Mme Asan̄autom Ẹmi Ẹkedide Uyen ke Mme Ini Bible
BIBLE etịn̄ aban̄a ediwak ndiye n̄kparawa owo ẹmi ẹkedade utom oro mmọ ẹkenamde ẹnọ Abasi ke akpan n̄kpọ, ẹkenyụn̄ ẹdiọn̄de mmọ uwak uwak ke ndinam ntre. Edide nnyịn idi n̄kparawa owo, m̀mê ikpọ owo ye iwat ke ibuot, nti uwụtn̄kpọ Bible ẹmi ẹkeme ndinọ nnyịn akwa nsịnudọn̄.
Joseph ekedi isua 17 kpọt ke ini ẹkenyamde enye ẹsịn ke ufụn ke Egypt. Do, ke odude nsannsan ọkpọn̄ ubon esie onyụn̄ etrede ndikụt mbon oro ẹkediọn̄ọde enye, Joseph ama ayarade nsọn̄ọnda esie owụt. Ke ini n̄wan Potiphar okodomode nditap Joseph, enye ọkọdọhọ ete: “Ndinam didie ndien nnam akwa idiọkn̄kpọ emi nnyụn̄ ndue Abasi?” Idem ke adade ke iso ọkpọsọn̄ Pharaoh, kpa edidem oro ekenyenede odudu akan ke eyo esie, Joseph ama ada ifet oro ọnọ Abasi itoro ke ndisiak ndap Pharaoh. Ẹma ẹdiọn̄ enye uwak uwak. Abasi ama ada enye ndinyan̄a nditọ Egypt ye ubon esie nsio ke n̄kpa otode akan̄, ndinyụn̄ nda ete esie, Jacob, ye ikọtufọk esie nsụhọde n̄ka Egypt.—Genesis 37:2; 39:7-9; 41:15, 16, 32.
Moses ye Mbon Eken Ẹmi Ẹkenamde Akpanikọ ke Ini Uyen
Adiaha Pharaoh ama ada Moses enyene nte eyen esie, edi eka ye ete Moses ẹma ẹkeme ndinọ enye ukpep mban̄a Abasi akpanikọ. Bible ọdọhọ ete ke ini enye ama okokpon, Moses ama “esịn ndikere eyen adiaha Pharaoh; sia enye emekde ndibiom ukụt ye nditọ Abasi, akan ndidia inemesịt idiọkn̄kpọ ke ekpri ini.” Abasi ama ada Moses ndision̄o ikọt esie mfep ke Egypt, ndibọ Ibet ke Sinai, ndinyụn̄ n̄wet akamba ikpehe Bible. Se ededi isua emana fo, nte afo ke ọkọri ubiere ndinam n̄kpọ Abasi nte Moses akanamde?—Mme Hebrew 11:23-29; Exodus 2:1-10.
N̄wed Abasi asian nnyịn aban̄a “nditọn̄wọn̄” ẹmi ẹketienede ikpọ owo eken ke idụt oro ẹkpan̄ utọn̄ ke ini ẹkekotde Ibet Abasi ẹnọ Israel. (Deuteronomy 31:10-13) “Kpukpru owo eke ẹnyenede ibuot ndikop” ẹma ẹda “ọtọn̄ọde ke usiere tutu osịm ufọt uwemeyo” ndikop Ibet oro ke eyo Nehemiah. (Nehemiah 8:1-8) Idem edieke kpukpru se ẹketịn̄de mîkan̄wan̄ake nditọn̄wọn̄ oro, mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ẹte ke mmimọ ikenyene ndima, ndituak ibuot, nnyụn̄ nsụk ibuot nnọ Jehovah Abasi. Se ededi isua emana fo, nte afo ama akpan̄ utọn̄ ke ikpọ ye n̄kpri mbono ẹmi ẹkenemede Ikọ Abasi? Ndi afo ọmọfiọk nte edide akpan n̄kpọ ndisụk ibuot nnọ enye, nte n̄kpri nditọ Israel oro ẹkenamde?
