“Yak Kpukpru Owo Ẹbat Ndọ ke N̄kpọ Eke Ẹkponode”
“Yak kpukpru owo ẹbat ndọ ke n̄kpọ eke ẹkponode ẹkûnyụn̄ ẹsabade bed ndọ.”—MME HEBREW 13:4.
1. Nso ke ediwak owo ẹkpep ẹban̄a ndọ oro okụtde unen?
EDIWAK miliọn owo, idem ke eyo emi usiondọ edide mmemmem n̄kpọ mi, ẹsidara ndọ oro ẹbịghide. Mmọ ẹmenyene usụn̄ edikụt unen, kpa ye mme edu ye idaha ẹdide nsio nsio. Ẹkụt mme utọ ndọ oro ke otu Mme Ntiense Jehovah. Ke ata ediwak idaha mme ebe ye n̄wan ẹmi ẹsinyịme ẹte ke mmimọ ima inyene mme ini emi n̄kpọ ẹfọnde ẹnyụn̄ ẹdiọkde, idem ndusụk mfịna anamde owo enyene ikọ ye kiet eken. Edi, mmọ ẹma ẹkpep ndiyọ n̄kpri mfịna ndọ nnyụn̄ nnam ndọ mmọ akaiso ke nnennnen usụn̄. Nso idi ndusụk n̄kpọ oro ẹnamde ndọ mmọ ẹkaiso?—Colossae 3:13.
2. (a) Nso idi ndusụk in̄wan̄în̄wan̄ n̄kpọ oro ẹmụmde ndọ ẹkama? (b) Nso idi ndusụk n̄kpọ oro ẹkemede ndibiat ndọ? (Se ekebe ke page 14.)
2 Mme ikọ oro ndusụk owo oro ndọ Christian mmọ ẹtiede inem inem onyụn̄ ebịghide ẹtịn̄de ẹnen̄ede ẹyarade emi. Ebe kiet oro ama ọkọdọ ndọ ke isua 16 ọkọdọhọ ete: “Ini eke ededi oro mfịna adahade ada, nnyịn imesinen̄ede idomo ofụri ukeme ndikpan̄ utọn̄ nnọ ekikere kiet eken.” Emi osio kiet ke otu n̄kpọ oro ẹsọn̄ọde ediwak ndọ owụt—in̄wan̄în̄wan̄, nneme ofụri esịt. N̄wan kiet, oro ama ọkọdọ ndọ ke isua 31, ọkọdọhọ ete: “Edimụm ubọk ye edinam n̄kpọ mbubru man ima akaiso ke ufọt nnyịn edi akpa n̄kpọ.” Ndien oro edi orụk unyene nneme efen. Ebe ye n̄wan efen, ẹdọde ndọ ke se ikperede ndisịm isua 40, ẹma ẹsọn̄ọ ẹtịn̄ ufọn edisọn̄ọ mmụm edu mbubru n̄kama, eke edikeme ndisak idemmọ ye kiet eken. Mmọ ẹma ẹdọhọ n̄ko ẹte ke edi n̄kpọ un̄wam ndikeme ndikụt eti ye idiọk ke idem kiet eken ndien kpa ye oro ẹkeme ndiwụt ima akpanikọ. Ebe ama etịn̄ aban̄a edinyịme ndikụt ndudue ndien ekem ẹkpe ubọk. Ke ebiet edu unyịme odude, ndọ eyekpụhọde ada ekekem utu ke ndidianade ntie.—Philippi 2:1-4; 4:5, Kingdom Interlinear.
Idaha Oro Okpụhọrede
3, 4. Nso mme ukpụhọde ke edu ẹda itie kaban̄a edinam akpanikọ ke ndọ? Nte afo emekeme ndinọ mme uwụtn̄kpọ?
3 Ke mme isua ndondo emi, ke ofụri ererimbot, ekikere aban̄ade edinam akpanikọ ke ndọ omokpụhọde. Ndusụk mme ọdọndọ ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke n̄kpọ ndomokiet ikwan̄ake ye unam ufan, kpa n̄kari n̄kari ikọ eyomfịn oro ẹnọde efịbe, akpan akpan edieke nsan̄a enye eken ọdiọn̄ọde aban̄a onyụn̄ onyịmede.
