ọdiọn̄ọ ke ndiọi n̄kpọ emi ẹketịbede ẹnọ nnyịn ke ini edem ẹkeme ndinam nnyịn ikere ke nnyịn inyeneke ufọn. Enye esinyụn̄ okụt nti edu emi inyenede, ekpededi nnyịn ikere ke eti n̄kpọ ndomokiet idụhe nnyịn ke idem. (1 John 3:19, 20) Owo ekeme ndinyene idiọkido emi esịnede-sịne enye ke iyịp, emi enye odomode ofụri ukeme esie nditre, edi ekem enye afiak anam n̄kpọ oro onyụn̄ ofụhọ. Esịt isinemke nnyịn ima inam idiọkn̄kpọ. (2 Cor. 7:10) Idiọkke owo ndifụhọ enye ama anam idiọkn̄kpọ. Edi ikpanaha iwowot idem ikere ke nnyịn iwọrọke n̄kpọ, ke Jehovah idinyụn̄ ifenke nnyịn tutu amama. Utọ ekikere oro inenke, onyụn̄ ekeme ndinam itre ndinam n̄kpọ Jehovah. Akpakam ọfọn ‘inen̄ede n̄kpọ ke ufọt nnyịn ye Jehovah,’ oro ọwọrọ ibọn̄ akam iben̄e enye efen ọnọ nnyịn. (Isa. 1:18) Jehovah ama okụt ke emenen̄ede akabade esịt, enye eyefen ọnọ fi. Ka bịne mbiowo n̄ko, mmọ ẹyenyene ime ẹn̄wam fi afiak ekpere Jehovah.—Jas. 5:14, 15. w20.12 23 ¶5-6

Jesus ekesikpokpono iban. Mme Pharisee ikesidaha iban ke n̄kpọ, itịn̄ke ikọ ye mmọ ke eferife, inyụn̄ idehe-dei ineme Ikọ Abasi ye mmọ. Edi Jesus ikanamke ntre. Jesus ama esikpep iban n̄ko mme ntotụn̄ọ n̄kpọ ke Ikọ Abasi nte enye ekesinyụn̄ ekpepde mme mbet eken emi ẹkedide irenowo. (Luke 10:38, 39, 42) Ini enye akasan̄ade ke nsio nsio itie ọkwọrọ ikọ, enye ama esiyak iban n̄ko ẹsan̄a ye enye. (Luke 8:1-3) Ke enye ama ekeset, iban ke enye ọkọdọhọ ẹkedọhọ mme apostle esie ke imọ imeset. (John 20:16-18) Apostle Paul ama ọdọhọ Timothy yak enye okpono iban. Paul ama ọdiọn̄ọ ke eka ye eka eka Timothy ẹkebem iso ẹkpep enye “ndisana uwetn̄kpọ.” (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Ke leta emi Paul ekewetde ọnọ nditọete ke Rome, enye ama asiak enyịn̄ nditọete iban emi enye ọkọdọhọde ẹkọm. Paul ama ọdiọn̄ọ nti utom oro nditọete iban oro ẹkenamde, edi ikekịbike inua idaha, ama esitoro mmọ.—Rome 16:1-4, 6, 12; Phil. 4:3. w21.02 15 ¶5-6