Nso Ke Ọwọrọ Ndima Abasi?
KE N̄KPỌ nte tọsịn isua itiokiet ẹmi ẹkebede, akpa nsekeyen eke owo ama amana. Ke enye ama akamana, eka esie, Eve, ama ọdọhọ ete: “Mmenyene eyen eren emi otode Jehovah.” (Genesis 4:1) Ikọ esie ama owụt ke Eve ye ebe esie, Adam, okposụkedi ẹma ẹkebebiere ikpe n̄kpa ẹnọ mmọ kaban̄a nsọn̄ibuot mmọ, ẹma ẹfiọk itie Abasi eke Jehovah. Ekem mmọ ẹma ẹnyene ọyọhọ eyen eren iba. Ẹkekot nditọiren oro Cain ye Abel.
Nte nditọiren ẹmi ẹkekọride ẹkpon, mmọ ye unana eyịghe ẹma ẹkpep ekese ẹban̄a ima Jehovah n̄kukụre ebe ke ndise mme edibotn̄kpọ esie. Mmọ ẹma ẹdara ndiye uduot oro ke obot ye nsio nsio orụk unam ye eto. Abasi ikọnọhọ mmọ uwem kpọt edi ama ọnọ mmọ n̄ko ukeme ndikop inemesịt ke uwem.
Mmọ ẹma ẹdifiọk ẹte ke ẹkebot ete ye eka mmọ nte mfọnmma ye nte ke akpa uduak oro Jehovah ekenyenede ọnọ mme owo ekedi ndidu uwem ke nsinsi. Adam ye Eve ẹma ẹtịn̄ ẹnọ mmọ ẹban̄a ediye in̄wan̄ Eden, ndien mmọ ke ndusụk usụn̄ ẹkenyene ndinam an̄wan̄a ntak emi ẹkebịnde mmọ ẹsion̄o ke utọ ebietidụn̄ paradise oro. Ekeme ndidi Cain ye Abel n̄ko ẹma ẹfiọk ẹban̄a prọfesi Abasi oro ẹkewetde ke Genesis 3:15. Ke prọfesi oro Jehovah ama etịn̄ uduak esie ndinen̄ede mme n̄kpọ ke edikem ini kaban̄a ufọn mmọemi ẹmade enye ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọde ẹda ye enye.
Anaedi edikpep mban̄a Jehovah ye mme edu esie ama anam Cain ye Abel ẹyom ndinyene mfọn Abasi. Ntre mmọ ẹma ẹsan̄a ẹkpere Jehovah ebe ke ndinọ enye uwa. Mbụk Bible ọdọhọ ete: “Ekem ke utịt isua, Cain ada mbun̄wụm-in̄wan̄ edisọk Jehovah ke uwa. Abel onyụn̄ ada akpa nditọ n̄kpri ufene esiemmọ ye ikpọn̄ mmọ ọnọ.”—Genesis 4:3, 4.
Udọn̄ mmọ ndinyene mfọn Abasi ama esịn itiat idakisọn̄ ọnọ edinyene itie ebuana ye enye. Cain ama akabade ọsọn̄ ibuot ye Abasi, ke adan̄aemi ata ima oro enyenede ọnọ Abasi akakade iso onụk Abel. Abel tutu amama ikpọkọkọrike utọ itie ebuana oro ye Abasi ibọhọke enye ebem iso enyene ifiọk aban̄a edu Jehovah ye mme uduak esie.
Afo n̄ko emekeme ndifiọk Jehovah. Ke uwụtn̄kpọ, afo emekeme ndikpep ke Bible nte ke Abasi edi ata owo, idịghe ikpîkpu odudu oro ananade uwem emi obotde mme n̄kpọ ebe ke ata mbuari. (Men John 7:28; Mme Hebrew 9:24; Ediyarade 4:10b domo.) Bible n̄ko ekpep nte ke Jehovah edi “Abasi mbọm, ye mfọn, ye anyan ime, awak ima ye akpanikọ.”—Exodus 34:6.
“N̄kopuyo Ọfọn Akan Uwa”
Nte ẹnamde an̄wan̄a ke mbụk Cain ye Abel, ndinyene ifiọk Abasi ye udọn̄ edinyene n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye enye ikemke. Edi akpanikọ, nditọeka iba ẹmi ẹma ẹda uwa ẹsan̄a ẹkpere Abasi. Edi, “ndien Jehovah ese Abel ke iso, ye uwa esie: edi isehe Cain, ye uwa esie. Ndien Cain ofụt esịt etieti, iso onyụn̄ okpụhọde enye.”—Genesis 4:3-5.
