Nyene Eti Ibuot Nte Jehovah

1. Didie ke ana mme Christian ẹbiet eto? (Se ndise n̄ko.)

NDI emesikụt se eto isịp mbakara esinamde ofụm ama ọsọn̄ ubọk? Eto oro esinụhọ edi ibụn̄ọke. Oro owụt ke ofụm okpofụme ọkpọsọn̄, eto emi mîduakke ndibụn̄ọ akpana onụhọ. Ntre ke mme Christian emi ẹyomde ndika iso n̄kop inem n̄kpọ Abasi ẹkpetie, itiehe ukwak ukwak. Didie? N̄kpọ ama okpụhọde ke uwem nnyịn, ana ikpụhọ nte inamde n̄kpọ. Inaha ida nte mbon en̄wen ẹdade n̄kpọ m̀mê se mmọ ẹbierede ke ndisịme. Oro oyowụt ke imenyene eti ibuot.

2. N̄kpọ okpokpụhọde ke uwem nnyịn, mme edu ewe ẹdin̄wam nnyịn? Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

² Iyom ndinyene eti ibuot sia idi ikọt Jehovah. Imoyom ndisụhọde idem n̄ko nnyụn̄ n̄kop mbon en̄wen mbọm. Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ikụt nte mme edu oro ẹken̄wamde ndusụk mme Christian ini n̄kpọ okokpụhọrede ke uwem mmọ. Iyokụt n̄ko nte mme edu oro ẹkemede ndin̄wam nnyịn. Edi ẹyak ibem iso ikpep nte Jehovah ye Jesus ẹkewụtde ke imenyene eti ibuot. Idụhe eke enyenede eti ibuot nte mmọ.

JEHOVAH YE JESUS ẸNYENE ETI IBUOT

3. Nso iwụt ke Jehovah enyene eti ibuot?

³ Bible okot Jehovah “Akwa Itiat” sia enye edi Abasi nsọn̄ọnda, n̄kpọ isinyụn̄ isehekede enye. (Deut. 32:4) Kpa ye oro, enye enyene eti ibuot. Nte n̄kpọ ọwọn̄ọrede aka, ntre ke Jehovah anam n̄kpọ etiene man okụt ete ke kpukpru se imọ ikọn̄wọn̄ọde ẹsu. Jehovah okobot mme owo ke mbiet esie, ntre enye okobot nnyịn ke usụn̄ emi edide n̄kpọ okpokpụhọde ke uwem nnyịn, nnyịn inam n̄kpọ itiene nte n̄kpọ etiede ye nnyịn. Enye ọnọ nnyịn nti item ke Bible emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn ibiere nnennen n̄kpọ ọkpọkọm nso itịbe. Mme item oro ẹn̄wan̄a owo. Mme item Jehovah ye nte enye ke idemesie esinamde n̄kpọ ẹnam ikụt ke kpa ye emi enye edide “Akwa Itiat,” enye enyene eti ibuot.

4. Tịn̄ n̄kpọ kiet emi Jehovah anamde emi owụtde ke enye enyene eti ibuot. (Leviticus 5:7, 11)

⁴ Ndudue ndomokiet idụhe ke nte Jehovah esinamde n̄kpọ, enye onyụn̄ anam kpukpru n̄kpọ ye eti ibuot. Nte Jehovah anamde n̄kpọ ye mme owo itiehe nsọsọn̄ nsọsọn̄. Se nte Jehovah akadade eti ibuot anam n̄kpọ ye nditọ Israel. Enye ikọdọhọke ke ana kpukpru owo ẹwa ukem n̄kpọ m̀mê ẹdi ubuene m̀mê ẹdi imọ. Ndusụk ini, enye ama esikam ayak mme owo ẹwa se mmọ ẹnyenede.​—Kot Leviticus 5:7, 11.

