Ndiwụt Esịtekọm Mban̄a Okopodudu N̄kpọ-akpa Christian

NTE GWEN GOOCH OBỤKDE

Ke ufọkn̄wed mma nsikwọ ikwọ kiet ye mme ikọ ẹmi, ‘Akwa Jehovah odoro ke ebekpo ke ubọn̄ esie.’ Mma nsiyịk ediwak ini nte, ‘Anie edi Jehovah emi?’

ETE ete ye eka ete mi ẹkedi mme abak-Abasi. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua ikie emi, mmọ ẹma ẹbuana ye Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkediọn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ini oro. Ete mi ama anam ọfọn ke mbubehe edi ke akpa ikọkpọn̄ke n̄kpọ-akpa Christian emi ẹkenọde enye inọ nditọ esie mbita.

Ekedi n̄kukụre ke ini emi Papa ọkọnọde eyeneka mi eren, Douglas, eyeneka mi an̄wan, Anne, ye ami n̄kpri n̄wed ẹkekotde His Works ye Who is God? ke n̄kekpep nte ke Jehovah edi enyịn̄ ata Abasi. (Psalm 83:18) Mma n̄kop nduaidem! Edi nso ikedemede udọn̄ Papa?

Ke 1938, ke ini enye okokụtde nte mme idụt ẹketịmde idem ẹnọ ekọn̄, Papa ama ọdiọn̄ọ ete ke oyom se ikande ukeme owo ndikọk mme mfịna ererimbot. Eka ete ama ọnọ enye n̄wed oro Enemies, emi Mme Ntiense Jehovah ẹkemịn̄de. Otode ke edikot enye, enye ama ọfiọk nte ke ata asua ubonowo edi Satan kpa Devil ye nte ke Obio Ubọn̄ Abasi ikpọn̄ ekeme ndida emem ererimbot ndi.a—Daniel 2:44; 2 Corinth 4:4.

Nte ekọn̄ akasan̄ade ekpere, ubon nnyịn ama ọtọn̄ọ ndidụk mbono esop ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ Mme Ntiense Jehovah ke Wood Green, North London. Ke June 1939 ima ika Alexandra Palace emi okodude ekpere ndikop utịn̄ikọ an̄wa oro, “Ukara ye Emem,” emi Joseph F. Rutherford, etieibuot Watch Tower Society ini oro ọkọnọde. Ẹma ẹnam utịn̄ikọ oro Rutherford ọkọnọde ke Madison Square Garden ke New York City asan̄a ke ekebe ukopikọ aka London ye ikpọ obio eken. Nnyịn ima inen̄ede ikop utịn̄ikọ oro an̄wan̄a tutu ke ini uyom uyom otu mbon ntịme ke New York ekesịnde ntịme, mma nse n̄kanade m̀mê eketịbe ke efe mbono nnyịn!

Ifịk Papa Kaban̄a Akpanikọ Bible

Papa ama eyịre nte yak ofụri ubon nnyịn abuana ke ukpepn̄kpọ Bible ke kpukpru mbubịteyo Saturday. Ukpepn̄kpọ nnyịn ekesikọn̄ọ ke ibuot nneme Bible oro odude ke Enyọn̄-Ukpeme emi ẹketịmde ẹnọ ndineme ke ndan̄nsiere. Ke ndiwụt odudu emi mme ukpepn̄kpọ ẹmi ẹkenyenede, tutu esịm mfịn emi mbụk aban̄ade Joshua ye edida ekọn̄ ndụk obio Ai emi ẹkenemede ke Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke May 1, 1939, osụk ododu in̄wan̄în̄wan̄ ke ekikere mi. Mbụk oro ama edemede mi udọn̄ tutu ami n̄kụbọde Bible mi nse kpukpru itien̄wed oro ẹkesịnde. Mma n̄kụt nte utọ ndụn̄ọde oro akamade nduaidem—ndien ntre ke osụk edi.

Ndibuana se ikekpepde ye mmọ en̄wen ama anam mme ukpepn̄kpọ Bible ẹsụhọde ẹdụk mi esịt. Usen kiet Papa ama ọnọ mi ukwak ubre usanikwọ ye utịn̄ikọ Bible emi ẹkemụmde ẹsịn ke usanikwọ, ekpri n̄wed emi ikesidade inịm ukpepn̄kpọ Bible, ye adres akamba an̄wan kiet. Ekem enye ama ọdọhọ mi n̄ka mbịne enye.

