Ndiwa Uwa Oro Jehovah Enyịmede

INI kiet ko ke mbụk, ẹma ẹkeme ndikụt n̄wọrọnda n̄kpọ kiet ke usụn̄ n̄kan̄ edem usiahautịn in̄wan̄ Eden.a Do, mme okopodudu cherub ẹma ẹda ẹkpeme, mbiet mmọ oro enyenede ndịk anamde an̄wan̄a nte ke owo ndomokiet idehede inyene ndisan̄a mbe. Se ikenyenede ndịk ukem ntre ekedi emịnen̄mịnen̄ ofụt ikan̄ emi akanarede, emi ekemede ndidi enyene-ndịk un̄wana esie ama ayama odụk mme eto oro ẹkedade ẹkpere ke okoneyo. (Genesis 3:24) Edi n̄kpọ n̄kpaidem nte emi ekpededi, mme andida nse ekededi ẹkeda nsannsan.

Ekeme ndidi Cain ye Abel ẹma ẹsika ẹkese ebiet oro ediwak ini. Ke ẹmanade ẹnọ Adam ye Eve ke ọwọrọde ọkpọn̄ in̄wan̄ oro, mmọ n̄kukụre ẹkekeme ndikekere nte edidụn̄ ke Paradise eketiede, nte ete ye eka mmọ ini kiet ko ẹkedụn̄de, ye awawa eti isọn̄ esie oro mmọn̄ awakde, mfri ye ikọn̄ ẹnyụn̄ ẹdide barasuene. Idahaemi ekpri se mmọ ẹkekemede ndida n̄kụt ke Eden eketie nte ikọt oro owo mînamke utom aba, mbiet onyụn̄ ọkọride ofụk.

Ke akpanikọ, Adam ye Eve ẹma ẹnam an̄wan̄a nditọ mmọ ntak emi owo mîkesehe iban̄a in̄wan̄ oro aba ye ntak emi ẹkebịnde mmọ ẹsio do. (Genesis 2:17; 3:6, 23) Didie ke anaedi Cain ye Abel ẹma ẹkụt edikpu ntem! Mmọ ẹma ẹkeme ndikụt in̄wan̄ oro, edi mmọ ikekemeke ndidụk. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkpere Paradise edi kpa ye oro ẹnen̄ede ẹyom usụn̄ ẹkpọn̄ enye. Unana mfọnmma ama obiomo mmọ ndo, ndien Cain m̀mê Abel ikekemeke ndinam n̄kpọ mban̄a oro.

Ke akpanikọ, itie ebuana ete ye eka mmọ ikekemeke ndinam mme n̄kpọ ẹfọn. Ke ini ekebierede ikpe ọnọ Eve, Abasi ama ọdọhọ ete: “Oyonyụn̄ osụk idem ọnọ uberi ndien enye ayakan fi.” (Genesis 3:16) Nte prọfesi oro ọkọdọhọde, anaedi Adam ke emi ama akara n̄wan esie, ndusụk inamke n̄kpọ ye enye aba nte nsan̄a ye andin̄wam. Ndien etie nte Eve ama eberi edem ke eren emi ebe ubọk. N̄wed usiakikọ kiet ama akam aka anyan esịm nditịn̄ mban̄a ‘nsụkidem’ esie nte “udọn̄ oro ebietde udọn̄ọ.”

Bible itịn̄ke udomo oro idaha ndọ emi okotụkde usụn̄ nte nditọiren ẹmi ẹkewụtde ukpono ẹnọ ete ye eka mmọ. Nte ededi, etịm an̄wan̄a nte ke Adam ye Eve ẹma ẹnịm idiọk uwụtn̄kpọ ẹnọ nditọ mmọ.

Ndimek Nsio Nsio Usụn̄

Nte ini akakade, Abel ama akabade edi ekpemerọn̄ ndien Cain edi ofụn̄ isọn̄. (Genesis 4:2) Nte enye ekekpemede ufene esie, Abel nte eyịghe mîdụhe ama enyene ekese ini nditie n̄kere n̄wọrọnda prọfesi oro ẹketịn̄de mbemiso ẹbịnde ete ye eka mmọ ẹsio ke Eden: “Nyonyụn̄ nsịn usua ke ufọt fo ye n̄wan, ye ke ufọt ubon fo ye ubon esie: enye ayanuak fi ibuot, afo oyonyụn̄ anuak enye nditịn̄-ikpat.” (Genesis 3:15) Anaedi Abel ama ekere ete, ‘Didie ke un̄wọn̄ọ Abasi aban̄ade mfri oro edinuakde urụkikọt edisu, ndien didie ke ẹdinuak mfri emi ke nditịn̄ ikpat?’