5. Tịn̄ n̄kpọ kiet emi owụtde ke Jehovah osụhọde idem onyụn̄ okop owo mbọm.

⁵ Jehovah ndisụhọde idem nnyụn̄ n̄kop mme owo mbọm esinam enye anam n̄kpọ ye mmọ ye eti ibuot. Se Jehovah akanamde ini enye okoyomde ndisobo ndiọi owo ke Sodom anam ikụt ke enye osụhọde idem. Jehovah ama ọdọn̄ mme angel esie ẹkedọhọ Lot emi ekedide edinen owo yak enye ọkpọn̄ obio oro efehe aka n̄kan̄ emi etiede obot obot. Ndịk ama anam Lot ndika do, ntre enye ama ekpe ubọk ete ẹyak imọ ye ubon imọ ifehe ika ekpri obio emi ekekerede Zoar. Jehovah ama aduak ndisobo obio oro. Enye ekpekeyịre ete ke ana Lot efehe aka ebiet emi ikọdọhọde enye aka. Edi enye ama enyịme Lot aka Zoar inyụn̄ isoboke obio oro. (Gen. 19:18-22) Ke ediwak isua ama ekebe, Jehovah ama atua mbon Nineveh mbọm. Enye ama ọdọn̄ prọfet Jonah ọkọdọhọ mbon ibak oro ke imọn̄ isobo mmọ ye obio mmọ. Edi mmọ ẹkekabade esịt, mbọm mmọ ama anam Jehovah enye inyụn̄ isoboke obio oro aba.​—Jonah 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Tịn̄ nsio nsio usụn̄ emi Jesus okowụtde ke imọ imenyene eti ibuot nte Jehovah.

⁶ Jesus ama enyene eti ibuot nte Jehovah. Ẹkedọn̄ enye edikwọrọ ikọ ọnọ “mme erọn̄ ufọk Israel emi ẹkesopde usụn̄.” Edi nte enye osụk anamde utom oro, enye ama owụt ke imọ imenyene eti ibuot. Mma kiet emi mîkedịghe eyen Israel, emi ‘demon akafịnade eyen esie an̄wan idiọk idiọk’ ama ekpe Jesus ubọk ete ebịn demon osio eyen imọ ke idem. Mbọm mma oro ama anam Jesus, enye ama onyụn̄ anam se mma oro ọkọdọhọde. (Matt. 15:21-28) Se uwụtn̄kpọ efen mi. Ibịghike ke Jesus ama ọkọtọn̄ọ ukwọrọikọ, enye ama ọdọhọ ete: “Owo ekededi eke akan̄de mi . . . , ami n̄ko nyonyụn̄ n̄kan̄ enye.” (Matt. 10:33) Edi ke Peter ama akakan̄ Jesus ikata, ndi Jesus ama akan̄ enye? Ikakan̄ke-o. Jesus ama ọdiọn̄ọ ke Peter enen̄ede atua n̄kpọfiọk, ke enye inyụn̄ idịghe idiọk owo. Ke Jesus ama ekeset, enye ama okowụt Peter idem. Imenịm ke enye ama ọdọhọ Peter ke imefen enye, ke isụk imama enye.​—Luke 24:33, 34.

7. Philippi 4:5 owụt ke ikpedi nso utọ owo?

⁷ Imokụt ke Jehovah Abasi ye Jesus Christ ẹnyene eti ibuot. Nnyịn-e? Jehovah oyom inyene eti ibuot. (Kot Philippi 4:5.) Bible en̄wen esịn ufan̄ikọ oro ntem: “Yak mme owo ẹdiọn̄ọ fi nte owo emi enyenede eti ibuot.” Imekeme ndibụp idem nnyịn: ‘Ndi mme owo ẹda mi nte owo emi enyenede eti ibuot, owo emi mîsidọhọke yak ọsọn̄ ke eke esie, owo emi mîsidaha owo efen emi mînamke n̄kpọ nte enye akpanamde nte asua? Ndi ẹda mi nte owo emi edide mma ntọ mmọtọ, owo emi esitopde mbon en̄wen nte ata, owo emi edide ẹtịn̄ ẹkak anam se ekerede? Ndi esidi n̄kpekere ke akpana ẹnam n̄kpọ ntem, ami n̄kọn̄ nyịre ke akpana kpukpru owo ẹnam nte n̄kerede oro? Mîdịghe ndi mmesikpan̄ utọn̄ n̄kop se mbon en̄wen ẹkerede, eke mmọ mîdiọkke, ami nnyịme?’ Adan̄a nte iwụtde ke imenen̄ede inyene eti ibuot, ntre ke itetịm ikpebe Jehovah ye Jesus. Ẹyak ineme usụn̄ iba emi ikpowụtde ke imenyene eti ibuot. Akpa edi ke ini n̄kpọ okpụhọrede ke uwem nnyịn. Ọyọhọ iba edi ke ini se mbon en̄wen ẹbierede ye nte mmọ ẹdade n̄kpọ ẹdide isio ye eke nnyịn.

