July

Ana idi ufan Jesus man Abasi okop akam nnyịn. Emi ikụreke ke ndidọhọ “ke enyịn̄ Jesus” ke utịt akam. Ana an̄wan̄a nnyịn nte Jehovah esidade Jesus ọbọrọ akam nnyịn. Jesus ọkọdọhọ mme apostle esie ete: “Se ededi oro mbufo ẹben̄ede ke enyịn̄ mi, ami nyanam.” (John 14:13) Kpa ye emi edide Jehovah esikop onyụn̄ ọbọrọ akam nnyịn, enye ọnọ Jesus odudu ndinam se imọ ibierede. Ntre mbemiso Abasi ọbọrọde akam nnyịn, enye esise m̀mê nnyịn imanam se Jesus ọkọdọhọde. Ke uwụtn̄kpọ, Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke mbufo ẹfende ẹnọ mme owo ke mme idiọkn̄kpọ mmọ, Ete mbufo eke heaven eyefen n̄ko ọnọ mbufo; edi edieke mbufo mîfenke inọ mme owo ke mme idiọkn̄kpọ mmọ, Ete mbufo idinyụn̄ ifenke inọ mbufo ke mme idiọkn̄kpọ mbufo.” (Matt. 6:14, 15) Omokụt ntak emi ọfọnde inam n̄kpọ ye mme owo nte Jehovah ye Jesus ẹnamde n̄kpọ ye nnyịn! w20.04 22 ¶6

Apostle Paul ama okụt se mbon emi enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ẹmade onyụn̄ ada oro ọkwọrọ ikọ ọnọ mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, mbon emi enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ ke Lystra ikenen̄ekede ifiọk N̄wed Abasi, ndusụk ikakam ifiọkke-fiọk. Ntre enye ama ada n̄kpọ emi edisọpde in̄wan̄a mmọ eneme n̄kpọ ye mmọ. Enye ama etịn̄ aban̄a eti idọk ye ndikop inem uwem. Enye akada ikọ ye uwụtn̄kpọ emi ẹdisọpde in̄wan̄a mmọ. Da mbufiọk diọn̄ọ se mme owo ke efakutom mbufo ẹmade nyụn̄ da oro tọn̄ọ ukwọrọikọ ye mmọ. Akpanam didie ọdiọn̄ọ se owo amade nte osụk asan̄ade ekpere enye mîdịghe asan̄ade ekpere ufọk esie? Kama enyịn se se ikade iso. Ekeme ndidi enye ke anam n̄kpọ ke in̄wan̄esa, ke okot n̄wed, ke ọdiọn̄ n̄kpọisan̄, mîdịghe ke anam n̄kpọ en̄wen ekededi. Da oro tọn̄ọ ukwọrọikọ ye enye edieke okụtde ke odot. (John 4:7) Ọfọn̄ emi owo esịnede akam ekeme ndinam fi ọfiọk ebiet emi enye otode, ubọkutom esie, m̀mê n̄ka mbre mbuba emi enye amade akan. w20.04 11 ¶11-12

Ọkpọsọn̄ editịmede esịt esinam idem enen̄ede enyek ndusụk nditọete nnyịn, mmọ ẹsinyụn̄ ẹkpeme idem ẹkaha ke ini ẹnamde n̄kpọ emi ẹkpenyụn̄ ẹnamde ẹsan̄a ẹbe. Ekeme ndisọn̄ mmọ ndidu ke ebiet emi mme owo ẹwakde, edi mmọ ẹsika iso ẹdụk mbono esop ye n̄kpri ye ikpọ mbono. Kpa ye oro esisọn̄de mmọ nditịn̄ ikọ ye isenowo, mmọ ẹsikwọrọ ikọ ẹnọ mme owo. Ekpedi se iwọrọde fi edi oro, diọn̄ọ ke idịghe afo ikpọn̄ ke utọ n̄kpọ oro ọwọrọ. Ọwọrọ ediwak owo n̄ko. Ti ke Jehovah ama se afo anamde ọnọ enye ke ofụri esịt. Afo ndika iso nnam n̄kpọ esie owụt ke enye ke ọdiọn̄ fi, ke onyụn̄ ọnọ fi odudu anam se anade anam. (Phil. 4:6, 7) Ekpedi ke anam n̄kpọ Jehovah kpa ye udọn̄ọ m̀mê ọkpọsọn̄ editịmede esịt ye mme mfịna ntre, nịm ke esịt enem Jehovah. Kpa ye emi idem mîsọn̄ke ediwak nnyịn, ke ika iso ifehe mbuba uwem. (2 Cor. 4:16) Kpukpru nnyịn imekeme ndifehe nsịm utịt sia Jehovah do ndin̄wam nnyịn! w20.04 31 ¶20-21

Nte Abasi okobotde isọn̄ emi anam inen̄ede ikụt ke enye enyene ọniọn̄. (Heb. 3:4) Isọn̄ edi n̄wọrọnda sia enye enyene mme n̄kpọ emi ẹnamde uwem aka iso odu. Enyene mme n̄kpọ emi isọn̄ adade ebiet akamba nsụn̄ikan̄ emi ọfiọrọde ke inyan̄ibom. Edi onyụn̄ enyene mme akpan n̄kpọ emi isọn̄ adade okpụhọde ye nsụn̄ikan̄ emi mme owo ẹdọn̄ọde ẹyọhọ. Ke uwụtn̄kpọ, mme owo ẹkpedọn̄ọ ke nsụn̄ikan̄ ke inyan̄ibom ofụm itoho an̄wa idụk, ndien ana mmọ ẹnam ofụm idemmọ ẹn̄wek, ẹbot udia idemmọ ẹdia, ẹbot mmọn̄ idemmọ ẹn̄wọn̄, ndek ekededi emi mmọ ẹnamde onyụn̄ ọdọn̄ọ do mmọ ision̄oke iduọn̄ọ ke ebiet en̄wen, afo ekere ke usen ifan̄ ke mmọ ẹkpesịne do ye uwem? Ikpadaha ini mmọ ndikpan̄a. Edi isọn̄ itiehe ntre, enye enyene ukeme ndinam ediwak biliọn mme odu-uwem n̄kpọ ẹka iso ẹdu uwem. Ofụri oxygen (oro edi, eti ofụm) emi in̄wekde, udia emi idiade, ye mmọn̄ emi in̄wọn̄de man ika iso idu uwem ẹto isọn̄ emi, isinyụn̄ ikụreke. Idiọk ofụm ye ndek emi ẹsion̄ode ẹdu kpa ke isọn̄ emi, edi isọn̄ osụk eyeye onyụn̄ edi se ẹdụn̄de. Nso inam edi ntre? Jehovah okobot isọn̄ emi ke usụn̄ emi ndek ekemede ndikabade nti n̄kpọ yak ẹfiak ẹda ẹnam n̄kpọ en̄wen. w20.05 20 ¶3-4

