Mme Ete ye Eka—Nso Orụk Ini Iso ke Ẹyom Nditọ Mbufo Ẹnyene?
“N̄kparawa, ye nditọ-iban, . . . yak mmọ ẹtoro enyịn̄ Jehovah.”—PSALM 148:12, 13.
1. Nso ke mme ete ye eka ẹsikere ẹban̄a nditọ mmọ?
NDI odu ete ye eka oro mîsinen̄ekede ikere iban̄a ini iso nditọ mmọ? Ọtọn̄ọde ke ini emi eyen amanade—m̀mê idem mbemiso enye amanade—ete ye eka ẹsitọn̄ọ ndinen̄ede n̄kere mban̄a se iditịbede inọ eyen mmimọ. Ndi enye oyokop nsọn̄idem? Ndi enye ọyọkọri edifọn edifọn? Nte eyen emi ọkọride okpon, n̄kpọ efen efen ẹsitọn̄ọ ndifịna ete ye eka. Ke ofụri ofụri, ete ye eka ẹsiyom n̄kpọ enen̄ede ọfọn ye nditọ mmimọ.—1 Samuel 1:11, 27, 28; Psalm 127:3-5.
2. Ntak emi ediwak ete ye eka mfịn ẹnen̄erede ẹyom nditọ mmọ ẹdu inem inem uwem ke mmọ ẹma ẹkekponi?
2 Nte ededi, ke ererimbot mfịn, imemke utom mme ete ye eka ndinọ nditọ mmọ se ifọnde ikan ke uwem. Ediwak ete ye eka ẹsobo ndiọi idaha ke uwem—ekọn̄, ndutịme ukaraidem, nsọn̄ọn̄kpọ, mfịna ikpọkidem ye eke ekikere, ye ntre ntre eken. Edi ndammana n̄kpọ mme ete ye eka ndikere ke ikpanaha nditọ mmimọ ẹtiene ẹsobo ukem afanikọn̄ oro mmimọ isobode. Ke mme idụt uforo, mme ete ye eka ẹkeme ndikụt nditọ mme ufan ye iman ẹnamde nti utom ẹnyụn̄ ẹdude se itiede nte inem inem uwem. Ntem, mmọ ẹsinam ofụri se mmọ ẹkekeme man nditọ mmọ n̄ko ẹkpekeme ndidu utọ inem inem uwem oro—ifụre ifụre uwem oro ọnọde uyụhọ—ke mmọ ẹma ẹkekponi.—Ecclesiastes 3:13.
Ndimek Uwem Oro Ọnọde Uyụhọ
3. Nso ke mme Christian ẹmek ndinam?
3 Nte mme anditiene Jesus Christ, mme Christian ẹmek ndiyak idemmọ nnọ Jehovah. Mmọ ẹnam ikọ Jesus emi: “Edieke owo ekededi oyomde nditiene mi, yak enye akan̄ idemesie onyụn̄ emen eto ndutụhọ esie ke usen ke usen onyụn̄ aka iso etiene mi.” (Luke 9:23; 14:27) Ih, uwem Christian enen̄ede oyom n̄waidem. Edi, utọ uwem oro inamke owo ebuene m̀mê anana inemesịt. Utu ke oro, enye edi uwem oro ọnọde uyụhọ ye inemesịt, koro enye abuana edinọ enọ, ndien nte Jesus ọkọdọhọde, “inemesịt okpon ke ndinọnọ akan ke ndibọbọ.”—Utom 20:35.
