Ntak Emi Ekpesịnede Nsụhọdeidem-e?
EWETN̄WED owo America oro, Edgar Allan Poe, ndisụk n̄kụre edikot obufa mbụk esie nnọ ndusụk ufan esie edi oro. Mmọ ke mbubru ẹma ẹdọhọ ke enye ama ada enyịn̄ eren uko oro awak akaha. Didie ke Poe akanam n̄kpọ? Ufan kiet eti ete: “Edu ntan̄idem esie ikonyịmeke uto an̄wan̄wa nsuanọ oro, ntre ke ọkpọsọn̄ iyatesịt, mbemiso mme ufan esie ẹkekemede ndikpan enye, enye ama otop kpukpru ikọn̄n̄wed oro ọdọn̄ ke ikan̄.” Ntakurua ekedi mbụk “oro akakamade mbubru etieti, okpụhọrede ofụri ofụri ye esịt mfụhọ esie . . . ofụri ini.” Nsụhọdeidem ekpekekeme ndinyan̄a n̄wed oro.
Okposụkedi oro ntan̄idem anamde mme owo ẹnam mme n̄kpọ oro mîwụtke ifiọk, enye ọyọyọhọ ke ererimbot. Edi mme asan̄autom Jehovah ẹnyene ndidi isio. Ana mmọ ẹsịne edisịnen̄kpọ nsụhọdeidem oro ẹtịmde ẹdiọn̄.
Nso Idi Nsụhọdeidem?
Apostle Paul ama etịn̄ aban̄a ediye edisịnen̄kpọ nsụhọdeidem Christian ke ini enye ekewetde n̄wed ọnọ ẹsọk ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ke obio Colossae eset. Enye ama akpak ete: “Nte mmọemi Abasi ekemekde, emi Abasi akanamde mmọ ẹsana onyụn̄ amade, ẹda ndien esịtmbọm ẹsịne, ye mfọnido, ye nsụkidem, ye ifụre ifụre ido, ye ime.”—Colossae 3:12.
Ih, nsụhọdeidem edi “nsụkesịt.” Enye edi “edisụhọde ekikere nnịm; unana ntan̄idem; editie sụn̄sụn̄.” Owo nsụhọdeidem “afara ke edu; itan̄ke idem.” Enye “ke ntotụn̄ọ usụn̄ m̀mê ke eti ido owụt ukpono.” (The World Book Dictionary, Eboho I, page 1030) Nsụhọdeidem idịghe ufep m̀mê mmemme. Ke akpanikọ, ntan̄idem owụt mmeme, ke adan̄aemi ediwụt nsụhọdeidem esiwakde ndiyom uko ye odudu.
Ke N̄wed Abasi ikọ Hebrew oro ẹkabarede “sụhọde idemfo” ke ata ata usụn̄ ọwọrọ “fịk idemfo nịm ke isọn̄.” Ntre, enyene-ọniọn̄ andiwet Mme N̄ke ọnọ item ete: “Eyen mi, . . . ikọ inua fo ama omụm fi; . . . man ọbọhọ, koro afo odụkde ke ubọk ufan fo; ka kọduọ enye ke ukot [“sụhọde idmefo,” NW] [fịk idemfo nịm ke isọn̄], ndien kpe ufan fo ubọk.” (Mme N̄ke 6:1-3) Oro edi, kpọn̄ ntan̄idem, nyịme ndudue fo, nen̄ede mme n̄kpọ nnịm.
