Ẹkpep Ikọ Abasi Kpukpru Ini Nte Ubon
“Idịghe uyo ikpọn̄ ke owo edida idu uwem, edi edida kpukpru ikọ eke ẹwọrọde Abasi ke inua odu.”—MATTHEW 4:4.
1. Nso ke Bible etịn̄ aban̄a mbiomo oro mme ibuot ufọk ẹnyenede ndikpep nditọ mmọ mme usụn̄ Jehovah?
JEHOVAH ABASI ama eti mme ibuot ufọk ndien ndien aban̄a utom mmọ ndinọ nditọ mmọ ukpep. Utọ ukpep oro ama etịm nditọ idem ọnọ uwem idaha oro ndien ekeme n̄ko ndin̄wam nditịm mmọ idem nnọ uwem oro edidide. Angel oro akadade ke ibuot Abasi ama asian Abraham aban̄a utom esie ndinọ ufọk esie ukpep man mmọ “ẹkpeme usụn̄ Jehovah.” (Genesis 18:19) Ẹma ẹdọhọ mme ete ye eka ke Israel ẹte ẹnam an̄wan̄a nditọ mmọ nte Abasi akafakde Israel osio ke Egypt ye nte enye ọkọnọde mmọ Ibet esie ke Obot Sinai, ke Horeb. (Exodus 13:8, 9; Deuteronomy 4:9, 10; 11:18-21) Ẹteme mme ibuot ufọk ẹdide mme Christian ẹte ẹkama nditọ mmọ “ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.” (Ephesus 6:4) Idem ọkpọkọm ete m̀mê eka ikpọn̄ anam n̄kpọ Jehovah, enye okpodomo ndikpep nditọ mme usụn̄ Jehovah.—2 Timothy 1:5; 3:14, 15.
2. Ndi oyom ẹnyene ukpepn̄kpọ ubon edieke nditọ mîdụhe ke ufọk? Nam an̄wan̄a.
2 Emi iwọrọke ite ke ubon ndikpep Ikọ Abasi enyene sụk mme ubon oro ẹnyenede nditọ. Ke ini ebe ye n̄wan ẹnịmde ukpepn̄kpọ ubon idem edieke nditọ mîdụhe ke ufọk, emi owụt ke ẹnen̄ede ẹma mme n̄kpọ eke spirit.—Ephesus 5:25, 26.
3. Ntak emi ukpepn̄kpọ ofụri ini ke ubon edide akpan n̄kpọ?
3 Man ẹnyene akakan ufọn, oyom ẹnọ item kpukpru ini, nte ekemde ye ukpepn̄kpọ oro Jehovah ekekpede Israel ke wilderness: “Idịghe uyo ikpọn̄-ikpọn̄ ke owo ada odu uwem, [edi] edi kpukpru se itode Jehovah ke inua ke owo ada odu uwem.” (Deuteronomy 8:3) Etienede mme idaha ubon, ndusụk ubon ẹkeme ndidiomi ndinyene ukpepn̄kpọ ke urua ke urua; mbon eken ẹkeme ndinyene mbio mbio ini ukpepn̄kpọ ke usen ke usen. Ndutịm ekededi oro mbufo ẹmekde, ẹkûyak ukpepn̄kpọ ẹnịm ẹnọ ini eke ẹnyenede ifet. “Ẹdedep ifet” ẹnọ enye. Ndiyak n̄kpọ atak man ẹnyene utọ ini oro edi ndida ini nnam n̄kpọ ke eti usụn̄. Uwem mme andibuana ke ubon fo odu ke itiendịk.—Ephesus 5:15-17; Philippi 3:16.
Mme Uduak Ndinyene ke Ekikere
4, 5. (a) Ebede ke Moses, nso ke Jehovah ekenịm mme ete ye eka ke iso nte akpan uduak ke ndinọ nditọ mmọ ukpep? (b) Nso ke oro abuana mfịn?
4 Ke ini afo enịmde ukpepn̄kpọ ubon, eyenyene n̄kponn̄kan ufọn edieke afo enyenede mme akpan uduak in̄wan̄în̄wan̄ ke ekikere. Kere ban̄a n̄kpọ ifan̄ ẹmi ẹkemede ndinam.