4. Nso ke Jesus ekesịn udọn̄ ọnọ mme mbet esie ete ẹbịne?
4 Mme owo ke eyo Jesus ẹkedu ke ata idiọk idaha. Ke adianade ye ediyom se ẹdiade, mmọ ẹkedu ke idak ukara ufịk mbon Rome, ẹnyụn̄ ẹbiom ndodobi mbiomo oro mme adaiso ido ukpono eyo mmọ ẹkedoride mmọ ke idem. (Matthew 23:2-4) Kpa ye oro, ediwak owo oro ẹkekopde n̄kpọ ẹban̄a Jesus ẹma ẹnem esịt ndikpọnọde mbubehe idemmọ—ye idem ubọkọkọ mmọ—nnịm n̄kan̄ kiet nnyụn̄ ntiene Jesus. (Matthew 4:18-22; 9:9; Colossae 4:14) Ndi mme mbet emi ẹkesịn uwem mmọ ke itiendịk, ẹnyụn̄ ẹbiat ini iso mmọ? Kop se Jesus eketịn̄de: “Owo ekededi emi ọkọkpọn̄de ufọk m̀mê nditọeka iren m̀mê nditọeka iban m̀mê ete m̀mê eka m̀mê nditọ m̀mê isọn̄ ke ntak enyịn̄ mi ọyọbọ se iwakde ikan oro, oyonyụn̄ enyene nsinsi uwem.” (Matthew 19:29) Jesus ama anam mme anditiene enye ẹfiọk ke Ete mmọ eke heaven ọfiọk se inanade mmọ. Ntre, enye ama esịn udọn̄ ọnọ mmọ ete: “Ẹka iso, ndien, ndibem iso nyom obio ubọn̄ ye edinen ido esie, ndien ẹyedian kpukpru n̄kpọ eken ẹnọ mbufo.”—Matthew 6:31-33.
5. Didie ke ndusụk ete ye eka ẹda ikọ oro Jesus ọkọsọn̄ọde etịn̄ ke Abasi eyese aban̄a mme asan̄autom esie?
5 N̄kpọ onyụn̄ etie ntre mfịn. Jehovah ọfiọk se inanade nnyịn, ndien mbon oro ẹbemde iso ẹyom Obio Ubọn̄, akpan akpan mbon oro ẹnamde utom uyọhọ ini, ẹnịm n̄ko ke Jehovah eyese aban̄a mmimọ. (Malachi 3:6, 16; 1 Peter 5:7) Nte ededi, ndusụk ete ye eka isinen̄ekede inịm emi ke akpanikọ. Mmọ ẹkpema ndikụt nte nditọ mmọ ẹnamde n̄kọri ke utom Jehovah, iso-ọfọn ẹdụkde utom uyọhọ ini nte ini akade. Ke n̄kan̄ eken, ke ẹkerede ẹban̄a nte n̄kpọ ọsọn̄de ye nte ọsọn̄de ndinyene utom ke ererimbot mfịn, mme ete ye eka ẹkeme ndikere ke ọkpọfọn nditọ mmimọ ẹnen̄ede ẹka n̄wed kan̄a man mmọ ẹkpekeme ndinyene eti n̄weditoro oro edinọde mmọ eti utom, mîdịghe man ẹnyene se mmọ ẹdinamde edieke n̄kpọ okpụhọrede ke ini iso. Mme utọ ete ye eka oro ẹsikere ke akpana nditọ mmimọ ẹka ufọkn̄wed ntaifiọk.
Nditịm Idem Nnọ Ini Iso
6. Nso ke ikot “ufọkn̄wed ntaifiọk” ke ibuotikọ emi?
6 Ndutịm ufọkn̄wed okpụhọde ke idụt sịm idụt. Ke uwụtn̄kpọ, mi ke Nigeria, nditọwọn̄ ẹsida isua 12 ẹkpep mme akpan ukpepn̄kpọ. Ke oro ebede, mmọ ẹkeme ndimek ndifiak mbiat isua inan̄ m̀mê akande oro n̄ka n̄wed efen man ẹnyene akpa m̀mê udiana n̄weditoro nte mbiausọbọ, mme ekpeibet, mme ọdiọn̄-ukwakutom, ye ntre ntre eken. Orụk ubọ ukpep emi ke nnyịn ikot “ufọkn̄wed ntaifiọk” ke ibuotikọ emi. Ke n̄kan̄ eken, odu ufọkn̄wed oro ẹkpepde ubọkutom, oro owo mîsibiatke ediwak isua, emi ẹsinọde owo n̄weditoro oro owụtde ke owo enyene akpan ubọkutom.