4 Esenyịn Christian kiet ama etịn̄ aban̄a idaha emi ete: “Ererimbot ekpere ndikpọnọde ata ukeme oro ẹsịnde ndida ndu uwem nnịm n̄kan̄ kiet. Edisana ido uwem eyedi se esede nte iso eset.” Mme ọwọrọiso mbon ukaraidem, mbon mbre mbuba, ye mbon edinam unọ idem inemesịt ẹmebiat mme edumbet ido uwem eke Bible in̄wan̄în̄wan̄, ndien ẹkaiso ndida mme utọ owo oro nte mme ọwọrọiso owo. Idiọn̄ọ iso o-bụt ndomokiet idụhe iban̄a orụk ukwan̄ ido uwem m̀mê oburobụt ido ekededi. Owo iwakke ndida edisana ido ye edinam akpanikọ nte akpan n̄kpọ ke otu inua-okot mme ọwọrọiso owo. Ndien, ke edumbet oro ọdọhọde ‘se inam enyịn anam ibuo,’ ofụri owo ẹtiene uwụtn̄kpọ oro ẹnyụn̄ ẹnyịme se Abasi asuade. Enye edi nte Paul eketịn̄de ete: “Sia esịt mmọ odorode ufiọn, mmọ ẹyak idem ẹnọ mbukpo ido, ndinam mbubiam ido ye okpụm.”—Ephesus 4:19; Mme N̄ke 17:15; Rome 1:24-28; 1 Corinth 5:11.
5. (a) Nso idi idaha Abasi kaban̄a efịbe? (b) Nso isịne ke edida oro Bible adade ikọ oro “use”?
5 Mme idaha oro Abasi onịmde ikpụhọkede. Idaha esie edi nte ke edidụn̄ ọtọkiet ye unana edidọ ndọ edi edidu uwem use. Unana edinam akpanikọ ke ndọ osụk ededi edisịn efịbe.a Apostle Paul ama etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ete: “M̀mê nte mbufo ifiọkke ite, mme anam ukwan̄ido ididaha Obio Ubọn̄ Abasi inyene? Ẹkûbian̄a idem mbufo. Mbon use, ye mme okpono ndem, ye mme esịn efịbe, ye mmọ eke ẹbietde iban, ye mmọ eke ẹsabarede idem . . . ididaha Obio Ubọn̄ Abasi inyene. Ndien ndusụk mbufo ẹketie ntem; edi ẹma ẹyet mbufo, ẹma ẹnam mbufo ẹsana, ẹma ẹtebe mbufo ikpe ke enyịn̄ Ọbọn̄ Jesus Christ, ye ke spirit Abasi nnyịn.”—1 Corinth 6:9-11.
6. Nso nsịnudọn̄ ke nnyịn ikeme ndikụt ke mme ikọ Paul ke 1 Corinth 6:9-11?
6 N̄kpọ nsịnudọn̄ ke itien̄wed oro edi utịn̄ikọ Paul emi: “Ndien ndusụk mbufo ẹketie ntem; edi ẹma ẹyet mbufo.” Ih, enyịn ama edin̄wan̄a ediwak owo oro ke ini edem ẹkesan̄ade ke “ọkpọsọn̄ otịme uwem” ẹma ẹnyịme Christ ye uwa esie, ẹma ẹnyụn̄ ẹyet mmọ ẹsana. Mmọ ẹmemek ndinem Abasi esịt ebe ke ndidu edisana uwem ndien ẹnyụn̄ ẹkop inemesịt nte utịp.—1 Peter 4:3, 4.
