Ini Ewe ke Emem Oro Ebịghide Edinen̄ede Edi?

WILL ye Ariel Durant ke n̄wed mmọ oro, The Lessons of History, ẹkewet ẹte, “Ekọn̄ edi kiet ke otu n̄kpọ ẹmi ẹdude kpukpru ini ke mbụk, inyụn̄ isụhọkede ubọk ye ntatenyịn m̀mê ukara mbio obio. Emem edi n̄kpọ oro mînyeneke iwụk, emi ekemede nditịm nnịm n̄kukụre ke ndidiọn̄ọ akakan m̀mê odudu oro adade ukem ukem.”

Ke akpanikọ, kpa ye n̄kpọsọn̄ ukeme, emem oro ebịghide amayan̄ ubonowo tutu osịm emi. Ntak-a? Ntak edi nte ke se idade ekọn̄ idi ẹtịm ẹtụn̄ọ ẹkan mme en̄wan ukaraidem, adan̄a obio, m̀mê eke idaha n̄kaowo oro nnyịn ikụtde enyọn̄ enyọn̄. Will ye Ariel Durant ẹkedọhọ ẹte: “Se idade ekọn̄ idi ẹdi ukem nte se idade ndomoidem idi ke otu mme owo: isịnenyịn, en̄wan, ye iseri; udọn̄ ndinyene udia, isọn̄, mme n̄kpọ ẹdade ẹnam n̄kpọ, mme n̄kpọ oro ẹnọde odudu, ndidi obọn̄.”

Nte ededi, Bible akpan akpan anam ẹdiọn̄ọ orụn̄ ntak ke en̄wan ye ekọn̄ ẹdude ke ufọt mme owo ye ke akamba udomo. Nnyịn ikot ite: “Ekọn̄ ye en̄wan ẹto m̀mọ̀n̄ ẹdu ke otu mbufo? Nte mmọ itoho ke n̄kpọ emi, kpa ke mme mbre mbufo, ẹmi ẹn̄wanade ekọn̄ ke ndido mbufo? Mbufo ẹdiọk itọn̄, ndien inyeneke; mbufo ẹwot owo, ẹnyụn̄ ẹsịn esịt ke n̄kpọ owo, ndien ikemeke ndida nnyene: mbufo ẹn̄wana en̄wan, ẹnyụn̄ ẹtop ekọn̄.”—James 4:1, 2.

Eneni oro, ndien, ada osịm emi: Man ata emem edi, ana nnyịn isio idịghe sụk mme idiọn̄ọ—ekọn̄, ndutịme, ubọ ukara ke odudu, en̄wan ukpụhọ ukara—edi n̄ko mme orụn̄ ntak—eyịghe, idiọkitọn̄, usua, nsọn̄ido—ifep kpukpru owo ke idem. Ana ẹkpụhọ mmọemi ye mme edinam oro ẹkemde ye mme utọ edu unana ibụk nte ima, mfọnido, mbuọtidem, ye ntatubọk. Nte owo ekededi odu oro ekemede ndinam emi? Edieke emi ọkọn̄ọde ke anana mfọnmma, owo oro ekemede ndikpa, ibọrọ edidi baba. Edi odu owo oro emi mîsọn̄ke ikaha. Emi edi Owo emi enyenede ibọrọ ọnọ mbụme oro: Ini ewe ke emem edinen̄ede edi?

Enyeemi Ekemede Ndida Emem Ndi

Ke n̄kpọ nte isua ikie 28 ẹmi ẹkebede, ẹma ẹnọ prọfet Isaiah odudu ndidọhọ ete: “Koro eyen amanade ọnọ nnyịn, ẹnọ nnyịn eyeneren: ubọn̄ onyụn̄ odoro enye ke afara; ẹnyụn̄ ẹsio enye enyịn̄, Utịbe, Ọnọ-item [“Utịbe Ọnọitem,” NW], Ọkpọsọn̄ Abasi, Nsinsi Ete, Ọbọn̄ Emem. Ubọn̄ ye emem ididopke ndikọri.”—Isaiah 9:6, 7.