NAM N̄KPỌ YE ETI IBUOT INI N̄KPỌ OKPỤHỌREDE

8. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn inyene eti ibuot ini n̄kpọ okpụhọrede? (Se ikọ idakisọn̄ n̄ko.)

⁸ Ọfọn inyene eti ibuot ini n̄kpọ okpụhọrede ke uwem nnyịn. Mfịna m̀mê idiọk udọn̄ọ emi nnyịn mîkodorike enyịn ekeme ndisịm nnyịn. Mîdịghe, nte n̄kpọ ọsọn̄de m̀mê ndutịme ke ukara ekeme ndinam uwem enen̄ede ọsọn̄ ye nnyịn. (Eccl. 9:11; 1 Cor. 7:31) Ẹkpekpụhọ utom nnyịn ke esop Abasi mîdịghe ẹdọhọ ikodu ke ebiet en̄wen inam n̄kpọ Abasi, enye oro n̄ko ekeme ndidi n̄kpọ mfịna nnọ nnyịn. Se ekpededi, edieke inamde n̄kpọ inan̄ emi idisiakde mi, ebiet emi uwem ọwọn̄ọrede aka, iyọwọn̄ọde itiene nte n̄kpọ itịbeke: (1) da uwem nte okụtde idahaemi, (2) sio ekikere fep ke se ima ikebebe, sịn ekikere ke ini iso, (3) sịn ekikere ke nti n̄kpọ emi ẹtịbede ẹnọ fi, (4) nam n̄kpọ nọ mbon en̄wen.b Ẹyak ise ufọn emi ndusụk nditọete nnyịn ẹkediade nte mmọ ẹkenamde mme n̄kpọ emi.

9. Nso ikan̄wam ebe ye n̄wan emi ẹdide isụn̄utom ini se mmọ mîkodorike enyịn eketịbede?

⁹ Da uwem nte okụtde idahaemi. Ẹkenọ Emanuele ye Francesca n̄wan esie ẹkedi isụn̄utom ke idụt en̄wen. Nte mmọ ẹsụk ẹtọn̄ọde ndikpep usem n̄kan̄ oro nnyụn̄ mmehe ye nditọete ke obufa esop mmọ, udọn̄ọ COVID-19 emi ekesịmde ofụri ererimbot ama ọtọn̄ọ, ndien akana mmọ ẹkûkpere nditọete idem aba. Ẹtise, eka Francesca ama akpa. Francesca ama enen̄ede oyom ndika n̄kese mbon mmọ nnyụn̄ ndọn̄ mmọ esịt, edi enye ikekemeke ke ntak udọn̄ọ oro. Nso ikan̄wam enye ọyọ kpukpru oro? Akpa, Emanuele ye Francesca ẹma ẹtie kiet ẹbọn̄ akam ẹdọhọ Jehovah ọnọ mmimọ ọniọn̄ yak ikûmen afanikọn̄ usen kiet idori ke en̄wen. Jehovah ama ada se esop esie ẹkesiode ọbọrọ akam oro ke ata nnennen ini. Ke uwụtn̄kpọ, se brọda kiet eketịn̄de ke vidio kiet ama ọsọn̄ọ mmọ idem. Brọda oro ọkọdọhọ ete: “Edieke isọpde-sọp ida uwem nte inyụn̄ ikụtde, iyekeme ndikop inemesịt, iyaka iso ndinam n̄kpọ Jehovah inyụn̄ in̄wam mbon en̄wen ẹdiọn̄ọ Jehovah ọkpọkọm n̄kpọ etie didie ye nnyịn.”c Ọyọhọ iba, mmọ ẹma ẹbiere ndinen̄ede ndiọn̄ọ ndikot owo ke fon n̄kwọrọ ikọ. Mmọ ẹma ẹkam ẹtọn̄ọ ndikpep owo kiet Bible. Ọyọhọ ita, mmọ ẹma ẹyak nditọete ẹn̄wam mmọ, ẹnyụn̄ ẹkop inemesịt nte nditọete ẹkewụtde ke imama mmọ. Sista kiet ama ọfọn ido etieti ye mmọ. Kpukpru usen, enye ama esinọ mmọ etop onyụn̄ ẹsịn itie Bible kiet. Enye akanam ntre ofụri isua kiet. Nnyịn n̄ko ikpada uwem nte ikụtde idahaemi, iyokop inemesịt ke se ededi emi ikemede ndinam.

