Ubon Christian Esinam Mme N̄kpọ Ọtọkiet
“[Mme]kpe mbufo ubọk, nditọete, . . . mbufo ẹtọn̄ọ ntak ẹkabade ẹfọn ẹma ke edinyene esịt ye ekikere kiet.”—1 CORINTH 1:10.
1. Nso idi idaha aban̄ade edidianakiet ke ediwak ubon?
NTE ubon fo edi enyeoro adianade kiet? Mîdịghe nte kpukpru owo ẹnam n̄kpọ ke usụn̄ idemmọ? Nte mbufo ẹmesinam mme n̄kpọ ọtọkiet? Mîdịghe nte esisọn̄ mbufo ndidu ọtọkiet ke ukem ini? Ikọ oro “ubon” ọwọrọ mbonufọk oro ẹdianade kiet.a Edi, idịghe kpukpru ubon ẹdiana kiet. Andikpep kiet edide owo Britain ama aka anyan okosịm ndidọhọ nte: “Utu ke ndidi ntọn̄ọ eti n̄kaowo, ubon . . . edi ntọn̄ọ ebiet emi kpukpru iyatesịt nnyịn otode.” Nte oro edi akpanikọ ye ubon fo? Edieke edide ntre, nte akpana edi ntre?
2. Mmanie ke Bible ẹnọ uyarade nte itode nti ubon?
2 Edidianakiet m̀mê unana edidianakiet eke ubon esiwak ndikọn̄ọ ke adausụn̄ esie, edide oto ete ye eka mîdịghe ete m̀mê eka. Ke mme ini Bible, mme ubon oro ẹdianade kiet ẹmi ẹkesituakde ibuot ọtọkiet ẹma ẹsinyene edidiọn̄ Jehovah. Emi ekedi ntre ke Israel eset, emi adiaha Jephthah, Samson, ye Samuel, emi mmọ kiet kiet ke nsio nsio usụn̄, ẹkenọde uyarade nte itode ubon oro eketen̄ede Abasi. (Judges 11:30-40; 13:2-25; 1 Samuel 1:21-23; 2:18-21) Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini Christian, Timothy, anam-akpanikọ nsan̄a Paul ke ndusụk isan̄ isụn̄utom Paul, ama ọbọ ukpep ifiọk N̄wed Abasi Usem Hebrew oto ekaeka esie, Lois ye eka esie, Eunice. Nso n̄wọrọnda mbet ye isụn̄utom ke enye akakabade edi ntem!—Utom 16:1, 2; 2 Timothy 1:5; 3:14, 15; se n̄ko Utom 21:8, 9.
Ntak Ẹnamde Mme N̄kpọ Ọtọkiet?
3, 4. (a) Mme edu ewe ke ẹkpekụt ke ubon oro adianade kiet? (b) Didie ke ufọk akan ikpîkpu itieidụn̄?
3 Ntak emi ọfọnde mme ubon ndinam mme n̄kpọ ọtọkiet? Koro enye anam ifiọk ye ukpono edem mbiba ọkọri. Utu ke ndidu nsannsan n̄kpọn̄ kiet eken, nnyịn iyedu ikpere inyụn̄ inọ un̄wam. Ibuotikọ ndondo emi ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro, Family Relations ọkọdọhọ ete: “Ukeuke n̄wan̄a n̄wan̄a ndise ama ọwọrọ ada anamde mme akpan edu eke ‘mme ubon oro ẹsọn̄de idem’ an̄wan̄a. Mme utọ edu oro ẹsịne ndibuọt idem ye kiet eken ye ediwụt esịtekọm mban̄a kiet eken, ebuana ọtọkiet, eti nneme, ukeme edikọk mfịna, ye idaha eke spirit oro ọsọn̄de idem.”