Mma mbụp nte, “Nso ke ndidọhọ, ndien nso ke ndinam?”

Papa ama ọbọrọ ete, “Kpukpru ẹdọn̄ọ do. Kam bre usanikwọ oro, kot mme mbụme, nam enyeneufọk okot mme ibọrọ, ndien ekem kot mme itien̄wed Abasi.”

Mma nnam kpa nte enye ọkọdọhọde mi, ndien ke usụn̄ emi mma n̄kpep ndinịm ukpepn̄kpọ Bible. Ebede ke ndikama N̄wed Abasi nnam n̄kpọ ke utom ukwọrọikọ mi, mma nditịm ndiọn̄ọ enye.

N̄kpọ-Ata eke Mme Isua Ekọn̄

Ekọn̄ Ererimbot II ama asiaha ke 1939, ndien ke isua oro ẹketienede mma nna baptism ke idiọn̄ọ uyakidem mi nnọ ndinam n̄kpọ Jehovah. N̄kedi isua 13 kpọt. Mma mbiere adan̄aoro ndikabade ndi asiakusụn̄, nte ẹkesikotde mme asan̄autom uyọhọ-ini. Mma n̄kpọn̄ ufọkn̄wed ke 1941 ndien ke mbono Leicester mma ndiana ye Douglas ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini.

Ke isua oro eketienede, ẹma ẹsịn Papa ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak ekesịnde ndika ekọn̄ ke ntak ubieresịt esie. Nnyịn nditọwọn̄ ima ibere ye eka nnyịn, in̄wamde enye ese aban̄a ufọk ke ọkpọsọn̄ ini ekọn̄ oro. Ekem, ke ndondo oro ẹkesiode Papa ke ufọk-n̄kpọkọbi ẹma ẹkot Douglas ke utom ekọn̄. Akpan ibuotikọ n̄wedmbụk n̄kpọntịbe n̄kann̄kụk okokot ete, “Ntak Eyen Emekde Ufọk-N̄kpọkọbi Ukem Nte Ete.” Eti ikọ ntiense ama osụn̄ọ, nte ẹkenọde ifet ndinam an̄wan̄a ntak emi mme ata Christian mîsibuanake ke ndiwot ekemmọ owo.—John 13:35; 1 John 3:10-12.

Ke mme isua ekọn̄ oro, ediwak Mme Ntiense ẹmi ẹkedude ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini ẹma ẹsidi ufọk nnyịn ofụri ini, ndien mme nneme mmọ ẹmi ẹkesikọn̄ọde ke Bible oro ẹbọpde-bọp ẹma ẹnyene utịp oro ebịghide. Ke otu mme anam-akpanikọ nditọete iren Christian ẹmi ẹkedi John Barr ye Albert Schroeder, ẹmi idahaemi ẹdide mme andibuana ke Otu Ukara eke Mme Ntiense Jehovah. Ete ye eka mi ẹma ẹsinen̄ede ẹwụt ntatubọk, ndien mmọ ẹma ẹkpep nnyịn ndinam ukem oro.—Mme Hebrew 13:2.

Ẹben̄e Idem Ndinọ Ibọrọ

Esisịt ini ke mma n̄kọtọn̄ọ usiakusụn̄, mma nsobo Hilda ke utom ukwọrọikọ eke enyịnusụn̄ ke enyịnusụn̄. Enye ama ọdọhọ ke iyatesịt ete: “Ebe mi ke an̄wana ekọn̄ ke ufọn fo! Ntak mûnamke n̄kpọ uban̄a ukeme ẹsịnde ke ekọn̄ oro?”

Mma mbụp nte: “Afo ọdiọn̄ọ adan̄a didie aban̄a se nnamde? Nte ọmọdiọn̄ọ ntak emi ndide mbịne fi?”

Enye ama ọbọrọ ete: “Nte ededi, ọfọn afo odụk edi editịn̄ ọnọ mi.”

Mma n̄keme ndinam an̄wan̄a nte ke nnyịn inọ mme owo ẹmi ẹbọde ndutụhọ ke ntak ndiọi ido ẹmi ẹnamde—ediwak ini ke enyịn̄ Abasi—ata idotenyịn. Hilda ama akpan̄ utọn̄ ye esịtekọm, ndien enye ama akabade edi akpa eyen ukpepn̄kpọ Bible ofụri ini mi. Enye edi ifịk ifịk Ntiense ke se ibede isua 55 idahaemi.