5 Ke ukpepn̄kpọ kiet kiet, domo ndikọri ima nnọ Jehovah Abasi. Ke adan̄aemi Israel okosopde idem ke unaisọn̄ Moab, mbemiso mmọ ẹkedụkde Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, Moses ama odụri ntịn̄enyịn mmọ owụt se Jesus Christ ke ukperedem akanamde ẹdiọn̄ọ nte “akamba item ke mbet.” Nso ikedi oro? “Ma Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo, ye ke ofụri ukpọn̄ fo, ye ke ofụri ekikere fo.” (Matthew 22:36, 37; Deuteronomy 6:5) Moses ama eteme nditọ Israel ete ẹsịn emi ke esịt mmọ ẹnyụn̄ ẹda enye ẹkpep nditọ mmọ. Oro ama oyom editịn̄ mfiak ntịn̄, ẹdụride ntịn̄enyịn ẹwụt mme ntak anade ẹma Jehovah, ndinam n̄kpọ mban̄a mme edu edinam ye ido oro ẹkemede ndibiọn̄ọ ediwụt utọ ima oro, ye ndinanam ima ẹnyenede ẹnọ Jehovah n̄wụt ke uwem mmọ. Ndi nditọ nnyịn ẹyom mme ukem item oro? Ih! Mmọ ẹnyụn̄ ẹyom un̄wam n̄ko man ‘ẹnịm esịt mmọ mbobi,’ oro edi, ẹsion̄o n̄kpọ ekededi oro ẹkpebiọn̄ọde ima oro mmọ ẹnyenede ẹnọ Abasi. (Deuteronomy 10:12, 16; Jeremiah 4:4) Ndusụk ke otu mme n̄kpọ ubiọn̄ọ oro ẹkeme ndidi ndinyene udọn̄ mban̄a mme n̄kpọ ererimbot ye mme ifet ndisịn idem ke mme edinam esie. (1 John 2:15, 16) Ana ima ẹnyenede ẹnọ Jehovah asan̄a ye ifịk, edi se ẹnamde-nam ẹwụt, onụkde nnyịn ndinam mme n̄kpọ ndinem Ete nnyịn eke heaven esịt. (1 John 5:3) Man ukpepn̄kpọ ubon enyene ufọn oro ebịghide, ẹkpenyene ndinịm kpukpru ikpehe ke usụn̄ oro ọsọn̄ọde ima emi.
6. (a) Nso ke oyom man ẹnọ nnennen ifiọk? (b) Didie ke N̄wed Abasi odori nsọn̄uyo ke nte nnennen ifiọk edide akpan n̄kpọ?
6 Nọ nnennen ifiọk ban̄a mme n̄kpọ oro Abasi oyomde. Nso ke oro abuana? Enye abuana se ikande ndikeme ndikot ibọrọ nto magazine m̀mê n̄wed. Esiwak ndiyom nneme man ẹkụt nte ke mme ọkpọikọ ye mme akpan ekikere ẹnen̄ede ẹn̄wan̄a. Nnennen ifiọk edi akpan n̄kpọ ke ndimen obufa owo nsịne, ke ndiwụk ntịn̄enyịn ke mme ata akpan n̄kpọ ke ini ẹsede ẹban̄a mme mfịna ke uwem, ndien, ke ntem, ke ndinam se inen̄erede inem Abasi esịt.—Philippi 1:9-11; Colossae 1:9, 10; 3:10.
7. (a) Ndida mme mbụme ewe ẹkeme ndin̄wam ubon ndida n̄kpọ oro ẹkpepde nsịn ke edinam? (b) Didie ke N̄wed Abasi odori nsọn̄uyo ke nte utọ utịtmbuba oro edide akpan n̄kpọ?
7 N̄wam ẹda se ẹkpepde ẹsịn ke edinam. Ye uduak emi ke ekikere, ke ini ukpepn̄kpọ kiet kiet ke ubon, bụp ete: ‘Didie ke n̄kpọ emi ekeme nditụk uwem nnyịn? Ndi oyom ukpụhọde ndomokiet ke se nnyịn inamde idahaemi? Ntak emi nnyịn ikpoyomde ndinam mme ukpụhọde?’ (Mme N̄ke 2:10-15; 9:10; Isaiah 48:17, 18) Ndinọ ntịn̄enyịn oro ekemde ke ndida mme n̄kpọ ẹkpepde nsịn ke edinam ekeme ndidi akpan n̄kpọ ke n̄kọri eke spirit eke mme andibuana ke ubon.