Ke ndusụk ini ẹma ẹkebe, ndusụk ke ini mmọ ẹma ẹkenen̄ede ẹkpon ẹwọrọ owo, Cain ye Abel ẹma ẹwa uwa ẹnọ Jehovah. Sia Abel ekedide ekpemerọn̄, ikedịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke enye ọkọnọ “akpa nditọ n̄kpri ufene esiemmọ ye ikpọn̄ mmọ.” Ke edide isio, Cain akawa “mbun̄wụm-in̄wan̄.” Jehovah ama ọbọ uwa Abel, edi “isehe Cain, ye uwa esie.” (Genesis 4:3-5) Ntak mîkesehe?

Ndusụk owo ẹsọn̄ọ akpanikọ oro nte ke uwa Abel ekedi ‘akpa nditọ n̄kpri ufene,’ ke adan̄aemi eke Cain ekedide sụk “mbun̄wụm-in̄wan̄.” Edi mfịna ikedịghe uduot mbun̄wụm oro Cain akawade, koro mbụk oro ọdọhọ ete ke Jehovah ‘ese Abel ke iso, ye uwa esie,’ edi ‘isehe Cain, ye uwa esie.’ Ntre Jehovah akpan akpan ekese nte esịt andituak ibuot etiede. Ke ndinam ntre, nso ke enye okokụt? Mme Hebrew 11:4 ọdọhọ ke “oto mbuọtidem” Abel awa uwa esie. Ntre Cain nte an̄wan̄ade ikenyeneke mbuọtidem oro akanamde ẹbọ uwa Abel.

Ke afan̄ emi, odot ẹtịm ẹfiọk nte ke uwa Abel ama abuana ediduọk iyịp. Ekeme ndidi enye nte enende ama ebiere nte ke un̄wọn̄ọ Abasi aban̄ade mfri emi ẹdinuakde nditịn̄ ikpat eyesịne ediwa uwem. Uwa Abel ke ntem ekedi n̄kpeubọk kaban̄a usio-isop, ndien enye ama owụt mbuọtidem nte ke Abasi ọyọnọ uwa usio-isop aban̄a mme idiọkn̄kpọ ke edikem ini.

Ke edide isio, etie nte Cain iketịmke ikere iban̄a uwa oro enye akawade. Etịn̄ n̄kpọ mban̄a Bible kiet eke ọyọhọ isua ikie 19 ama ọnọ ekikere ete: “Uwa esie ekedi sụk edidiọn̄ọ Abasi nte anamufọn. . . . Emi owụt in̄wan̄în̄wan̄ nte ke imọ ikwe idiọkn̄kpọ ndomokiet oro inamde ye Andibot, ufọn inyụn̄ idụhe ndiyarade idiọkn̄kpọ m̀mê ndiberi edem ke usio-isop.”

N̄ko-n̄ko, nte akpan, ekeme ndidi Cain ke iseri ama akam ekere ke imọ ikedi mfri oro ẹken̄wọn̄ọde nte edisobode Urụkikọt, Satan. Ekeme ndidi Eve n̄ko ama enyene utọ akwa udọn̄ oro aban̄a akpan esie. (Genesis 4:1) Nte ededi, edieke emi edide se Cain ye Eve ẹkedoride enyịn ẹban̄a, mmọ ẹma ẹnam ata ndudue.

Bible itịn̄ke nte Jehovah okowụtde ke imọ imenyịme uwa Abel. Ndusụk owo ẹnọ ekikere nte ke ikan̄ okoto ke heaven edita. Se ededi oro idaha ekedide, ke ọfiọkde ete ke owo ikọbọhọ uwa imọ, “Cain ofụt esịt eti eti, iso onyụn̄ okpụhọde enye.” (Genesis 4:5) Cain akasan̄a aka nsobo.

Item oro Jehovah Ọkọnọde ye Nte Cain Akanamde N̄kpọ

Jehovah ama ọkọk ibuot ye Cain. Enye ama obụp ete: “Ke didie ke afo ofụt esịt? Ke didie ke iso onyụn̄ okpụhọde fi?” Emi ama ọnọ Cain ifet oro ekemde ndidụn̄ọde mme ekikere ye mme uduakesịt esie. Jehovah ama aka iso ete: “Afo akpanam eti n̄kpọ, nte (iso) ikpenen̄ekede fi? Edi mûnamke eti n̄kpọ, idiọk n̄kpọ ke ana ke enyịn usụn̄. Enye oyonyụn̄ osụk idem ọnọ fi, ndien afo ayakan enye.”—Genesis 4:6, 7. (Se ekebe ke page 23.)

Cain ikakpan̄ke utọn̄. Utu ke oro, enye ama ada Abel ọwọrọ aka in̄wan̄ onyụn̄ okowot enye. Ekem, ke ini Jehovah okobụpde m̀mê Abel odu m̀mọ̀n̄, Cain ama adian nsu ke idiọkn̄kpọ esie. Enye ama ọsọsọp ọbọrọ ete: “Mfiọkke: ndi ami ndi andikpeme eyen-eka mi?”—Genesis 4:8, 9.