Satan ama ọdọhọ Eve n̄kpọ emi anamde etie nte Jehovah edi osu nsu. Ntem ke Satan akakabade devil, m̀mê ọdọk-edidọk. Satan ama enen̄ede abian̄a Eve; Eve ama enịm se Satan etịn̄de. (1 Tim. 2:14) Enye ama enịm ikọ Satan akan eke Jehovah. Oro ama anam emem Eve utom ndibiere ndisọn̄ ibuot ye Jehovah; ata akpatre idiọk n̄kpọ ke enye ekebiere oro. Enye ama adia mfri eto oro Jehovah akakpande enye ndidia. Ekem enye ama ọnọ Adam etiene adia. (Gen. 3:6) Kere se Eve ọkpọkọbọrọde Satan. Da nte ke Eve ama ọdọhọ Satan ete: “Ndiọn̄ọke fi, ndiọn̄ọ Jehovah Ete mi. Mmama enye nnyụn̄ mbuọt idem ye enye. Enye ọnọ mi ye Adam ebe mi kpukpru se inyenede. Asan̄a didie etịn̄ utọ idiọk ikọ oro ye Ete mi? Daha mi!” Ekpekenem Jehovah etieti ndikop edima eyen esie etịn̄de utọ ikọ oro man owụt ke imọ ima Ete imọ ata ima! (N̄ke 27:11) Edi Eve ikamaha Jehovah ata ima; Adam okonyụn̄ etie kpa ntre. Sia mmọ mîkamaha Ete mmọ ata ima, mmọ iketịn̄ke n̄kpọ ndomokiet ndidorode enye uyo ini Satan akabiatde enye enyịn̄. w20.06 4 ¶10-11

Ọfọn isitoro nditọete iban ke kpukpru se mmọ ẹnamde ke esop Abasi. Ndusụk mmọ ẹsitiene ẹbọp ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ mme ufọk esop Abasi, ẹkpep usem en̄wen man ẹtiene ẹn̄wam otu emi ẹsemde usem oro, ẹnyụn̄ ẹnam utom ke Bethel. Mmọ ẹsitiene ẹn̄wam nditọete ke ini afanikọn̄ etịbede, ẹkabade mme n̄wed esop Abasi, ndusụk ẹdi mme asiakusụn̄ ye mme isụn̄utom. Nditọete iban ẹsin̄wam mme ebe mmọ man mmọ ẹkeme ndinam kpukpru utom emi mmọ ẹnyenede ke esop Abasi. Nditọete irenowo emi ẹdi “enọ,” mmọ ẹsinam ediwak n̄kpọ ẹn̄wam mbon en̄wen. Ọkpọsọn̄ mmọ ndinam kpukpru utom mmọ ekpedi iban mmọ in̄wamke mmọ. (Eph. 4:8) Nditọete iban ẹdi ‘akwa udịmowo’ emi ẹsinyịmede ndisịn idem nnam utom, mmọ ẹsinyụn̄ ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ ndikwọrọ ikọ. Mbiowo emi ẹnyenede ọniọn̄ ẹdiọn̄ọ emi. Mbiowo ẹdiọn̄ọ n̄ko ke nditọete iban emi ẹma ẹkekpon owo, emi ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah ẹsinen̄ede ẹn̄wam nditọete iban emi mîkponke owo ẹyọ mfịna mmọ. (Titus 2:3-5) Anie akpafan̄a ke nditọete iban idotke se ẹtorode? w20.09 23 ¶13-14

Jehovah isifreke mbon emi ẹkesinamde n̄kpọ esie akpa, emi ẹma ẹketre ke esisịt ini. Enye inyụn̄ ifreke se mmọ ẹkesinamde ẹnọ enye. (Heb. 6:10) Prọfet Isaiah ama ewet inem inem uwụtn̄kpọ kiet owụt nte Jehovah esikerede aban̄a ikọt esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Enye eyekpeme erọn̄ esie nte ekpemerọn̄. Enye ayada ubọk esie atan̄ nditọerọn̄ obon ọtọkiet; oyonyụn̄ emen mmọ akama ke ikpanesịt esie.” (Isa. 40:11) Esitie Jehovah emi edide Akwa Ekpemerọn̄ didie ke idem ini erọn̄ esie kiet oyode ọkpọn̄ otuerọn̄? Jesus ama owụt nte esitiede Jehovah ke idem ini enye okobụpde mbet esie ete: “Mbufo ẹkere didie? Edieke owo kiet enyenede erọn̄ ikie ndien kiet ke otu mmọ osop usụn̄, nte enye idikpọn̄ke anan̄ ye efịtenan̄ ke enyọn̄ obot inyụn̄ idaha ikoyom kiet emi osopde usụn̄ do? Ndien edieke enye okụtde, ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo nte, enye adara enye akan anan̄ ye efịtenan̄ emi mîkosopke usụn̄.”—Matt. 18:12, 13. w20.06 19-20 ¶8-9

Ida ke edi n̄kpọ ukpono ndinam n̄kpọ Jehovah ke usụn̄ ekededi emi ikemede. (Ps. 27:4; 84:10) Edieke eyenete eren oyomde utom efen efen ke esop Jehovah, eti n̄kpọ edi oro. Edi ikpanaha enye ada idem ke n̄kpọ akaha ẹma ẹnọ enye ifetutom. (Luke 17:7-10) Se ikpebehede enye ekpedi ndisụhọde idem nnam n̄kpọ nnọ mbon efen. (2 Cor. 12:15) Bible odụri owo utọn̄ aban̄a mbon emi ẹkekerede ke imedi n̄kpọ ikan mbon en̄wen. Ntan̄idem ama anam Diotrephes odomo ndidi “ebeiso” ke esop. (3 John 9) Ntan̄idem okonyụn̄ anam Uzziah odomo ndinam se Jehovah mîkọdọn̄ke enye. (2 Chron. 26:16-21) Absalom ama ada n̄kari anam mme owo ẹda ye enye sia enye okoyom ndidi edidem. (2 Sam. 15:2-6) Mbụk mme owo emi owụt ke Jehovah imaha mbon emi ẹsiyomde ubọn̄ idemmọ. (N̄ke 25:27) Utịt utịt, n̄kukụre se ntan̄idem ye ndiyom ikpọ n̄kpọ ẹsimande esidi afanikọn̄.—N̄ke 16:18. w20.07 4 ¶7-8