Ke ukperedem ẹma ẹyarade enyeemi edidade emem oro mînyeneke utịt edi nte mîdịghe owo efen ikan Jesus Christ, kpa “Eyen Andikọn̄-n̄kan.” (Luke 1:30-33; Matthew 1:18-23) Edi ntak owo emi edikụtde unen ke ebiet emi kpukpru mbọn̄ ye mme andikara eken ẹkpude? Akpa kan̄a, odot ẹtịm ẹfiọk, nte ke “eyen” oro ẹken̄wọn̄ọde ikenyeneke ndidu ke nsinsi nte nsekeyen oro mînyeneke un̄wam, nte ndusụk owo ẹkemede ndiwụt enye. Utu ke oro, enye ekenyene ndida “ubọn̄” nte “Ọbọn̄ Emem,” kaban̄a nsinsi edidiọn̄ ubonowo.

Odu se ikande oro ke ukara Jesus. Nte “Utịbe Ọnọitem,” enyenede utịbe utịbe ifiọk aban̄a uduot owo ye akakan ukeme, enye eyekeme ndisịm esịt n̄kpọsọn̄ mfịna ndien ke ntre ọkọk ikpọ mfịna oro mme andikara ererimbot mfịn ẹsobode ẹnyụn̄ ẹkpude. (Matthew 7:28, 29; Mark 12:13-17; Luke 11:14-20) Ekem, nte “Ọkpọsọn̄ Abasi,” enyeemi ẹkenamde eset, oro odude ke mbiet Abasi mi, kpa Jesus Christ, oro idahaemi ẹdoride ke ebekpo nte Edidem Messiah, eyenam n̄kpọ ndida emem ndi ke ndifiak nnam ke akamba udomo se enye akanamde ke adan̄aemi okodude ke isọn̄—ndikọk mbon oro ẹnyenede udọn̄ọ oro owo mîkemeke ndikọk, ndinọ ediwak owo udia ye edin̄wọn̄ n̄kpọ, idem akarade eyo. (Matthew 14:14-21; Mark 4:36-39; Luke 17:11-14; John 2:1-11) Nte “Nsinsi Ete,” Jesus enyene odudu ndifiak nda mbon oro ẹkekpan̄ade ndi uwem nnyụn̄ nnọ mmọ nsinsi uwem. Ndien enye ke idemesie eyedu uwem ke nsinsi, ntem owụtde nte ke ukara esie ye emem idinyeneke utịt.—Matthew 20:28; John 11:25, 26; Rome 6:9.

Ke ẹtịmde enye idem ke ntre, Jesus Christ nte an̄wan̄ade edi owo oro ekemede ndinam n̄kpọ mban̄a ikpọ ekọn̄ ye en̄wan. Enye idinamke sụk ediomi emem m̀mê ndutịm inua-okot emem emem ebuana nnọ mme idụt, n̄kukụre ndidi se ekọn̄ en̄wen abiatde. Utu ke oro, enye eyesio unana edinam n̄kpọ ukem ukem ke ukaraidem, adan̄a idụt, ebuana otuowo, ye ndutịm uforo efep ke ndida ofụri ubonowo nsịn ke idak ukara kiet, eke Obio Ubọn̄ Messiah esie. Ke ndida kpukpru owo usụn̄ ke utuakibuot Abasi akpanikọ kiet, Jehovah, enye eyesio se isiwakde ndisịn nsọk nnọ ekọn̄ efep—kpa nsunsu ido ukpono. Eyịghe idụhe nte ke Jesus Christ, kpa Ọbọn̄ Emem, eyenam kpukpru ẹmi. Mbụme edi-o, ini ewe?