Ke utịt ekọn̄ oro, mma mbọ obufa efakutom usiakusụn̄ ke Dorchester, obio emi odude ke ufọt edem usụk ye edem usoputịn England. Emi ekedi akpa ini emi n̄kọwọrọde n̄kpọn̄ ufọk. Ekpri esop nnyịn ekesisop idem ke itie unyamudia, ufọk ọyọhọ isua ikie 16 ẹkekotde “Akani Ufọk Tea.” Nnyịn ikenyene ndifiak ntịm mme okpokoro ye mme akpakaha ke mbono esop nnyịn kiet kiet. Enye ama enen̄ede okpụhọde ye Ufọkmbono Obio Ubọn̄ emi n̄kemehede. Kpa ye oro, ukem udia eke spirit ye ima ima ebuana nditọete Christian iren ye iban ẹma ẹdu.

Kan̄a ke emi ete ye eka mi ẹma ẹwọrọ ẹka Tunbridge Wells, edem usụk London. Mma mfiak nnyọn̄ ufọk man Papa, Anne, ye ami ikpekeme ndisiak usụn̄ ọtọkiet. Esop nnyịn ama ọkọri ọtọn̄ọde ke Mme Ntiense 12 esịm 70, ntre ẹma ẹdọhọ ubon nnyịn ọwọrọ aka Brighton ke mbenesụk edem usụk, ke ebiet udọn̄ kaban̄a mme anditan̄a Obio Ubọn̄ okokponde akan. Ediwak owo ẹma ẹbuana ye ubon asiakusụn̄ nnyịn ke ukwọrọikọ ifịk ifịk, ndien nnyịn ima ikụt nte Jehovah ọdiọn̄de utom nnyịn uwak uwak. Ke mîbịghike esop kiet oro ama akabade ita!

Ikot Unana Idotenyịn

Ke ndaeyo eke 1950, ubon nnyịn ama odu ke otu mme andidụk mbono 850 ẹtode Britain ẹmi ẹkedụkde Mbono N̄kọri Ukara Abasi Ofụri Ererimbot ke An̄wambre Yankee eke New York City. Ẹma ẹnọ ikot ẹsọk ediwak mme asiakusụn̄ ẹmi ẹketode esenidụt ẹdi mbono oro ndika Ufọkn̄wed Enyọn̄ Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead, adade ekpere South Lansing, New York. Douglas, Anne, ye ami ima idu ke otu mmọ! Mmeti ke ini n̄kayakde n̄wed eben̄e mi emi mma n̄kewet n̄kpọ nyọhọ nsịn ke ekebe unọ n̄wed nte n̄kekerede nte, ‘Mmetịm nnam enye idahaemi! Ewe usụn̄ ke uwem mi editiene?’ Kpa ye oro ubiere mi ekedi: “Se mi, dọn̄ mi utom.” (Isaiah 6:8) Mma n̄kop nduaidem ke ini n̄kọbọde ikot ndibet ke mbono ama okokụre man ndụk ọyọhọ otu 16 eke Gilead, ọkọrọ ye Douglas ye Anne. Kpukpru nnyịn ima itịm idiọn̄ọ nte ke ẹkeme ndinọ nnyịn nte mme isụn̄utom ika ikpehe ekededi ke ererimbot.

Ke ima ikadara mbono oro ima nte ubon, ama ekem ini ete ye eka nnyịn ndifiak nnyọn̄ England—ikpọn̄. Nnyịn nditọ mbita ima ifụn̄ ubọk nte mmọ ẹkewatde ke nsụn̄ikan̄ Mauritania ẹnyọn̄ ufọk. Nso unyọn̄ emi akamade ntụk ke emi ekedi ntem!

Mme Utom Isụn̄utom

Nditọ ufọkn̄wed 120 ẹtode ofụri ikpehe ererimbot ẹkenam ọyọhọ otu 16 eke Gilead, esịnede ndusụk ẹmi ẹkebọde ufen ke mme itienna ekikere Nazi. Sia ẹkekpepde otu nnyịn Spanish, ikodori enyịn ndidi se ẹnọde ẹka ndusụk obio emi ẹsemde Spanish ke Edem Usụk America. Kere ban̄a n̄kpaidem nnyịn ke usen ukụre ukpep ndifiọk nte ke ẹkenọ Douglas aka Japan ndien Anne ye ami ika Syria. Ndien akana nnyịn n̄kaiferi ikpep usem Arabic, ndien emi okosụk edi ntre idem ke ini ẹkekpụhọde nnyịn utom ẹnọ ika Lebanon. Ke adan̄aemi ikebetde n̄wed isan̄ nnyịn, ima isibọ ukpep usem Arabic ikaba ke urua ito George Shakashiri, anditịm mme abisi ke Enyọn̄-Ukpeme usem Arabic nnọ Watch Tower Society.