Ana Enye Edi Ata Nsụhọdeidem
Idịghe kpukpru owo oro ẹtiede nte ẹsụhọde idem ẹnyene ata nsụhọdeidem. Ndusụk mbon oro ẹtiede nte ẹsụhọde idem ẹkeme ke ata akpanikọ nditan̄ idem nnyụn̄ nnam sededi man ẹnyene se mmọ ẹyomde. Ndien odu mbon oro ẹsịnede nsunsu nsụhọdeidem man ẹnem mbon en̄wen esịt. Ke uwụtn̄kpọ, apostle Paul ama osobo ndusụk owo oro ẹkewụtde ‘abian̄a abian̄a nsụhọdeidem,’ ndien enye ama owụt ete ke owo ekededi oro anamde emi ke akpanikọ “[o]kohode idem ke ikpîkpu ekikere obụkidem.” Utọ owo oro ke ndudue ekekere ete ke ndinyene mfọn Abasi ọkọkọn̄ọ ke m̀mê imọ imadia, in̄wọn̄, m̀mê itụk ndusụk n̄kpọ m̀mê inịm mme usen ido ukpono m̀mê inịmke. Ke akpanikọ, ekeme ndidi enye ama enen̄ede esịn idem m̀mê osụhọde idem, edi abian̄a abian̄a nsụhọdeidem esie ikenyeneke ufọn. (Colossae 2:18, 23) Ke akpanikọ, emi ama onụk enye ndikere nte ke enọ uwem ekedi utịp oro ẹnọde mbon oro ẹsịnde mme n̄kpọ obụkidem. Enye n̄ko ama aman n̄kari n̄kari orụk uma-inyene koro ọkpọsọn̄ ubet n̄kpo owụk ntịn̄enyịn ke mme n̄kpọ obụkidem oro enye ọdọhọde nte isuade.
Ke n̄kan̄ eken, ata nsụhọdeidem akpan owo ndida idem ke akpan n̄kpọ ke usịnen̄kpọ, ukamaidem, ye usụn̄uwem. (1 John 2:15-17) Owo oro esịnede edisịnen̄kpọ nsụhọdeidem idụrike ntịn̄enyịn oro mîdotke inọ idemesie m̀mê ukeme esie. Utu ke oro, nsụhọdeidem an̄wam enye ndinam n̄kpọ ye mmọ en̄wen ke edu edikere mban̄a nnyụn̄ nse idemesie nte Abasi esede enye. Ndien didie ke ẹnam oro?
Ekikere Jehovah
Ke ini prọfet Samuel okoyomde ndiyet obufa edidem aran nnọ idụt Israel, enye ekekere ete ke Eliab, eyen Jesse, ke Jehovah ekemek. Edi Abasi ama asian Samuel ete: “Kûse enye iso, kûnyụn̄ use nte enye okon̄de idaha; koro mmesịn enye: koro mmensehe nte owo ẹsede; koro owo ẹsede enyịn, edi Jehovah ese esịt.” Ẹma ẹsịn nditọiren Jesse itiaba. Abasi ekemek David, emi ekedide owo oro anamde akpanikọ onyụn̄ osụhọrede idem.—1 Samuel 13:14; 16:4-13.
Edisịnen̄kpọ nsụhọdeidem ekpeme nnyịn osio ke ndikabade ntan̄idem, n̄wụtidem—nnyụn̄ ndi se Abasi asuade. Enye “ọbiọn̄ọ mbon iseri, edi ọnọ mbon nsụhọdeidem mfọn.” (James 4:6) Ẹwụt ekikere esie ke mme ikọ andiwet psalm ẹmi: “Koro Jehovah okon̄de, ndien enye ese mbon nsụkidem; edi etie nsannsan ọdiọn̄ọ mbon iseri.” (Psalm 138:6; 1 Peter 5:5, 6) Ẹyarade se Abasi odoride enyịn ndikụt nto mme asan̄autom esie ke mbụme emi ẹkebụpde ke Micah 6:8 ete: “Nso ke Jehovah oyom ye afo, ke mîbọhọke ndinam se inende, nnyụn̄ mma ima Abasi [“mma mfọnido,” NW], nnyụn̄ nsụk idem nsan̄a ye Abasi fo?”