Ndusụk nditọete ẹmen ubon mmọ ẹwọrọ ẹka idụt en̄wen ndiyom utom m̀mê ke ntak mfịna emi odude ke edem mmọ. Oro ekeme ndinam nditọ mmọ ẹka n̄wed ke ufọkn̄wed emi ẹsemde akpan usem idụt oro mmọ ẹdude idahaemi. Ekeme ndiyom mme ete ye eka mmọ ẹkpep usem oro n̄ko man ẹkụt utom ẹnam. Ekpedi esop m̀mê otu odu ke usem emana mmọ, ewe ke mmọ ẹkpedụk? Ndi mmọ ẹkpedụk esop emi ẹsemde akpan usem idụt oro m̀mê ẹkpedụk eke usem emana mmọ? Ana ibuotufọk ebiere esop emi ubon esie ẹdidụkde mbono esop. Idịghe owo edibiere n̄kpọ emi inọ enye, ntre ana enye ekere se idifọnde ye ubon esie ikan. Nnyịn ikpafan̄ake se ibuotufọk ebierede oro. Inamke n̄kpọ m̀mê nso ke enye ebiere, akpana inyịme se enye ebierede, idara ubon oro, inyụn̄ iwụt ke imama mmọ.—Rome 15:7. w20.08 30 ¶17-18

Ikpoyom Jehovah ọnọ nnyịn odudu, inaha ikere ke nsọn̄idem, nnyịn ndika n̄wed nniọn̄ usụn̄, ebiet emi itode, m̀mê nnyịn ndinyene ediwak okụk edinam idi n̄kpọ ke enyịn Jehovah. Ke nditịn̄ akpanikọ, iwakke mme asan̄autom Jehovah emi ẹdide ‘mbon oro mme owo ẹbatde nte mbon ọniọn̄, mme okopodudu, ye mbọn̄.’ (1 Cor. 1:26) Ntre edieke nnyịn mînyeneke mme n̄kpọ emi ẹbatde ke ntọn̄ọ ikpehe emi, ikpanaha ikere ke nnyịn ikemeke ndinam n̄kpọ Jehovah. Kam da ke afo ndinana mme n̄kpọ oro ayanam fi okụt ubọk Jehovah ke uwem fo. Ke uwụtn̄kpọ, idem ekpenyek fi aban̄a mbon emi ẹyomde ndinam fi eyịk se afo enịmde, bọn̄ akam dọhọ Jehovah ọnọ fi uko ini anamde mmọ ẹfiọk se afo enịmde. (Eph. 6:19, 20) Ekpedi udọn̄ọ emi mîmaha ndikụre anam uwem ọsọn̄ ye afo, dọhọ Jehovah ọnọ fi odudu aka iso esịn idem anam n̄kpọ esie nte ekekeme. Kpukpru ini emi okụtde nte Jehovah an̄wamde fi, afo ọyọdọdiọn̄ ọbuọt idem ye enye onyụn̄ okop odudu. w20.07 16 ¶9

Edieke iyomde Obio Ubọn̄ Abasi edi akpa ke uwem nnyịn, ana ikpebe Abraham emi ekenyịmede n̄kpọ atak enye man anam esịt enem Abasi. (Mark 10:28-30; Heb. 11:8-10) Kûkere ke udûnyeneke mfịna ndomokiet ke uwem. Idem mbon emi ẹdade ofụri uwem mmọ ẹnam n̄kpọ Jehovah ẹyesụk ẹnyene mfịna. (Jas. 1:2; 1 Pet. 5:9) Mfịn imenyene ata ediwak ntak ndiwụk ekikere ke ini iso. Se itịbede ke ererimbot owụt ke idu uwem ke utịt mme akpatre usen ererimbot emi. Kiet ke otu mme n̄kpọ emi ẹdinamde esịt enem nnyịn ini Obio Ubọn̄ Abasi edikarade edi nte ẹdinamde mbon nnyịn ẹset. Ini oro Jehovah ayanam Abraham ye ubon esie ẹset ẹdidu uwem ke isọn̄. Nte enye edisan̄ade inọ Abraham utịp mbuọtidem ye ime esie edi oro. Ndi afo oyodu do? Emekeme ndidu edieke ekpebede Abraham, ayakde n̄kpọ atak fi ke ntak Obio Ubọn̄ Abasi, akade iso ọbuọt idem ye Abasi kpa ye mme mfịna emi afo enyenede, onyụn̄ enyenede ime ebet Jehovah.—Mic. 7:7. w20.08 5-6 ¶13-14; 7 ¶17

Imọdiọn̄ọ ke edieke mme asua nnyịn ẹwotde nnyịn, ke Jehovah ayanam iset. Imenen̄ede inịm ke idụhe se mmọ ẹdinamde yak itre ndinam n̄kpọ Jehovah. (Rome 8:35-39) Jehovah ndinam nnyịn idiọn̄ọ ke iyeset owụt ke enye enen̄ede enyene ọniọn̄! Emi esinam nnyịn ikûkop ndịk edieke mbon emi Satan akarade ẹdọhọde ke imọn̄ iwot nnyịn nnyịn mînamke se mmọ ẹdọhọde. Kpa oro esinam nnyịn inyene uko isọn̄ọ ida ye Jehovah. Edieke mme asua Jehovah ẹdọhọde ke imọn̄ iwot fi, ndi eyenịm ke Jehovah ayanam fi eset? Nso ikeme ndin̄wam fi ọdiọn̄ọ ke eyenịm? N̄kpọ kiet edi afo ndibụp idemfo, ‘Ndi n̄kpri n̄kpri n̄kpọ emi mbierede kpukpru usen ẹwụt ke mmọbuọt idem ye Jehovah?’ (Luke 16:10) Mbụme efen emi ekemede ndibụp idemfo edi, ‘Ndi nte ndude uwem owụt ke mmenịm se Jehovah ọn̄wọn̄ọde ete ke iyọnọ mi se nyomde edieke mbemde iso nyom Obio Ubọn̄ esie?’ (Matt. 6:31-33) Edieke ọbọrọde ih ke mbụme mbiba oro, ọwọrọ emeben̄e idem ndiyọ idomo ekededi emi edisịmde fi ke ini iso.—N̄ke 3:5, 6. w20.08 17-18 ¶15-16