7. Nso mfịghe ke nditọ ufọkn̄wed sekọndri ẹsisobo?
7 Mfịn, ẹsiwak nditịm nditọ ufọkn̄wed sekọndri idem nnọ ufọkn̄wed ntaifiọk. Oro anam ata ediwak ufọkn̄wed sekọndri ẹsikpep mme n̄kpọ emi ẹdinamde nditọ ufọkn̄wed ẹnen̄ede ẹbe udomo oro ẹsitemde mbon oro ẹyomde ndidụk ufọkn̄wed ntaifiọk, utu ke ndikam n̄kpep mmọ ubọkutom. Mfịn, mme andikpep ye mme ọnọitem, ye idem nsan̄a ufọkn̄wed, ẹsinen̄ede ẹsịn udọn̄ ẹnọ nditọ ufọkn̄wed sekọndri ndisịn idem n̄kpep n̄kpọ man ẹkeme ndidụk ufọkn̄wed ntaifiọk oro ẹwọrọde etop ẹkan, kpa ufọkn̄wed emi mmọ ẹdoride enyịn ndinyene n̄weditoro oro edinamde mmọ ẹnyene ata nti utom.
8. Nso ubiere ke mme ete ye eka emi ẹdide Christian ẹnyene ndinam?
8 Do, nso ke mme ete ye eka oro ẹdide Christian ẹkpenam? Edi akpanikọ ke mmọ ẹyom nditọ mmọ ẹbe n̄wed ẹnyụn̄ ẹnyene akpan usọ oro edin̄wamde mmọ ke ini iso. (Mme N̄ke 22:29) Edi, ndi mmọ ẹkpenyene ndiyak edu edisịn idem nyom uforo ye inem inem uwem ada nditọ mmọ idem? Nso orụk utịtmbuba ke mmọ ẹkpeda ikọ m̀mê edinam mmọ ẹsịn udọn̄ ẹnọ nditọ mmọ ẹbịne? Ndusụk ete ye eka ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹnam utom man ẹkeme ndinịm okụk oro mmọ ẹdidade ẹdọn̄ nditọ mmọ ufọkn̄wed ntaifiọk ke ini ama ekem. Ndusụk ete ye eka ẹsikam ẹdụk isọn man ẹdọn̄ nditọ n̄wed. Nte ededi, mme ete ye eka ẹkpenyene ndinen̄ede n̄kere ofụri se iditakde mmọ ke ntak ubiere mmọ, utu ke ndikere mban̄a okụk oro mmọ ẹdibiatde kpọt. Edika ufọkn̄wed ntaifiọk mfịn ekeme ndikpa owo nso?—Luke 14:28-33.
Edika Ufọkn̄wed Ntaifiọk Ekeme Ndikpa Owo Nso?
9. Nso ke ẹkeme nditịn̄ mban̄a ekọmurua edika ufọkn̄wed ntaifiọk mfịn?
9 Ke ini itịn̄de iban̄a se n̄kpọ akpade, nnyịn isiwak ndinyene okụk ke ekikere. Ke ndusụk idụt, ẹka ufọkn̄wed ntaifiọk ke mfọn. Edi ufọkn̄wed ntaifiọk enen̄ede ọsọn̄ urua ke ndusụk idụt. N̄wọrọnda ibuotikọ ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe New York Times ọdọhọ ete: “Ẹkesida ufọkn̄wed ntaifiọk nte se in̄wamde owo enyene utom. Idahaemi, ẹdida enye ẹdiọn̄ọ mbon oro ẹnyenede n̄kpọ ye mbon oro mînyeneke.” Ke nditịn̄ ke usụn̄ efen, imọ owo kpọt ẹdọn̄ nditọ mmọ nti ufọkn̄wed ntaifiọk man mmọ n̄ko ẹkpekabade ẹdi mme imọ owo oro ẹwọrọde etop ke ererimbot emi. Ndi mme ete ye eka emi ẹdide Christian ẹkpeyom nditọ mmọ ẹdi mme imọ owo oro ẹwọrọde etop ke ererimbot emi?—Philippi 3:7, 8; James 4:4.