7. Nso ntuaha odu ke ifiọk oro ẹnyenede ẹban̄a “oburobụt ido,” ndien nso idi ekikere Bible?
7 Ke n̄kan̄ eken, ẹsiak mmọn̄ ke ukabade oro ererimbot eyomfịn ọnọde oburobụt ido tutu enye ikemke aba ye ekikere Abasi. N̄wed ukabadeikọ akabade “oburobụt ido” nte “se ituahade ye ido uwem oro ẹnịmde.” “Ido uwem oro ẹnịmde” mfịn, oro onyịmede idan̄ mbemiso ndọ ye idan̄ oro ọwọrọde ọkpọn̄ ndọ ọkọrọ ye idan̄ ukemuduot, edi se Bible obiomde ikpe nte oburobụt ido. Ih, ke ekikere Bible, oburobụt ido edi idiọk edibiat edisana edumbet Abasi.—Exodus 20:14, 17; 1 Corinth 6:18.
Otụk Esop Christian
8. Didie ke oburobụt ido ekeme nditụk mmọ oro ẹdude ke esop Christian?
8 Oburobụt ido awak mfịn ke usụn̄ oro enye ekemede ndinyene odudu ke idem mmọ oro ẹdude ke esop Christian. Enye ekeme ndinyene odudu ke idem mmọ ebe ke kpukpru idiọk esuene esuene edinam TV, video, ye edikot mme n̄wed ndise idan̄. Okposụkedi emi otụkde esisịt ibat mme Christian, ẹnyene ndifiọk nte ke ata ediwak mbon oro ẹsiode ke otu Mme Ntiense Jehovah ke ntak edu unana edikabade esịt oro mîdịghe edu Christian enyene ebuana ye ndusụk orụk oburobụt ido idan̄. Nte enende, akamba ubak mmọ oro ẹkesiode ẹfep ke akpatre ẹma ẹdikụt ndudue mmọ, ẹfiak ẹtọn̄ọ edisana usụn̄uwem, ndien nte ini akade ẹfiak ẹda ẹsịn ke esop.—Men Luke 15:11-32 domo.
9. Didie ke Satan anam n̄kpọ ye mmọ oro mîdụhe ke ukpeme?
9 Eyịghe ndomokiet idụhe nte ke Satan ke oyoyo nte lion eke okụnide, eben̄ede idem ndita mmọ eke mîdụhe ke ukpeme. Mme n̄kûkan, m̀mê “mme n̄kari n̄kari edinam esie,” ke omụm mme Christian oro mîdụhe ke ukpeme kpukpru isua. Edu ererimbot esie oro odude kpukpru ini edi eke ibụk, edu uma inemesịt, ye oburobụt ido. Enye ama mme udọn̄ obụkidem. Enye asasua mfara ke idem.—Ephesus 2:1, 2; 6:11, 12, ikọ idakisọn̄ ke NW; 1 Peter 5:8.
10. Mmanie ẹkeme ndisobo idomo, ndien ntak-a?
10 Mmanie ke esop ẹkeme ndisobo mme idomo edinam oburobụt ido? Ediwak mme Christian, edide mmọ ẹdi mbiowo ke esop n̄kann̄kụk, mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a, mbonufọk Bethel, mme asiakusụn̄ oro ẹkwọrọde ikọ ediwak hour ke ọfiọn̄ kiet kiet, mme ete ye eka oro ẹsịnde ifịk ẹbọk ubon, m̀mê n̄kparawa owo oro ẹsobode mfịghe ẹtode ubọkn̄ka. Idomo obụkidem edi ọsọ n̄kpọ ọnọ kpukpru owo. Udọn̄ idan̄ ekeme ndidemede ke ini owo mîkodorike enyịn. Ntem Paul ama ekeme ndiwet ete: “Yak owo eke esede ete imọ imọsọn̄ọ ida ekpeme mbak enye ediduọ. Idomo ikosịmke mbufo ibọhọke se inade owo ndibiom.” Edi n̄kpọ mbọm, nte ke ndusụk Christian oro ẹkamade mme itie ifetutom ẹmeyak idem ẹnọ etabi edinam oburobụt ido emi.—1 Corinth 10:12, 13.
Odụri Osio Onyụn̄ Atabi Ada
11-13. Nso idi ndusụk idaha oro ẹkedade ẹkesịm oburobụt ido?