Ọfọn idiọn̄ọ nte ikpadade Bible in̄wam mme owo. Ke mbono esop ke nnyịn idikpep ndusụk usụn̄ emi ikemede ndida Bible n̄n̄wam owo. Edi edieke iyomde mbon en̄wen ẹnịm ke Bible enen̄ede enyene ufọn, ọfọn nnyịn ke idem nnyịn isikpep Bible kpukpru ini. Ana ida Bible in̄wam idem nnyịn man inen̄ede ibuọt idem ye Abasi. Idịghe ndikokot kpọt edin̄wam nnyịn inam emi-o. Oyom yak edi ima ikot ima nnyịn itie ikere se ikotde, ida mme n̄kpọ emi esop Abasi ẹsiode ẹdi inam ndụn̄ọde man itie Bible emi ikotde enen̄ede an̄wan̄a nnyịn, inyụn̄ idiọn̄ọ nte ikpanamde itie Bible oro an̄wan̄a owo. (1 Tim. 4:13-15) Ima inam oro ima ke nnyịn idikeme ndida Bible n̄kpep mbon en̄wen n̄kpọ. Enye emi n̄ko idịghe ndikot itie Bible kpọt nnọ owo-o. Ana inam itie Bible emi ikotde do an̄wan̄a mbon emi ikotde enye inọ, inyụn̄ in̄wam mmọ ẹkụt nte itie Bible oro ebehede mmọ. Ima ikpep idem nnyịn Bible kpukpru ini, iyenen̄ede idiọn̄ọ nte ikpadade Bible ikpep mme owo n̄kpọ.—2 Tim. 3:16, 17. w20.09 28 ¶12

Ima itie ikere kpukpru se Jehovah anamde man an̄wam nnyịn, iyaka iso ida utom ukwọrọikọ nte ata akpan utom ke uwem nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, enye ọnọ nnyịn ediwak n̄kpọ man ida ikpep Ikọ esie. Mme n̄kpọ oro ẹsịne mme n̄wed emi ẹmịn̄de-mịn̄ ye mme ibuotikọ emi ẹwetde ẹdọn̄ ke ikpehe Intanet nnyịn, mme n̄kpọ emi ẹkotde-kot ẹdọn̄ do, mme vidio, ye TV Mme Ntiense Jehovah. Mme n̄kpọ ẹdu ke ikpehe Intanet nnyịn ẹbe usem 1,000! (Matt. 24:45-47) N̄kpọ en̄wen emi edin̄wamde nnyịn ika iso ida utom ukwọrọikọ nte ata akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn edi ndikpebe Jesus. Enye ikayakke n̄kpọ ndomokiet anam enye etre ndika iso ntie ntiense nnọ akpanikọ. (John 18:37) Ini Satan ọkọdọhọde ke imọn̄ inọ enye “kpukpru mme obio ubọn̄ ererimbot ye ubọn̄ mmọ,” enye ikayakke itọn̄ ọdọn̄ enye, ikonyụn̄ iyakke ẹbian̄a enye ini mme owo ẹkeyomde ndinam enye edidem. (Matt. 4:8, 9; John 6:15) Ikọdọn̄ke enye ndinyene inyene, enye ikonyụn̄ iyakke ọkpọsọn̄ ukọbọ anam enye ndịk. (Luke 9:58; John 8:59) Ini n̄kpọ emi ekemede ndinam nnyịn itre ndibuọt idem ye Jehovah etịbede, imekeme ndika iso nda ukwọrọikọ nte ata akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn edieke itide item emi apostle Paul ọkọnọde ke itie N̄wed Abasi usen mfịn. w20.09 9-10 ¶6-7

Enem nnyịn etieti ndinyene nditọete iban emi ẹsisịnde idem ẹnam n̄kpọ Jehovah. Mmọ ẹsitiene ẹnam n̄kpọ ke mbono esop, ẹbọrọ mbụme, ẹtiene ẹkwọrọ ikọ, ẹnyụn̄ ẹkpep mme owo Bible. Ndusụk ẹsitiene ẹdiọn̄ n̄kpọ ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ẹnyụn̄ ẹse ẹban̄a nditọete eken ke esop. Oro iwọrọke ke mmọ isinyeneke mfịna-o! Ndusụk mmọ ẹsise ẹban̄a mme ete ye eka mmọ oro ẹma ẹkesọn̄. Mbon ubon ndusụk nditọete iban emi mîdịghe Mme Ntiense Jehovah ẹsikọbọ mmọ. Ndusụk mmọ ẹbọk nditọ ikpọn̄, ntre mmọ ẹsisịn idem ẹnam utom man ẹnyene se ẹdade ẹbọk nditọ mmọ. Ntak emi oyomde in̄wam nditọete iban-a? Ntak edi ke mbon ererimbot emi isiwakke ndikpono iban. Bible ọdọhọ n̄ko yak in̄wam mmọ. Itie kiet emi ikụtde emi edi se Paul ọkọdọhọde nditọete ke Rome ete ẹdara Phoebe ẹnyụn̄ “ẹn̄wam enye ke n̄kpọ ekededi oro enye oyomde un̄wam.” (Rome 16:1, 2) Mbon n̄kan̄ emi Paul okotode ẹkeda ke iban iwọrọke n̄kpọ ndomokiet. Edi enye ekedikabade edi Christian, enye ama ekpebe Jesus, esinọ iban ukpono onyụn̄ ọfọn ido ye mmọ. w20.09 20 ¶1-2

Man in̄wam nditọ ukpepn̄kpọ Bible nnyịn yak ọdọn̄ mmọ ndikwọrọ ikọ, imekeme ndibụp mmọ: “Nso ufọn ke okụt ke uwem fo tọn̄ọ ọkọtọn̄ọ ndinam se Bible ekpepde? Ndi emekere ke edi se mbon en̄wen ẹtienede ẹkop eti mbụk emi? Nso ke afo ekeme ndinam man an̄wam mmọ?” (N̄ke 3:27; Matt. 9:37, 38) Siti ke Jesus ọkọdọhọ nnyịn ikpep mme owo “ẹnam kpukpru n̄kpọ” emi imọ ikekpepde. Owo ndinam se Jesus ekekpepde esịne ndinịm ewụhọ iba emi okponde akan—oro edi ndima Abasi ye mbọhọidụn̄ nnyịn. Owo ama enịm ewụhọ iba emi, oro ayan̄wam enye ekeme ndikwọrọ ikọ nnyụn̄ nnam mme owo ẹdi mbet Christ. (Matt. 22:37-39) Se isinen̄erede inam nnyịn ikwọrọ ikọ edi ima. Imọdiọn̄ọ ke ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹkokop n̄kpọ ẹban̄a ukwọrọikọ, idem ekeme ndinyek mmọ. Edi imekeme ndin̄wam mmọ ẹnịm ke Jehovah ayan̄wam mmọ yak ndịk mme owo odon̄ode mmọ sụn̄sụn̄.—Ps. 18:1-3; N̄ke 29:25. w20.11 3 ¶6-8