Mme N̄kpọntịbe Ẹdade Ẹsịm Emem Oro Ebịghide

Ke enye ama ekeset onyụn̄ ọdọk ke heaven ke 33 C.E., Jesus ekenyene ndibet ini oro ẹkemekde ẹnịm man enye ọtọn̄ọ edinam. Emi ekedi ke n̄kemuyo ye ewụhọ Jehovah: “Tie mi ke ubọk nnasia, tutu nda mme asua fo nnịm fi ke udoriukot. Jehovah eyetie ke Zion ọnọ esan̄ odudu fo ẹsọk fi: da ubọn̄ ke otu mme asua fo.” (Psalm 110:1, 2; Luke 22:69; Ephesus 1:20; Mme Hebrew 10:12, 13) Ini ewe ke oro otịbe? Ke se ibede isua 70, Mme Ntiense Jehovah ke ofụri ererimbot ke ẹtan̄a eti mbụk oro nte ke Jesus Christ ama ọtọn̄ọ ndikara ke Obio Ubọn̄ Abasi ke heaven ke isua 1914.a

Edi afo emekeme ndidọhọ ete, ‘Emem idụhe toto ke 1914. Ke edide isio ye oro, mme idaha ẹtotịm ẹdiọk ẹkan ọtọn̄ọde ke ini oro.’ Afo omotịm enen. Emi enen̄ede owụt nte ke mme n̄kpọntịbe ke ẹda itie kpa nte ẹkebemde iso ẹtịn̄. Bible asian nnyịn ete ke ọtọn̄ọde ke ini oro ‘obio ubọn̄ ererimbot akakabarede edi Obio Ubọn̄ Ọbọn̄ nnyịn ye Christ esie, . . . mme idụt ẹma ẹyat esịt.’ (Ediyarade 11:15, 18) Utu ke ndisụk ibuot nnọ ukara Jehovah Abasi ye Ọbọn̄ Emem esie, mme idụt ẹma ẹsịn idem ke idat idat unyan̄a ndikara ererimbot ẹnyụn̄ ẹwụt iyatesịt akpan akpan ye mme Christian oro ẹketiede ntiense ẹban̄a Obio Ubọn̄ Abasi oro ẹma ẹkewụk.

N̄wed Ediyarade n̄ko owụt ete ke ndondo oro Jesus Christ ekedide ke odudu Obio Ubọn̄, enye ama anam n̄kpọ ndisio Satan ye mme demon esie mfep ke heaven: “Kemi edinyan̄a ye edikara emedi, ye Ubọn̄ Abasi nnyịn ye odudu Christ Esie; koro ẹma esio enyeemi odoride nditọete nnyịn ikọ ẹduọk ke isọn̄. Emi odoride mmọ ikọ ke iso Abasi ke uwemeyo ye okoneyo.” Nso idi utịp? Mbụk oro akaiso ete: “Ntre ẹdara, O mme heaven, ye mbufo ẹmi ẹdụn̄ọde ke esịt. Mbọm isọn̄ ye inyan̄, koro andidori ikọt Abasi ikọ ama ọsụhọde etiene mbufo; enye asan̄a ye akwa ifụtesịt, sia ọdiọn̄ọde ete ini imọ edi ibio.”—Ediyarade 12:10, 12.

Akpatre Idiọn̄ọ

Emi ọnọ nnyịn ikike ndidiọn̄ọ ntak emi mme idụt mîkemeke ndida emem ndi kpa ye ofụri ukeme mmọ. Akwa iyatesịt Devil, emi owụtde idem ke iyatesịt mme idụt, emenyen̄e onyụn̄ otịmede mme idụt nte akanam edide ke mbụk owo. Ini ewe ke kpukpru emi edisịm utịt? Bible ọmọnọ akpan n̄kpọ ndida ndiọn̄ọ: “Ini mme owo ẹdọhọde ẹte, idu ke emem ye ifụre, kpa adan̄aoro ke nsobo abuat mmọ.”—1 Thessalonica 5:3.