11 Nso idi mme idomo ye mme idaha oro ẹdade ndusụk owo ẹkesịm ndisịme ido edinam efịbe ye use? Mmọ ẹwak ẹnyụn̄ ẹwak n̄kukọhọ ẹnyụn̄ ẹkeme ndikpụhọde to ke idụt m̀mê ido edinam kiet sịm eken. Nte ededi, odu mme akpan idaha oro ẹdude ke ediwak idụt. Ke uwụtn̄kpọ, ẹma ẹtọt ẹte ke ndusụk owo ẹma ẹtịm mme usọrọ ẹmi n̄kpọsọn̄ mmịn ẹkedude barasuene. Mmọ eken ẹma ẹma mme ikwọ ererimbot oro ẹnọde ekikere ẹban̄a n̄kpọ ye unek oro ẹdemerede owo udọn̄. Ke ndusụk ikpehe ke Africa, mbon inyene ẹdu—oro mînịmke ke akpanikọ—oro ẹnyenede ibanesa; utọ idaha oro esịn ediwak iban ke idomo ndiyom ediwak okụk ke utọ idaha oro kpa ye oro abuanade oburobụt ido. Ke mme ikpehe efen mme ebendọ Christian ẹmekpọn̄ mme ubon mmọ ndikoyom se ẹdade ẹdu uwem ke mme itie oro ẹtịbide isọn̄ ẹyom n̄kpọuto m̀mê mme ebiet efen. Do ẹsịn edinam akpanikọ ye mbuọtidem mmọ ke udomo m̀mê ke mme usụn̄ oro mmọ mîkposoboke ke ufọk.
12 Ke mme obio uforo ndusụk owo ẹmeduọ edụk afia Satan ke ndiwak ndidu ye owo isio uduot ye unana ọyọhọ owo ita ndidu—utọ nte mmọ mbiba kpọt ndidu kpukpru ini ke mme ini ukpep uwat o-moto.b Mbiowo oro ẹnamde utom ubọkerọn̄ ẹnyene ndidu ke ukpeme n̄ko man mmọ ẹdidu ikpọn̄ ye eyenete an̄wan ke ini ẹnọde enye item. Nneme ekeme ndikabade otụk esịt onyụn̄ osụn̄ọ ke esuene esuene idaha ọnọ edem mbiba.—Men Mark 6:7; Utom 15:40 domo.
13 Mme idaha oro ikebemde iso isiak ẹmenam ndusụk Christian ẹsụhọde ubọk ke ukpeme ẹnyụn̄ ẹnam mme oburobụt ido. Idem nte ekedide ke akpa isua ikie, mmọ ẹmeyak ‘idiọk udọn̄ idemmọ atabi mmọ odụri,’ emi adade osịm idiọkn̄kpọ.—James 1:14, 15; 1 Corinth 5:1; Galatia 5:19-21.
14. Ntak emi ibụk edide akpan ntak ke mme edinam efịbe?
14 Ndụn̄ọde ntịn̄enyịn oro ẹnamde kaban̄a mbon oro ẹsiode ẹfep omowụt nte ke oburobụt edinam ẹnyene ndusụk akpan ntak oro ẹdide ọsọ. Ke mme utọ idaha oro ndusụk orụk ibụk ẹbuana. Ntak emi nnyịn itịn̄de oro? Koro ke se iban̄ade usịn efịbe, ẹyenam owo m̀mê mme owo oro mîduehe ẹkop iyatesịt. Ekeme ndidi ebe m̀mê n̄wanndọ oro ibet onyịmede. Eyenyụn̄ edi nditọ, edieke edide ẹnyene, koro edieke usịn efịbe osụn̄ọde ke usiondọ, nditọ, oro ẹyomde ukpeme ubon oro adianade kiet, ẹkeme ndibọ ufen n̄kan. Esịn efịbe ekere akpan akpan aban̄a inemesịt ye ufọn idemesie. Oro edi ibụk.—Philippi 2:1-4.