Ini etịmde idem ndika n̄kekpep eyen ukpepn̄kpọ fo n̄kpọ, bọn̄ akam sịn enye. Ben̄e Jehovah an̄wam fi yak anam se Bible etịn̄de odụk enye esịt. Kûfre ke oyom ndin̄wam enye odot ndina baptism. Ana eyen ukpepn̄kpọ n̄ko esineme nneme ye Jehovah. Edineme didie? Ana enye esitịn̄ ikọ ọnọ Jehovah onyụn̄ akpan̄ utọn̄ okop se Jehovah etịn̄de. Enye ama okot Bible kpukpru usen, ọwọrọ ke okop se Jehovah etịn̄de. (Josh. 1:8; Ps. 1:1-3) Ọfọn enye esibọn̄ akam kpukpru usen sia nte enye edisan̄ade itịn̄ ikọ ye Jehovah edi oro. Ke ntre, ama oyom ndikpep enye n̄kpọ, bọn̄ akam ke ofụri esịt ke ntọn̄ọ ye ke utịt ukpepn̄kpọ oro, nyụn̄ sịn enye ke akam oro. Enye ama okop nte afo esibọn̄de akam, enye eyekpep ndisibọn̄ akam nnọ Jehovah Abasi ke ofụri esịt ke enyịn̄ Jesus Christ. (Matt. 6:9; John 15:16) Eyen ukpepn̄kpọ fo eyenen̄ede ekpere Jehovah enye ama esikot Bible kpukpru usen man okop se Jehovah etịn̄de, onyụn̄ ọbọn̄ akam kpukpru usen man etịn̄ ikọ ye Jehovah!—Jas. 4:8. w20.10 8 ¶8; 9 ¶10-11

Esop Jehovah ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ man n̄kpọ asan̄a ke nde ke nde ke esop Abasi, emem onyụn̄ odu nte ekedide ke eyo mme apostle. (Utom 16:4, 5) Ke uwụtn̄kpọ, okpodụk Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme ke esop en̄wen, ekpededi ke idụt en̄wen, ọyọdiọn̄ọ nte ẹdikpepde ukpepn̄kpọ oro onyụn̄ ọdiọn̄ọ ibuotikọ emi ẹdikpepde. N̄kpọ iditiehe fi esen esen! Nso en̄wen ikpanam idiana kiet ntem mîkpedịghe spirit Abasi? (Zeph. 3:9) Nso ke afo akpanam? Bụp idemfo: ‘Ndi nte nsitịn̄de ikọ nnyụn̄ nnamde n̄kpọ esinam nditọete ẹdiana kiet, emem onyụn̄ odu ke esop? Ndi mmesinam se mbon emi ẹdade usụn̄ ke esop ẹdọhọde ẹnam? Ndi mbon en̄wen ẹdiọn̄ọ mi nte owo emi mîsitọhọ owo edem ke isọn̄, akpan akpan ekpedi mmenyene ifetutom? Ndi mmesika n̄kpọ ke ini, nnyụn̄ mbiatke ini ndinam se ẹdọhọde mi nnam? Ndi esinyụn̄ ọdọn̄ mi ndin̄wam mbon efen?’ (Jas. 3:17) Okpokụt ebiet emi mûnamke ọfọn, dọhọ Jehovah ọnọ fi spirit esie an̄wam fi. Ama ayak edisana spirit ada fi usụn̄ onyụn̄ anam fi enen̄ede okpụhọde, nditọete ẹyenen̄ede ẹma fi, oyonyụn̄ enem mmọ ndidu ye afo. w20.10 23 ¶12-13

Ikọ Abasi ekeme nditie nte ukụtiso nnọ nnyịn. (Jas. 1:23-25) Mbemiso ikpọn̄de ufọk kpukpru usenubọk, ata ediwak nnyịn imesise idem ke ukụtiso. Ukụtiso oro edin̄wam nnyịn idiọn̄ọ m̀mê enyene se ikpenen̄ede ke idem nnyịn kan̄a mbemiso mbon en̄wen ẹkụt nnyịn. Ukem ukem se Bible esinamde ọnọ nnyịn edi oro. Ima ikot Bible kpukpru usen, iyokụt mme usụn̄ emi ikemede ndikpụhọde nte isikerede n̄kpọ ye nte isidade n̄kpọ. Ata ediwak owo ẹdọhọ ke esifọn ye mmimọ edieke ikotde kan̄a text usen oro mbemiso ikpọn̄de ufọk kpukpru usenubọk, ke oro esin̄wam mmimọ inyene ini ikere se mmimọ ikokotde. Ndien ofụri usen oro mmimọ iyoyom usụn̄ nte ikpanamde item emi mmimọ ikokotde ke itie N̄wed Abasi usen oro. N̄kpọ efen edi ke ana isio ini inịm ida ikpep n̄kpọ kpukpru usen, ikot Ikọ Abasi, inyụn̄ itie ikere se ikotde. Se itịn̄de emi ekeme nditie nte isọn̄ke ndinam-o, edi enye edi kiet ke otu mme ata akpan n̄kpọ emi anade inam man ika iso isan̄a ke nsesịre usụn̄ emi adade esịm uwem. Kpa nte masịn emi ẹsidade ẹsio X-ray esinamde ẹkụt esịt idem owo, ntre n̄ko ke Ikọ Abasi esinam ikụt se isịnede nnyịn ke esịt. Edi nnyịn mîsụhọkede idem, nnyịn idikemeke ndinam item emi ikụtde ke Bible m̀mê enye emi mbon emi Abasi ọdọhọde ẹda nnyịn usụn̄ ẹnọde nnyịn. w20.11 18 ¶3; 20 ¶8