Da Mme N̄kpọ Unọ Ukpep Nam N̄kpọ Ọniọn̄ Ọniọn̄
8. Mme n̄kpọ ewe ke otu asan̄autom ọnọ kaban̄a ukpepn̄kpọ Bible?
8 “Asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ọnọ akpakịp n̄kpọutom oro ẹkemede ndida n̄kpep n̄kpọ. Magazine Enyọn̄-Ukpeme odu ke usem 131 ndida n̄kpep Bible. Mme n̄wed ẹdu ke usem 153 ndida nnịm ukpepn̄kpọ Bible, ndiye uduot n̄kpri n̄wed ke usem 284, kaset ke usem 61, kaset vidio ke usem 41, idem ndutịm kọmputa ndida nnam ndụn̄ọde Bible ke usem 9!—Matthew 24:45-47.
9. Didie ke nnyịn ikeme ndinam item odude ke mme itien̄wed Abasi ẹsiakde ẹsịn ke ikpehe ekikere emi ke ini inịmde ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme ubon?
9 Ediwak ubon ẹsida ini ukpepn̄kpọ ubon nditịm idem nnọ Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme esop. Oro ekeme ndidi n̄kpọ un̄wam didie ntem! Enyọn̄-Ukpeme esịne akpan udia eke spirit oro ẹnọde man ẹnam ikọt Jehovah ẹkọri ke ofụri ererimbot. Ke ini mbufo ẹkpepde Enyọn̄-Ukpeme nte ubon, ẹnam se ikande edikot mme ikpehe ekikere nnyụn̄ mbọrọ mme mbụme oro ẹmịn̄de-mịn̄. Ẹsịn ifịk ẹyom ifiọk. Ẹda ini ẹkot mme itien̄wed Abasi oro ẹsiakde-siak ẹsịn edi oro owo mîkotke-kot. Dọhọ mme andibuana ke ubon ẹtịn̄ nte ẹmi ẹnyenede ebuana ye se ẹtịn̄de ke ikpehe ekikere oro ẹnemede. Buan esịt.—Mme N̄ke 4:7, 23; Utom 17:11.
10. Nso ke ẹkeme ndinam man ẹbuan nditọ ke ukpepn̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnam enye edi inem inem ini ọnọ mmọ?
10 Edieke nditọwọn̄ ẹdude ke ubon fo, nso ke afo ekeme ndinam man ukpepn̄kpọ okûdi ido edinam ubon edi edi ini oro ọbọpde-bọp, enyenede inem, ye ini inemesịt? Domo ndinam kpukpru owo ẹbuana ke usụn̄ oro odotde man ntịn̄enyịn owụhọ ke n̄kpọ oro ẹkpepde. Ke ebiet ẹkemede, nam ndutịm man eyen kiet kiet enyene Bible esie ye magazine oro ẹkpepde. Ke ndikpebe ufiop oro Jesus okowụtde, ete m̀mê eka ekeme ndinam ekpri eyen enen̄ede etie ekpere enye, ndusụk odoride ekpri eyen oro ubọk. (Men Mark 10:13-16 domo.) Ibuot ufọk ekeme ndidọhọ ekpri eyen anam ndise emi odude ke n̄wed ukpepn̄kpọ an̄wan̄a. Ẹkeme ndibabak nnọ ekpri eyen itien̄wed Abasi oro edikotde. Ẹkeme ndidọhọ eyen oro okponde etịn̄ mme ifet oro ẹkemede ndida se ẹkpepde nsịn ke edinam.
11. Nso idi mme n̄kpọ unọ ukpep efen oro ẹnọde, ndien ke ebiet emi mmọ ẹmi ẹdude, didie ke ẹkeme ndida mmọ nnam n̄kpọ ke usụn̄ ọnọde ufọn ke ebuana ye ukpepn̄kpọ ubon?