David, Josiah, ye Jeremiah
Abasi ama emek David, kpa n̄kpri-n̄kan ke otu nditọeka itiaita, ọnọ akpan utom onyụn̄ etịn̄ aban̄a enye ete: “Mmokụt David eyen Jesse, owo emi ekemde esịt ye Ami, emi edinamde ofụri uduak Mi.” Abasi ekemek enye ete edi ‘andikpeme’ ikọt esie, ndien David ama anam utom oro, ke adan̄aemi akayararede ima oro enye akamade Jehovah owụt ke ediwak isua. Enye ama ewet se iwakde ibe Psalm 70 onyụn̄ akabade edi eteete Jesus Christ. Edide edi ekpri owo m̀mê akwa owo, nte afo ọmọfiọk mme usụn̄ Abasi, n̄ko nte afo amanam mme n̄kpọ oro enye aduakde, nte David akanamde?—Utom 13:22; Psalm 78:70, 71; 1 Samuel 16:10, 11; Luke 3:23, 31.
Josiah ama akabade edi edidem ke ini enye ekedide isua itiaita kpọt ke emana. Ke ini ekedide n̄kpọ nte isua 15, “ke edide kan̄a eyenọwọn̄, enye [ama] ọtọn̄ọ nditiene Abasi David ete esie.” Mbemiso enye edide isua 20, Josiah ama ọtọn̄ọ ubịnikọt edision̄o nsunsu utuakibuot mfep. Nte ini akade, enye ama anam ẹfiak ẹdiọn̄ temple, enye n̄ko ama ọtọn̄ọ ntak owụk edisana utuakibuot ke idụt oro. Nnyịn ikot ite: “Mmọ in̄wọn̄ọkede ikpọn̄ Jehovah Abasi mme ete mmọ ke ofụri eyo esie.” Kpukpru nnyịn ikemeke ndidi edidem nte Josiah ekedide, edi nnyịn imekeme ndinam n̄kpọ Abasi inyụn̄ isọn̄ọ ida in̄wana ye nsunsu utuakibuot,’ se ededi isua emana nnyịn.—2 Chronicles 34:3, 8, 33.
Ata ọkpọsọn̄ Abasi ọkọdọhọ Jeremiah ete: “Ke mmen̄ka-mbotke” fi kan̄a ke idịbi, mma mfiọk fi; ke afo mûka-unyụn̄ utoho ke itie eyen, mma ndianade fi nnịm ke prọfet nnọ mme idụt.” Jeremiah ama afan̄a ete ke imọ imekpri ikaha ndidi prọfet: “Aha, Ọbọn̄ Jehovah, sese, mfiọkke nditịn̄ ikọ: koro ami ndide eyenọwọn̄.” Jehovah ama ọbọrọ ete: “Kûdọhọ ete, ‘Ami ndi eyenọwọn̄:’ koro afo eyesan̄a kpukpru utom eke ndidọn̄de fi, eyenyụn̄ etịn̄ kpukpru se ndiwụkde fi.” Ke se iwakde ibe isua 40 Jeremiah ama anam kpasụk ntre, ndien idem ke ini enye okoyomde ndikpọn̄, enye ikekemeke nditre. Ikọ Abasi eketie “nte ikan̄ eke asakde, esịne [enye] ke ọkpọ.” Enye ekenyene nditịn̄ ikọ! Se ededi isua emana fo, nte afo ke ọkọri utọ mbuọtidem oro Jeremiah ekenyenede, akade iso iso ke utom Abasi ke usụn̄ oro enye akanamde?—Jeremiah 1:4-8; 20:9.
Daniel, Jesus, ye Timothy
Nte afo ukopke n̄kpọ uban̄a Daniel? Ekeme ndidi enye ikosịmke isua 20 ke ini ẹkedade enye ọkọrọ ye “nditọ” eken nte mbuotekọn̄ ẹka okụre Nebuchadnezzar okopodudu, kpa edidem Babylon. Kpa ye oro Daniel ekedide uyen, enye ama ebiere ndikop uyo Abasi. Daniel ye nsan̄a esie ẹma ẹsịn ndisabade idemmọ ke udia oro akabiatde Ibet Abasi m̀mê oro ẹkedade mme edinam ukpono ndem ẹsabade. Ke se iwakde ibe isua 80, Daniel ikesehekede tutu amama, omụmde nsọn̄ọnda esie akama tutu osịm udomo oro ekesịnde nditre ndibọn̄ akam nnọ Abasi, idem okposụkedi emi edisụn̄ọde ke enye ndidi se ẹtopde ẹsịn ke obube lion. Nte afo amada utom oro anamde ọnọ Abasi ye akam fo ke akpan n̄kpọ ntre? Afo ekpenyene ndida.—Daniel 1:3, 4, 8; 6:10, 16, 22.