Ekedi n̄kpọ nduaidem didie ntem ndika idụt Bible emi ikekpepde iban̄a ke ufọkn̄wed! Keith ye Joyce Chew, Edna Stackhouse, Olive Turner, Doreen Warburton, ye Doris Wood ẹma ẹsan̄a ye nnyịn ẹka do. Nso ubon isụn̄utom oro okopde inemesịt ke ikakabade idi ntem! Ntiense n̄kann̄kụk ama esidi ufọk isụn̄utom nnyịn ndikaiso n̄n̄wam nnyịn ye usem oro. Ke ini ukpep nnyịn eke usen ke usen, nnyịn iyanam ibio ibio nneme iwụt, ndien ke oro ebede nnyịn iwọrọ ikada enye inam n̄kpọ ke utom ukwọrọikọ nnyịn.

Ima ibiat akpa isua ifan̄ nnyịn ke Tripoli, ke ebiet emi esop emi ẹma ẹketọtọn̄ọ okodude. Joyce, Edna, Olive, Doreen, Doris, Anne, ye ami ima in̄wam iban ye nditọiban Mme Ntiense n̄kann̄kụk ndibuana ke mme mbono esop ọkọrọ ye utom an̄wautom. Tutu adan̄aoro, nditọete Christian iren ye iban nnyịn, ke ẹtienede ido edinam n̄kann̄kụk, ikesitiehe ọtọkiet ke mme mbono esop, ndien nditọete iban Christian ẹmi ikesiwakke ndibuana ke utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk. Ima iyom un̄wam mmọ ke usem ke an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ nnyịn, ima inyụn̄ isịn udọn̄ inọ mmọ nditiene mbuana ke utom emi ke idemmọ.

Ekem ẹma ẹnọ Anne ye ami ikan̄wam ekpri otu Mme Ntiense ke akani obio Sidon. Ikebịghike ke oro ebede, ẹma ẹdọhọ nnyịn ifiak inyọn̄ ibuot obio, Beirut. Ẹma ẹtọ n̄kpasịp akpanikọ Bible ke otu mbon oro ẹsemde Armenian do, ntre nnyịn ima ikpep usem oro ndin̄wam mmọ.

Ukpụhọ Utom

Mma nsobo ye Wilfred Gooch mbemiso n̄kpọn̄de England. Enye ekedi ifịk ifịk eyenete eren, onyụn̄ owụtde edikere mban̄a emi akanamde utom ke Bethel eke London. Wilf ekedi andibuana ke ọyọhọ otu 15 eke Gilead, emi okokụrede ukpep ke 1950 ke mbono eke An̄wambre Yankee. Itieutom isụn̄utom esie ekedi ke ọfis n̄kọk itieutom Watch Tower Society ke Nigeria, ndien ke ndusụk ini nnyịn ima isinyene nneme. Ke 1955 nnyịn mbiba ima idụk mbono “Edikan Obio Ubọn̄” ke London, ndien esisịt ini ke oro ebede ima ikabade idụk ediomi ndọ. Ke isua oro eketienede, ima idọ ndọ ke Ghana, ndien mma ndiana ye Wilf ke utom isụn̄utom esie ke Lagos, Nigeria.

Ke mma n̄kọkpọn̄ Anne ke Lebanon, enye ama ọdọ ediye eyenete Christian emi ekekpepde akpanikọ Bible ke Jerusalem. Ete ye eka nnyịn ikekemeke ndidi udianndọ nnyịn, sia Douglas, Anne, ye ami ikọdọde ndọ ke nsio nsio ikpehe ererimbot. Kpa ye oro, mmọ ẹma ẹyụhọ ndifiọk nte ke nnyịn ke ikanam n̄kpọ Abasi nnyịn, Jehovah, idara idara.