4 Ke ini mme edu ẹmi ẹdude ke ubon, ufọk iditiehe aba nte itie unyam aranuwat, kpa itie ndiwaha n̄kedep aranuwat. Enye akan ikpîkpu ufọk. Enye edi edinem ebiet oro mme andibuana ke ubon ẹmade ndidu. Enye edi ebiet ubọhọ emi ufiop ye ima, mbọm, ye ifiọk ẹdude. (Mme N̄ke 4:3, 4) Enye edi inem inem ebietidụn̄ oro ẹkụtde edidianakiet eke ubon, idịghe odudu ikpeyen oro ọyọhọde ye en̄wan ye ubahade. Edi didie ke ẹkeme ndinyene emi?
Ndinam N̄kpọ Ọtọkiet ke Ukpepn̄kpọ Ubon
5. Nso ke nnyịn ida inam n̄kpọ man ikeme ndikpep utuakibuot akpanikọ?
5 Ẹkpep utuakibuot akpanikọ Jehovah ebe ke ndida ikike ukere n̄kpọ, m̀mê “ukeme ukere n̄kpọ” nnyịn nnam n̄kpọ. (Rome 12:1, NW) Edu nnyịn ikpenyeneke ndidi se ntụk ata ibio ini akarade utọ nte enyeoro udọn udọn ukwọrọikọ ye nneminua n̄ka ido ukpono TV edemerede. Utu ke oro, se inụkde nnyịn edi ukpepn̄kpọ ofụri ini ye editie n̄kere emi ọkọn̄ọde ke Bible ye mme n̄wed ukpep Bible emi “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ọnọde. (Matthew 24:45) Mme edinam Christian nnyịn ẹdi utịp edinyene ekikere Christ ke idaha m̀mê idomo ekededi oro ekemede ndidemede. Ke afan̄ emi, Jehovah edi Akwa Andikpep nnyịn.—Psalm 25:9; Isaiah 54:13; 1 Corinth 2:16.
6. Ewe uwụtn̄kpọ aban̄ade ukpepn̄kpọ ubon eke ofụri ererimbot ke nnyịn inyene?
6 Ukpepn̄kpọ Bible ubon enyene akpan n̄kpọ ndinam ke idaha eke spirit eke kpukpru ubon Christian. Ini ewe ke afo esinyene ukpepn̄kpọ ubon fo? Edieke esinịmde enye ke ifet ama akam odu m̀mê ke ubiere oro adade itie ke mbuari, do eyedi enye isidaha itie kpukpru ini. Ndinam n̄kpọ ọtọkiet ke ukpepn̄kpọ ubon oyom ndutịm ofụri ini oro enyenede iwụk. Ndien kpukpru owo ẹyefiọk usen ye ini oro oyomde mmọ ẹdu man ẹdara edidianakiet eke ubon ke n̄kan̄ eke spirit. Se iwakde ikan mbonufọk Bethel 12,000 ke ofụri ererimbot ẹdiọn̄ọ nte ke ukpepn̄kpọ ubon mmọ edi ke mbubịteyo Monday. Edi inem inem n̄kpọ didie ntem ọnọ mbonutom unyịmesịt Bethel ẹmi nditi nte ke mmimọ kpukpru ini iyebuana ukem ukpepn̄kpọ nte utịt usen oro asan̄ade ekpere, ke mme isuo Pacific ye New Zealand, ndien nte ini akade ke Australia, Japan, Taiwan, Hong Kong, ndien ebe osịm Asia, Africa, ye Europe, ndien ke mme idụt America ke akpatre. Okposụkedi ediwak tọsịn itiat ye ediwak usem ẹbaharede mmọ, ukpepn̄kpọ ubon emi emedemede edu edinam mme n̄kpọ ọtọkiet ke esịt mbonufọk Bethel ẹmi. Ke esisịt udomo, afo emekeme ndikọri ukem edu oro ebe ke ukpepn̄kpọ ubon fo.—1 Peter 2:17; 5:9.