Ke edide isua 12, ẹkefiọhọ Jesus nte etiede ke ufọt mme andikpep ido ukpono ke temple ke Jerusalem, “akpan̄ utọn̄ okop se mmọ ẹtịn̄de, onyụn̄ obụp mmọ mbụme: edi idem akpa kpukpru mmọemi ẹkopde ikọ [Jesus emi edide eyenọwọn̄], aban̄a ọniọn̄ ye mme ibọrọ Esie.” Ndi nneme N̄wed Abasi oro ikpọ owo ẹnemede ke temple ekpekedemede fi udọn̄ nte ekedemerede Jesus? Nte idem akpakakpa mbon en̄wen ke ntak ọniọn̄ ye ibọrọ fo? Mfịn, ediwak n̄kparawa Ntiense ẹmi ẹsikpepde n̄kpọ, ẹnọde ọyọhọ n̄kpan̄utọn̄, ẹsinyụn̄ ẹbuanade ke mme mbonoesop Christian ẹmenyene ifiọk N̄wed Abasi emi esikpade ikpọ owo idem.—Luke 2:42, 46, 47.
Nte afo etie nte Timothy, emi ẹkekpepde enye “Edisana N̄wed Abasi” ke ini enye ekedide eyenọwọn̄? Ke ini ekedide akparawa owo, esop iba ke nsụhọde n̄kaha ẹma “ẹbụk eti mbụk ẹban̄a” Timothy. Apostle Paul ama emek Timothy ndisan̄a ye enye, idịghe nte ikpîkpu obiom-mbiomo, edi man an̄wam Paul ke ndinọ mbon en̄wen ukpep. Ndi ẹkpemek fi ẹnọ mme ifetutom ntre? Ndi “ẹbụk eti mbụk ẹban̄a” utom fo, idịghe ke esop mbufo ikpọn̄îkpọn̄ edi n̄ko ke mme esop eken?—2 Timothy 3:15; Utom 16:1-4.
Nso Orụk Ini Iso ke Afo Oyom?
Nte edi mmemmem n̄kpọ ọnọ n̄kparawa owo mfịn ndinam akpanikọ nte Joseph, Moses, David, ye mbon eken ẹkenamde? Ih, edi. Edi akpanikọ, ediwak uyen ẹsinyene udọn̄ kpọt ke ndinọ idemmọ inemesịt. Edi mbon eken ẹkeda ini uyen mmọ ẹnam n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄, ẹyomde usụn̄ ndidiọn̄ọ Abasi ye se idide uduak esie inọ mmọ. Emi omosu prọfesi Bible emi ete: “Ikọt fo ẹyenọ idemmọ unyịme unyịme ke usen odudu ekọn̄ fo. . . . Afo emenyene nsan̄a n̄kparawa iren fo kpa nte mme ntọi mbara.”—Psalm 110:3, NW.
Utọ ndiye n̄kparawa owo ntre ẹsiwụt ọniọn̄ oro akade anyan akan isua emana mmọ, sia Abasi ekemede ndin̄wam mmọ ẹkụt unen ke uwem mmọ eke idahaemi ọkọrọ ye ndinọ mmọ ubọn̄ ubọn̄ ini iso ke obufa ererimbot oro edide. (1 Timothy 4:8) Nte ededi, didie ke uyen eyomfịn ekeme ndikọri mbuọtidem oro ebietde eke n̄kpri owo oro ẹsiakde ke Bible? Edieke afo edimade ndidiọn̄ọ, nnyịn imeben̄e fi ndikot ibuotikọ oro “Mme Uyen oro Ẹkopde Inemesịt ke Utom Jehovah,” oro ọtọn̄ọde ke page 10 ke magazine emi.
[Mme ndise ke page 5]
Owo ikadaha inyene Egypt itap ekpri Moses
David emi ekedide uyen ama ekem esịt ye Jehovah
[Mme ndise ke page 6]
Okposụkedi Jeremiah ekekerede ke imọ idi “eyenọwọn̄,” enye ye uko ama ọkwọrọ etop oro owo mîkamaha
Ke edide isua 12 ke emana. Jesus ama anam idem akpa ikpọ owo esie ye ifiọk Ikọ Abasi oro enye ekenyenede
[Mme ndise ke page 7]
Ke Israel idem n̄kpri ndi tọn wọn̄ ẹma ẹsikpan utọn̄ ke ini ẹkotde Ibet Abasi. Nte afo emesikpan̄ utọn̄?