11 Okposụkedi mbufo ẹkemede ndikama Enyọn̄-Ukpeme nte ebiet emi nneme mbufo ọkọn̄ọde, ẹkûfre mme n̄kpọ ukpepn̄kpọ eken ẹmi ẹdude ke ediwak usem. Edieke oyomde ntọt kaban̄a idaha m̀mê ndinam ikọ Bible an̄wan̄a, Insight on the Scriptures ekeme ndinọ oro. Ẹkeme ndibọrọ mme mbụme eken ebe ke ndise Watch Tower Publications Index mîdịghe ebe ke ndida ndutịm ndụn̄ọde kọmputa oro N̄ka ọnọde nnam n̄kpọ. Ndikpep ndida mme n̄kpọ ẹmi nnam n̄kpọ, edieke mmọ ẹdude ke usem fo, ekeme ndidi ikpehe ukpepn̄kpọ ubon oro enyenede ufọn. Ye ekikere edidemede udọn̄ n̄kpri owo, afo emekeme ndisio ubak ini ukpepn̄kpọ mbufo nnịm nnọ edise ikpehe vidio N̄ka oro esịnede ukpepn̄kpọ m̀mê ndikpan̄ utọn̄ n̄kop drama oro ẹmụmde ẹsịn ke kaset nnyụn̄ nneme mban̄a enye. Ndida mme n̄kpọ ukpepn̄kpọ ẹmi nnam n̄kpọ ekeme ndin̄wam ndinam ukpepn̄kpọ ubon fo enyene inem ye ufọn ọnọ ofụri ubon.
Kpụhọde Tiene Udọn̄ Ubon Fo
12. Didie ke ukpepn̄kpọ ubon ekeme ndinyene udeme ke ndise mban̄a mme akpan udọn̄ eke ubon?
12 Ekeme ndidi ubon fo nte ido edide ẹsikpep ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme oro ẹdiomide ẹnọ urua oro. Edi fiọk mme mfịna oro ẹdude ke ubon. Edieke eka mînyeneke utom idịbi udia, enye ekeme ndibiat ini ye nditọ kpukpru usen ke ini mmọ ẹnyọn̄de ufọkn̄wed ẹdi. Ẹkeme ndise mban̄a ndusụk mfịna idaha oro; mbon eken ẹkeme ndiyom ntịn̄enyịn efen efen. Ke ini mme akpan udọn̄ ẹdude ke ubon, kûfụmi mmọ. (Mme N̄ke 27:12) Mmọ ẹmi ẹkeme ndibuana mme idaha efen idịghe mme mfịna ufọkn̄wed kpọt. Mek mme n̄wed ẹdotde, ndien bak sian ubon ban̄a se ẹdikpepde.
13. Ntak emi nneme ubon kaban̄a nte ẹkemede ndiyọ unana ekemede ndinyene ufọn?
13 Nte uwụtn̄kpọ, akwa ikpehe isọn̄ odu ke ọkpọsọn̄ unana; ntre ke ediwak ebiet, ekeme ndiyom ẹneme nte ẹkemede ndiyọ emi. Nte ukpepn̄kpọ ubon oro ọkọn̄ọde ke mme ata ata idaha ke uwem ye mme edumbet Bible eyenyene ufọn ọnọ ubon fo?—Mme N̄ke 21:5; Ecclesiastes 9:11; Mme Hebrew 13:5, 6, 18.
14. Mme idaha ewe ẹkeme ndinam ubon ndineme ekikere Jehovah kaban̄a afai, ekọn̄, ye edida san̄asan̄a Christian ẹdi ekemini?
14 Ibuot nneme efen oro oyomde ẹneme ẹban̄a edi afai. Oyom ekikere Jehovah ọsọn̄ọ owụhọ kpukpru nnyịn ke ekikere ye esịt. (Genesis 6:13; Psalm 11:5) Ukpepn̄kpọ ubon ke ibuot nneme emi ekeme ndinọ ifet ndineme mban̄a nte ẹkpenamde n̄kpọ ye mbon mfiomo ke ufọkn̄wed, m̀mê ẹkpebọ ukpep ke en̄wan unyan̄a idem, ye nte ẹkpemekde mme unọ idem inemesịt oro ẹdotde. En̄wan afai amakabade edi ọsọ n̄kpọ; ekpere ndidi kpukpru idụt ẹbọ ufen otode ekọn̄ mbio obio, en̄wan ukaraidem m̀mê eke ekpụk, m̀mê ekọn̄ otu mme abiatibet. Nte utịp, ubon fo ekeme ndiyom nneme aban̄ade edimụm edu uwem Christian n̄kama ke adan̄aemi mbahade-nda otu mme an̄wana ekọn̄ ẹkande ẹkụk.—Isaiah 2:2-4; John 17:16.