7. Nte Peter ọdọhọde, didie ke nnyịn ikpese ikọ akpanikọ?
7 Apostle Peter ọnọ nnyịn item ete: “Nte nseknditọ, ẹyom ata mmọn̄eba spirit, man mbufo ẹda enye ẹkọri ẹsịm edinyan̄a, edieke mbufo ẹma ẹketabi ẹfiọk ẹte Ọbọn̄ ọfọn ido.” (1 Peter 2:2, 3) Nso ediye uwụtn̄kpọ ke Peter ọnọ ntem ye mme ikọ oro! Enye akada ikọedinam Greek oro e·pi·po·theʹsa·te, emi, nte ekemde ye Linguistic Key to the Greek New Testament, otode ikọ oro ọwọrọde “ndiduak, ndinyene udọn̄, ndiyom.” Oro abuana ọkpọsọn̄ udọn̄. Nte akanam afo omokụt nte eyen unam oyomde inuaeba eka esie ye ifịk ye nte nsekeyen esikopde uyụhọ ke ini awapde eba eka esie? Akpana nnyịn inyene ukem udọn̄ oro inọ ikọ akpanikọ. Eyen ukpepn̄kpọ usem Greek oro William Barclay ọkọdọhọ ete: “Ye ata Christian, ndikpep ikọ Abasi idịghe ọkpọsọn̄ utom edi edi inem inem n̄kpọ, koro enye ọfiọkde ete edi do ke esịt esie edikụt udia oro enye oyomde.”
8. Nso n̄kpọ-ata isak iso ise ibuotufọk ke ndinịm ukpepn̄kpọ ubon?
8 Ukpepn̄kpọ ubon odori ibuotufọk akwa mbiomo ke idem. Enye enyene ndikụt nte ke ukpepn̄kpọ oro edi inem inem ọnọ kpukpru owo ye nte ke kpukpru owo ẹkeme ndinyene ebuana. Nditọ ikpenyeneke ndikere nte ke ukpepn̄kpọ oro enen̄ede enyene ikpọ owo kpọt. Uduot ukpepn̄kpọ edi akpan n̄kpọ akan udomo oro ẹkpepde. Nam Bible edi n̄kpọ oro enyenede uwem. Ke ebiet odotde, n̄wam nditọ fo ndikụt mme ebiet ye mme ikpehe Palestine emi mme n̄kpọntịbe oro ẹnemede ẹkedade itie. Ẹkpenyene ndisịn udọn̄ nnọ kpukpru owo ndinam ọkpọkpọ ndụn̄ọde nnyụn̄ mbuana enye ye ubon. Ke usụn̄ emi nditọ n̄ko ẹkeme ‘ndikọri ke iso Jehovah.’—1 Samuel 2:20, 21.
Ndinam N̄kpọ Ọtọkiet ke Ndikwọrọ Ikọ
9. Didie ke ẹkeme ndinam utom ukwọrọikọ edi ifiọkutom ọnọ ubon oro okopde inemesịt?
9 Jesus ọkọdọhọ ete: “Enyene ndibemiso n̄kwọrọ gospel nnọ kpukpru mme idụt.” (Mark 13:10) Mme ikọ oro ẹnọ kpukpru mme Christian akpanikọ utom—ndikwọrọ ikọ, ndibuana eti mbụk aban̄ade ukara Obio Ubọn̄ Abasi ye mbon en̄wen. Ndinam emi ọtọkiet nte ubon ekeme ndidi ifiọkutom oro ọnọde nsịnudọn̄ ye idatesịt. Mme ete ye eka ẹsikop idatesịt ke nte nditọ mmọ ẹnọde eti mbụk. Ebe ye n̄wan kiet ẹmi ẹnyenede nditọiren ita ẹmi ẹdude ke ufọt isua 15 ye 21 ke emana ẹtịn̄ nte ke mmimọ kpukpru ini imenyene edu edisan̄a ye nditọ mmimọ ke an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ kpukpru Wednesday ke n̄wed ama akasuana ye kpukpru usenubọk Saturday. Ete ọkọdọhọ ete: “Nnyịn imesikpep mmọ n̄kpọ kpukpru ini. Ndien nnyịn imesikụt ite ke edi ifiọkutom oro enemde, onyụn̄ ọnọde nsịnudọn̄.”
10. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndinam nditọ mmọ ẹbọ ufọn ke utom ukwọrọikọ?