10. Sista kiet akanam nso ini n̄kpọ okokpụhọrede ke uwem esie?

¹⁰ Sio ekikere fep ke se ima ikebebe, sịn ekikere ke ini iso ye ke kpukpru nti n̄kpọ emi ẹtịbede ẹnọ fi. Sista Christina emi edide eyen Romania odụn̄ ke Japan. Ini esop Ikọmbakara emi enye ekesidude mîkodụhe aba, esịt ikenemke enye. Edi enye iketiehe iseme. Enye ama ọwọrọ aka esop Japanese ke n̄kan̄ oro onyụn̄ odomo ndikwọrọ ikọ nte enye ekekeme ke usem oro. Enye ama ọdọhọ mma kiet emi mmọ ẹkesinamde utom ntre an̄wam imọ inen̄ede idiọn̄ọ usem oro. Mma oro ama enyịme ndida Bible ye ekpri n̄wed Du Ata Uwem ke Nsinsi! n̄kpep Christina Japanese. Christina ama edinen̄ede ọdiọn̄ọ usem oro, mma oro ama onyụn̄ ọdọhọ ke ikpama ndikpep Bible. Ima ikpọn̄ ndiseme se ima ikebebe inyụn̄ isịn ekikere ke nti n̄kpọ emi ẹtịbede ẹnọ nnyịn, nte n̄kpọ okpụhọrede ke ini nnyịn mîkodorike enyịn ekeme ndiman nti n̄kpọ emi nnyịn mîkekereke.

11. Nso ikan̄wam ebe ye n̄wan kiet ini okụk mîkawakke mmọ aba ke ubọk?

¹¹ Nam n̄kpọ nọ mbon en̄wen. Ebe ye n̄wan kiet ẹdụn̄ ke idụt emi owo mîyakke inam n̄kpọ Abasi nnyịn aba. Ini uwem ọkọtọn̄ọde ndisọn̄ ke idụt oro, okụk ikawakke mmọ aba ke ubọk. Nso ikan̄wam mmọ? Akpa, mmọ ẹma ẹsion̄o ubọk ẹkpọn̄ ndusụk n̄kpọ. Ọyọhọ iba, utu ke mmọ ndisịn ekikere ke mfịna mmọ, mmọ ẹkebiere ndisịn idem n̄kwọrọ ikọ man ẹn̄wam mbon en̄wen. (Utom 20:35) Ebe sista oro ọdọhọ ete, “Nnyịn ndisịn idem n̄kwọrọ ikọ ikayakke inen̄ede isịn ekikere ke mfịna nnyịn, ikenen̄ede isịn ekikere ke se Abasi oyomde inam.” N̄kpọ okpokpụhọde ke uwem nnyịn, ana iti ke ọfọn ika iso in̄wam mbon en̄wen, ke akpan usụn̄ emi ikpan̄wamde mmọ edi ndikwọrọ ikọ nnọ mmọ.

12. Didie ke uwụtn̄kpọ apostle Paul ekeme ndin̄wam nnyịn idiọn̄ọ nte inamde n̄kpọ ye nsio nsio owo ini ikwọrọde ikọ?

¹² Ọfọn idiọn̄ọ nte inamde n̄kpọ ye nsio nsio owo ini ikwọrọde ikọ. Mbon emi isikwọrọde ikọ inọ ẹto nsio nsio itie, nte ẹnamde n̄kpọ ke edem mmọ ye se ẹkpepde mmọ ke ido ukpono mmọ ẹban̄a Abasi inyụn̄ idịghe ukem. Apostle Paul ama esidiọn̄ọ nte anamde n̄kpọ ye mbon emi enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ. Imekeme ndikpep n̄kpọ nto enye. Jesus ekemek Paul ete edi ‘apostle ọnọ mme idụt.’ (Rome 11:13) Paul ọkọkwọrọ ikọ ọnọ mme Jew, mme Greek, mme aka n̄wed, mbon emi ntatenyịn mîkenen̄ekede isịm, ikpọ owo ukara, ye ndidem. Paul ama akabade ‘kpukpru n̄kpọ ọnọ kpukpru orụk owo’ man Ikọ Abasi ekeme ndidụk kpukpru mmọ esịt. (1 Cor. 9:19-23) Enye ama esikere aban̄a ebiet emi mme owo ẹketode, nte ẹsinamde n̄kpọ ke edem mmọ, ye se mmọ ẹkenịmde, onyụn̄ obon ikọ ke usụn̄ emi edinamde Ikọ Abasi enenem mmọ. Edieke nnyịn n̄ko isikerede iban̄a mbon emi ikwọrọde ikọ inọ, iyenen̄ede idiọn̄ọ se ikemede ndinam yak Ikọ Abasi odụk mmọ esịt.