10. Didie ke ufọkn̄wed ntaifiọk enyene ebuana ye edifori editịm n̄kpọ emi?
10 Idem ke mme ebiet oro ẹkade ufọkn̄wed ntaifiọk ke mfọn, n̄kpọ ekeme ndisụk ntak owo. Ke uwụtn̄kpọ, n̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro The Wall Street Journal ọdọhọ ke ukara idụt kiet emi odude ke Ufọt Edem Usụk ye Edem Usiahautịn Asia, anam ‘ndutịm uka n̄wed oro enen̄erede emenede nditọ ufọkn̄wed oro ẹtịmde ẹfiọk n̄kpọ ke enyọn̄.’ Ukara emi anam nti nditọ ufọkn̄wed ẹdụk mfọnn̄kan ufọkn̄wed ntaifiọk ke ererimbot, oro nditọ ikpọ owo ẹsikade—utọ nte Ufọkn̄wed Ntaifiọk Oxford ye eke Cambridge ke England, ye ikpọ ọwọrọetop ufọkn̄wed ntaifiọk itiaita oro ẹdude ke United States ye ntre ntre eken. Ntak emi ukara anamde kpukpru emi? N̄wedmbụk oro aka iso ete: “Man mmọ ẹkpen̄wam idụt oforo.” Ih, ufọkn̄wed oro ekeme ndidi ke mfọn, edi utọ nditọ ufọkn̄wed oro idinyeneke ini inọ n̄kpọ efen ekededi ke mîbọhọke edisịn ibuot nsịn itọn̄ mfori editịm n̄kpọ emi. Okposụkedi ẹsinen̄erede ẹyom mme utọ n̄kpọ oro ke ererimbot, ndi utọ uwem oro ke mme ete ye eka oro ẹdide Christian ẹkpeyom nditọ mmọ ẹdu?—John 15:19; 1 John 2:15-17.
11. Nso ke ndụn̄ọde oro ẹnamde ẹban̄a edin̄wọn̄ n̄kpọsọn̄ mmịn ke idiọk usụn̄ ye oburobụt ido idan̄ ke otu nditọ ufọkn̄wed ntaifiọk ẹwụt?
11 Ọfọn ẹkere n̄ko ẹban̄a nte ufọkn̄wed ke idemesie etiede. Ẹdiọn̄ọ mme ufọkn̄wed ntaifiọk nte ebiet oro ẹsidude ata ndiọi uwem, utọ nte edida n̄kpọsọn̄ ibọk ye n̄kpọsọn̄ mmịn ke idiọk usụn̄, edinam oburobụt ido, edidia inọ, edidụk n̄ka ekịm, ye ntre ntre eken. Yak ineme iban̄a edin̄wọn̄ n̄kpọsọn̄ mmịn ke idiọk usụn̄. Kop se magazine New Scientist etịn̄de aban̄a ukpammịn: “N̄kpọ nte nditọ ufọkn̄wed 44 ke otu kpukpru nditọ ufọkn̄wed 100 ke United States ẹsikpa mmịn ke nsụhọde n̄kaha ini kiet ke urua iba.” Mme uyen ke Australia, Britain, Russia, ye mme ebiet efen ẹsinyene ukem mfịna emi. Nditọ ufọkn̄wed ẹdikam ẹkot oburobụt ido idan̄ “ubọ utom,” emi magazine Newsweek “ọdọhọde ke edi edinam ima ke ebe oro kpọt—esịnede editịm inua esịm idan̄—ke ufọt mme ọdiọn̄ọ oro mîben̄eke idem ndinyene mbubehe ekededi ye kiet eken ke oro ebede.” Ndụn̄ọde oro ẹnamde owụt ke n̄kpọ nte owo 60 esịm owo 80 ke otu nditọ ufọkn̄wed 100 ẹdu utọ uwem emi. Anam-ndụn̄ọde kiet ọkọdọhọ ete: ‘Edieke afo edide ata eyen ufọkn̄wed ntaifiọk, ọwọrọ ke amanam n̄kpọ emi.’—1 Corinth 5:11; 6:9, 10.