Ntak emi Jehovah ekesịnde uwa Cain? Ndi ama enyene se ikwan̄ade ye uduot uwa esie? Ndi Jehovah akayat esịt ke ntak emi Cain ọkọnọde “mbun̄wụm-in̄wan̄” utu ke uwa unam? Ikpenen̄ekede idi ntre. Ke ukperedem, Abasi ama esinyịme mme uwa inuak-udia ye mme mbun̄wụm in̄wan̄ eken oto ediwak ke otu mme andituak ibuot nnọ enye. (Leviticus 2:1-16) Nte an̄wan̄ade, ndien, n̄kpọ ama akwan̄a ye esịt Cain. Jehovah ama ekeme ndikot esịt Cain onyụn̄ odụri enye utọn̄ ete: “Ke didie ke afo ofụt esịt? Ke didie ke iso onyụn̄ okpụhọde fi? Afo akpanam eti n̄kpọ, nte iso ikpenen̄ekede fi? Edi mûnamke eti n̄kpọ, idiọk n̄kpọ ke ana ke enyịn usụn̄. Enye eyenyụn̄ osụk idem ọnọ fi.”—Genesis 4:6, 7.
Ndinyene ata ima nnọ Abasi ọwọrọ n̄kpọ akan ikpîkpu edifọp mme uwa. Oro edi ntak emi Jehovah ekesịnde udọn̄ ọnọ Cain ‘ndinam eti n̄kpọ.’ Abasi okoyom n̄kopuyo. Utọ n̄kopuyo oro nnọ Abasi akpakan̄wam Cain ndisịn eti itiat idakisọn̄ kaban̄a edinyene ima ima itie ebuana ye Andibot. Bible ọsọn̄ọ etịn̄ ufọn n̄kopuyo ye mme ikọ ẹmi: “Nte edifọp uwa ye uwa emem enem Jehovah esịt nte edikop uyo Jehovah? Sese n̄kopuyo ọfọn akan uwa, n̄kpan̄utọn̄ onyụn̄ ọfọn akan ikpọn̄ okukịm.”—1 Samuel 15:22.
Ẹma ẹtịm ẹsọn̄ọ ekikere emi ke ukperedem ye mme ikọ eke 1 John 5:3: “Ndima Abasi edi emi, ete, nnyịn inịm mbet Esie; ndien mbet esie ibiakke owo idem.” Eti usụn̄ en̄wen idụhe ndiwụt ima oro inyenede inọ Jehovah ikan ndisụk ibuot nnọ itie ukara esie. Emi ọwọrọ ndisụk ibuot nnọ ibet ido uwem Bible. (1 Corinth 6:9, 10) Enye ọwọrọ ndima se inende nnyụn̄ nsua se idiọkde.—Psalm 97:10; 101:3; Mme N̄ke 8:13.
Akpan usụn̄ kiet ndiyarade ima oro inyenede inọ Abasi edi ima oro imade mbọhọidụn̄ nnyịn. Bible asian nnyịn ete: “Edieke owo ọdọhọde ete, Mmama Abasi, ndien enye asua eyen-ete esie, enye edi osu-nsu; koro owo emi mîmaha eyen-ete esie emi enye okokụtde ke enyịn ikemeke ndima Abasi emi enye mîkekwe.”—1 John 4:20.
Ẹkeme Ndinyene N̄kpet N̄kpet Itie Ebuana ye Abasi
Ndusụk owo ẹkeme ndidọhọ, ‘Mmatuak ibuot nnọ Jehovah. Mmonịm ibet esie. Mmanam n̄kpọ ye ekemmọ owo ye unana asari. Mmanam kpukpru oro. Kpa ye oro, inen̄ekede itie nte mmekpere Abasi. Nnyeneke ọkpọsọn̄ ima nnọ enye, ndien oro anam esịt obiom mi ikpe.’ Ndusụk owo ẹkeme ndikere ke mmimọ idotke ndinyene utọ n̄kpet n̄kpet itie ebuana oro ye Jehovah.
Ke ama akanam utom uyakidem ọnọ Jehovah ke se ikperede ndisịm isua 37, Christian kiet ama ewet ete: “Ediwak ini ke uwem mi ekesitie mi ke idem nte ke utom oro nnamde nnọ Jehovah ekedi enyọn̄ enyọn̄, nte ekeme ndidi esịt mi ikakam idụhe do. Edi mma ndiọn̄ọ nte ke ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah edi nnennen n̄kpọ ndinam, nnyụn̄ mmaha nditre. Nte ededi, kpukpru ini oro n̄kotde mban̄a owo oro ọdọhọde nte ‘esịt imọ ọyọhọde ye ima inyenede inọ Jehovah,’ ami mma nsikere, ‘Nso itịbe ye ami, sia edide akanam itiehe mi ntre ke idem?’” Didie ke nnyịn ikeme ndinyene n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye Abasi?