10 Ndinam utom ọtọkiet nte ubon ke ndikwọrọ ikọ nnyụn̄ n̄kpep n̄kpọ ekeme ndinen̄ede n̄n̄wụm mfri. Ndusụk ini mme owo ẹsikpan̄ utọn̄ ata mfọn mfọn ẹnọ mmemmem edi ata eti ukwọrọikọ eyenọwọn̄. Ndien, ete m̀mê eka odu do ndin̄wam edieke oyomde. Mme ete ye eka ẹkeme ndikụt nte ke nditọ mmọ ẹbọ ukpep oro akade-kaiso ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi mme asan̄autom “eke mînyeneke ntak ndikop bụt, edi [ẹ]tịmde [ẹ]siak ikọ akpanikọ.” Ndikwọrọ ikọ ọtọkiet ke usụn̄ emi ọnọ mme ete ye eka ifet ndikụt ido, uforo, ye nti edu eyen mmọ ke utom ukwọrọikọ. Ebede ke ndinyene ndutịm ofụri ini, mmọ ẹyekụt n̄kọri eyenọwọn̄ ẹnyụn̄ ẹnọ ukpep ye nsịnudọn̄ oro odotde man ọsọn̄ọ mbuọtidem esie. Ke ukem ini oro, nditọ ẹyekụt ẹte ke mme ete ye eka mmọ ẹdi nti uwụtn̄kpọ ke utom ukwọrọikọ. Ke ndiọkeyo ye afai afai ini emi, ndinam utom nte ubon oro adianade kiet onyụn̄ enyenede edikere mban̄a ekeme ndikam nnọ ndusụk udomo ukpeme ke mme n̄kann̄kụk oro ọyọhọde ye ubiatibet.—2 Timothy 2:15; Philippi 3:16.
11. Nso ikeme ndinam ifịk oro eyenọwọn̄ enyenede ọnọ akpanikọ ebịt mmemmem mmemmem?
11 Nditọ ẹsisọp ndikụt uwem esịt iba ke idem ikpọ owo. Edieke mme ete ye eka mînyeneke ata ima inọ akpanikọ ye utom eke ufọk-ke-ufọk, edidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndidori enyịn nditọ ndisịn ifịk. Ntre, ete m̀mê eka oro enyenede eti nsọn̄idem edi emi utom an̄wautom esie edide ukpepn̄kpọ Bible eke urua ke urua ye nditọ kpọt ẹkeme ndinyene ndiọi utịp ke ini mmọ ẹkọride ẹwọrọ owo.—Mme N̄ke 22:6; Ephesus 6:4.
12. Didie ke ndusụk ubon ẹkeme ndinyene n̄wọrọnda edidiọn̄ nto Jehovah?
12 Ufọn oro odude ke ‘ndikabade ndiana kiet’ edi nte ke iso-ọfọn ubon eyekeme ndidiana ọtọkiet nnam n̄kpọ man otodo ke nsụhọde n̄kaha owo kiet ke ubon ekpekeme ndinam utom nte asiakusụn̄ asan̄autom uyọhọ-ini ke esop. Ediwak ubon ke ofụri ererimbot ẹnam emi, ndien mmọ kpukpru ẹmebọ edidiọn̄ otode mme ifiọkutom ye n̄kaiso uforo emi asiakusụn̄ oro ke ubon mmọ enyenede.—2 Corinth 13:11; Philippi 2:1-4.
Ndinam N̄kpọ Ọtọkiet ke Ndise Mban̄a Mme Mfịna
13, 14. (a) Mme idaha ewe ẹkeme ndifịna edidianakiet ubon? (b) Didie ke ẹkeme ndikpan ediwak mfịna ubon?