12. Nso orụk mfịghe ke nditọ ufọkn̄wed ntaifiọk ẹsisobo?
12 Ke adianade ye nte ufọkn̄wed ọdiọkde, mfịna efen edi mfịghe oro utom ufọkn̄wed ye udomo ẹkamade. Nte ido edide, ana nditọ ufọkn̄wed ẹkpep n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnam utomufọk oro ẹnọde mmọ man ẹbe udomo. Ndusụk mmọ, ke nsụhọde n̄kaha, ẹkeme ndikam nnam utom ibio ini, ke adan̄aemi ẹsụk ẹkade n̄wed. Kpukpru emi esinen̄ede ọbọ owo ini ye ukeme. Ntre, utọ owo emi edida m̀mọ̀n̄ ini ye ukeme ese aban̄a mme n̄kpọ eke spirit? Ke ini oyomde ẹse ẹban̄a ediwak n̄kpọ ke ukem ini, ewe ke enye ediyak atak? Ndi enye oyosụk ebem iso ekere aban̄a mme n̄kpọ Obio Ubọn̄, m̀mê edisesịk mmọ obon n̄kan̄ kiet? (Matthew 6:33) Bible esịn udọn̄ ọnọ mme Christian ete: “Ẹtịm ẹkpeme nte mbufo ẹsan̄ade, mbak ẹdisan̄a nte mbon ndisịme edi ẹsan̄a nte mbon ọniọn̄, ẹdedep ifet ẹnọ idem mbufo, koro mme usen ẹdiọkde.” (Ephesus 5:15, 16) Edi n̄kpọ mfụhọ ndikụt nte ndusụk owo ẹduọn̄ọde ẹkpọn̄ mbuọtidem sia ufọkn̄wed ntaifiọk ọbọde ofụri ini ye ukeme mmọ m̀mê ke ntak ediduọ ndụk edinam oro N̄wed Abasi akpande ke ufọkn̄wed!
13. Ewe mbụme ke ana mme ete ye eka oro ẹdide Christian ẹkere ẹban̄a?
13 Nte ededi, oburobụt ido, ndiọi edu uwem, ye n̄kpọsọn̄ mfịghe idụhe ke ufọkn̄wed ntaifiọk kpọt. Ediwak uyen ke ererimbot ẹkere ke ufọkn̄wed ekpetie ntem ndien mmọ ikwe se ikwan̄ade do. Ndi mme ete ye eka oro ẹdide Christian ẹkpekokoi ẹda nditọ mmọ ẹkesịn ke utọ idaha emi ke ofụri isua inan̄ m̀mê akande oro? (Mme N̄ke 22:3; 2 Timothy 2:22) Ndi odot ndisịn uwem nditọwọn̄ ke utọ itiendịk oro ke ntak ufọn ekededi oro mmọ ẹdibọde? Ndien ata akpan mbụme edi, nso ke ufọkn̄wed ntaifiọk ekpep nditọwọn̄ nte ata akpan n̄kpọ oro mmọ ẹkpebemde iso ẹbịne ke uwem?a (Philippi 1:10; 1 Thessalonica 5:21) Ana mme ete ye eka ẹnen̄ede ẹda ini ẹtie ẹkere ẹban̄a mme mbụme emi, ẹnyụn̄ ẹkere ẹban̄a n̄kpọndịk oro odude ke ndidọn̄ nditọ mmọ n̄wed ke obio en̄wen m̀mê ke idụt en̄wen.
Ndi Ubọ Ukpep Efen Odu?
14, 15. (a) Kpa ye se ediwak owo ẹkerede, ewe item Bible ebehe nnyịn mfịn? (b) Mme mbụme ewe ke mme uyen ẹkpebụp idemmọ?
14 Mfịn, ediwak owo ẹkere ke mbemiso n̄kpọ ọfọnde ye eyenọwọn̄, ke ana enye aka ufọkn̄wed ntaifiọk. Nte ededi, utu ke nditiene se mme owo ẹkerede, mme Christian ẹnam item Bible emi: “Ẹkûnyụn̄ ẹbiet editịm n̄kpọ emi, edi ẹkpụhọde oto ke edinam ekikere mbufo edi obufa, man mbufo ẹkpedomo ẹfiọk uduak Abasi eke edide eti onyụn̄ enemde enye esịt onyụn̄ ọfọnde ama.” (Rome 12:2) Nso ke Abasi aduak ikọt esie—n̄kpri ye ikpọ—ẹnam ke utịt ini emi? Paul ekesịn udọn̄ ọnọ Timothy ete: “Kpeme ukeme ukeren̄kpọ fo ke kpukpru n̄kpọ, biom ukụt, nam utom ọkwọrọ eti mbụk, nam utom fo ma.” Ke akpanikọ, ikọ oro ebehe kpukpru nnyịn mfịn.—2 Timothy 4:5.