15. Didie ke ẹkpenọ nditọ item kaban̄a idan̄ ye ndọ?
15 Nte nditọ ẹkọride, mmọ ẹyom item oro odotde ye isua emana mmọ kaban̄a idan̄ ye ndọ. Ke ndusụk obio ata ediwak ete ye eka akananam inemeke iban̄a idan̄ ye nditọ mmọ. Nditọ ẹmi owo mîtemeke ẹkeme ndikop ekikere oro ẹyụrọrede nto mme uyen eken, ndien utịp ekeme ndikama afanikọn̄. Nte itịmke ifọn ndikpebe Jehovah, emi ọnọde eti item aban̄a n̄kpọ emi nnennen nnennen ke Bible? Item Abasi ayan̄wam nditọ nnyịn ndimụm ukpono idemmọ n̄kama ndinyụn̄ nnam n̄kpọ ye owo isio uduot ye uku. (Mme N̄ke 5:18-20; Colossae 3:5; 1 Thessalonica 4:3-8) Idem edieke edide afo ama eneneme aban̄a mme n̄kpọ ẹmi, kûmen̄e ndifiak nneme. Nte mbufa idaha ẹdahade ẹda, edi akpan n̄kpọ ndifiak ntịn̄.
16. (a) Ke nsio nsio ubon, ini ewe ke ẹsinịm ukpepn̄kpọ ubon? (b) Didie ke mbufo ẹnam n̄kpọ ẹban̄a mme n̄kpọ ubiọn̄ọ man ẹnịm ukpepn̄kpọ ubon kpukpru ini?
16 Ini ewe ke ẹkpenịm ukpepn̄kpọ ubon? Ke ndikpebe mme ubon Bethel ke ofụri isọn̄, ediwak ubon ẹdiomi ukpepn̄kpọ ubon mmọ ke mbubịteyo Monday. Idịghe ntre ye mbon en̄wen. Ke Argentina ubon kiet edide owo 11, esịnede nditọ 9, esidemede kpukpru ini ke n̄kanika ition kpukpru usenubọk man ẹnịm ukpepn̄kpọ ubon mmọ. Ke ntak nsio nsio ndutịm utom, owo ikekemeke ndinịm enye ke ini efen. Ikedịghe mmemmem n̄kpọ, edi enye ama anam nditọ ẹnyene ke esịt ye ekikere nte ukpepn̄kpọ ubon edide akpan n̄kpọ. Ke Philippines ebiowo kiet ama esinịm ukpepn̄kpọ ubon ye n̄wan esie ye nditọ mmọ ita nte mmọ ẹkekọride ẹwọrọ owo. Ke ufọt urua ete ye eka oro ẹma ẹsinịm ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ n̄ko ye eyen kiet kiet man owo kiet kiet anam akpanikọ edi eke esie. Ke United States, eyenete an̄wan emi ebe esie mîdịghe Ntiense esisan̄a ye nditọ esie aka itie udụk bọs ufọkn̄wed kpukpru usenubọk. Ke adan̄aemi ẹbetde bọs, mmọ ẹsibiat n̄kpọ nte minit duop ọtọkiet ndikot nnyụn̄ nneme n̄wed ukpepn̄kpọ N̄wed Abasi oro odotde, ndien ekem eka mmọ ọbọn̄ ibio ibio akam mbemiso nditọ ẹdụkde bọs. Ke Democratic Republic of Congo, n̄wan emi ebe esie oro mîdịghe andinịm ke akpanikọ ọkọkpọn̄de ubon esinyene ndinam utom ọkpọsọn̄ man enịm ukpepn̄kpọ ke ntak ekpri ifiọk n̄wed esie. Eyeneren esie oro ama ọkọkọri okpon esika ufọk kpukpru urua man akada usụn̄ ke ukpepn̄kpọ ye eka ye n̄kpri nditọeka esie. Eka esinịm eti uwụtn̄kpọ ebe ke ndisịn ifịk nnam ntịmidem. Nte odu ndusụk idaha oro anamde edinịm ukpepn̄kpọ ubon kpukpru ini edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ke ubon fo? Kûyak idem emem fi. Sịn ifịk yom edidiọn̄ Jehovah ke ukeme oro afo esịnde ndinịm ukpepn̄kpọ Bible kpukpru ini.—Mark 11:23, 24.
