Mme N̄wed Emi Ẹsiakde ke N̄wed Mbono Esop Uwem ye Utom Nnyịn
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MAY 5-11
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | MME N̄KE 12
Ndisịn Idem Nnam Utom Enyene Ufọn
Eti Edu Emi Ọsọn̄de Urua Akan Daimọn
Esinen̄ede ọsọn̄ ndusụk ikọt Jehovah ndinyene okụk oro ekemde ndida nse mban̄a idemmọ ye ubon mmọ. Utu ke ndiyom utom oro mmọ mîdibọhọ-bọ ufen edi ẹdia idiọk udori, mmọ ẹsisịn idem ẹnam utom oro mîdiyakke esịt afịna mmọ. Se mmọ ẹnamde emi owụt ke mmọ ẹnen̄ede ẹma ndikpebe mme edu Abasi, utọ nte edinam akpanikọ, ẹkan ndinyene inyene ekededi.—N̄ke 12:24; Eph. 4:28.
Se Akpanamde Man Ọkpọsọn̄ Utom Enenem Fi
Enen̄ede ọfọn ikere iban̄a akpatre mbụme emi, sia utom esinen̄ede enem ke ini ikụtde nte mbon en̄wen ẹdiade ufọn utom oro. Jesus ọkọdọhọ ete: “Inemesịt odu ke ndinọnọ akan ke ndibọbọ.” (Utom 20:35) Ke ẹsiode eteutom ye mbon mbubehe nnyịn ẹfep, mbon en̄wen emi ẹsitienede ẹdia ufọn utom nnyịn ẹdi mbonubon nnyịn ye mbon oro ẹyomde un̄wam.
Mbonubon nnyịn. Edieke ibuot ubon esịnde idem anam utom man etịm ese aban̄a ubon esie, enye anam n̄kpọ iba ke nsụhọde n̄kaha ọnọ mmọ. Akpa, enye esikụt ete imọnọ mmọ udia, ọfọn̄, inyụn̄ inam mmọ ẹnyene itie udakibuot. Ntem ke enye anam utom emi Abasi ọnọde enye ete etịm n̄kpọ ọnọ mbonufọk esie. (1 Timothy 5:8) Ọyọhọ iba, owo emi esịnde idem anam utom man etịm akama ufọk esie enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ mmọ. Shane, oro iketịn̄de iban̄a ke akpa ibuotikọ, ọdọhọ ete: “Ete mi enịm ata eti uwụtn̄kpọ ke ndisisịn idem nnam utom. Enye edi anamusọ eto tutu esịm mfịn emi isinyụn̄ idiaha inọ ke utom esie. Enye ekpep mi ndida ubọk nnam n̄kpọ, ndinam mme n̄kpọ emi ẹdinyenede ufọn inọ mbon en̄wen.”
Mbon oro ẹyomde un̄wam. Apostle Paul ọkọdọhọ mme Christian ‘ẹnam ọkpọsọn̄ utom man ẹkpenyene n̄kpọ ndideme nnọ owo eke odude ke unana.’ (Ephesus 4:28) Edieke isịnde idem inam utom man inyene se idade ise iban̄a idem nnyịn ye ubon nnyịn, ekeme ndidi iyenyene n̄ko se idade in̄wam mbon oro ẹyomde un̄wam. (Mme N̄ke 3:27) Ntre, ọkpọsọn̄ utom ekeme ndinam inyene se inọde mbon en̄wen inyụn̄ ikop inemesịt emi mbon oro ẹsinọde owo n̄kpọ ẹsikopde.
Yom N̄kpọ-Uto ke Ikọ Abasi
Ndi Mmesisọp N̄kot Idem Ndọn̄ N̄kpọ Ama Etịbe Ọnọ Mi?
● Kere kan̄a m̀mê se iwọrọde fi edi akamba n̄kpọ. Kpep ndisidi n̄kpọ ama etịbe ọnọ fi afo ọdiọn̄ọ m̀mê edi akamba n̄kpọ emi akpafịnade idem, m̀mê edi ekpri ekpri n̄kpọ emi ekpemende iso efep. Bible ọdọhọ ete: “Ndisịme owo ayarade iyatesịt esie inikiet inikiet, edi owo mbufiọk ofofụk esuene.” (Mme N̄ke 12:16) Idịghe kpukpru mfịna ke ekpesiyak ọkọn̄ fi ibuot.
Joanne ọdọhọ ete: “Nditọ klas nnyịn ẹsiwak ndidi ekpri n̄kpọ ama etịbe ọnọ mmọ, mmọ ẹdi ẹtịn̄ ẹnọ enye emi, ẹtịn̄ ẹnọ enye oko. Ekem mme ufan mmọ emi ẹkụtde se mmọ ẹwetde ẹban̄a n̄kpọ oro ke Intanet ẹyedọhọ mmọ ke ama ọfọn nte mmọ ẹkeyatde esịt. Oro esinam se iketịbede etetịm ayat mmọ. Ama etịbe ntre, esisọsọn̄ mmọ ndikot idem ndọn̄.”
MAY 12-18
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | MME N̄KE 13
Kûyak “Utuenikan̄ Mme Idiọkowo” Otụn Fi Usụn̄
“Item Mme Enyene-Ibuot Owo”—Idịm Uwem
Utuenikan̄ ada aban̄a se nnyịn isidade ikụt usụn̄ ke uwem. ‘Ikọ Abasi edi utuenikan̄ ukot edinen owo, ye un̄wana usụn̄ esie.’ (Psalm 119:105) Enye esịne akpakịp ifiọk ye ọniọn̄ Andibot. Adan̄a nte uduak Abasi an̄wan̄ade nnyịn, ntre ke un̄wana eke spirit oro adade nnyịn usụn̄ ayama. Nso usụn̄ idatesịt ke oro edi ntem! Ntak emi ọniọn̄ ererimbot emi m̀mê se “ẹkotde ke nsu, ẹte, ifiọk” ọkpọwọn̄ọrede nnyịn ntịn̄enyịn?—1 Timothy 6:20; 1 Corinth 1:20; Colossae 2:8.
Amaedi idiọkowo, inamke n̄kpọ m̀mê etie nte un̄wana esie ayama adan̄a didie m̀mê etie nte enye oforo adan̄a didie, utuenikan̄ esie eyenịme. Enye editak ke ekịm, emi enye edituakde ukot iduọ. Akan oro, enye ‘idinyeneke eti utịt.’—Mme N̄ke 24:20.
Nam N̄kpọ Abasi Emi Anamde Owo Ọwọrọ Ufụn
3 Edieke Satan ekekemede ndinam mfọnmma owo iba—owo itịn̄ke-tịn̄ iban̄a udịm mme angel—ẹsịn ukara Abasi, enye ekeme ndibian̄a nnyịn n̄ko. N̄kari Satan ikpụhọkede. Enye odomo ndinam nnyịn ikere ke mme edumbet Abasi ọsọn̄ akaha, iyakke idia uwem inyụn̄ ikop inem uwem. (1 John 5:3) Nte mme owo ke ererimbot ẹsikerede n̄kpọ edi emi, ndien nnyịn imekeme nditọn̄ọ ndikere n̄kpọ nte mmọ edieke idụkde nsan̄a ye mmọ. Eyenete an̄wan emi edide isua 24, emi akanamde oburobụt ido, ọdọhọ ete: “Idiọk nsan̄a ama abiat mi, koro n̄koyomke ndiyat mme ufan mi esịt.” Ekeme ndidi se inyụn̄ iwọrọde fi edi emi.