Ke ini afo enen̄erede ama owo, afo emesiwak ndikere mban̄a owo oro. Esidọn̄ fi ọkpọsọn̄ ndikpere enye koro afo ekerede aban̄a enye. Adan̄a nte afo okụtde enye, etịn̄de ikọ ọnọ enye, onyụn̄ ekerede aban̄a enye, ntre ke ima emi afo enyenede ọnọ enye ọkọri. Edumbet emi n̄ko enyene n̄kpọ ndinam ye afo ndikọri ima nnọ Abasi.
Ke Psalm 77:12, ewetn̄wed eke odudu spirit ọdọhọ ete: “Nyekere kpukpru se afo anamde, nyenyụn̄ n̄kere utom fo.” Editie n̄kere edi akpan n̄kpọ ke ndikọri ima nnọ Abasi. Emi edi akpanikọ akpan akpan ke idiọn̄ọde ite ke enye edi se owo mîkwe. Edi adan̄a nte afo ekerede aban̄a enye, ntre ke enye edikabade edi ata owo ọnọ fi. Sụk adan̄aoro ke afo ekeme ndikọri ima ima itie ebuana ke ofụri esịt ye enye—koro enye edide ata owo ọnọ fi.
Udọn̄ fo nditie n̄kere mme usụn̄ ye mme edinam Jehovah edikọn̄ọ ke adan̄a nte afo akpan̄de utọn̄ ọnọ enye. Afo akpan̄ utọn̄ ebe ke edikot ye edikpep Ikọ esie, kpa Bible, kpukpru ini. Andiwet psalm etịn̄ aban̄a owo inemesịt nte enyeoro ‘mbet Jehovah adatde enye esịt; enye onyụn̄ osụk ekere mbet esie ke uwemeyo ye ke okoneyo.’—Psalm 1:1, 2.
Akpan n̄kpọ efen edi akam. Oro edi ntak emi Bible etemede nnyịn ndien ndien ete ibọn̄ akam—“kpukpru ini” ‘isịn idem ke akam’ ‘ikọbọ ke edibọn̄ akam’ ‘ikûdop ke akam.’ (Ephesus 6:18; 1 Corinth 7:5; Rome 12:12; 1 Thessalonica 5:17) Akam oro ibọn̄de inọ Jehovah kpukpru ini eyenam enye ama nnyịn, ndien nsọn̄ọ oro inyenede nte ke enye akpan̄ utọn̄ ọnọ nnyịn eyedụri nnyịn ekpere enye. Andiwet psalm ama ọsọn̄ọ emi, ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Mmama koro Jehovah okopde uyo mi, ye n̄kpe ubọk mi koro enye akpan̄de utọn̄ esie ọnọ mi, mmọdo nyeseme nnọ enye ke ofụri uwem mi.”—Psalm 116:1, 2.
Ndikpebe Ima Abasi
Jehovah ọfọn ye nnyịn. Sia edide Andibot ekondo, enye ke akpanikọ enyene ediwak n̄kpọ ndikere nnyụn̄ nse mban̄a. Edi, Bible asian nnyịn ete ke kpa ye oro enye okponde ntre, enye osụk esese aban̄a edibotn̄kpọ esie edide owo. Enye ama nnyịn. (1 Peter 5:6, 7) Andiwet psalm ama ọsọn̄ọ emi ye mme ikọ esie ẹmi: “O Jehovah, Ọbọn̄ nnyịn, enyịn̄ fo okpon didie ke ofụri ererimbot! emi odoride ubọn̄ fo ke enyọn̄ mme heaven. Ke adan̄aemi nsede enyọn̄, utom nnuenubọk fo, ọfiọn̄ ye ntantafiọn̄ emi afo owụkde; nso n̄kpọ edi owo eke afo etide enye? nso n̄kpọ edi eyen owo eke afo edide edise enye?”—Psalm 8:1, 3, 4.
Didie ke Jehovah eti owo? Bible ọbọrọ ete: “Abasi akada emi ayarade ima emi Enye amade nnyịn, ke emi Enye okosiode edibon Eyen Esie kierakiet ọdọn̄ ke ererimbot, kpan̄ nnyịn ikpodu uwem oto ke Enye. Ima odu ke orụk usụn̄ emi, itoho ke emi nnyịn ikamade Abasi, edi oto ke emi Abasi akamade nnyịn, onyụn̄ osiode Eyen Esie ọdọn̄, ete, edidi usio isop mme idiọkn̄kpọ nnyịn.”—1 John 4:9, 10.