15 Utu ke ndiyak idem nsịn ke uma-inyene ererimbot emi, kpukpru nnyịn ikpenyene ‘ndikpeme ukeme ukeren̄kpọ nnyịn’—inen̄erede iwụk ntịn̄enyịn ke utịtmbuba eke spirit. Edieke afo edide uyen, bụp idemfo ete: ‘Ndi ami ke nsịn ofụri ukeme mi man nnam utom mi mma,’ man n̄kụt nte ke mmenen̄ede ndot nte ọkwọrọ Ikọ Abasi? Nso ndutịm ke nnam man nnam utom mi ‘mma’? Ndi mmekeme ndinam utom uyọhọ ini edi ubọkọkọ mi?’ Idimemke utom ndibọrọ mme mbụme emi, akpan akpan ke ini okụtde nte mme uyen eken ẹsịnde idem ẹbịne mbubehe idemmọ, ẹnyụn̄ ẹyomde “ikpọ n̄kpọ” oro mmọ ẹkerede ke ayanam mmimọ iforo ke ini iso. (Jeremiah 45:5) Ntre, mme ete ye eka oro ẹdide Christian ẹkpenyene ndibabak nnọ nditọ mmọ ukpep nnyụn̄ n̄n̄wam mmọ ẹnyene eti idaha eke spirit toto ke nsek.—Mme N̄ke 22:6; Ecclesiastes 12:1; 2 Timothy 3:14, 15.
16. Didie ke mme ete ye eka oro ẹdide Christian ẹkeme ndida ọniọn̄ n̄n̄wam nditọ mmọ ẹnyene ata eti idaha eke spirit?
16 Christian an̄wan kiet emi anamde utom uyọhọ ini ke ediwak isua enyene nditọiren ita, ndien akpan esie ọdọhọ ete: ‘Mama ama esinen̄ede ekpeme mbon oro nnyịn idade idụk nsan̄a. Nnyịn ikesidụkke nsan̄a ye mme nsan̄a ufọkn̄wed nnyịn, edi n̄kukụre mbon oro ikesidade idụk nsan̄a ẹkedi nditọete oro ẹnen̄erede ẹma mme n̄kpọ eke spirit. Mama ama esinyụn̄ okot mme anamutom uyọhọ ini—mme isụn̄utom, mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a, mbon Bethel, ye mme asiakusụn̄—ẹdi ufọk nnyịn. Nte ikesikopde mme ifiọkutom mmọ inyụn̄ ikụtde idatesịt oro mmọ ẹnyenede, utom uyọhọ ini ama ọdọn̄ nnyịn.’ Nso n̄kpọ idatesịt ke edi ntem ndikụt kpukpru nditọiren ita emi ẹnamde utom uyọhọ ini—kiet odu ke Bethel, kiet ama odụk Ufọkn̄wed Unọ Mme Asan̄autom Ukpep, ndien enye eken ke anam utom usiakusụn̄!
17. Nso orụk ndausụn̄ ke mme ete ye eka ẹkpenọ nditọ mmọ kaban̄a se mmọ ẹkpekpepde ke ufọkn̄wed ye kaban̄a edikpep ubọkutom? (Se ekebe ke page 29.)
17 Ke adianade ye edinam nditọ ẹnyene ata eti idaha eke spirit, ana mme ete ye eka ẹbak nte ẹkekeme ẹnọ nditọ mmọ eti ndausụn̄ kaban̄a se mmọ ẹkpekpepde ke ufọkn̄wed ẹnyụn̄ ẹnam mmọ ẹfiọk ufọn edikpep ubọkutom. Akparawa efen emi anamde utom ke Bethel ọdọhọ ete: “Ete ye eka mi ẹkedi mme asiakusụn̄ mbemiso mmọ ẹkedọde ndọ ye ke ẹma ẹkedọ ndọ, ndien mmọ ẹma ẹsịn ukeme ndinam ofụri ubon nnyịn ẹnyene edu usiakusụn̄. Ini ekededi oro ikemekde se iyomde ndikpep ke ufọkn̄wed m̀mê inamde ubiere oro editụkde ini iso nnyịn, mmọ ẹma ẹsisịn udọn̄ kpukpru ini ẹnọ nnyịn ẹte imek mme n̄kpọ oro ẹdinọde nnyịn ata eti ifet ndinam utom idịbi udia ibio ini nnyụn̄ nsiak usụn̄.” Utu ke ndimek ndikpep n̄kpọ oro edinamde owo odụk ufọkn̄wed ntaifiọk, mme ete ye eka, ọkọrọ ye nditọ mmọ, ẹkpenyene ndikere mban̄a ukpep oro edin̄wamde nditọ ẹmek utom uyọhọ ini nte ubọkọkọ.b