“Kpukpru Ọniọn̄ Owo Ẹyenam N̄kpọ ke Ifiọk”
Edinen owo oro enyenede eti ibuot, emi anamde n̄kpọ ye ata ifiọk ọyọbọ edidiọn̄. Solomon ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Eti owo adia n̄kpọ oyụhọ: edi idịbi mme idiọk owo ana ukpọk.” (Mme N̄ke 13:25) Jehovah ọfiọk se ifọnde ye nnyịn ke kpukpru ikpehe uwem—uwem ubon nnyịn, itie ebuana nnyịn ye mbon en̄wen, utom ukwọrọikọ nnyịn, m̀mê ke ini ẹnọde nnyịn ntụnọ. Ndien ebede ke ndida mme item oro ẹdude ke Ikọ esie nsịn ke edinam, ke akpanikọ nnyịn iyodu mfọnn̄kan uwem.
Yom N̄kpọ-Uto ke Ikọ Abasi
Ndibọk Nditọ ke Ererimbot Nnam Se Mmade
Ke eyo oro ẹkewetde Bible, mme otop-utịgha ẹma ẹsida ini ẹsọi idan̄ mmọ. Etie nte ẹkesida mfefere eto ẹsọi idan̄ emi ẹnyụn̄ ẹnam enye enen̄ede enen. Ẹma ẹsisọi iso idan̄ emi ọsọbọ. Ẹma ẹsinyụn̄ ẹfak ntan̄ ke isịm idan̄ oro man enye ebe nnennen nnennen ọkọtọ ebiet emi ẹketde.
Mme ete ye eka ẹyom nditọ mmọ ẹtie nte utọ idan̄ emi—oro edi, ẹdi nti nditọ oro mîwọn̄ọkede ikpọn̄ usụn̄. Ke ntre, edieke ete ye eka ẹnyenede mbufiọk, mmọ idifụmike idiọkn̄kpọ nditọ mmọ, edi mmọ ẹyeda ima ẹn̄wam nditọ mmọ ẹnam ukpụhọde ẹnyụn̄ ẹtre ndiọi uwem. Ana mme ete ye eka ẹnam emi ndien ndien ye kpukpru nditọ mmọ koro “ndisịme ido eyịre ke esịt eyenọwọn̄.” (Mme N̄ke 22:15) Ntre, Bible eteme mme ete ye eka ete ẹtụnọ nditọ mmọ. (Ephesus 6:4) Ke akpanikọ, ntụnọ esinen̄ede anam eyenọwọn̄ enyene eti edu, onyụn̄ enen̄ede enye.
Ntak edi oro Mme N̄ke 13:24 ọdọhọde ke “osụk eto esie asua eyen esie: edi ama eyen abak otụnọ enye.” Ke ufan̄ikọ Bible emi, eto item ada aban̄a usụn̄ ekededi oro ẹtụnọde eyenọwọn̄. Ke ini ete m̀mê eka ọnọde eyen ntụnọ ke ima ima usụn̄, enye oyom ndinam eyen oro etre idiọk edu oro edide edieke ẹyakde enye ọdọn̄ n̄kam ke esịt esie, edu emi idiyakke eyen oro okop inemesịt ke enye ama okokpon. Ke akpanikọ, owo oro mîtụnọke eyen esie asasua enye, edi owo eke amade eyen otụnọ enye.
MAY 19-25
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | MME N̄KE 14
Nen̄ede Kere Se Anamde ke Ini Afanikọn̄ Etịbede
Nen̄ede Ma Uwem Emi Abasi Ọnọde Fi
10 Ndusụk ini, afanikọn̄ emi ekemede ndida owo ibuot esitịbe, nnyịn inyụn̄ ikemeke ndinyan̄a. Utọ n̄kpọ ntre esidi ikan̄, oyobio, m̀mê unyekisọn̄ ndibiat n̄kpọ, udọn̄ọ nditara nsuana ke edem nnyịn, m̀mê ntịme ndidu ke obio. Edi ke ini utọ n̄kpọ oro etịbede, se idin̄wamde nnyịn ikûsịn idem ke fehesan̄ inyụn̄ inyan̄a idem edi ndidi ẹkpedọhọ ikpọn̄ do nnyịn ikpọn̄, ẹkpenọ ini n̄kanika emi ẹkpedụkde ufọk ẹdọn̄ọ m̀mê ẹkpewọrọde an̄wa nnyịn itiene, inyụn̄ inam se ededi emi ukara ẹdọhọde. (Rome 13:1, 5-7) Ndusụk ini, ẹsibabak ẹdiọn̄ọ afanikọn̄ emi efịtde edi, ntre se ukara ẹkpedọdọhọ inam man iben̄e idem inọ utọ afanikọn̄ oro, ẹyak inam. Ke uwụtn̄kpọ, imekeme ndinyene mmọn̄, udia emi mîdibiarake, ye n̄kpri n̄kpri ibọk emi ikemede ndida n̄n̄wam idem mbemiso ikemede ndikụt dọkta.
11 Udọn̄ọ akpatara asuana ke edem nnyịn, ikpanam nso? Ana inam se ededi emi ukara ẹdọhọde inam utọ nte ndiyet ubọk kpukpru ini, nditre ndikpere mbon en̄wen, ndifụhọ face mask, ndien ekpedi imemen udọn̄ọ, nnyịn ibuakke idem ye mbon en̄wen. Edieke itịn̄de enyịn inam mme n̄kpọ emi, oro oyowụt ke imenen̄ede ima uwem emi Abasi ọnọde nnyịn.
12 Ke ini n̄kpọ emi owo mîkodorike enyịn etịbede, imekeme ndikop mbụk emi mînenke ke inua mme ufan nnyịn, mme mbọhọidụn̄ nnyịn, ye ke mbụk n̄kpọntịbe. Utu ke ndinịm “kpukpru ikọ” emi ikopde, ọkpọfọn ikpan̄ utọn̄ inọ mbon ukara ye mme dọkta emi idiọn̄ọde ke se mmọ ẹtịn̄de ẹsinen. (Kot Mme N̄ke 14:15.) Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ye mme n̄kọk itieutom ẹsinen̄ede ẹdomo ndidiọn̄ọ se idide nnennen n̄kpọ mbemiso mmọ ẹtịn̄de n̄kpọ ndomokiet ẹban̄a nte ikpodụkde mbono esop ye nte ikpọkwọrọde ikọ. (Heb. 13:17) Edieke inamde se mmọ ẹtịn̄de, nnyịn idisịnke idem nnyịn ye mbon en̄wen ke mfịna. Imekeme ndikam nnam ẹkpokpono Mme Ntiense Jehovah ke edem nnyịn.—1 Pet. 2:12.