13 Ke n̄kpọsọn̄ ini “ukụt” ye “afanikọn̄” ẹmi, kpukpru nnyịn imesikop mfịghe. (2 Timothy 3:1, Revised Standard Version; Phillips) Mfịna ẹdu ke itieutom, ke ufọkn̄wed, ke mme efak, ye idem ke esịtufọk. Ndusụk owo ẹnyene udọn̄ọ m̀mê mme mfịna eke ntụk oro ebịghide ke anyanini, emi ndusụk ini ẹsidade okosụn̄ọ ke n̄kpọsọn̄ idaha ye mfịna ke ubon. Didie ke ekeme ndise mban̄a mme utọ idaha oro? Ebede ke owo kiet kiet nditre ndineme nneme? Owo ndisio idem nnịm san̄asan̄a idem okposụkedi odụn̄de ke ukem ufọk oro? Baba. Utu ke oro, oyom nnyịn ineme iban̄a n̄kpọ oro ẹtịmerede nnyịn esịt inyụn̄ iyom un̄wam. Ndien ewe ebiet en̄wen odu ndinam emi akan ke esịt ubon oro ima odude?—1 Corinth 16:14; 1 Peter 4:8.
14 Nte dọkta ekededi ọdiọn̄ọde, ndikpakpan udọn̄ọ ọfọn akan edikọkọk. Ukem oro edi akpanikọ ye mme mfịna ubon. Ediwak ini in̄wan̄în̄wan̄ nneme oro otode esịt ekeme ndikpan mme mfịna ndikabade n̄kpon. Idem edieke ikpọ mfịna ẹdahade ẹda, ẹkeme ndise mban̄a mmọ idem ẹkọkde edieke ubon odụn̄ọrede mme edumbet Bible ẹmi ẹbuanade ọtọkiet. Ekese idaha ekeme ndiwọn̄ọde ntuaha oro odude ẹsịn ke inem inem itie ebuana ebe ke ndida mme ikọ Paul ke N̄wed Mbon Colossae 3:12-14 nsịn ke edinam: “Ẹda ndien esịt mbọm ẹsịne, ye mfọnido, ye nsụkidem ye ifụre ifụre ido, ye ime; ẹme ime ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken, edieke owo mbufo ekededi enyenede ikọ ye owo . . . ẹsịne ima, emi edide se ibọpde uwem idiana inam ọfọn ama.”
Ndinam N̄kpọ Ọtọkiet nte Ubon ke Unọ Idem Inemesịt
15, 16. (a) Ewe edu akpanam ubon Christian ẹdi isio? (b) Nso orụk mme owo ke ndusụk ido ukpono ẹsion̄o ẹdi, ndien ntak-a?
15 Jehovah edi Abasi inemesịt, akpanikọ edi n̄ko etop inemesịt—kiet emi ọnọde ubonowo idotenyịn. N̄ko-n̄ko, kiet ke otu mbun̄wụm spirit edi idatesịt. Idatesịt emi okpụhọde akamba akamba ye idatesịt ibio ini emi ebre mbre mbuba oro akande ke ndusụk orụk mbre mbuba enyenede. Enye edi ntotụn̄ọ edu edikop uyụhọ emi ọyọhọde owo esịt nte utịp edikọri n̄kpetn̄kpet itie ebuana ye Jehovah. Enye edi idatesịt emi ọkọn̄ọde ke mme edu eke spirit ye mme itie ebuana oro ẹbọpde-bọp.—Galatia 5:22; 1 Timothy 1:11.
16 Ke ntre, nte Christian Ntiense Jehovah, nnyịn inyeneke ntak ndomokiet ndibọp iso m̀mê ndidiọk esịt. Ndusụk ido ukpono ẹsion̄o mme owo oro ẹtiede ntre ẹdi koro orụk mbuọtidem mmọ odoride nsọn̄uyo ke mme etikwo etikwo usụn̄uwem. Mme ukpepn̄kpọ mmọ ẹda ẹkesụn̄ọ ke mfụhọ mfụhọ, orụk utuakibuot oro ananade idatesịt, emi mîkemke ye Bible mînyụn̄ idaha ukem ukem. Mmọ ision̄oke mme ubon oro ẹkopde inemesịt idi ke utom Abasi. Jesus ama okụt ufọn oro odude ke ndinọ idem inemesịt ye nduọkodudu. Ini kiet, ke uwụtn̄kpọ, enye ama okot mme mbet esie ẹdi “ke ebiet desert ke idemmọ ẹdiduọk odudu esisịt.”—Mark 6:30-32; Psalm 126:1-3; Jeremiah 30:18, 19.