15. Nso ikeme ndidi ndusụk n̄kpọ oro ẹkedade ẹkesịm edisịn efịbe?
15 Nte ido edide efịbe isidịghe mbabuat edinam mmemidem. Nditaha oro ẹsidade itie sụn̄sụn̄, idem edide se owo mîsọpke ikụt, esidu ke ndọ. Ekeme ndidi nneme amakabade edi n̄kpọ emi enyụn̄ ẹnamde-nam mîdịghe akabade anana ufọn. Eyedi ẹkenyene esisịt nsịnudọn̄ ẹto edem mbiba. Ekeme ndidi mmọ kiet kiet ikadaha kiet eken ke n̄kpọ. Ekeme ndidi ebe ye n̄wan emi isiyụhọke udọn̄ idan̄ kiet eken ke ndusụk ini. Ke akpanikọ ke ini ẹsịnde efịbe, itie ebuana ye Abasi n̄ko osụhọde ubọk. Owo isehe Jehovah in̄wan̄în̄wan̄ aba nte oduuwem Abasi oro ọfiọkde kpukpru ekikere ye edinam nnyịn. Akam ekeme ndidi nte ke esịt owo emi esịnde efịbe mi, “Abasi” amakabade edi ikpîkpu ikọ, kpa n̄kpọ oro owo mîkwe ke enyịn emi mîdịghe ubak uwem eke usen ke usen. Do akabade edi mmemmem n̄kpọ ndidue Abasi.—Psalm 51:3, 4; 1 Corinth 7:3-5; Mme Hebrew 4:13; 11:27.
Ukpọhọde Edibiọn̄ọ
16. Didie ke Christian ekeme ndibiọn̄ọ idomo unana edinam akpanikọ?
16 Edieke Christian ekededi okpokụtde idemesie nte odomode ndidụk usụn̄ unana edinam akpanikọ, nso mme n̄kpọ ke ẹkpenyene ndida nsịn ke edinam? Akpa kan̄a, ẹkpenyene nditie n̄kere se ima Christian ọwọrọde, oro ọsọn̄ọde ọkọn̄ọ ke mme edumbet Bible. Owo ikpedehede iyak ima ikpọkidem m̀mê eke udọn̄ idan̄ adia owo idem onyụn̄ ada owo okosịm ediduọ ndụk edinam ibụk, adade ndutụhọ ọsọk mmọ efen. Utu ke oro, ẹkpenyene ndise idaha oro ke ekikere Jehovah. Ẹkpenyene ndise enye ke akamba udomo eke esop ye esuene oro idiọk edinam oro edidade ọsọk enye ye enyịn̄ Jehovah. (Psalm 101:3) Ẹkeme ndifep afanikọn̄ ke ndinyene ekikere Christ ke mme n̄kpọ ndien ekem ẹnamde n̄kpọ ẹban̄a oro nte ekemde. Ti ete, ima unana ibụk ebietde eke Christ ikpụhọkede ke nsinsi.—Mme N̄ke 6:32, 33; Matthew 22:37-40; 1 Corinth 13:5, 8.
17. Nso mme uwụtn̄kpọ edinam akpanikọ oro ẹbọpde-bọp ke nnyịn inyene?
17 Ukpọhọde edibiọn̄ọ edi owo ndisọn̄ọ mbuọtidem ye ndise idotenyịn ini iso esie. Emi ọwọrọ ndinịm ke ọwọn̄esịt mme n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ mbuọtidem oro iren ye iban anam-akpanikọ eke eset, ye Jesus ke idemesie, ẹkenịmde. Paul ekewet ete: “Mmọdo, sia otu ntiense eke ẹwakde ntem ẹkande nnyịn ẹkụk, ẹyak nnyịn nde ikpọnọde kpukpru mbiomo inịm n̄kan̄ kiet, ye idiọkn̄kpọ eke ẹyịrede nnyịn ke kpukpru edem; ẹnyụn̄ ẹyak ifehe mbuba eke anade nnyịn ke iso ye ime, iwụk enyịn ise Jesus, Anditọn̄ọ mbuọtidem nnyịn ye Andinam enye ọfọn ama; emi okobiomde [eto ndutụhọ, NW], onyụn̄ abatde bụt ke ekpri n̄kpọ, kaban̄a idatesịt eke anade Enye ke iso; okonyụn̄ osụhọrede etetie ke ubọk nnasia ebekpo Abasi. Ẹse Enyeemi okobiomde orụk idiọk ndutịn̄ oro mme idiọkowo ẹtịn̄de ẹdian Idemesie, mbak mbufo ẹdikpa mba, ẹkop mmemidem ke ukpọn̄.” (Mme Hebrew 12:1-3) Utu ke ndibiat ndutịm ndọ, owo eti ibuot eyekere aban̄a mme usụn̄ ndidiọn̄ itie ekededi oro abiarade man afiak ada enye enyene, ke ntem efepde n̄kpọ iduọ edide abian̄a ye n̄kari n̄kari abian̄a.—Job 24:15.