Nyene Uko Nte Zadok
11 Edieke n̄kpọ n̄kpa ye uwem etịbede ọnọ nditọete ndien ẹdọhọ ikan̄wam, didie ke ikeme ndiwụt ke imenyene uko nte Zadok? (1) Nam n̄kpọ nte ẹdọhọde ẹnam. Ke utọ ini oro, idịghe se iyakde ubahade odu ke otu nnyịn. Diana ye nditọete nam se n̄kọk itieutom idụt mbufo ẹdọhọde. (Heb. 13:17) Ke ini ke ini, akpana mbiowo ẹfiak ẹse item emi ẹkenọde ẹban̄a nte ẹkpetịmde idem ẹnọ se ikemede nditịbe ke edem mmọ, ye se ẹkpenamde n̄kpọ ntre ama etịbe. (1 Cor. 14:33, 40) (2) Nyene uko, edi kpekpeme se anamde. (N̄ke 22:3) Nam n̄kpọ ke ifiọk. Yak okûdi n̄kpọ idịghe se osiode idem anyan, afo osio anyan. (3) Beri edem ke Jehovah. Ti ke Jehovah iyomke n̄kpọ anam fi ye nditọete fo. Enye ekeme ndin̄wam fi an̄wam nditọete fo, usịnke mmọ m̀mê idemfo ke mfịna.
Yom N̄kpọ-Uto ke Ikọ Abasi
“Ọniọn̄ Etịm Ese Ikpat Isan̄ Esiemmọ”
Akpasarade ikọ Hebrew oro ẹkabarede “owo idiọk ekikere,” m̀mê idiọk uduak, ọwọrọ n̄kpọ iba. Se enye ekemede ndiwọrọ ke eti usụn̄ edi nti ekikere, mbufiọk m̀mê ọniọn̄. (Mme N̄ke 1:4; 2:11; 3:21) Edi se enye ekemede ndiwọrọ ke idiọk usụn̄ edi idiọk ekikere m̀mê idiọk uduak.—Psalm 37:7; Mme N̄ke 12:2; 24:8.
Edieke akpasarade ikọ Hebrew oro adade aban̄a “owo idiọk ekikere,” do ikpaha owo idem ndikụt ntak emi ẹsuade utọ owo oro. Edi ke ini ikọ emi adade aban̄a owo oro enyenede ikike, ntak ndien ẹsuade owo oro enyenede ikike? Ọfọn, ndi idịghe akpanikọ ke mbon oro mînyeneke ikike ẹsisua owo oro enyenede ikike? Ke uwụtn̄kpọ, ererimbot asua mbon oro ẹdade ikike mmọ ẹnam n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹsịnde ndidi “ubak ererimbot.” (John 15:19) Ẹsisak mme uyen Christian oro ẹdade ikike mmọ ẹnam n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹsịnde nditiene ubọkn̄ka mmọ ndu oburobụt uwem. Ke nditịn̄ akpanikọ, ererimbot—emi esịnede ke idak odudu Satan kpa Devil—asua ata mme andituak ibuot nnọ Abasi.—1 John 5:19.
MAY 26–JUNE 1
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | MME N̄KE 15
N̄wam Mbon En̄wen Ẹkop Inemesịt
Nnyịn Iyasan̄a ke Nsọn̄ọnda Nnyịn!
16 Job ama esikama isenowo. (Job 31:31, 32) Imosụk ikeme “ndikama isenowo” idem ekpededi nnyịn inyeneke n̄kpọ. (Rome 12:13) Imekeme ndibuana ekpri se inyenede ye mbon en̄wen koro “ikọn̄ eke owo adiade ke ebiet eke ima odude, ọfọn akan edisehe unam ye usua ke esịt.” (N̄ke 15:17) Ndifobo ekpededi mmọn̄ efere ye ekemmọ eyenete ke inem inem ebiet ekeme ndinen̄ede nnem nnyụn̄ nnyene ufọn ke n̄kan̄ eke spirit.
“Ẹdọdiọn̄” Ẹsọn̄ọ Kiet Eken Idem
16 Ikpanaha ikere ke sia esisọn̄de nnyịn ndineme nneme ye mme owo, ke nnyịn idikemeke nditịn̄ ikọ nsọn̄ọ owo idem. Ikam inen̄ekede isọn̄ ndisọn̄ọ owo idem. Domo ndituak inua imam ke ini ọkọmde eyenete, edieke enye mîtieneke ituak inua imam, diọn̄ọ ke enyene nte etiede ye enye. Ndikpan̄ utọn̄ n̄kop se enye etịn̄de ekeme ndidọn̄ enye esịt.—Jas. 1:19.
17 Esịt ama enen̄ede etịmede ekpri akparawa kiet emi ekerede Henri ini ete esie ye ndusụk owo ke ubon mmọ ẹkekpọn̄de esop. Ete esie ekedi ebiowo emi nditọete ẹkenen̄erede ẹkpono. Esenyịn circuit ama okụt ke esịt inemke Henri. Enye ama ọdọhọ Henri asan̄a ye imọ ọkọn̄wọn̄ kọfi. Enye ama enen̄ede akpan̄ utọn̄ ini Henri eketịn̄de nte n̄kpọ oro abiakde enye. Henri ama edifiọk ke n̄kukụre se imọ idinamde man in̄wam mmọ ẹfiak ẹdi esop edi imọ ndisọn̄ọ nda nnam n̄kpọ Jehovah. Enye ama enen̄ede okop ndọn̄esịt ini enye okokotde Psalm 46; Zephaniah 3:17; ye Mark 10:29, 30.
18 Nte ẹkesọn̄ọde Marthe ye Henri idem owụt ke kpukpru nnyịn imekeme ndisọn̄ọ nditọete nnyịn idem inyụn̄ idọn̄ mmọ esịt. Edidem Solomon ọkọdọhọ ete: “Ikọ eke ẹtịn̄de ke nnennen ini ọfọn didie ntem! Nyayama enyịn anam esịt adara; eti etop anam ọkpọ enyene ndia.” (N̄ke 15:23, 30) Imekeme n̄ko ndikot n̄kpọ ke Enyọn̄-Ukpeme m̀mê ke jw.org nnọ eyenete oro ofụhọde. Apostle Paul ama owụt ke nditie kiet n̄kwọ ikwọ Obio Ubọn̄ ekeme ndisọn̄ọ nnyịn idem. Enye ekewet ete: “Ẹka iso ẹda psalm ye itoro ye ndinem ikwọ eke spirit ẹkpep ẹnyụn̄ ẹteme kiet eken [m̀mê ẹsọn̄ọ kiet eken idem], ẹkwọ ikwọ ke esịt mbufo ẹnọ Jehovah.”—Col. 3:16; Utom 16:25.
Yom N̄kpọ-Uto ke Ikọ Abasi
Ndi Christian Ekeme Ndibọ Usọbọ?
2. Ndi ikpọfọnke mbụp abiausọbọ kiet m̀mê iba efen mban̄a usọbọ emi? Ke ini “mme ọnọitem ẹwakde,” ọyọfiọk se akpanamde, akpan akpan edieke ọdọn̄ọde akamba udọn̄ọ.—Mme N̄ke 15:22.