Utịp Nsịnifịk
17. (a) Man ẹnịm ukpepn̄kpọ ubon kpukpru ini, nso ke oyom? (b) Ewe ifiọk n̄kpọntịbe owụt ufọn edinọ ubon ukpep kpukpru ini mban̄a mme usụn̄ Jehovah?
17 Oyom ndutịm. Oyom nsịnifịk. Edi mme ufọn oro ẹtode edinyene ukpepn̄kpọ ubon kpukpru ini ẹnen̄ede ẹdot ye ukeme oro ẹsịnde. (Mme N̄ke 22:6; 3 John 4) Franz ye Hilda, ke Germany, ẹma ẹbọk ubon ekesịnede nditọ 11. Ediwak isua ke ukperedem, eyenan̄wan mmọ Magdalena ọkọdọhọ ete: “Se mbatde ke ata akpan n̄kpọ mfịn edi nte ke usen ndomokiet ikebehe oro nnyịn mîkesibọhọ item eke spirit.” Ke ini edu ufreidụt ọkọsọn̄de ubọk ke idak Adolf Hitler, ete Magdalena ama ada Bible etịm ubon esie idem ọnọ udomo oro enye ọkọfiọkde nte akasan̄ade ekpere. Nte ini akakade, ẹma ẹmụm n̄kpri owo oro ẹkebuanade ke ubon oro ẹda ẹka ufọkn̄wed unam ukpụhọde; ẹma ẹmụm mbon eken ke ubon oro ẹkedọn̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi ye mme itienna ekikere. Ẹma ẹwot ndusụk. Kpukpru mmọ ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem—idịghe sụk ke ini ikan̄îkan̄ ukọbọ oro edi n̄ko, ye mbon oro ẹkebọhọde, ke mme isua oro ẹketienede.
18. Didie ke ẹnọ utịp ke mme ukeme oro mme ete m̀mê mme eka oro ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ẹsịnde?
18 Ediwak mme ete m̀mê mme eka oro ẹbọkde nditọ ikpọn̄, ọkọrọ ye mbon oro mme nsan̄a mmọ mîbuanake ido ukpono mmọ, ẹnọ nditọ mmọ item eke Bible kpukpru ini kpasụk ntre. Eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄, edide ebeakpa ke India, ama anam utom ọkpọsọn̄ man esịn ima ẹnyenede ẹnọ Jehovah ke esịt nditọ esie iba. Nte ededi, esịt ama ọduọ enye ke ini eyeneren esie eketrede ndibuana ye ikọt Jehovah. Enye ama eben̄e Jehovah ete efen ọnọ imọ ke ndudue ekededi oro imọ ikanamde ke ndinọ eyeneren imọ ukpep. Edi eyen oro ikenen̄ekede ifre se enye ekekpepde. Ke se iwakde ikan isua duop ẹma ẹkebe, enye ama afiak edi, anam eti n̄kọri eke spirit, onyụn̄ akabade edi ebiowo esop. Idahaemi enye ye n̄wan esie ẹnam utom nte mme asiakusụn̄ asan̄autom uyọhọ ini. Mme ete ye eka oro ẹnamde item otode Jehovah ye esop esie nte ẹnọ ubon ukpep eke Bible kpukpru ini ẹkop inemesịt didie ntem! Nte afo ke anam item oro ke ubon fo?
Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?
◻ Ntak emi ukpepn̄kpọ ubon ofụri ini edide akpan n̄kpọ?
◻ Nso ikpedi mme utịtmbuba nnyịn ke ukpepn̄kpọ ubon kiet kiet?
◻ Mme n̄kpọ unọ ukpep ewe ke ẹnọ nnyịn?
◻ Didie ke ẹkeme ndinam ukpepn̄kpọ ekekem ye mme udọn̄ ubon?
[Ndise ke page 15]
Mme akpan utịtmbuba ẹyefori ukpepn̄kpọ ubon fo