KÛSE SE MBON EN̄WEN ẸBIEREDE KE NDISỊME

13. Nnyịn mîdaha se mbon en̄wen ẹbierede ke ndisịme, nso ke 1 Corinth 8:9 etịn̄ emi mîditịbeke?

¹³ Edieke inyenede eti ibuot, nnyịn ididaha se mbon en̄wen ẹbierede ke ndisịme. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk mme sista nnyịn ẹsima ndisịn urua ke iso, ndusụk imaha. Ndusụk nditọete ẹsin̄wọn̄ n̄kpọsọn̄ mmịn edi in̄wọn̄ke ibe ubọk, ke ini mbon eken ẹbierede ke mmimọ iditabike-tabi. Idụhe owo nnyịn ndomokiet emi oyomde n̄kpọ anam enye, edi ikpoyom ndisọbọ idem, se owo kiet emekde isidịghe ukem ye se owo en̄wen emekde. Edieke ikerede ke se ibierede kpọt enen, inyụn̄ idomo ndinam nditọete ẹbiere ukem oro, imekeme ndinam mbon en̄wen ẹtuak ukot ẹduọ inyụn̄ itọ ubahade ke esop. Idụhe eke okpoyomde ndisọn̄ esịt nnam utọ n̄kpọ oro! (Kot 1 Corinth 8:9; 10:23, 24) Ẹyak ineme n̄kpọ iba emi ẹwụtde nte nnyịn ndinam item Bible ekemede ndin̄wam nnyịn ikûkọn̄ uyịre ke ekikere idem nnyịn, ikûnyụn̄ usio emem unyọn̄ ke esop.

14. Mme item Bible ewe ke ikpada ibiere se ikpesịnede ye utọ idet emi ikpakamade?

¹⁴ Se ikpesịnede ye utọ idet emi ikpakamade. Jehovah isiakke utọ ọfọn̄ emi ikpesịnede ye ebiet emi ọfọn̄ oro ekpetrede. Enye akam ọnọ nnyịn item usịnen̄kpọ. Ẹdọhọ isịne n̄kpọ nte asan̄autom Abasi, isịne n̄kpọ emi edinamde ẹnọ Abasi ubọn̄, owụtde iso o-bụt, onyụn̄ owụtde ke imenyene “eti ibuot.” (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pet. 3:3) Ke ntak oro, idifọnke isịne ọfọn̄ emi edide ẹma ẹkụt nnyịn, n̄kpọ en̄wen idụkke owo ekikere ikan se isịnede. Mbiowo ẹkpetiene item Bible, mmọ ididaha ekikere mmọ inịm ibet usịnen̄kpọ m̀mê utọ idet emi nditọete irenowo ẹkpefatde m̀mê emi nditọete iban ẹkpenamde. Kop uwụtn̄kpọ mi. Ke esop kiet, n̄kparawa ẹma ẹtọn̄ọ ndifat obufa idet emi ọkọwọrọde edi. Idet oro ikokponke edi akadada nte n̄kọi ebiọn̄. Mbiowo ẹma ẹyom ndin̄wam mmọ. Edi ẹdinam didie in̄wam mmọ owo inịmke ibet? Esenyịn circuit ama ọdọhọ mbiowo yak ẹdọhọ nditọete oro ẹte, “Edieke adade ke mbot utịn̄ikọ anam n̄kpọ ndien mme owo inen̄ekede ikpan̄ utọn̄ ikop se etịn̄de, ẹnen̄ede ẹse se esịnede ye nte idet fo etiede, ọfọn̄ fo ye idet fo ẹnyene nte ẹtiede.” Ekpri ikọ oro ke ẹkeda ẹbiere mfịna oro owo inyụn̄ inịmke ibet.d