JUNE 2-8
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | MME N̄KE 16
Mbụme Ita Emi Ẹdin̄wamde Fi Ebiere Se Ifọnde
Nam Nti Ubiere ke Ini Uyen
11 Ndinam n̄kpọ Jehovah anam owo enen̄ede okop inemesịt. (N̄ke 16:20) Etie nte Baruch ewetn̄wed Jeremiah ama efre oro. Enyene ini emi mîkenemke enye aba ndinam n̄kpọ Jehovah. Jehovah ama ọdọhọ enye ete: “Afo osụk oyom ikpọ n̄kpọ ọnọ idemfo. Kûyom. Koro sese ami mmọn̄ nda afanikọn̄ ntiene kpukpru obụkidem, . . . ndien ami nyọnọ fi ukpọn̄ fo nte n̄kpọ mbụme ke kpukpru ebiet emi afo edikade.” (Jer. 45:3, 5) Mbufo ẹse didie? Nso ikpakanam Baruch okop inemesịt—ndiyom ikpọ n̄kpọ m̀mê ndibọhọ nsobo Jerusalem nte anam-akpanikọ asan̄autom Abasi?—Jas. 1:12.
12 Eyenete kiet emi okopde inemesịt ndinam n̄kpọ nnọ mme owo ekere Ramiro. Enye ọdọhọ ete: “Nto ubon emi mînyeneke n̄kpọ, emi ẹdụn̄de ke obio-in̄wan̄ emi odude ke Obot Andes. Ntre ke ini akpaneka mi ọkọdọhọde ke imọn̄ idọn̄ mi ufọkn̄wed ntaifiọk, oro ekedi ata akamba n̄kpọ. Edi ikebịghike n̄kana baptism nte kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ndien asiakusụn̄ kiet ama ọdọhọ ntiene imọ n̄kanam utom ukwọrọikọ ke obio en̄wen. Mma n̄wọrọ n̄ka do, n̄kpep ndifat idet, nnyụn̄ nsiak itie ufatidet man nnyene se ndiade. Nte ikekpepde mme owo Bible, ediwak mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹma se mmọ ẹkekpepde. Nte ini akakade, ẹma ẹsiak esop ke usem obio oro, ndien mma n̄wọrọ n̄ka do. Mmanam utom usiakusụn̄ ke isua duop idahaemi. Idụhe utom en̄wen emi ọkpọnọde mi orụk idatesịt emi n̄kopde mi nte ndikpep mme owo eti mbụk ke usem emana mmọ.”
Ndi Omokpụhọde?
KPUKPRU nnyịn isinam n̄kpọ itiene nte ẹkebọkde nnyịn ye ebiet emi itode. Emi esịn inyene orụk ọfọn̄ ye udia emi isimade, inyụn̄ inyene nte isinamde n̄kpọ.
2 Edi enyene mme n̄kpọ emi ẹkam ẹdide akpan n̄kpọ ẹkan orụk udia ye ọfọn̄ emi imade. Ke uwụtn̄kpọ, toto ke uyen, ẹkpep nnyịn ke ndusụk n̄kpọ ẹnen, edi ke ndusụk inenke. Edi se owo kiet adade nte se inende ye se idiọkde ekeme ndikpụhọde ye eke owo en̄wen. Se nnyịn imekde esiwụt se isịnede nnyịn ke esịt. Bible ke idemesie ọdọhọ ke “mbon idụt emi mînyeneke ibet [ẹsinam] se ibet etemede ke ndammana usụn̄.” (Rome 2:14) Edi ndi emi ọwọrọ ke edieke Abasi mînọhọ ibet ke n̄kpọ, ke nnyịn imekeme ndinam n̄kpọ oro nte ẹsinamde ke ufọk m̀mê ke obio nnyịn?
3 Odu ke nsụhọde n̄kaha ntak iba emi mîkpanaha mme Christian ẹnam ntem. Akpa, Bible eti nnyịn ete: “Enyene usụn̄ eke enende owo ke enyịn, edi utịt esie edi usụn̄ n̄kpa.” (N̄ke 16:25) Sia idide mme anana-mfọnmma owo, nnyịn ikemeke ndinen̄ede ikpatisan̄ nnyịn ke mfọnmma usụn̄. (N̄ke 28:26; Jer. 10:23) Udiana, Bible owụt ke Satan, kpa “abasi editịm n̄kpọ emi,” akara onyụn̄ ebiere se ẹnamde ke ererimbot. (2 Cor. 4:4; 1 John 5:19) Ntem, edieke iyomde Jehovah ọdiọn̄ onyụn̄ ama nnyịn, ana inam item emi odude ke Rome 12:2.—Kot.
Yom N̄kpọ-Uto ke Ikọ Abasi
it-1 629
Discipline
Results From Heeding and From Ignoring. The wicked, the fools, or the morally worthless ones show their hatred of Jehovah’s discipline by rejecting it completely. (Ps 50:16, 17; Pr 1:7) The bad results that come from such foolishness constitutes further discipline, often severe chastisement. As the proverb puts it: “The discipline of the foolish ones is foolishness.” (Pr 16:22) They may bring upon themselves poverty, disgrace, sickness, and even untimely death. The history of the Israelites illustrates how great the loss can be. They paid no attention to the discipline in the form of reproof and correction expressed through the prophets. They were heedless of the discipline in the form of Jehovah’s withholding his protection and blessing. Finally, they experienced the severe discipline announced beforehand—conquest and exile.—Jer 2:30; 5:3; 7:28; 17:23; 32:33; Ho 7:12-16; 10:10; Zep 3:2.
JUNE 9-15
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | MME N̄KE 17
Nam Emem Odu ke Ndọ Fo
Se Akpanamde Man Etre Ndisịn Owo ke Esịt
Nen̄ede dụn̄ọde idemfo. Bible etịn̄ aban̄a “owo iyatesịt” ye “owo ifụtesịt.” Emi owụt ke enyene ndusụk owo emi ẹsisọpde iyatesịt. (Mme N̄ke 29:22) Ndi afo edi utọ owo oro? Bụp idemfo ete: ‘Ndi mmesisịn owo ke esịt? Ndi mmesisọp iyatesịt? Ndi ekpri n̄kpọ esibiak mi?’ Bible ọdọhọ ke “owo eke . . . eyịrede etịn̄ aban̄a n̄kpọ adian̄ade mme ufan.” (Mme N̄ke 17:9; Ecclesiastes 7:9) Emi ekeme nditịbe n̄ko ke ndọ. Edieke esisọpde esịn ebe fo ke esịt, bụp idemfo ete, ‘Ndi mmekeme ndikpep ndinyene ime ke ini emi ebe mi anamde se ibiakde mi?’—Se se Bible etịn̄de: 1 Peter 4:8.
Ndikọk Mme Mfịna
1. Nịm ini oro ẹdinemede mfịna. “Ẹmenịm ini ẹnọ kpukpru n̄kpọ: . . . ini eke ẹdopde, ye ini eke ẹtịn̄de ikọ.” (Ecclesiastes 3:1, 7) Ndusụk mfịna ẹsisụn̄ọ ke ata utọk, nte ikụtde ke ndutan̄uyo oro okodude ke ufọt ebe ye n̄wan oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke enyọn̄ emi. Edieke utọ n̄kpọ emi etịbede, nyene mfara ke idem nyụn̄ tre nneme oro kan̄a—“dop uyo”—mbak iyatesịt edibụmede. Ẹmekeme ndikọk ekese mfịna oro ẹkpedemerede ke ndọ mbufo edieke ẹnamde item Bible emi: “Editịbi en̄wan ebiet edidụt mmọn̄: ke utọk mîka-ibụmekede ndien dahado.”—Mme N̄ke 17:14.