Nte afo ọmọfiọk nte ntọt emi edide akpan n̄kpọ? Mme n̄kpọntịbe ererimbot utọ nte mmọ oro nnyịn ikobụkde ke ibuotikọ oro ekebemde iso ẹwụt nte ke mme andikara ye ediwak owo ẹmetọn̄ọ ndineme mban̄a emem nnyụn nnam n̄kpọ mbịne enye n̄kan nte akanam edide. Mbon en̄wen ẹkere ẹte ke ye En̄wan Ukaraidem nditre, ndịghe nsobo nuclear edidi n̄kpọ eset. Ih, mme idụt ke ẹtịn̄ ekese ẹban̄a emem ye ifụre. Edi nte idaha ererimbot ke enen̄ede anam isan̄ aka afan̄ oro? Ti ete, ke Jesus ama etịn̄ aban̄a mbon oro ẹdude uwem ke mme akpatre usen, ọtọn̄ọde ke 1914 ete: “Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo, Emana emi idibehe ifep tutu kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹwọrọ ẹsu.” (Matthew 24:34) Ih, emem ke akpanikọ eyedi ke emana emi edi iditoho ukeme eke mme idụt. Emem oro ẹsọn̄ọde ẹwụk, edide akpanikọ, onyụn̄ enende emi Jehovah Abasi ọkọwọn̄ọde ekeme ndidi n̄kukụre ebe ke ukara Ọbọn̄ Emem esie, Jesus Christ, oro asan̄ade ekpere.—Isaiah 9:7.

Edieke ọdọn̄de fi ndikụt usen oro emem edinen̄erede edi nnyụn̄ nnyene enye ye mbonima fo, do yom Ọbọn̄ Emem nnyụn̄ nyene ke ekikere mme ikọ esie oro enye akafiakde ọsọn̄ọ ete: “Edi mbufo ẹtaba idap kpukpru ini, ẹnyụn̄ ẹkpe ubọk, man mbufo ẹkpekeme ndibọhọ kpukpru n̄kpọ oro ẹdiwọrọde, nnyụn̄ nda ke iso Eyen Owo.”—Luke 21:36.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe ke page 6]

NTE ẸKABAREDE EMEM

Mfịn n̄wakn̄kan ibatowo ẹkere ẹban̄a emem nte unana ekọn̄ m̀mê en̄wan. Emi, nte ededi, edi ata ibio ibio ukabade ikọ oro. Ke mme ini Bible ikọ oro, “emem” (Hebrew, sha·lohmʹ) m̀mê ikọ oro “Afo akpakam enyene emem!” edi se ẹkesidade nte ọsọ ido ekọm. (Judges 19:20; Daniel 10:19; John 20:19, 21, 26) Nte an̄wan̄ade, enye n̄kukụre itịn̄ke iban̄a idaha oro ekọn̄ mîdụhe. Tịmfiọk se n̄wed oro The Concept of Peace ọdọhọde ke n̄kpọ emi: “Ke ini ẹdade ikọ oro shalom ndida nnọ emem, se mbon oro ẹkesidade enye ke akpa ẹkenyenede ke ekikere ekedi idaha ererimbot m̀mê n̄ka eke owo emi mfọnmma, edidianakiet, nsọn̄idem, ye uyọhọ odude. . . . Ke ebiet emi emem odude, ofụri ofụri ye mme mbahade ubak esie ẹmesịm n̄kokon̄ ye mfọnmma idaha edidu mmọ.” Ke ini Abasi adade emem edi, ‘mme owo iditreke ndikpep ekọn̄’ ikpọn̄îkpọn̄ edi “kpukpru mmọ ẹyetie ke idak vine mmọ ye ke idak fig mmọ.”—Micah 4:3, 4.

[Ndise ke page 7]

Ẹmetịm ẹkụt unana emem toto ke Ekọn̄ Ererimbot I