Abasi ye Christ Ẹwụt
Eyịghe idụhe Jehovah odoride enyịn nnyịn ndiwụt nsụhọdeidem! Enye edi kiet ke otu mme edu esie. Ke Abasi ama akanyan̄a enye osio mme asua esie ke ubọk, David ama ọkwọ ete: “Afo [Jehovah] omonyụn̄ ọnọ mi otuekọn̄ edinyan̄a fo; . . . mmemido [“nsụhọdeidem,” NW] fo onyụn̄ ofori mi.” (Psalm 18:35; 2 Samuel 22:1, 36) Okposụkedi Jehovah odude ke n̄kon̄n̄kan heaven, “enye osụhọde ese n̄kpọ ke enyọn̄ ye ke isọn̄, emenede mme osụhọde idem osio ke ntan; enye emenede eyen ubuene osio ke obu, man anam enye etie ye mbọn̄.” (Psalm 113:5-8, NW) Abasi owụt nsụhọdeidem ke ndiwụt anamidiọk ubonowo mbọm. Nte enye anamde n̄kpọ ye mme anamidiọk onyụn̄ ọnọde Eyen esie nte uwa ke ntak mme idiọkn̄kpọ edi mme uyarade nsụhọdeidem esie, ima, ye mme edu en̄wen.—Rome 5:8; 8:20, 21.
Jesus Christ, emi ‘enyenede ifụre ifụre ido onyụn̄ osụhọrede idem ke esịt,’ ama onịm akakan uwụtn̄kpọ nte owo nsụhọdeidem. (Matthew 11:29) Enye ama asian mme mbet esie ete: “Owo ekededi eke edimenerede idem, ẹyesụhọde enye ẹnịm; edi owo ekededi eke edisụhọrede idem, ẹyemenede enye.” (Matthew 23:12) Oro ikedịghe ikpîkpu ikọ oro mînyeneke ufọn. Ke okoneyo oro mbemiso enye akpade, Jesus ama eyet mme apostle esie ukot, anamde utom oro ifụn ẹsinamde nte ido edide. (John 13:2-5, 12-17) Jesus ama anam n̄kpọ Abasi ye nsụhọdeidem mbemiso edide isọn̄ omonyụn̄ owụt nsụhọdeidem tọn̄ọ nte ẹkenam enye eset ke n̄kpa ẹmenede ẹnọ itie ke heaven. Ntre Paul ama ọnọ ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ item ete ‘ẹbat ẹte ke owo en̄wen ọfọn akan mmimọ’ ẹnyụn̄ ẹnyene nsụhọdeidem oro Christ ekenyenede.—Philippi 2:3, 5-11.
Sia Abasi ye Christ ẹwụtde nsụhọdeidem, mmọ oro ẹyomde ndinyene unyịme Abasi ana ẹnyene edu emi. Edieke nnyịn isiseride iseri ke ndusụk ini, eyewụt eti ibuot ndisụhọde idem nnyụn̄ mbọn̄ akam nnọ Abasi nyom edifen nnọ. (Men 2 Chronicles 32:24-26 domo.) Ndien utu ke ndinyene ikpọ ekikere mban̄a idem nnyịn, oyom nnyịn inam item Paul emi: “Ẹkûsịn esịt ke ikpọ n̄kpọ, edi ẹsụhọde idem ẹdụk nsan̄a ye mbon nsụkidem.” (Rome 12:16) Nte ededi, didie ke nsụhọdeidem ekeme ndinyene ufọn nnọ nnyịn ye mbon en̄wen?
Mme Ufọn Nsụhọdeidem
Ufọn kiet oro nsụhọdeidem enyenede edi nte ke enye akpan nnyịn ndibụre mbụre mban̄a idem nnyịn. Nnyịn ke ntre imakpan ndinam mmọ en̄wen ẹyat esịt inyụn̄ ifep ndinam idem nnyịn n̄kpọ o-bụt edieke mmọ mîwụtke udọn̄ ke se nnyịn inamde. Nnyịn ikpobụre mbụre ke Jehovah, idịghe ke idem nnyịn—1 Corinth 1:31.
Nsụhọdeidem an̄wam nnyịn ndinyene ndausụn̄ Abasi. Jehovah ama ọdọn̄ angel kiet etiene Daniel ke n̄kukụt koro prọfet oro ama osụhọde idem ke iso Abasi ke ini oyomde ndausụn̄ ye ọniọn̄. (Daniel 10:12) Ke ini Ezra okoyomde ndida ikọt Jehovah usụn̄ n̄n̄wọrọ ke Babylon ye ediwak gold ye silver man ẹkeda ẹdiọn̄ temple ke Jerusalem, enye ama ọdọhọ ẹnịm utre udia man mmọ ẹkpesụhọde idemmọ ke iso Abasi. Nso ikedi utịp? Jehovah ama ekpeme mmọ osio ke en̄wan mme asua ke enyene-ndịk isan̄ oro. (Ezra 8:1-14, 21-32) Ukem nte Daniel ye Ezra, ẹyak nnyịn inyene nsụhọdeidem inyụn̄ iyom ndausụn̄ Jehovah utu ke ndidomo ndinam utom oro Abasi ọnọde ke ifiọk ye ukeme idem nnyịn.