Nte ededi, “ini eke etịn̄de ikọ” onyụn̄ odu. Edieke owo mîkọkke mfịna, oro ekeme ndiman ekese mfịna. Ke ntre, kûkpọri mfịna uberi n̄kan̄ kiet ukere ke ọyọkọk idem ikpọn̄. Edieke ebierede nditre nneme mbak utọk edisiaha, wụt ke omokpono nsan̄a ndọ fo ke ndimek ini efen oro ẹdinemede mfịna oro. Emi ayan̄wam mbufo ẹnam item Bible emi: “Ẹkûyak utịn osụhọde edisịm mbufo ke idaha iyatesịt.” (Ephesus 4:26) Nte ededi, ana afo n̄ko anam se eketịn̄de.
Yom N̄kpọ-Uto ke Ikọ Abasi
it-1 790 ¶2
Eye
Gestures by means of the eyes are very expressive of the individual’s feelings. They may show pity or lack of it (De 19:13); they may ‘wink’ or ‘blink’ in derision, or in scheming insincerity. (Ps 35:19; Pr 6:13; 16:30) One who does not want to observe or who does not desire to carry out an act for another may be spoken of as shutting or hiding his eyes. (Mt 13:15; Pr 28:27) The stupid one is said to have his eyes “at the extremity of the earth,” wandering here and there without any fixed object, his thoughts being everywhere except where they ought to be. (Pr 17:24) Even a person’s health, vigor, or state of happiness is manifested by the appearance of his eyes. (1Sa 14:27-29; De 34:7; Job 17:7; Ps 6:7; 88:9) King Jehoshaphat addressed Jehovah: “Our eyes are toward you.”—2Ch 20:12.
JUNE 16-22
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | MME N̄KE 18
Tịn̄ Ikọ ke Usụn̄ Emi Edisọn̄ọde Mbon Oro Ẹdọn̄ọde Idem
Ata Ọniọn̄ Idịbeke—ke Osioro Uyo
17 Mbemiso etịn̄de ikọ, kere kan̄a. Nnyịn mîkpemeke, se itịn̄de ekeme ndisịn mfịna etieti. Bible ọdọhọ ete: “Enyene owo emi etịn̄de ikọ ye unana edikere, nte emi akan̄kan̄ ekịmde, edi edeme mbon ọniọn̄ ọkọk unan.” (N̄ke 12:18) Edieke owo anamde ndudue ndien nnyịn isan̄ake iban̄a owo oro, nnyịn idinyeneke mfịna ye enye, idinyụn̄ imenke ibuot owo kiet ikọtọ ye owo en̄wen. (N̄ke 20:19) Edieke iyomde ikọ nnyịn esinenem mme owo utu ke ndikekịm mmọ, ana isikot Ikọ Abasi kpukpru ini inyụn̄ itie ikere se ikotde. (Luke 6:45) Ima itie ikere se Bible etịn̄de, ikọ nnyịn editie nte “idịm ọniọn̄,” oro edi ke eyebịt mbon en̄wen idem.—N̄ke 18:4.
mrt ibuotikọ 19 ekebe
Nso Ikeme Ndin̄wam Fi Edieke Enyenede Akamba Udọn̄ọ ke Unana Idotenyịn?
Nen̄ede kpan̄ utọn̄. Ata akpan n̄kpọ kiet emi afo ekemede ndinam n̄n̄wam ufan fo edi ndinen̄ede n̄kpan̄ utọn̄ ini enye oyomde nditịn̄ nte etiede imọ ke idem. Kûkere ke akpana edi se enye ekpetetịn̄, afo osụk oyom n̄kpọ etịn̄ esịn. Ediwak ini, afo ndidop uyo n̄kpan̄ utọn̄ nnọ enye ekem. Domo ukeme nyene ime ye enye. Kûdọhọ enye ke ikpanaha enye etịn̄ ikọ ntre, kûnyụn̄ udọhọ enye ke idịghe nte enye akpanamde n̄kpọ edi oro. Kûkere ke ọmọdiọn̄ọ nte etiede enye ke idem, akpan akpan ekpedi udọn̄ọ esie edi utọ emi edide owo okpokụt enye idiọn̄ọke ke ọdọn̄ọ utọ udọn̄ọ oro.—Mme N̄ke 11:2.
Kûtịn̄ ikọ emi edibụn̄de-bụn̄ enye. Ekeme ndinam udiọn̄ọke se ekpetịn̄de, edi afo ndidọhọ ufan fo ke imọdiọn̄ọ ke imemke inọ enye ekeme ndidọn̄ enye esịt n̄kan afo ndidodop nse enye. Edieke mûdiọn̄ọke se ekpetịn̄de, sụk domo ukeme tịn̄ ikọ ifan̄ emi owụtde ke emekere aban̄a enye. Emekeme ndidọhọ: “Ndiọn̄ọke se n̄kpetịn̄de, edi se iwọrọde fi emi abiak mi tutu.” Kûtịn̄ utọ ikọ nte: “Se, n̄kpọ emi esidiọk enyịn akan emi-o” m̀mê “Kam kọm Abasi ke ikedịghe . . . . ”
Yom usụn̄ nen̄ede diọn̄ọ n̄kpọ ban̄a utọ udọn̄ọ emi ufan fo ọdọn̄ọde. Oro oyowụt ke emekere aban̄a enye. Ekeme ndinem enye nte afo odomode ndinen̄ede ndiọn̄ọ se iwọrọde imọ, se afo editịn̄de oyonyụn̄ enen̄ede an̄wam enye. (Mme N̄ke 18:13) Edi kpeme mbak udûkuteme owo se akpanamde ke ini enye mîdọhọke fi eteme imọ.
N̄wam enye nam n̄kpọ. Utu ke ndikere ke imọdiọn̄ọ nte ikpan̄wamde ufan imọ, kam bobụp enye m̀mê inam nso n̄kpọ inọ enye. Edi kûfre ke ekeme ndinam ufan fo ọdọhọ ke imọ iyomke un̄wam, sia enye iyomke ndifịna owo uwem. Ekpetie ntre, sasiak n̄kpọ emi akpamade ndin̄wam enye nnam, utọ nte ndin̄wam enye n̄kedep n̄kpọ, nnam ufọk asana, m̀mê mme n̄kpọ en̄wen ntre.—Galatia 6:2.
Kûyak akak fi. Ndusụk ini, udọn̄ọ ufan fo ekeme ndinam usen emi mbufo ẹkeduakde n̄kpọ ekesịm, enye odorode enịm usen en̄wen, mîdịghe enye onyụn̄ etie ntre iyomke nditịn̄ ikọ ye afo. Ekpetịbe ntre, nyene ime ye enye, diọn̄ọ ke imemke ye enye. Ka iso n̄wam enye.—Mme N̄ke 18:24.