15. Ewe ibet ye item ke Bible ẹsin̄wam nnyịn ibiere utọ usọbọ emi ikpadade? (Rome 14:5)

¹⁵ Usọbọ. Ana Christian kiet kiet ebiere utọ usọbọ emi enye edidade. (Gal. 6:5) Ibet ifan̄ ke Bible aban̄a utọ usọbọ emi ikpadade, utọ nte enye emi ọdọhọde ibet iyịp ye enye emi ọdọhọde ikûsịn ubọk ke n̄kpọ mme demon. Ke ini Christian emekde utọ usọbọ emi enye edidade, ana enye ekpeme idem ke mme n̄kpọ ntre. (Utom 15:20; Gal. 5:19, 20) Ke ẹsiode oro ẹfep, enyene-idem edibiere utọ usọbọ emi enye edidade. Ndusụk owo ẹmek usọbọ ufọkibọk, mbon en̄wen ẹmek enye emi mîdịghe eke ufọkibọk. Ekpededi enyene usọbọ emi inen̄erede inịm ke ọyọfọn mîdịghe ke idifọnke, ndien eyenete ebiere ke imọ iyada mîdịghe ke ididaha, ana iyak enye anam se enye ebierede. Ke ntre, ana iti n̄kpọ inan̄ emi: (1) Ukara Abasi kpọt edisio udọn̄ọ ifep ke nsinsi. (Isa. 33:24) (2) Ana Christian kiet kiet “etịm ọfiọk” se idifọnde ye enye ke ini enye ebierede utọ usọbọ emi enye edidade. (Kot Rome 14:5.) (3) Nnyịn isisuaha inọ mme owo ke utọ usọbọ emi mmọ ẹmekde, isinyụn̄ inamke se idinamde mmọ ẹtuak ukot ẹduọ. (Rome 14:13) (4) Mme Christian ẹma nditọete mmọ, isinyụn̄ iyakke se mmọ ẹnyenede unen ndibiere ọtọ ubahade ke esop. (Rome 14:15, 19, 20) Edieke itide n̄kpọ mbinan̄ oro, iyaka iso ikpere nditọete, emem oyonyụn̄ odu ke esop.

16. Didie ke ebiowo okpowụt ke imọ imenyene eti ibuot ke nte enye anamde n̄kpọ ye mbiowo eken? (Se mme ndise n̄ko.)

¹⁶ Ana mbiowo ẹdi se ẹkpebede ke n̄kpọ eti ibuot emi. (1 Tim. 3:2, 3) Ke uwụtn̄kpọ, ikpanaha ebiowo ekere ke sia imọ ima ikọsọn̄ọ kpukpru mbiowo eken, ke ana mmọ ẹnyịme se imọ ikpetetịn̄. Enye ọdiọn̄ọ ke spirit Jehovah ekeme ndinam ebiowo ekededi ke otu mbiowo etịn̄ se idin̄wamde ẹbiere se idifọnde ye ofụri esop. N̄wakn̄kan mbiowo ẹkpenyịme n̄kpọ emi mîbiatke ibet Abasi, mbiowo emi ẹnyenede eti ibuot ẹyenyịme ẹnam n̄kpọ oro, ọkpọkọm idịghe nte mmọ ẹkpekemade ẹnam edi oro.

UFỌN EMI EDIDUDE IMA INYENE ETI IBUOT

17. Nso ufọn ididu edieke inyenede eti ibuot?

¹⁷ Ufọn emi edidude edieke inyenede eti ibuot idịghe ekpri. Iyenen̄ede ikpere nditọete nnyịn, emem oyonyụn̄ odu ke esop. Nsio nsio itie emi nditọete nnyịn ẹtode ye nsio nsio usụn̄ emi ẹsinamde n̄kpọ ke edem mmọ ẹdinenem nnyịn. Oyonyụn̄ enem nnyịn ndikụt ke kpa ye emi kpukpru nnyịn idide isio, imadiana kiet ituak ibuot inọ Jehovah. Akakan ufọn edi ke eyenem nnyịn ndidiọn̄ọ ke nnyịn ke ikpebe Jehovah Abasi nnyịn emi enyenede eti ibuot.