Edieke nnyịn isịnede edisịnen̄kpọ nsụhọdeidem, nnyịn iyekpono mmọ en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, nditọn̄wọn̄ oro ẹnyenede nsụhọdeidem ẹsikpono ẹnyụn̄ ẹkop uyo mme ete ye eka mmọ. Mme Christian oro ẹsụhọrede idem n̄ko ẹsikpono ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ẹtode idụt en̄wen, orụk, ye idaha ke uwem, koro nsụhodeidem anam nnyịn ikûsari asari.—Utom 10:34, 35; 17:26.
Nsụhọdeidem anam ima ye emem odu. Owo oro osụhọrede idem in̄wanake ye ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ke ukeme ndisọn̄ọ n̄wụk unen oro enye ọdọhọde nte inyenede. Paul n̄kukụre akanam mme n̄kpọ oro ẹbọpde-bọp mînyụn̄ ifịnake ubieresịt nditọete. (Rome 14:19-21; 1 Corinth 8:9-13; 10:23-33) Nsụhọdeidem n̄ko an̄wam nnyịn ndinam ima ye emem odu ke ndifen mmọ en̄wen ndudue oro mmọ ẹduede nnyịn. (Matthew 6:12-15; 18:21, 22) Enye onụk nnyịn ndika mbịne owo iduede, inyịme ndudue nnyịn, iben̄e edifen nnọ esie, inyụn̄ inam se ikekeme ndinen̄ede idiọk ekededi oro ekemede ndidi nnyịn ima inam. (Matthew 5:23, 24; Luke 19:8) Edieke owo oro iduede edide ebịne nnyịn, nsụhọdeidem anam nnyịn isọp inen̄ede mme n̄kpọ inịm ke edu ima.—Matthew 18:15; Luke 17:3.
Edinyan̄a ọkọn̄ọ ke ndiwụt nsụhọdeidem. Ke uwụtn̄kpọ, ke se iban̄ade Abasi, ẹdọhọ ẹte: “Eyenyụn̄ anyan̄a mbon ukụt [“mbon nsụhọdeidem,” NW]: edi enyịn fo ese mbon iseri: afo osụhọde mmọ.” (2 Samuel 22:28) Ke ini Edidem Jesus Christ ‘awatde kaban̄a akpanikọ, nsụhọdeidem, ye edinen ido,’ enye eyenyan̄a mbon oro ẹsụhọrede idemmọ ke iso esie ye ke iso Ete esie. (Psalm 45:4, NW) Mbon oro ẹwụtde nsụhọdeidem ẹkeme ndinyene ndọn̄esịt ke mme ikọ ẹmi: “Mbufo kpukpru sụn̄sụn̄ mbio isọn̄ ẹmi ẹnamde ikpe esie, ẹyom Jehovah; mbufo ẹyom edinen ido, ẹyom sụn̄sụn̄ ido: m̀mê mbufo ẹyedịbe ke usen iyatesịt Jehovah.”—Zephaniah 2:3.
Nsụhọdeidem ye Esop Abasi
Nsụhọdeidem ada ikọt Abasi usụn̄ ndiwụt esịtekọm nnọ esop esie nnyụn̄ nsọn̄ọ ndu ke enye nte mbon nsọn̄ọnda. (Men John 6:66-69 domo.) Edieke owo mînọhọ nnyịn ifetutom oro nnyịn ikodoride enyịn ndinyene, nsụhọdeidem esin̄wam nnyịn ndidiana kiet ye mbon oro ẹnyenede mbiomo ke esịt esop. Ndien edidianakiet nnyịn ke nsụhọdeidem esinịm eti uwụtn̄kpọ.