Ẹma ẹsikọbọ mme Christian eyo mme apostle etieti, edi enyene mme ini emi mmọ mîkenyeneke mfịna. Nso ke mmọ ẹkenam ini emi mmọ mîkenyeneke mfịna? Kpukpru mmọ, iren ye iban, ẹma ẹsịn idem ẹkwọrọ ikọ etieti. N̄wed Utom Mme Apostle ọdọhọ ke mmọ ‘ẹkesan̄a ke uten̄e Jehovah.’ Mmọ ẹma ‘ẹdọdiọn̄’ ẹtọt sia mmọ iketreke ndikwọrọ ikọ. Oro owụt ke Jehovah ama ọdiọn̄ mmọ nte mmọ ẹkesịnde idem ẹkwọrọ ikọ ini mmọ mîkenyeneke mfịna. (Utom 9:26-31) Ini ekededi emi mme Christian eyo mme apostle ẹkekụtde ufan̄ ndikwọrọ ikọ nnọ owo, mmọ ẹma ẹsikwọrọ. Yak inọ uwụtn̄kpọ owo kiet. Ini apostle Paul odude ke Ephesus, enye ama okụt ke imọ imekeme ndikwọrọ ikọ nnọ ata ediwak owo ke obio oro. Paul ama osụhọde etie ke obio oro ọkwọrọ ikọ onyụn̄ anam ediwak owo ẹdi mbet Christ. (1 Cor. 16:8, 9) Mme mbet Christ ẹma ẹsịn idem ẹkwọrọ “eti mbụk [emi] aban̄ade ikọ Jehovah.” (Utom 15:30-35) Se itie N̄wed Abasi usen mfịn etịn̄de ọsọn̄ọ oro. w20.09 15-16 ¶6-8

Ini Adam akanamde idiọkn̄kpọ, enye ama ada n̄kpa ọsọk idemesie ye kpukpru nditọ emi enye edinyenede. Ke ibọ ufen idiọkn̄kpọ esie tutu mfịn emi. Edi Abasi ndikanam Eyen esie eset anam inyene idotenyịn ndibọhọ kpukpru ufen oro! “Ediset mme akpan̄kpa oto owo [kiet] n̄ko,” oro edi Jesus. Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Koro kpa nte otode ke Adam kpukpru owo ẹkpan̄a, kpasụk ntre ke Christ ẹyenam kpukpru owo ẹdu uwem.” (1 Cor. 15:22) Paul ọkọdọhọ ete: “Kpa nte otode ke Adam kpukpru owo ẹkpan̄a.” Nso ke ikọ oro ọwọrọ? Paul eketịn̄ aban̄a kpukpru nditọ Adam, ke mmọ ẹyeda unana mfọnmma ye idiọkn̄kpọ ẹto Adam, ndien ke mmọ ẹyekpan̄a. (Rome 5:12) Adam isịneke ke otu mbon emi ẹdinamde “ẹdu uwem.” N̄kpa Jesus ifakke Adam sia enye ama ọfọn ama ini enye ọsọn̄de ibuot, okonyụn̄ okokoi ọsọn̄ ibuot ye Abasi. Utịp emi Adam ọkọbọde edi ukem se inade ibet mbon emi “Eyen owo” ọdọhọde ke ẹdi “ebot.” ‘Ẹyesịbe mmọ ẹfep ke nsinsi.’—Matt. 25:31-33, 46; Heb. 5:9. w20.12 5 ¶13-14

Edieke nnyịn mînyeneke ifetutom emi ikpamade ndinyene, yak ikpebe nti angel. Ini ibak Edidem Ahab akakarade Israel, Jehovah ama ọdọhọ mme angel ẹditịn̄ nte mmọ ẹdisan̄ade ẹbian̄a enye. Ndusụk angel ẹma ẹtịn̄ nte mmọ ẹdinamde. Jehovah ama ada eke angel kiet ọdọhọ ke enye oro edifọn. (1 Ndi. 22:19-22) Ndi mme angel eken ẹma ẹtie ẹseme idem ẹdọhọ m̀mê ufọn emi mmimọ ikabiatde ini iditịn̄ se ẹkpenamde? Idụhe se ikpanamde ikere ke mmọ ẹma ẹnam utọ n̄kpọ oro. Mme angel ẹsụhọde idem etieti. Mmọ ẹsiyom kpukpru ukpono aka ebịne Jehovah. (Judg. 13:16-18; Edi. 19:10) Siti ke idụhe se ikande ndidi Ntiense Jehovah nnyụn̄ n̄kwọrọ mban̄a Obio Ubọn̄ Esie. Idịghe utom ke esop anam owo ọsọn̄ urua ke enyịn Abasi. Ima isụhọde idem inyụn̄ idiọn̄ọ se ikemede ndinam ye se nnyịn mîkemeke ndinam, oro ayanam inen̄ede isọn̄ urua ke enyịn Jehovah ye nditọete nnyịn. Ntre kpe Jehovah ubọk an̄wam fi osụhọde idem, okûnyụn̄ udomo ndinam n̄kpọ mbe odudu fo. Sitie kere mbụk nti ikọt Abasi ke Bible emi ẹkesụhọrede idem, inyụn̄ inamke n̄kpọ ibe ukeme mmọ. Sio esịt nam ofụri se ekekeme nọ nditọete fo.—1 Pet. 5:5. w20.12 26 ¶16-17

Ndụn edinyan̄a edi idotenyịn emi Jehovah anamde inyene. Idotenyịn oro anam inịm ke Jehovah ọyọdiọn̄ kpukpru mbon emi ẹnamde se enye oyomde. Enye onyụn̄ anam inịm ke ọkpọkọm ikpakpa, ke Jehovah ayanam nnyịn iset. (1 Thess. 5:8; 1 Tim. 4:10; Titus 1:1, 2) Nnyịn ndinịm ke Jehovah ayanyan̄a nnyịn esinam ikere n̄kpọ ọfọn. Oro esinam isịn esịt ke se Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndinam inyụn̄ iyakke mfịna nnyịn emen nnyịn emen. Ikpada n̄kpọ nte Abasi adade, ọwọrọ imayara ndụn emi. Ke uwụtn̄kpọ, ana idori enyịn ke Abasi utu ke ndidori ke inyene emi edide mfịn odu, n̄kpọn̄ idụhe aba. (Ps. 26:2; 104:34; 1 Tim. 6:17) Akan̄kan̄ eke spirit edi Bible. Bible enyene odudu ndiyarade nsu nnyụn̄ nsio owo ke ufụn nsunsu ukpepn̄kpọ ye idiọk uwem. (2 Cor. 10:4, 5; 2 Tim. 3:16, 17; Heb. 4:12) Se esop Abasi ẹkpepde nnyịn ye nnyịn nditie ke idem nnyịn n̄kpep Bible ẹdin̄wam nnyịn idiọn̄ọ nte ikpadade Bible in̄wam idem nnyịn ye mbon en̄wen.—2 Tim. 2:15. w21.03 27 ¶4; 28-29 ¶10-11