Utom ke Nigeria

Ke ọfis n̄kọk itieutom ke Lagos, ẹma ẹnọ mi ndinam mme ubet ẹsana nnọ owo itiaita eke ubon n̄kọk itieutom nnyịn ọkọrọ ye editem udia mmọ nnyụn̄ nyet ọfọn̄ mmọ. Eketie mi nte ke n̄kenyeneke ebe ikpọn̄ edi ubon n̄ko ke ukem ini!

Wilf ye ami ima ikpep ibio ibio nneme Bible ke usem Yoruba, ndien ẹma ẹnọ ukeme nnyịn utịp. Ekpri eyen ukpepn̄kpọ emi ikosobode idahaemi enyene eyeneren ye eyenan̄wan ẹmi ẹnamde utom ke akamba ubon Bethel eke n̄kpọ nte mme andibuana 400 ke Nigeria.

Ke 1963, Wilf ama ọbọ ikot ndidụk ndutịm san̄asan̄a ukpep eke ọfiọn̄ duop ke Brooklyn, New York. Ke ama okokụre, ẹma ẹfiak ẹnọ enye aka England oro mîkodorike enyịn. N̄kodu ke Nigeria ndien ẹma ẹnọ mi ntọt usen 14 kpọt ndikosobo ye Wilf ke London. N̄kadaha ye mbuaha ntụk, sia Nigeria ekedide ata inem inem efakutom. Ke mma n̄kanam utom isua 14 ke esenidụt, ama ada ini ndifiak n̄kpụhọ nda ekekem ye uwem ke England. Nte ededi, nnyịn ima idara ndikpere ete ye eka nnyịn oro ẹma ẹkesọn̄ ini kiet efen nnyụn̄ n̄keme ndin̄wam ke ndise mban̄a mmọ.

Idotenyịn Nnyịn Omụm Nnyịn Akama

Ọtọn̄ọde ke 1980, mma nnyene ifet ndisan̄a ye Wilf nte enye akasan̄ade aka ediwak idụt nte esenyịn zone. Mma ndori enyịn akpan akpan nnyịn ndifiak n̄ka Nigeria. Ekem nnyịn n̄ko ima ika Scandinavia, West Indies, ye Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn—esịnede Lebanon. Ekedi san̄asan̄a n̄kpọ nduaidem ndifiak nti mme inem inem ini nnyụn̄ n̄kụt mbon ẹmi n̄kọdiọn̄ọde ke ini ẹkedide mme uyen oro ẹkenamde utom ke emi nte mbiowo Christian.

Ke mfụhọ, edima ebe mi ama akpa ke ndaeyo 1992. Enye ekedi isua 69 kpọt. Ekedi ata idiọk nnama sia emi eketịbede ke mbuari. Ke ima ikọdọ ndọ ke isua 35, ama ada ini ndikpụhọ nda ekekem. Edi mmọbọ ekese un̄wam ye ima nto ubon ofụri ererimbot Christian mi. Mmenyene ekese idara idara ifiọkutom nditie n̄kere mban̄a.

Ete ye eka mi mbiba ẹma ẹnịm ata eti uwụtn̄kpọ nsọn̄ọnda Christian. Mama akakpa ke 1981 ndien Papa ke 1986. Douglas ye Anne ke ẹsụk ẹka iso ndinam n̄kpọ Jehovah ke edinam akpanikọ. Douglas ye n̄wan esie, Kam, ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ ẹdi London, kpa ebiet emi mmọ ẹkade iso ẹdu ke ẹma ẹkese ẹban̄a Papa. Anne ye ubon esie ẹdu ke United States. Kpukpru nnyịn imowụt esịtekọm iban̄a idotenyịn ye n̄kpọ-akpa nnyịn oro Abasi ọnọde. Nnyịn ika iso ‘ndidori enyịn,’ itiede ibet ini emi mme odu uwem, ọkọrọ ye mbonima mmọ ẹmi ẹdinamde ẹset, ẹdinamde n̄kpọ ọtọkiet ke nsinsi nte mme andibuana ke ubon Jehovah eke isọn̄.—Eseme 3:24.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise ke page 23]

Tọn̄ọ ke enyọn̄ ubọk ufien ka nnasia:

Gwen ke edide isua 13 ke emana anamde ukpepn̄kpọ owụt ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ Enfield

Ubon isụn̄utom ke Tripoli, Lebanon, 1951

Gwen ye ebe esie, Wilf, oro ama akakpa