Didie ke uwa usio isop edi n̄kponn̄kan uyarade ima Abasi? Ẹyak nnyịn ikere iban̄a se ikotịbede ke in̄wan̄ Eden. Adam ye Eve ẹkenyene ndibiere m̀mê mmọ ẹyesụk ibuot ẹnọ ibet Jehovah ye idotenyịn mfọnmma uwem m̀mê ẹyesọn̄ ibuot ye Jehovah ẹnyụn̄ ẹbọ utịp n̄kpa. Mmọ ẹma ẹmek ndisọn̄ ibuot. (Genesis 3:1-6) Ke ndinam ntre mmọ n̄ko ẹma ẹnam ofụri ubonowo enyene ubiomikpe n̄kpa. (Rome 5:12) Mmọ ke ndinam n̄kpọ mbe adan̄a ẹma ẹnam nnyịn itaba ifet edibiere n̄kpọ nnọ idem nnyịn. Owo nnyịn ndomokiet ikenyeneke uyo ke n̄kpọ emi.
Nte ededi, Jehovah enyene owo ke ekikere ke ima ima usụn̄, ọfiọkde idaha esie. Ebede ke uwa ufak Eyen Esie, Jesus Christ, Jehovah ọmọnọ nnyịn owo kiet kiet isọn̄ ndimek n̄kpa m̀mê uwem nnọ idem nnyịn, n̄kopuyo m̀mê nsọn̄ibuot. (John 3:16) Etie nte n̄kpọ emi Jehovah ọnọde nnyịn ifet ke esopikpe—ifet ndifiak n̄ka Eden n̄kanam ubiere nnyịn, yak idọhọ ntre. Emi edi n̄kponn̄kan uyarade ima oro akanam ẹwụtde.
Kere ban̄a ubiak oro Jehovah ọkọyọde nte enye okokụtde ẹsụn̄ide, ẹtụhọrede, ẹnyụn̄ ẹkọn̄de akpan esie ke eto ẹwot nte abiatibet. Ndien Abasi ama ọyọ emi ke ntak nnyịn. Nnyịn ndifiọk nte Jehovah ekebemde iso ama nnyịn ekpenyene ndinụk nnyịn, n̄ko, ndima enye nnyụn̄ nsịn udọn̄ nnọ nnyịn ndiyom enye. (James 1:17; 1 John 4:19) Bible ọnọ nnyịn ikot ‘ndibịne Jehovah ye odudu esie: nyom iso esie kpukpru ini. Nditi mme utịbe n̄kpọ esie emi enye anamde; n̄kpọ-ndyọ esie, ye mme ikpe inua esie.’—Psalm 105:4, 5.
Ndinyene ọkpọkpọ mbọbọ ye ima ima itie ebuana ye Abasi, ndidi ufan esie, idịghe n̄kpọ emi owo mîkemeke ndinam. Edi se ẹkemede ndinam. Ke akpanikọ, nnyịn ikemeke ndimen mme itie ebuana eke owo ndomo nnennen ye ima oro inyenede inọ Abasi. Ima oro inyenede inọ nsan̄a, ete ye eka, nditọeka, nditọ, m̀mê mme ufan nnyịn okpụhọde ye ima oro inyenede inọ Abasi. (Matthew 10:37; 19:29) Ndima Jehovah abuana uten̄e, utuakibuot nnyịn, ye edinam ọyọhọ ọyọhọ uyakidem nnọ enye. (Deuteronomy 4:24) Idụhe itie ebuana efen emi oyomde n̄kpọ ntre. Edi, nnyịn imekeme ndikọri ọkpọsọn̄ ye ntotụn̄ọ ntụk nnọ Abasi ke usụn̄ oro enyenede ukpono ye ndịk.—Psalm 89:7.
Okposụkedi edide anana mfọnmma, ukem nte Cain ye Abel, afo emenyene ukeme ndima Andibot fi. Cain ama anam edimek esie, adiana ye Satan, onyụn̄ akabade edi akpa owo emi edide owotowo. (1 John 3:12) Ke edide isio, Jehovah eyeti Abel nte owo mbuọtidem ye edinen ido eyenyụn̄ ọnọ enye utịp nsinsi uwem ke Paradise emi edide.—Mme Hebrew 11:4.
Afo n̄ko emenyene edimek. Ye un̄wam spirit Abasi ye Ikọ esie, afo ke akpanikọ emekeme ndima Abasi “ke ofụri esịt fo, ye ke ofụri ukpọn̄ fo, ye ke ofụri odudu fo.” (Deuteronomy 6:5) Jehovah, ke ukem usụn̄ oro, eyeka iso ama fi, koro enye edide “Andinọ mmọ ẹmi ẹyomde Enye utịp.”—Mme Hebrew 11:6.
[Ndise ke page 7]
Abasi ama onyịme uwa Abel