Ke n̄kan̄ eken, nsụhọdeidem ọbiọn̄ọ nnyịn ndiwụt ikpîkpu ntan̄idem ke ebuana ye mme ifetutom nnyịn ke otu ikọt Jehovah. Enye akpan nnyịn ndiyom itoro ke utom oro ẹyakde nnyịn inyene ifet ndinam ke esop Abasi. Akande oro, edieke nnyịn inamde utom nte mbiowo, nsụhọdeidem an̄wam nnyịn ndinam n̄kpọ ye otuerọn̄ Abasi ke ima.—Utom 20:28, 29; 1 Peter 3:8.
Nsụhọdeidem ye Ntụnọ
Edisịnen̄kpọ nsụhọdeidem an̄wam nnyịn ndibọ ntụnọ. Mbon nsụhọdeidem itiehe nte Edidem Uzziah eke Judah, emi esịt esie akakabarede eseri iseri tutu enye akanam utom itie oku. Enye ‘ama edue Jehovah onyụn̄ odụk ke temple ndifọp incense ke itie ufọp incense.’ Ke ini Uzziah akayatde esịt ye mme oku ke ẹkenen̄erede enye, ẹma ẹtọ enye akpamfia. Nso utịp ke ekekpe ntem ke ntak unana nsụhọdeidem! (2 Chronicles 26:16-21; Mme N̄ke 16:18) Kûdedei utie nte Uzziah unyụn̄ uyak ntan̄idem akpan fi ndibọ ntụnọ otode Jehovah ebe ke Ikọ ye esop Esie.
Kaban̄a emi Paul ama asian mme Christian Hebrew oro ẹyetde aran ete: “Ẹmonyụn̄ ẹfre item, emi ẹnemede ye mbufo nte nditọ, ete, Eyen mi, kûbat ntụnọ Jehovah ke ekpri n̄kpọ, kûnyụn̄ uyemede ke ini Enye asuade ọnọ fi. Koro Jehovah ọtụnọ owo eke Enye amade, onyụn̄ amia eyen eke Enye adarade ufen. . . . Idahaemi kan̄a kpukpru ntụnọ itiehe inem inem, edi ababiak; edi ke ukperedem, enye on̄wụm mfri emem ọnọ mmọemi ẹkebede ke nsịn̄ede esie, kpa mfri edisana ido.” (Mme Hebrew 12:5-11) Ti, n̄ko, ete ke “ntụnọ ye item ẹnyụn̄ ẹdi usụn̄ uwem.”—Mme N̄ke 6:23.
Ẹkaiso Ẹsịne Nsụhọdeidem
Edi akpan n̄kpọ didie ntem nte mme Christian kpukpru ini ẹsịne edisịnen̄kpọ nsụhọdeidem! Enye onụk nnyịn ndisịn ifịk nte mme anditan̄a Obio Ubọn̄, inọde ikọ ntiense ke nsụhọdeidem to ke ufọk sịm ufọk ke ndiyom mbon oro “ẹkenịmde ẹnọ nsinsi uwem.” (Utom 13:48; 20:20) Ke akpanikọ, nsụhọdeidem an̄wam nnyịn ndikaiso n̄kop uyo Abasi ke kpukpru usụn̄, okposụkedi mme atan̄idem andibiọn̄ọ ẹsuade edinen usụn̄ nnyịn.—Psalm 34:21.
Sia nsụhọdeidem onụkde nnyịn ‘ndibuọt idem ye Jehovah ke ofụri esịt nnyịn,’ enye anam usụn̄ nnyịn enen. (Mme N̄ke 3:5, 6) Ke akpanikọ, edi n̄kukụre ke nnyịn isịnede eti edu emi ke nnyịn ke akpanikọ ikeme ndisan̄a ye Abasi inyụn̄ inyene unyịme ye edidiọn̄ esie. Nte mbet James ekewetde: “Ẹsụhọde idem ke iso Ọbọn̄ [“Jehovah,” NW], ndien Enye eyemen mbufo onịm ke enyọn̄.” (James 4:10) Ẹyak nnyịn ke ntre isịne nsụhọdeidem, kpa ediye edisịnen̄kpọ oro Jehovah Abasi anamde.