Nte Ikemede Ndin̄wam Mbon Emi Ẹnyenede Mfịna Ibuot
‘Tịn̄ ikọ emi ọsọn̄ọde owo idem.’—1 THESSALONICA 5:14.
Esịt ekeme nditịmede ufan fo mîdịghe enye ekere ke imọ iwọrọke n̄kpọ. Edieke anamde enye ọdiọn̄ọ ke amama enye, oro ekeme ndisọn̄ọ enye idem onyụn̄ ọdọn̄ enye esịt, ekpededi udiọn̄ọke se ekpetịn̄de.
“Ata ufan amama ufan kpukpru ini.”— MME N̄KE 17:17.
Sinam n̄kpọ n̄wam ufan fo. Bụp enye se enye oyomde anam ọnọ enye, utu ke ndikere ke ọmọdiọn̄ọ se enye oyomde. Edieke ọsọn̄de ufan fo nditịn̄ se enye oyomde anam ọnọ enye, emekeme ndibụp enye m̀mê enye akpama ndidi ẹsan̄a ntre ẹbọ ofụm, mîdịghe m̀mê enye akpama an̄wam enye edep n̄kpọ, ọkpọri ufọk esie, m̀mê an̄wam enye anam n̄kpọ en̄wen.—Galatia 6:2.
“Ẹnyene anyanime.”—1 THESSALONICA 5:14.
Idịghe kpukpru ini ke ufan fo edima nditịn̄ ikọ. Nam enye ọdiọn̄ọ ke ayama ndikpan̄ utọn̄ n̄kop se enye etịn̄de ini ekededi emi ọdọn̄de enye nditịn̄ ikọ. Udọn̄ọ ekeme ndinam ufan fo etịn̄ mîdịghe anam n̄kpọ emi ayatde fi. Enye ekeme nditre ndinam se mbufo ẹkeduakde ndinam, mîdịghe ọtọn̄ọ ndifụhọ inikiet inikiet. Nyene ime ye enye nyụn̄ nam se ekekeme man an̄wam enye, sia ọdiọn̄ọde ke idịghe enye ama anam.—Mme N̄ke 18:24.
Yom N̄kpọ-Uto ke Ikọ Abasi
‘Eti Ibuot Edi Se Ikpemede’
Edidem Israel ọdọhọ ete: “Ẹmen afia ẹsịn ke ikpanesịt; edi ọwọrọ kpasụk nte Jehovah amade.” (Mme N̄ke 16:33) Ndusụk ini Jehovah ama esida afia anam ẹdiọn̄ọ uduak esie ke Israel eset. Ẹkesida ekara ekara n̄kpri itiat m̀mê eto ẹsịn afia. Ẹma ẹsibem iso ẹdọhọ Jehovah ebiere se ẹdinamde. Ekem, ẹdọn̄ n̄kpri itiat m̀mê eto oro ke ọfọn̄ oro ẹwobide ẹkọhọ, ndien ẹsio kiet. Ẹkesida ke Abasi anam ẹsio enye oro ẹkesiode.
Jehovah idaha aba afia itọt ikọt esie se enye aduakde. Enye ayarade uduak esie ke Ikọ esie, kpa Bible. Ndinyene nnennen ifiọk mban̄a se isịnede ke Bible edi akpan n̄kpọ edieke iyomde ndinyene eti ibuot emi Abasi ọnọde. Ke ntre, ana ikot Edisana N̄wed Abasi kpukpru usen.—Psalm 1:1, 2; Matthew 4:4.
JUNE 23-29
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | MME N̄KE 19
Di Ata Ufan Nọ Nditọ-Ete Fo
Se Ikpanamde Man Itetịm Ima Kiet Eken
16 Sịn ekikere ke nti edu nditọete fo, idịghe ke ndudue mmọ. Kere uwụtn̄kpọ emi ise. Yak idọhọ ke odu ke itie usọrọ ye nditọete. Mbufo ẹdia, ẹta, ẹn̄wọn̄, ẹkop inem, utịt utịt mbufo ẹda kiet ẹsio ndise. Afo osio akpa, osio ọyọhọ iba, afiak osio ọyọhọ ita man n̄kpọ akpanam akpa oro. Idahaoro enyene ndise ita. Edi akafiak ese mme ndise oro afo okụt ke enyene enye emi brọda kiet amiaharede iso. Edinam didie? Ọyọduọk enye oro sia emenyene iba efen emi kpukpru owo ye brọda oro nde ẹsakde imam yak eye.
17 Ẹyak imen mme ndise oro idomo ye mme n̄kpọ emi isitide iban̄a mbon en̄wen. Imesiwak nditi mme ini emi ikebrede isak ye nditọete nnyịn. Edi yak idọhọ ke kiet ke otu mme ini oro, brọda m̀mê sista kiet etịn̄ ikọ mîdịghe anam n̄kpọ emi mîfọnke. Nso ke ikpanam? Kpa nte ikọduọkde ndise emi mîkọfọnke do, yak idomo ndisio se eyenete oro anamde ifep ke esịt. (N̄ke 19:11; Eph. 4:32) Imekeme ndifre ekpri ndudue emi enye akanamde do sia edide imeti ediwak nti n̄kpọ emi enye anamde, iti mme ini emi ikesibrede isak ye enye. Nti n̄kpọ emi itide iban̄a enye ke ima. Utọ mme n̄kpọ oro ke nnyịn mîyomke ndifre.
Tetịm Ma Jehovah ye Mbon En̄wen
10 Nnyịn n̄ko imesiyom nsio nsio usụn̄ ndin̄wam nditọete nnyịn. (Heb. 13:16) Yak inọ mbufo mbụk Anna emi ima iketetịn̄ iban̄a ke ibuotikọ emi ekebede. Ke oyobio kiet emi akabiatde n̄kpọ ama eketre, enye ye ebe esie ẹma ẹkese ubon kiet emi ẹkedide Mme Ntiense Jehovah ẹnyụn̄ ẹkụt ke oyobio oro ama abiat ọkọm ufọk mmọ, mmọn̄ onyụn̄ oto do ọdọn̄ọ ufọk oro. Ke ntak oro, ubon oro ikenyeneke nsasana ọfọn̄ ndomokiet se ẹsịnede. Anna ọdọhọ ete: “Ima itan̄ mme ọfọn̄ mmọ ikeyet, ikwọhọde, ikpan̄, ifiak itan̄ isọk mmọ. Ke enyịn nnyịn ekpri n̄kpọ ke ikanam oro, edi n̄kpọ oro anam nnyịn ye ubon oro idi itai ye aban̄ tutu emi.” Nte Anna ye ebe esie ẹkemade nditọete akanam mmọ ẹn̄wam ubon oro.—1 John 3:17, 18.