17, 18. Ke ewe usụn̄ oro ẹdotde ke ubon Christian ẹkeme ndinyene nduọkodudu?
17 Kpasụk ntre mme ubon ẹyom ini ndinyene nduọkodudu. Ete kiet ọkọdọhọ aban̄a nditọ esie ete: “Nnyịn imesinam ediwak n̄kpọ mbubru ọtọkiet—imesika mbenesụk, ibre bọl ke itie nduọkodudu, idiomi isan̄ ubọ ofụm ke mme enyọn̄ obot. Ke ini ke ini, nnyịn imesinyene ‘usen usiakusụn̄’ ibuanade ọtọkiet ke utom ukwọrọikọ; ekem nnyịn inam usọrọ ye san̄asan̄a udia, ndien imekeme idem ndinọ kiet eken enọ.”
18 Mme ekikere efen oro mme ete ye eka ẹkemede ndikere mban̄a edi ndinam isan̄ nte ubon n̄ka itie ubọkunam, mme itie nduọkodudu, itie ubon n̄kpọeset, ye mme inem inem itie eken. Ndinam isan̄ ke akai, ndise mme inuen, ye editọ in̄wan̄esa ẹdi mme edinam oro ẹkemede ndibuana idara idara. Mme ete ye eka ẹkeme n̄ko ndisịn udọn̄ nnọ nditọ mmọ ndikpep nte ẹbrede ndido ikwọ m̀mê ndibuana ke edinam ini nduọkodudu. Ke akpanikọ, mme ete ye eka oro ẹdade ukem ukem ẹyenam ini odu ndibre mbre ye nditọ mmọ. Edieke ubon ẹbrede mbre ọtọkiet, mmọ ẹyediana ọtọkiet ẹkan!
19. Nso edu eyomfịn ekeme ndinọ ubon unan?
19 Edu eyomfịn edi nditọn̄wọn̄ ndiyom ndibahade nda n̄kpọn̄ ubon nnyụn̄ nnam se idọn̄de mmọ ke ini edide edisịm edinọ idem nduọkodudu. Ke adan̄aemi mîdiọkke uyen ndinyene edinam ini nduọkodudu m̀mê se enye amade ndinam ke ini idemesie, idiwụtke ifiọk ndiyak utọ udọn̄ oro ọtọ nsinsi ubahade ye mbon eken ke ubon. Utu ke oro, nnyịn iyom ndida edumbet oro Paul ekewetde mi nsịn ke edinam: “Kûyak mbufo ẹse n̄kpọ eke mbufo, ẹdi ẹkam ẹse n̄kpọ owo en̄wen.”—Philippi 2:4.
20. Didie ke n̄kpri ye ikpọ mbono ẹkeme ndidi ini idara?
20 Nso n̄kpọ idara ke esidi ntem kpukpru nnyịn ndikụt nte ubon ẹtiede ọtọkiet ke mme ikpọ ye n̄kpri mbono! Ke utọ usụn̄ oro nditọ oro ẹkponide kpukpru ini ẹkeme ndin̄wam mbon oro ẹkpride. Utọ ndutịm oro n̄ko esikpan ntụhọ oro ndusụk ikpọ nditọ ẹsinyenede ndiwọrọ ke otu n̄ketie ke n̄kpọitie edem nnyụn̄ nnọ esisịt n̄kpan̄utọn̄ ke ndutịm mbono. Idem edinam isan̄ n̄ka ye edinyọn̄ mme mbono ekeme ndidi ini idara ke ini ubon ẹma ẹkekọk ibuot ẹban̄a usụn̄ oro edisan̄ade, mme ebiet oro ẹdiwahade ẹkese ke usụn̄, ye ebiet oro ẹdidude. Kere nte oro ekedide n̄kpọ nduaidem ke eyo Jesus ọnọ ubon ndinam isan̄ ọtọkiet n̄ka Jerusalem!—Luke 2:41, 42.