Mbemiso ye ke ama okowot Abel, Cain ama esịn ‘ndinam eti n̄kpọ.’ Enye ama emek ndiyak idiọkn̄kpọ akan enye, ndien ke ntak emi, ẹma ẹbịn Cain ẹsio ke ikpehe oro ekpụk ubonowo okodụn̄de. Ẹma ẹnịm “idiọn̄ọ,” ndusụk edide ọkpọsọn̄ ewụhọ, man owo ndomokiet edisio usiene iyịp Abel ke ndiwot Cain.—Genesis 4:15.

Ekem Cain aka ọkọbọp obio kiet, ada enyịn̄ eyen esie osio enye. Nte mîkpaha owo idem, ẹma ẹdidiọn̄ọ mme andito ubon esie ke ntak afai mmọ. Ke akpatre, ubon Cain ama esịm utịt ke ini Ukwọ eyo Noah ọkọkpọride kpukpru mme idiọkowo efep.—Genesis 4:17-24; 7:21-24.

Owo iketịmke mbụk Bible aban̄ade Cain ye Abel inịm n̄kukụre inọ edikot n̄kop inem. Utu ke oro, ‘ẹkewet enye ndida n̄kpep nnyịn n̄kpọ’ ndien enye “edi se ifọnde ndida n̄kpep owo n̄kpọ, nnyụn̄ nsua nnọ owo.” (Rome 15:4; 2 Timothy 3:16) Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto mbụk emi?

Ukpepn̄kpọ Odude ọnọ Nnyịn

Ukem nte Cain ye Abel, ẹnọ mme Christian mfịn ikot ndiwa uwa nnọ Abasi—idịghe ata edifọp uwa, edi ‘uwa ekọm, kpa mfri n̄kpọk-inua eke ẹkponode enyịn̄ esie.’ (Mme Hebrew 13:15) Ke ẹnam emi idahaemi ke udomo ofụri ererimbot, nte Mme Ntiense Jehovah ẹkwọrọde eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ke se ibede idụt 230. (Matthew 24:14) Nte afo ke enyene udeme ke utom emi? Do afo emekeme ndinịm ete ke “Abasi ikwan̄ake nte efrede utom mbufo ye ima enyịn̄ Esie eke mbufo ẹwụtde.”—Mme Hebrew 6:10.

Kpa nte ekedide ye uwa Cain ye Abel, owo isehe uwa fo nte enye etiede ke enyọn̄ enyọn̄—ke uwụtn̄kpọ, ebede ke sụk ibat hour oro afo abiatde ke utom ukwọrọikọ. Jehovah ese otụn̄ọ akan oro. Jeremiah 17:10 ọdọhọ ete ke enye ‘odụn̄ọde esịt’ onyụn̄ ‘odomo n̄kpọ esịt idem’—ntotụn̄ọ ekikere, ntụk, ye mme uduakesịt owo. Ntre akpan n̄kpọ edi uduakesịt, idịghe udomo. Ke akpanikọ, ke okponde m̀mê ekpride, uwa edi ọsọn̄urua n̄kpọ ọnọ Abasi ke ini ẹwade enye ke esịt oro ima onụkde.—Men Mark 12:41-44 domo ye Mr 14:3-9.

Ke ukem ini oro, nnyịn inyene ndifiọk nte ke Jehovah idibọhọ uwa emi obiomode ndo, kpa nte mîkọbọhọ uwa Cain oro mîkedịghe ke ofụri esịt. (Malachi 1:8, 13) Jehovah oyom ete afo ọnọ imọ mfọnn̄kan, ete afo anam n̄kpọ ọnọ imọ ke ofụri esịt, ukpọn̄, ekikere, ye odudu. (Mark 12:30) Nte afo ke anam oro? Do afo emenyene eti ntak ndikop uyụhọ ke uwa fo. Paul ekewet ete: “Yak owo kiet kiet odomo utom esie ọfiọk, ekem enye eyenyene se enye obụrede aban̄a ke idem esie ikpọn̄, idibụreke ke idem owo en̄wen.”—Galatia 6:4.

Ẹkebọk Cain ye Abel ukem ukem. Edi ini ye mme idaha ẹma ẹnọ mmọ kiet kiet ifet ndikọri san̄asan̄a edu. Edi ufụp, en̄wan, ye ọkpọsọn̄ iyatesịt ẹma ẹbiat edu Cain sụn̄sụn̄.