11 Ima ima mbon en̄wen inyụn̄ ifọn ido ye mmọ, mmọ ẹsikụt ke nnyịn ke idomo ndikpebe Jehovah. Se inamde inọ mmọ ekeme ndinem mmọ n̄kan nte ikekerede. Khanh emi ima iketetịn̄ iban̄a eti mbon emi ẹken̄wamde enye. Enye ọdọhọ ete: “Mmọkọm Abasi etieti ke kpukpru ndima nditọete iban emi ẹkesimende mi ẹka ukwọrọikọ. Mmọ ẹkesidedi ufọk ẹdimen mi. Mmọ ẹkpeyom ndikoyom ekpri n̄kpọ mbịt itọn̄ m̀mê ndidia udia uwemeyo, mmọ ẹma ẹsitiene ẹkot mi. Ẹma ẹsinyụn̄ ẹmen mi ẹkeyak ke ufọk. Idahaemi ke ndidiọn̄ọ ke kpukpru se mmọ ẹkenamde oro ikedịghe ekpri utom. Mmọ ẹkenam ye idatesịt.” Imọdiọn̄ọ ke idịghe kpukpru owo ẹdikọm nnyịn ke se inamde inọ mmọ. Khanh etịn̄ ntem aban̄a mbon emi ẹken̄wamde enye: “Ọdọn̄ mi nte n̄kpọfọnde mmọ usiene mfọn emi mmọ ẹkefọnde mi, edi ndiọn̄ọke aba ebiet emi kpukpru mmọ ẹdụn̄de. Jehovah ọdiọn̄ọ, akam mi onyụn̄ edi yak enye ọdiọn̄ mmọ ọnọ mi.” Khanh etịn̄ akpanikọ. Jehovah okụt kpukpru se inamde inọ mbon en̄wen ọkpọkọm edi ata ekpri ntem. Enye idaha n̄kpọ oro ke ekpri n̄kpọ, oyonyụn̄ ọnọ nnyịn usiene.—Kot Mme N̄ke 19:17.
Ẹka Iso Ẹwụt Kiet Eken Ima-Mfọnido
6 Imekeme ndidọhọ ke owo emi anamde utom ke itieutom kiet ke ediwak isua ọsọn̄ọ ada ye itieutom oro. Edi, ekeme ndinam ke ofụri isua emi enye odude ke itieutom oro, akananam enye ikwe mbon emi ẹnyenede itieutom oro ke enyịn. Onyụn̄ ekeme ndinam enye imaha ndusụk se ẹdọhọde ẹnam ke itieutom oro. Idịghe nte enye amama utom oro, anam man enyene se adade ubọk aka inua. Enye idikpọn̄ke utom oro, ibọhọke-bọhọ enye okụt utom en̄wen emi ọfọnde akan enye oro.
7 Se inemede ke ikpehe itiokiet anam yak ikụt ke se isinamde ererimbot ẹsọn̄ọ ẹda ye owo okpụhọde ye se isinamde owo ama owo ima-mfọnido, m̀mê nsinsi ima. Nso ikesinam mme asan̄autom Jehovah ke eyo Bible ẹma kiet eken ima-mfọnido? Idịghe nte ẹkenyenyịk mmọ yak ẹnam oro, esịt mmọ ekesinụk mmọ yak ẹnam. Owo kiet ntre edi Edidem David. Esịt David ama onụk enye yak ama Jonathan ufan esie ima-mfọnido kpa ye emi ete Jonathan okoyomde David itọn̄ uwem. Ediwak isua ke Jonathan ama akakpa, David okosụk amama Mephibosheth eyen Jonathan ima-mfọnido.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.
Yom N̄kpọ-Uto ke Ikọ Abasi
Diọn̄ọ Akpanikọ
“Ifọnke ukpọn̄ [m̀mê, owo] anana ifiọk.”—MME N̄KE 19:2.
Nso ke emi ekpep nnyịn? Edieke nnyịn mîdiọn̄ọke n̄kpọ iban̄a mbon en̄wen, imekeme ndinam se mînenke. Edieke nnyịn inịmde nsu, iyasari mme owo.
Nte Ndifiọk Akpanikọ Ekemede Ndin̄wam Nnyịn
Ke ini idiọn̄ọde akpanikọ iban̄a mme owo, nnyịn idinịmke nsu oro ẹsude ẹdian mmọ. Ke ini idide idifiọk ke se ẹketịn̄de ẹban̄a mbon oro ẹtode ebiet en̄wen edi nsu, eyesidi ima ikop ẹtịn̄de idiọk ẹban̄a mbon oro ẹtode ebiet en̄wen, nnyịn itịm idụn̄ọde.
JUNE 30–JULY 6
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | MME N̄KE 20
Se Idin̄wamde Mbufo Ẹbiere Nnennen Se Ẹkpenamde Ini Ẹdide Ufan
Nte Ini Emi Ẹdide Ufan Akpan̄wamde Mbufo Ẹbiere Nnennen Se Ẹkpenamde
3 Ini emi erenowo ye n̄wan ẹdide ufan esinem, edi idịghe ini mbubru-o sia ekeme ndibe ke ufan oro ẹdụk ndọ. Ke usen ndọ, erenowo ye n̄wan ẹsin̄wọn̄ọ ke iso Jehovah ẹte ke adan̄a nte idude uwem, iyama inyụn̄ ikpono kiet eken. Mbemiso in̄wọn̄ọde n̄kpọ ekededi, ọfọn itịm ikere kan̄a. (Kot Mme N̄ke 20:25.) Ata akpanikọ edi oro, akpan akpan ye un̄wọn̄ọ ndọ. Ini erenowo ye n̄wan ẹdide ufan esin̄wam mmọ ẹdiọn̄ọ kiet eken ẹnyụn̄ ẹbiere se idifọnde ye mmọ mbiba. Ndusụk ini mmọ ẹsibiere ndidọ idemmọ; ndusụk ini ẹbiere nditre ndidi ufan. Erenowo ye n̄wan ẹkpetre ndidi ufan, iwọrọke ke enyene se mmọ mîkanamke ọfọn. Utu ke oro, ini ufan oro ama anam ufọn esie, oro edi, an̄wam mmọ ẹkụt m̀mê edi se idọde idem mmimọ.
4 Ntak emi ọfọnde ẹdiọn̄ọ se isinamde erenowo ye n̄wan ẹdi ufan? Mbon emi mîdọhọ ndọ ẹma ẹdiọn̄ọ ntak emi erenowo ye n̄wan ẹsidide ufan, mmọ ididahake ikedi ufan ye owo emi mmọ mîduakke ndidọ. Edi idịghe mbon emi mîdọhọ ndọ kpọt ẹkpediọn̄ọ oro, akpana kpukpru nnyịn idiọn̄ọ. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk owo ẹsikere ke erenowo ye n̄wan emi ẹdide ufan ana ẹdọ idemmọ ọkpọkọm edi didie. Utọ n̄kpọ oro esitie didie nditọete emi mîdọhọ ndọ? Sista Melissa ke United States, emi mîdọhọ ebe ọdọhọ ete: “Erenowo ye n̄wan ẹma ẹdi ufan, ndusụk nditọete ẹsikere ke ana mmọ ẹdọ idemmọ. Ama etie ntre, ọkpọkọm erenowo ye n̄wan oro ẹdiọn̄ọ ke mmimọ ikpọdọ idem mmimọ idifọnke, ndịk idiyakke mmọ ẹtre. Mbon eken emi mîdọhọ ndọ ẹma ẹkụt ntre, mmọ ẹte utu ke utọ oro yak itie ke idem mmimọ. Utọ n̄kpọ emi esikama editịmede esịt utọ oro idụhe.”