18. (a) Ntak emi abian̄a mîdịghe ikọ emi odobide akaha ndida nnam efịbe an̄wan̄a? (b) Didie ke Abasi ese edisio akan̄a?
18 Nte abian̄a, emi edide unana edinam akpanikọ, odobi akaha ndida ntịn̄ mban̄a oburobụt ido? Unana edinam akpanikọ edi edibiat mbuọtidem ye idotenyịn oro enyenede ke idem owo. Ke akpanikọ un̄wọn̄ọ ndọ abuana mbuọtidem ye un̄wọn̄ọ ndima nnyụn̄ n̄kpeme, ke mme ini afanikọn̄, ke ini mfọnọn̄kpọ ye ke ini nsọn̄ọn̄kpọ. Emi abuana n̄kpọ oro ediwak owo ẹsede nte n̄kpọeset ke mme ini oro nnyịn idude—ikọ ukpono oro owo etịn̄de ke un̄wọn̄ọ ndọ. Ndibiat mbuọtidem enyenede do ke idem owo edi orụk abian̄a oro owo abian̄ade nsan̄andọ esie. Ẹtịn̄ ekikere Abasi kaban̄a un̄wọn̄ọ in̄wan̄în̄wan̄ ke Bible ete: “Adan̄aemi afo akan̄ade akan̄a ọnọ Abasi, kûbebịghi ndinọ enye: koro mbon ndisịme mînemke enye esịt: nọ se afo akan̄ade.”—Ecclesiastes 5:4.
19. Okpụhọrede ye nso ke Satan esidat esịt ke ini Ntiense kiet ọduọde?
19 Yak owo okûnyene eyịghe ndomokiet aban̄a emi. Ukem nte akwa idatesịt odude ke heaven kaban̄a edinyan̄a anamidiọk kiet, ntre ke akwa idatesịt odu ke isọn̄ ke otu udịm Satan, oro ẹkụtde ke enyịn ye oro enyịn mîkwe, ke ini kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah okpude ndimụm edinam akpanikọ esie n̄kama.—Luke 15:7; Ediyarade 12:12.
Mme Idomo Oro Ẹsịmde Kpukpru Owo
20. Didie ke nnyịn ikeme ndibiọn̄ọ idomo? (2 Peter 2:9, 10)
20 Nte oburobụt ido edi se owo mîkemeke ndifep ke ndusụk idaha? Nte ikpọkidem ye Satan ẹnen̄ede ẹkop odudu ke usụn̄ oro mme Christian mîkemeke ndibiọn̄ọ nnyụn̄ mmụm edinam akpanikọ mmọ n̄kama? Paul ama ọnọ nsịnudọn̄ ke mme ikọ ẹmi: “Abasi edi akpanikọ, idinyụn̄ iyakke ẹdomo mbufo ẹbe se ukeme mbufo ẹdide; edi Enye eyesiak usụn̄ ubọhọ ọnọ mbufo ke ufọt idomo, man mbufo ẹkeme ndibiom enye.” Ke ererimbot mfịn emi eyedi nnyịn idikemeke ndifep idomo ofụri ofụri, edi ebede ke ndiwọn̄ọde mbịne Abasi ke akam, nnyịn ke akpanikọ imekeme ndiyọ nnyụn̄ n̄kan idomo ekededi.—1 Corinth 10:13.