Idem ke ini apostle John odude ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak emi enye ọkọkwọrọde aban̄a Jesus, enye ama anam n̄kpọ emi owụtde ke enye ama nditọete. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama ewet n̄kukụt emi Jehovah akayararede ọnọ enye, onyụn̄ ọnọ ẹsọk mme esop, man anam mmọ ẹdiọn̄ọ “mme n̄kpọ eke ẹditịbede ke mîbịghike.” (Edi. 1:1) Ndien ekem enye ama ediwet aban̄a uwem ye utom ukwọrọikọ Jesus ke Gospel John. Etie nte enye ekewet enye oro ke ẹma ẹkesana enye ẹyak ke Patmos. Enye ama onyụn̄ ewet nsio nsio leta ita man ada ọsọn̄ọ nditọete esie idem. John ama awa idem anam n̄kpọ Abasi. Afo emekeme ndikpebe enye onyụn̄ emek ndida uwem fo nnam se idinamde ẹkụt ke amama mme owo. Ererimbot Satan emi ẹyom fi ekere aban̄a ufọn idemfo kpọt, esịn ibuot esịn itọn̄ an̄wana okụk, mîdịghe anam n̄kpọ se idinam fi ọwọrọ etop. Edi ikọt Jehovah ke ofụri ererimbot itiehe ntre. Mmọ ẹsisịn idem ẹkpep mme owo Ikọ Abasi nte ẹkpekekeme, ẹnyụn̄ ẹn̄wam mme owo ẹkpere Jehovah. w21.01 10 ¶9-10

Enyene se ikpakanamde Jonathan efịbe David. Sia Jonathan ekedide eyen Saul, enye akpakasat eyịre ke imọ idot ndida itie ete imọ nte edidem. (1 Sam. 20:31) Edi Jonathan ama osụhọde idem onyụn̄ ọsọn̄ọ ada ye Jehovah. Ntre enye ama enyịme David emi Jehovah ekemekde yak ama ekem ada itie Edidem Saul. Enye ama onyụn̄ ọsọn̄ọ ada ye David idem ke ini oro akanamde ete esie enen̄ede ayat esịt ye enye. (1 Sam. 20:32-34) Jonathan ama osio esịt ama David, oro akanam enye okûfịbe David. Jonathan ama enen̄ede ọdiọn̄ọ nditop utịgha, okonyụn̄ edi okopodudu owoekọn̄. Mme owo ẹkedọhọ ke Saul ye Jonathan “ẹma ẹsọp usọp ẹkan ntrukpom, ẹnyụn̄ ẹkop odudu ẹkan ekpe.” (2 Sam. 1:22, 23) Omokụt do ke Jonathan ama enyene se akpakadade anam inua. Edi ete mbon ikamiaha mbuba ye David, ikonyụn̄ idiọkke esịt iban̄a nti n̄kpọ emi David akanamde. Enye akakam amama nte David enyenede uko onyụn̄ eberide edem ke Jehovah. Ke David ama okowot Goliath ke Jonathan akakam ọtọn̄ọ ndima enye nte idemesie. w21.01 21 ¶6; 22 ¶8-9

Jesus Christ emi edide ibuot ọnọ kpukpru mme Christian ọfọn ama. Edi eyenete an̄wan ama ọdọ ebe, erenowo emi mîfọnke ima edidi ibuot ọnọ enye. Oro ekeme ndinam ọsọn̄ enye ndisụk ibuot. Ntre owo ama obụp eyenete an̄wan ndọ, ọfọn enye obụp idemesie mme mbụme emi: ‘Nso ke n̄kụt ke idem brọda emi, emi anamde ndiọn̄ọ ke enye eyedi eti ibuotufọk? Ndi n̄kpọ Abasi edi akpa ke uwem esie? Ekpedi n̄kpọ efen edi, nso inam yak n̄kere ke enye eyekeme ndin̄wam nnyịn mbiba ika iso ikpere Jehovah?’ Edi ọfọn eyenete an̄wan odụn̄ọde idemesie n̄ko. Ọfọn enye obụp idemesie ete: ‘Nso nti edu ke ami nnyene emi ẹdinamde ndọ nnyịn enem? Ndi mmesinyene ime nnyụn̄ ntat ubọk? Ndi mmenen̄ede n̄kpere Jehovah?’ (Eccl. 4:9, 12) Se eyenete an̄wan emekde ini enye osụk ekerede owo se enye ọkpọdọ, ayanam enye okop inemesịt enye ama ọdọ ebe, mîdịghe anam okûkop. Ata ediwak nditọete iban ẹdot se ẹkpebede sia mmọ ẹnen̄ede ẹsụk ibuot ẹnọ mme ebe mmọ. Mmọ ẹdot itoro! w21.02 8 ¶1-2

Ke isua ifan̄ emi ebede, ediwak nditọete ẹbiere ndikpep usem efen man ẹkeme ndika n̄kan̄wam ke ebiet en̄wen. Mmọ ẹnyụn̄ ẹwọrọ ẹka mme esop usem en̄wen emi ẹyomde-yom mme ọkwọrọikọ, man ẹken̄wam. Nditọete emi ke idemmọ ẹbiere ndinam emi man mmọ ẹkeme ndinen̄ede nnam n̄kpọ Jehovah. Kpa ye edide ediwak isua ekeme ndibe mbemiso mmọ ẹsemde obufa usem oro ọdọnọ, mmọ ẹsin̄wam mme esop oro ke ediwak usụn̄. Nti edu mmọ ẹsisọn̄ọ nditọete ke mme esop oro idem. Nnyịn ida nditọete emi ke ọsọn̄urua! Ikpanaha mbiowo ẹdọhọ ke eyenete idotke ndidi ebiowo m̀mê asan̄autom unamutom ke ntak emi enye mîkemeke ndisem usem esop oro ọdọnọ. Se Bible etịn̄de aban̄a uwem mbiowo ye mme asan̄autom unamutom ke mbiowo ẹdida ẹbiere m̀mê eyenete odot, idịghe adan̄a nte enye ekemede ndisem usem esop oro.—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Titus 1:5-9. w20.08 30 ¶15-16