Nte Akpasan̄ade Okụt Eti Owo Emi Edifọnde ye Afo Yak Ọdọ
8 Nso ke edise ini eteherede idem ese uwem owo enye eken, edi anam n̄kpọ ke ifiọk? Ke mbono esop, ke itie usọrọ, m̀mê ke itie emi ẹtiede ẹnam n̄kpọ ẹnem idem esịt, emekeme ndise adan̄a nte enye amade Abasi eketre, utọ ido emi enye enyenede, ye nte enye esinamde n̄kpọ ye mbon en̄wen. Mmanie ẹdi mme ufan esie? Nso ke enye esima ndineme? (Luke 6:45) Ndi se mbufo mbiba ẹduakde ndida uwem mbufo nnam edi ukem? Emekeme ndika mbịne mbiowo esop mmọ m̀mê nditọete en̄wen emi ẹsọn̄de idem ke esop emi ẹnen̄erede ẹdiọn̄ọ enye n̄kobụp n̄kpọ mban̄a enye. (N̄ke 20:18) Emekeme ndidọhọ ẹtịn̄ utọ owo emi enye edide ye ido esie ẹnọ fi. (Ruth 2:11) Nte osụk odomode ndidiọn̄ọ utọ owo emi enye edide, kûnam n̄kpọ nte edi bodisi. Kûyak edi ebiet eke enye ọwọwọn̄ọde, enye okụt fi. Kûdomo ndidụn̄ọde mbụk esie toto ke ini enye ekesịnede ke idịbi eka esie tutu enye okpon edida ntre, kûnyụn̄ unam yak etie enye mfịna mfịna ke idem.
Nte Ini Emi Ẹdide Ufan Akpan̄wamde Mbufo Ẹbiere Nnennen Se Ẹkpenamde
7 Akpanam didie ọdiọn̄ọ utọ owo emi owo enye eken enen̄erede edi? Ata eti usụn̄ kiet edi mbufo ndisineme nneme. Ẹbụp idem mbufo mbụme, ẹtịn̄ nte etiede mbufo ke idem, ẹtịn̄ akpanikọ, ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹkpan̄ utọn̄ ke se owo enye eken etịn̄de. (N̄ke 20:5; Jas. 1:19) Se idin̄wamde mbufo ẹkeme ndinam ntre edi mbufo ndinam se idinamde nneme ada nneme edi, utọ nte nditie kiet ndia udia, ndisan̄a kiet mbọ ofụm ke itie emi mîdịbeke-dịbe, ndinyụn̄ nsan̄a kiet n̄kwọrọ ikọ. Ini en̄wen emi ẹkemede ndidiọn̄ọ n̄kpọ mban̄a idem mbufo edi ini ẹdude ye mme ufan ye mbonubon mbufo. N̄kpọ en̄wen emi ẹkemede ndinam edi ndidiomi ndinam mme n̄kpọ emi ẹdinamde mbufo ẹkụt nte owo enye eken esinamde n̄kpọ ke nsio nsio idaha ye nsio nsio owo. Se se Aschwin ke Netherlands okodomode ndinam mi ini enye ye Alicia n̄wan esie ẹkedide ufan. Enye ọdọhọ ete: “Ima isinam nsio nsio n̄kpọ emi ẹdin̄wamde nnyịn inen̄ede idiọn̄ọ kiet eken. Ndusụk n̄kpọ oro ẹkedi n̄kpri n̄kpri n̄kpọ, utọ nte ndidian ubọk ntem udia m̀mê ndidian ubọk nnam mme utom eken. Ke utọ ini oro, ima ikeme ndikụt nti edu nnyịn ye mme n̄kpọ emi nnyịn mîsinamke ọfọn.”
8 Mbufo ndineme Ikọ Abasi ekeme n̄ko ndin̄wam mbufo ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ kiet eken. Ẹkpedọ idem mbufo, eyedi se ẹnyenede ini ẹnam Utuakibuot Ubon man Abasi enen̄ede odu ke ndọ mbufo. (Eccl. 4:12) Ntre ini ẹsụk ẹdide ufan mi, ẹmekeme ndisio ini ntie kiet n̄kpep Ikọ Abasi. Imọdiọn̄ọ ke erenowo ye n̄wan emi ẹdide ufan idịghe ebe ye n̄wan kan̄a, ke brọda oro inyụn̄ idịghe ibuot inọ sista oro kan̄a. Edi ẹkpesiwak nditie kiet n̄kpep Ikọ Abasi, ẹyekeme ndidiọn̄ọ nte kiet eken enen̄erede ama Abasi eketre. Ebe ye n̄wan kiet ke United States emi ẹkerede Max ye Laysa ẹma ẹkụt ufọn en̄wen emi n̄kpọ emi ekemede ndinam nnọ mmọ. Max ọdọhọ ete: “Ini itọn̄ọde-tọn̄ọ ufan, ima isikpep mme n̄wed emi ẹban̄ade erenowo ye n̄wan ndidi ufan, ndọ, ye nte uwem ekpetiede ke ufọk. Mme n̄wed oro ẹma ẹnam ineme ediwak akpan n̄kpọ emi ọkpọkọsọn̄de owo nnyịn ekededi ndimen ndi yak ineme.”
Yom N̄kpọ-Uto ke Ikọ Abasi
Mme Uyen—Ndi Mbufo Ẹmeben̄e Idem Ndina Baptism?
4 Bible idọhọke ke ikpọ owo kpọt ẹkpena baptism, inyụn̄ isiakke isua emi anade owo esịm mbemiso enye anade baptism. Mme N̄ke 20:11 ọdọhọ ete: “Se eyenọwọn̄ anamde ke ẹda ẹfiọk m̀mê edinam esie asana onyụn̄ enen.” Emi owụt ke eyenọwọn̄ ekeme ndifiọk ndinam eti n̄kpọ onyụn̄ ọfiọk se ndiyak idem nnọ Abasi ọwọrọde. Ntre, baptism edi ata akpan n̄kpọ emi eyenọwọn̄ emi okponde, ọdiọn̄ọde idem ekem, onyụn̄ ayakde idem ọnọ Jehovah, akpanamde.—Mme N̄ke 20:7.
5 Nso ke ndikpon ndiọn̄ọ idem ọwọrọ? Ndikpon ndiọn̄ọ idem idịghe n̄kpọ isua emana m̀mê owo ndinyene idem akwaowo. Owo emi okponde ọdiọn̄ọ idem ke Bible okot owo ‘oro ọkọride esịm ọyọhọ idaha.’ Enye ọdọhọ ke utọ owo emi ọnọ ‘ukeme ufiọk n̄kpọ esie ukpep’ man enye ọdiọn̄ọ se inende ye se ikwan̄ade. (Mme Hebrew 5:14) Utọ owo emi ọdiọn̄ọ se inende onyụn̄ ebiere ke idemesie ndinam se inende. Ọsọsọn̄ owo ndinam enye anam idiọkn̄kpọ. Enye isibetke-bet owo editeme enye anam se inende. Ana uyen emi anade baptism esinam se inende ekpededi ete ye eka esie, m̀mê akwaowo en̄wen idụhe ye enye.—Men Philippi 2:12 domo.