Ke edide isio, Abasi eti Abel nte edinen owo. (Matthew 23:35) Ubiere esie ndinem Abasi esịt inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe ama anam Abel enen̄ede okpụhọde ye mme anana-esịtekọm mbonubon esie—Adam, Eve, ye Cain. Bible asian nnyịn ete ke okposụkedi Abel ama akakpa, enye “osụk etetịn̄ ikọ.” Utom oro enye akanamde ọnọ Abasi ke edinam akpanikọ edi ubak n̄wetnnịm n̄kpọ oro ebịghide emi odude ke Bible. Nnyịn ikpakam itiene uwụtn̄kpọ Abel ke ndika iso n̄wa uwa oro Abasi enyịmede.—Mme Hebrew 11:4.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe/Ndise ke page 23]

Uwụtn̄kpọ Odude ọnọ Mme Ọnọitem Ẹdide Christian

“KE DIDIE ke afo ofụt esịt? Ke didie ke iso onyụn̄ okpụhọde fi?” Jehovah ke mfọnido ama ada mbụme ẹmi ndikọk ibuot ye Cain. Enye ikenyịkke-nyịk Cain ndikpụhọde, koro Cain ekedi owo oro enyenede ifụre ndibiere n̄kpọ nnọ idem. (Men Deuteronomy 30:19 domo.) Edi, Jehovah ikemen̄eke ndiwụt mme utịp usụn̄ uwem otụtutọn̄ Cain. Enye ama odụri Cain utọn̄ ete: “Edi mûnamke eti n̄kpọ, idiọk n̄kpọ ke ana ke enyịn usụn̄. Enye oyonyụn̄ osụk idem ọnọ fi.”—Genesis 4:6, 7.

Odot ẹtịm ẹfiọk nte ke idem kpa ye ọkpọsọn̄ nsuannọ emi, Jehovah ikanamke n̄kpọ ye Cain nte ‘owo oro mîkemeke ndikpụhọde.’ Utu ke oro, enye ama asian Cain aban̄a mme edidiọn̄ oro ẹnade ẹbet enye edieke enye okpụhọrede usụn̄ uwem esie, ndien enye ama owụt ke imenyene mbuọtidem nte ke Cain ekeme ndikan mfịna emi edieke enye emekde ndinam ntre. Jehovah ama ọdọhọ ete: “Afo akpanam eti n̄kpọ, nte (iso) ikpenen̄ekede fi?” Enye n̄ko ama etịn̄ aban̄a ifụtesịt uwotowo oro Cain ekenyenede ete: “Afo ayakan enye.”

Mfịn, mbiowo ke esop Christian ẹkpenyene ndikpebe uwụtn̄kpọ Jehovah. Nte ẹwụtde ke 2 Timothy 4:2, ana mmọ ndusụk ini ‘ẹwụt mme owo ndudue mmọ’ ẹnyụn̄ ‘ẹsua ẹnọ mmọ,’ ẹwụtde in̄wan̄în̄wan̄ mme utịp usụn̄ uwem owo oro anamde idiọkn̄kpọ. Ke ukem ini oro, mbiowo ẹkpenyene ‘nditeme.’ Ikọ Greek oro pa·ra·ka·leʹo ọwọrọ “ndisịn udọn̄ nnọ.” Theological Dictionary of the New Testament ọdọhọ ete: “Item oro itiehe ubiak ubiak, ekọn̄ ekọn̄, m̀mê nte n̄kpọ eke ẹkụtde ndudue. . . . Akpanikọ oro nte ke ndọn̄esịt ekeme ndidi ukabade efen ọnọ ukem ekikere oro.”

Ke edide akpan n̄kpọ, ikọ Greek oro enyenede ebuana, pa·raʹkle·tos, ekeme nditịn̄ mban̄a andin̄wam m̀mê andida nnọ ke n̄kpọ aban̄ade ikpe. Ke ntre, idem ke ini mbiowo ẹnọde in̄wan̄în̄wan̄ nsuannọ, mmọ ẹkpenyene nditi nte ke mmimọ idi mme andin̄wam—idịghe mme asua—owo oro oyomde item. Ukem nte Jehovah, mbiowo ẹkpenyene nditie in̄wan̄în̄wan̄, ẹwụtde mbuọtidem nte ke owo oro ẹnọde item ekeme ndikan mfịna oro.—Men Galatia 6:1 domo.

Ke akpatre ikọ, nte ededi, edi mbubehe enyene idem ndida item oro nsịn ke edinam. (Galatia 6:5; Philippi 2:12) Mme ọnọitem ẹkeme ndikụt nte ke ndusụk owo inamke item mmimọ, kpa nte Cain ekemekde ndifụmi nsuannọ okotode Andibot ke idemesie. Edi, ke ini mbiowo ẹkpebede Jehovah, mfọnmma Uwụtn̄kpọ mme ọnọitem ẹdide Christian, mmọ ẹkeme ndinịm nte ke mmimọ imanam se ikpanamde.