Mme owo ẹkeme ndikere ke n̄kukụre se ikemede ndinam mmimọ ikop inemesịt edi idem ndisọn̄ mmimọ, mmimọ ndinyene ediwak okụk, mfịna inyụn̄ idụhe ke ubon mmimọ. Edi idatesịt emi James ekewetde aban̄a itoho m̀mê n̄kpọ ọfọn owo m̀mê ifọnke, spirit Abasi esinam owo okop utọ idatesịt enye oro. (Gal. 5:22) Christian ama ọdiọn̄ọ ke se imọ inamde enem Jehovah esịt, ke imonyụn̄ ikpebe Jesus, esịt ayadat enye. (Luke 6:22, 23; Col. 1:10, 11) Imekeme ndimen idatesịt nnyịn ndomo ye ikan̄ emi asakde ke esịt utuenikan̄. Akrasi ikan̄ esikpeme edemeikan̄ oro, iyakke ofụm m̀mê edịm enịme enye. Ukem ntre n̄ko, imekeme ndika iso n̄kop idatesịt inamke n̄kpọ m̀mê nso iwọrọ nnyịn. Udọn̄ọ m̀mê unana okụk idinamke ikûnen̄ede udat esịt nte ikesidatde. Isisụk ikokop idatesịt inamke n̄kpọ m̀mê ẹsasak nnyịn, mîdịghe mbon nnyịn m̀mê mbon en̄wen ẹkọbọ nnyịn. Utu ke ukọbọ ndinam nnyịn itre ndikop idatesịt, esikam ananam esịt adat nnyịn akan nte ekedide. Ima inyene mfịna ke ntak emi inamde n̄kpọ Abasi, oro owụt ke idi ata mme mbet Christ. (Matt. 10:22; 24:9; John 15:20) Imosụk ise James ekewetde se ikotde ke itie N̄wed Abasi usen mfịn. w21.02 28 ¶6

Ama okot Bible okokụt mme itie emi ẹwụtde ntak emi ọfọnde itie sụn̄ inyụn̄ ibuọt idem ye Jehovah, domo ndimụm mme itie oro ndọn̄ ke ibuot. Emekeme ndisikot mme itie oro uyo ọwọrọ mîdịghe ewet mmọ enịm, anam anam afo afiak ese man an̄wam fi eti. Jehovah ọkọdọhọ Joshua yak enye esikot n̄wed Ibet kpukpru ini, onyụn̄ etie ekere se enye okotde man enye ekeme ndida eti ibuot nnam n̄kpọ. Se enye okokotde ke n̄wed Ibet oro ama an̄wam enye yak ndịk okûnam enye, onyụn̄ anam enye enyene uko ada ikọt Abasi usụn̄. (Josh. 1:8, 9) Ini n̄kpọ emi ekemede nditịmede owo esịt m̀mê emi ekemede ndinam idem enyek owo etịbede ọnọ fi, ediwak itie mmọdo ke Bible emi ẹkemede ndinam esịt ana fi sụn̄ inyụn̄ iyakke idem enyek fi. (Ps. 27:1-3; N̄ke 3:25, 26) Ima idụk mbono esop, imesikpep n̄kpọ ito utịn̄ikọ emi ẹsinọde ye mbụme emi nditọete nnyịn ẹsibọrọde. Nneme emi isinemede ye nditọete nnyịn esinyụn̄ ọsọn̄ọ nnyịn idem. (Heb. 10:24, 25) N̄kpọ efen emi ekemede ndinen̄ede n̄n̄wam nnyịn edi nnyịn nditịn̄ nte etiede nnyịn ke idem nnọ nti ufan nnyịn ke esop. w21.01 6 ¶15-16

Ini afo akanade baptism, ama owụt ke imọ imenen̄ede ibuọt idem ye Jehovah inyụn̄ iberi edem ke enye. Ama onyụn̄ enem Jehovah ndida fi nsịn ke ubon esie. Ana aka iso eberi edem ke Jehovah. Ekeme nditie nte isọn̄ke ndiberi edem ke Jehovah ama oyom ndibiere n̄kpọ emi edikpụhọrede n̄kpọ ke uwem fo. Edi nso ke edinam ama oyom ndibiere mme n̄kpọ en̄wen? Enen̄ede ọfọn yak esiberi edem ke Jehovah ama oyom ndibiere n̄kpọ ekededi, ekpededi edi se edidade inem idemfo esịt, m̀mê utọ utom emi edinamde, ye se edidade uwem fo inam! Kûberi edem ke ifiọk idemfo. Utu ke oro, siyom mme item Bible emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a se oyomde ndibiere oro, nyụn̄ nam se Bible ọdọhọde oro. (N̄ke 3:5, 6) Akpanam ntre, esịt eyenem Jehovah, nditọete ẹyenyụn̄ ẹkpono fi. Imọdiọn̄ọ ke afo eyesinam ndudue ndusụk ini sia ufọnke uma, kpa nte kpukpru nnyịn mîfọnke ima. Kpa ye oro, ikpanaha ayak oro akpan fi ndinam kpukpru se ekemede nnọ Jehovah. w21.03 6 ¶14-15

Ndi mbon ubon mbufo ke ẹnam mfịna ye afo ke ntak emi anamde n̄kpọ Jehovah? Ndi odụn̄ ke idụt emi owo mîyakke Mme Ntiense Jehovah ẹnen̄ede ẹnyene ifụre ẹnam n̄kpọ Jehovah, m̀mê ke idụt emi owo mîyakke-yak mmọ ẹnam? Ekpedi ntre, 2 Timothy 1:12-16 ye 4:6-11, 17-22 ekeme ndin̄wam fi. Apostle Paul ekewet mme itie N̄wed Abasi emi ini enye esịnede ke ufọk-n̄kpọkọbi. Mbemiso okotde mme itie N̄wed Abasi oro, tịn̄ mfịna fo nọ Jehovah nyụn̄ dọhọ enye nte mfịna oro anamde etie fi ke idem. Ke uwụtn̄kpọ, ekpedi ayayat fi m̀mê ananam fi bụt, tịn̄ nọ enye. Ekem dọhọ Jehovah an̄wam fi okụt mme n̄kpọ ke mbụk Paul oro, emi ẹkemede ndin̄wam fi ọdiọn̄ọ se akpanamde. Jehovah ama ọdọhọ Paul ke ẹyekọbọ enye ke ntak emi enye edide Christian. (Utom 21:11-13) Didie ke Jehovah akan̄wam enye? Jehovah ama ọbọrọ akam esie, ekem ọnọ enye odudu. Jehovah ama ọdọhọ Paul ke enye ọyọbọ edidiọn̄ emi enye ekenen̄erede esịn idem anam utom oyom do. Jehovah ama onyụn̄ anam mme ufan esie emi mîkọkpọn̄ke enye ẹn̄wam enye. w21.03 17-18 ¶14-15, 19