18. Nso orụk utom ke mme uyen ẹkpekere ndinam?
18 Ndụn̄ọde oro ẹnamde ẹwụt ke ediwak idụt ẹnen̄ede ẹyom mbon oro ẹnyenede ubọkutom, utu ke mbon oro ẹkụrede ufọkn̄wed ntaifiọk. N̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro USA Today ọdọhọ ke “ediwak isua ke iso, ke n̄kpọ nte owo 70 ke otu mbonutom 100 ẹdidi mbon oro ẹnyenede n̄weditoro ke ufọkn̄wed ukpep ubọkutom, utu ke n̄weditoro oro ẹkebiatde isua inan̄ ẹnyene ke ufọkn̄wed ntaifiọk.” Ẹsida ibat ibat isua ke ufọkn̄wed ukpep ubọkutom ẹkpep owo ndinam utom ke ọfis, ndidiọn̄ ubomisọn̄, ndidiọn̄ kọmputa, ndifiọk nte ẹsịnde mmọn̄ esan̄ukwak, ndinam idet, ye ekese ubọkutom eken. Ndi nti ubọkutom ẹdi emi? Ih! Ekeme ndidi utọ ubọkutom emi iwọrọke etop nte ndusụk owo ẹkpemade, edi mmọ ẹkeme ndinọ mbon oro ata akpan utom mmọ ẹdide ndinam utom Jehovah n̄kpọ obụkidem oro mmọ ẹyomde, onyụn̄ ọnọ mmọ ini ndida nnam n̄kpọ Jehovah.—2 Thessalonica 3:8.
19. Nso idi mfọnn̄kan usụn̄ ndidu uwem oro ọnọde owo idatesịt ye uyụhọ?
19 Bible ekpe ye n̄kparawa owo ete: “N̄kparawa, ye nditọ-iban . . . yak mmọ ẹtoro enyịn̄ Jehovah: koro enyịn̄ esie ikpọn̄-ikpọn̄ okon̄de; ubọn̄ esie emenede akan isọn̄ ye enyọn̄.” (Psalm 148:12, 13) Ke ẹmende ẹdomo ye utịp ye idaha oro owo ekemede ndinyene ke ererimbot, ndinam utom uyọhọ ini nnọ Jehovah edi mfọnn̄kan usụn̄ ndidu uwem oro ọnọde owo idatesịt ye uyụhọ. Ti un̄wọn̄ọ Bible emi: “Ufọn Jehovah ofori owo, enye inyụn̄ idianke afanikọn̄ ke esịt.”—Mme N̄ke 10:22.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a Ke oyomde ndikot mban̄a mbon oro ẹmade ubọ ukpep ukara Abasi ẹkan eke ufọkn̄wed ntaifiọk, kot Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke May 1, 1982, page 3-6; April 15, 1979, page 5-10; Awake! June 8, 1978, page 15; ye August 8, 1974, page 3-7.
b Se Awake! eke October 8, 1998, “In Search of a Secure Life,” (Ndiyom Uwem Oro Enyenede Iwụk) page 4-6, ye n̄wed Mme Mbụme N̄kparawa Owo Ẹbụpde-Mme Ibọrọ Ẹnyenede Ufọn, ibuot 22, “Nso Ubọkọkọ ke N̄kpemek?”
Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?
• M̀mọ̀n̄ ke mme Christian ẹkọn̄ mbuọtidem mmọ kaban̄a eti ini iso?
• Nso n̄kpọ-ata ke mme ete ye eka oro ẹdide Christian ẹsobo kaban̄a ini iso nditọ mmọ?
• Nso ke ana ẹti ke ini ẹkerede ẹban̄a ufọn edika ufọkn̄wed ntaifiọk ye se iditakde?
• Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam nditọ mmọ ẹnam utom Jehovah edi ubọkọkọ mmọ?
[Ekebe ke page 29]
Nso Idi Ufọn Ufọkn̄wed Ntaifiọk?
Ata ediwak owo oro ẹdụkde ufọkn̄wed ntaifiọk ẹdori enyịn ndinyene n̄weditoro oro edinọde mmọ ata eti utom oro ebịghide. Nte ededi, mme ndụn̄ọde oro ukara anamde ẹwụt ke owo 25 kpọt ke otu owo 100 oro ẹkade ufọkn̄wed ntaifiọk ẹsibọ n̄weditoro ke ufan̄ isua 6—nso n̄kpọ mfụhọ! Idem kpa ye oro, ndi n̄weditoro oro ẹbọde ọwọrọ ke ẹyenyene eti utom? Kam kop se ndụn̄ọde eke ndondo emi owụtde.