21. Mme mbụme ewe ke ẹdibọrọ ke ukpepn̄kpọ nnyịn efen?
21 Nso ke Abasi ọnọ nnyịn ndin̄wam nnyịn iyọ mme idomo inyụn̄ ikan? Nso ke nnyịn owo kiet kiet iyom man ikpeme ndọ nnyịn, ubon nnyịn, ọkọrọ ye eti enyịn̄ Jehovah ye eke esop? Ibuotikọ nnyịn efen eyebọrọ mme mbụme oro.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a “‘Use’ ke ntatara usụn̄ifiọk, ye nte ẹdade ke Matthew 5:32 ye 19:9, nte an̄wan̄ade etịn̄ aban̄a ntatara usụn̄ edinyene obukpo ido idan̄ m̀mê enyeoro mîkemke ye ibet ke ọwọrọde ọkpọn̄ ndọ. Porneia [ikọ Greek oro ẹdade ke mme itien̄wed oro] abuana ata oburobụt edida (mme) ndido idan̄ ke nsụhọde n̄kaha eke owo kiet nnam n̄kpọ (edide ke ndammana m̀mê ke oburobụt usụn̄); n̄ko, anaedi owo efen abuana ke oburobụt ido oro—edide eren m̀mê n̄wan, m̀mê unam.” (Enyọn̄-Ukpeme, July 1, 1984, page 24) Efụbe: “Ebuana idan̄ oro ẹnamde ke edinyịme esịt ke ufọt ọdọndọ ye owo efen ke ẹsiode ebe m̀mê n̄wan esie oro ibet onyịmede ẹfep.”—The American Heritage Dictionary of the English Language.
b Nte an̄wan̄ade, nnennnen idaha oro eyenete eren ọkpọnọde eyenete an̄wan un̄wam ke n̄kpọisan̄ ẹdu, ndien owo ikpenyeneke ndise emi ke usụn̄ efen.
Nte Afo Emeti?
◻ Nso idi ndusụk n̄kpọ oro ẹn̄wamde ndisọn̄ọ ndọ?
◻ Ntak emi nnyịn ikpesịnde ekikere ererimbot kaban̄a ido uwem?
◻ Nso idi ndusụk idomo ye mme idaha oro ẹkemede ndida n̄kosịm oburobụt ido?
◻ Nso idi akpan ukpọhọde ndibiọn̄ọ idiọkn̄kpọ?
◻ Didie ke Abasi esin̄wam nnyịn ke mme ini idomo?
[Ekebe ke page 14]
MME ỌSỌ N̄KPỌ KE NDỌ ORO ẸBỊGHIDE
◻ Edisọn̄ọ nyịre ke mme edumbet Bible
◻ Nsan̄a mbiba ẹnyene ntotụn̄ọ itie ebuana ye Jehovah
◻ Ebe okpono n̄wan esie, mme ntụk ye mme ekikere esie
◻ Eti nneme ke usen ke usen
◻ Ẹdomo ndinem kiet eken esịt
◻ Edu mbubru; owo ndikeme ndisak idemesie
◻ Ẹnyịme ndudue ifụre ifụre; ẹfen ẹnọ ifụre ifụre
◻ Ẹnam mbre ima akaiso
◻ Ẹdiana kiet ke ndibọk nnyụn̄ ntụnọ nditọ
◻ Ẹdiana kiet kpukpru ini ke ndibọn̄ akam nnọ Jehovah
MME ETIKWO ETIKWO N̄KPỌ ORO ẸBIATDE NDỌ
◻ Ibụk ye nsọn̄ibuot
◻ Edikpu ndinam n̄kpọ ọtọkiet
◻ Idiọk usụn̄ unyene nneme
◻ Unana mme ọdọndọ ndisop ibuot ọtọkiet nte ekemde
◻ Unana edikama okụk ke eti usụn̄
◻ Ẹda nsio nsio usụn̄ ke ndinam n̄kpọ ye nditọ ye m̀mê nditọ ebe mîdịghe nditọ an̄wan
◻ Ebe ndinam utom tutu eyo ọsọn̄ m̀mê ndifụmi ubon n̄kanam mme utom en̄wen
◻ Editre ndise mban̄a mme udọn̄ n̄kpọ spirit eke ubon
[Ndise ke page 15]
Ndibat ndọ ke n̄kpọ eke ẹkponode ada nsinsi inemesịt edi