Mme Edidiọn̄ ke Ndinam Mme N̄kpọ Ọtọkiet
21. (a) Didie ke nnyịn ikeme ndin̄wana n̄kụt unen ke ndọ? (b) Nso idi nti ekikere inan̄ oro ẹnọde kaban̄a ndọ oro ebịghide?
21 Imemke utom ndinyene ndọ oro ẹkụtde unen ye ubon oro ẹdianade kiet, n̄ko mmọ isidịghe ididu ke mbuari. Ndusụk owo ẹsikụt nte edide mmemmem n̄kpọ akan ‘nditre ndisịn ukeme ekededi,’ ẹbiatde ndọ ebe ke usiondọ, ẹnyụn̄ ẹdomo ndifiak ntọn̄ọ efen. Edi, mme ukem mfịna oro ẹsiwak ndiwụt idem ke ọyọhọ ndọ iba m̀mê ọyọhọ ita. Usọbọ oro ọfọnde akan ọnọ Christian edi: N̄wana ndikụt unen ebe ke ndida mme edumbet Bible ẹban̄ade ediwụt ima ye ukpono nsịn ke edinam. Ubon oro ẹdianade kiet ẹnam n̄kpọ ọkọn̄ọ ke edu edinyịme edem mbiba, edu unana ibụk. Ọnọ-item ndọ kiet ama osio mmemmem usụn̄ kiet ndinam ndọ ebịghi owụt. Enye ekewet ete: “Akpan n̄kpọ inan̄ oro ẹkụtde ke ekperede ndidi kpukpru ndọ oro ẹfọnde ẹdi ndinyịme ndikpan̄ utọn̄, ukeme ndikpe ubọk, ukeme ndinọ ibetedem oro odotde ke n̄kan̄ eke ntụk, ye udọn̄ nditụk owo ke ima ima usụn̄.” Mme n̄kpọ oro ke akpanikọ ẹkeme ndin̄wam ke ndinam ndọ ebịghi koro mmọ n̄ko ẹkọn̄ọ ke nti edumbet Bible.—1 Corinth 13:1-8; Ephesus 5:33; James 1:19.
22. Nso idi ndusụk ufọn ẹtode edinyene ubon oro adianade kiet?
22 Edieke nnyịn itienede item Bible, nnyịn iyenyene eti isọn̄ inọ ubon oro adianade kiet, ndien ubon oro ẹdianade kiet ẹdi itiat idakisọn̄ ẹnọ esop oro adianade kiet onyụn̄ ọsọn̄de idem ke n̄kan̄ eke spirit. Ntem, nnyịn iyebọ uwak edidiọn̄ ẹtode Jehovah nte nnyịn idianade kiet ke ndikaiso nnọ enye itoro.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a “Ẹda ubon ẹto ikọ L[atin] oro familia, emi ke akpa[sarade] akadade ọnọ nditọ ufọk ye ifịn eke akwa ufọk, ekem ufọk ke idemesie ye eteufọk, ekaufọk, nditọ—ye mbonutom.”—Origins—A Short Etymological Dictionary of Modern English, emi Eric Partridge ewetde.
Nte Afo Emeti?
◻ Ntak enyenede ufọn ọnọ mme ubon ndinam mme n̄kpọ ọtọkiet?
◻ Ntak emi ukpepn̄kpọ Bible ofụri ini edide akpan n̄kpọ?
◻ Ntak emi ọfọnde mme ete ye eka ndibuana ke an̄wautom ye nditọ mmọ?
◻ Ntak edide se in̄wamde ndineme mme mfịna ke ubon?
◻ Ntak emi mme ubon Christian mîkpetiehe mfụhọ mfụhọ inyụn̄ inana idatesịt?
[Ndise ke page 17]
Nte ubon fo esidia udia ọtọkiet ke nsụhọde n̄kaha ini kiet ke usen?
[Ndise ke page 18]
Isan̄ uwọrọan̄wa oro ubon anamde ekpenyene ndinọ nduọkodudu onyụn̄ enem