“Ndika [mme ọwọrọetop ufọkn̄wed ntaifiọk nte] Harvard m̀mê Duke iwọrọke ke owo ọyọsọsọp enyene eti utom. . . . Usiakifia isidọn̄ke enyịn m̀mê mbufa mme oyom utom ẹdi mmanie. Ndinyene ata eti n̄weditoro (ke ikpọ ọwọrọetop ufọkn̄wed ntaifiọk itiaita oro ẹdude ke United States) ekeme ndinem owo esịt. Edi nte ini akade, se mme owo ẹkemede ndinam ye se mmọ mîkemeke ndinam ke ẹsinen̄ede ẹkere ẹban̄a ke mme usiakifia emi.”—Newsweek, eke November 1, 1999.
“Okposụkedi utom mfịn enen̄erede oyom owo enyene usọ akan nte okoyomde ke eset . . . , usọ oro ẹyomde ke mme utom emi ẹdi mme akpan n̄kpọ oro ẹsikpepde ke ufọkn̄wed sekọndri—utọ nte ibat, edikot n̄wed, ye ediwet n̄kpọ ọfọn ke ini owo odude ke n̄wed ita ke sekọndri [JSS 3] . . . , ikam idịghe usọ oro ẹkpepde ke ufọkn̄wed ntaifiọk. . . . Iyomke nditọ ufọkn̄wed ẹka ufọkn̄wed ntaifiọk mbemiso mmọ ẹnyenede nti utom, edi oyom mmọ ẹtịm ẹfiọk mme akpan n̄kpọ oro ẹkpepde ke ufọkn̄wed sekọndri.”—American Educator, Udiana Nsiondi eke 2004.
‘Ata ediwak ufọkn̄wed ntaifiọk ikpepke nditọ ufọkn̄wed ata ata n̄kpọ oro ẹdin̄wamde mmọ ẹkụt utom ke ẹma ẹkekụre n̄wed. Mme owo ẹtọn̄ọ ndinen̄ede mma ufọkn̄wed ukpep ubọkutom. Ọtọn̄ọde ke 1996 esịm 2000, ibat mbon oro ẹdụkde ufọkn̄wed ukpep ubọkutom ọkọri ke mbahade 48 eke ikie. Idahaemi, owo inen̄ekede ida mbon oro ẹnyenede n̄weditoro ufọkn̄wed ntaifiọk aba ke n̄kpọ, okposụkedi ufọkn̄wed emi esinen̄erede adia owo ini ye okụk.’—Time, January 24, 2005.
“Ndụn̄ọde oro Itieutom Esede Aban̄a Utom ke United States akanamde aban̄a isua 2005 owụt ke n̄kpọ nte mbahade kiet ke itie ita ke otu nditọ ufọkn̄wed ntaifiọk idikwe utom oro ekemde ye n̄weditoro mmọ.”—The Futurist, July/August 2000.
Ke ẹkerede ẹban̄a kpukpru emi, ata ediwak mme andikpep ẹnen̄ede ẹkere ke ufọkn̄wed ntaifiọk inyeneke ufọn mfịn. Magazine oro The Futurist eseme ete: “Nnyịn ikpep mme owo ndibịne ukwan̄ utịtmbuba.” Ke edide isio, kop se Bible etịn̄de aban̄a Abasi: “Ami ndi Jehovah Abasi fo, emi n̄kpepde fi usụn̄ udori, nda fi usụn̄ eke afo edisan̄ade. Afo akpakam akpan̄ utọn̄ ke mbet mi! ndien emem fo ekpebiet akpa mmọn̄, edinen ido fo ekpebiet mbufụt inyan̄.”—Isaiah 48:17, 18.
[Ndise ke page 26]
Mmọ ẹma ẹkpọnọde mbubehe idemmọ ẹnịm ẹtiene Jesus
[Ndise ke page 31]
Mme ete ye eka oro ẹdide Christian ẹda eti ibuot ẹnam nditọ mmọ ẹnyene eti idaha eke spirit toto ke nsek