Nditịm Ndụn̄ọde Ndusụk Edinịm ke Akpanikọ Ẹban̄ade N̄kpa

KE OFỤRI mbụk, ekikere oro nte ke iyakpa esitịmerede onyụn̄ esịn ediwak owo ndịk ke idem. Akan oro, edibuak mme nsunsu ekikere ido ukpono, mme ọsọ edinam, ye mme ọkpọkpọ edinịm ke akpanikọ oro ẹma ẹkedọn̄ n̄kam ẹnam ndịk n̄kpa etetịm ọsọn̄ ubọk. Mfịna asan̄ade ye ndịk n̄kpa edi nte ke enye isiyakke owo adara uwem esinyụn̄ abiat mbuọtidem oro owo enyenede nte ke uwem enyene se ọwọrọde.

Ido ukpono oro etịmde ọwọrọ etop enen̄ede enyene nduduọhọ ke ndisịn udọn̄ nnọ ediwak ọwọrọetop edinịm ke akpanikọ ẹban̄ade n̄kpa. Ke ndidụn̄ọde ibat ibat ke otu emi ye un̄wam akpanikọ Bible, se m̀mê ẹkeme ndisịn un̄wana ke ọkpọkpọ ekikere oro afo enyenede aban̄a n̄kpa.

Edinịm ke akpanikọ 1: N̄kpa edi ndammana utịt uwem.

N̄wed oro Death—The Final Stage of Growth ọdọhọ ete: “N̄kpa . . . edi akpan ubak uwem nnyịn.” Mme ikọ ntem ẹwụt edinịm ke akpanikọ oro nte ke n̄kpa edi ndammana utịt kpukpru odu-uwem n̄kpọ. Nte utịp, utọ edinịm ke akpanikọ emi esịn udọn̄ ọnọ ediwak owo ndinam ibak nnyụn̄ nda ifet ekededi oro ebererede nnam se ededi oro mmọ ẹmade.

Edi nte n̄kpa enen̄ede edi ndammana utịt uwem? Idịghe kpukpru mme anam ndụn̄ọde ẹnịm oro ke akpanikọ. Ke uwụtn̄kpọ, Calvin Harley, ekpepn̄kpọ mban̄a mme odu-uwem n̄kpọ oro ekpepde nte mme owo ẹsisan̄ade ẹsọn̄, ọkọdọhọ ke ndụn̄ọde oro ẹkenamde ye enye ete ke imọ inịmke ite ke ‘ẹkebot mme owo ndikpa.’ William Clark, ekpepn̄kpọ mban̄a editịbe ọkọdọhọ ete: “N̄kpa inyeneke n̄kpọ ndinam ye se uwem ọwọrọde.” Ndien Seymour Benzer, eke California Institute of Technology, ọdọhọ ke “ẹkeme nditịm ntịn̄ mban̄a usọn̄ nte idaha emi nnyịn ikemede ndikpụhọde edi idịghe nte n̄kanika.”

Ke ini ntaifiọk ẹkpepde ẹban̄a nte ẹkenamde owo, idem esikpa mmọ. Mmọ ẹsikụt nte ke ẹnọ nnyịn ukeme oro enen̄erede okpon ebe mme ukeme isua 70 m̀mê 80 oro nnyịn idude uwem. Ke uwụtn̄kpọ, ntaifiọk ẹkụt ke mfre owo enyene ata akamba ukeme uti n̄kpọ. Anam ndụn̄ọde kiet ama ọnọ ekikere ete ke mfre nnyịn ekeme ndikama ntọt oro “ekemede ndiyọhọ n̄kpọ nte eboho n̄wed miliọn edịp, ẹwakde nte mme n̄wed oro ẹdude ke mme n̄kponn̄kan itie ubon n̄wed ke ererimbot.” Ndusụk mme ekpep n̄kpọ mban̄a esịp ẹkere ẹte ke ẹbaharede ukem ukem, owo esida sụk mbahade kiet ke itie tọsịn duop (.00001) ke otu ofụri ukeme oro mfre esie enyenede anam n̄kpọ ke ofụri eyouwem esie. Odot ndibụp, ‘Ntak emi nnyịn inyenede mfre oro enyenede utọ akamba ukeme emi ke adan̄aemi idade sụk ata ekpri ubak esie inam n̄kpọ ke ofụri eyouwem nnyịn?’

Kere n̄ko ban̄a esen esen usụn̄ oro mme owo ẹsinamde n̄kpọ ẹban̄a n̄kpa! Ye ata ediwak owo, n̄kpa n̄wan, ebe, m̀mê eyen ekeme ndidi ifiọk n̄kpọntịbe oro akamade ubiak akan ke ofụri eyouwem owo. Ntụk mme owo esiwak nditịmede ofụri ofụri anyan ini ke owo oro ẹnen̄erede ẹma ama akakpa. Esisọn̄ idem mbon oro ẹdọhọde ke n̄kpa edi ndammana n̄kpọ ọnọ owo ndinyịme ke n̄kpa mmimọ edidi utịt kpukpru n̄kpọ. British Medical Journal etịn̄ aban̄a “ọsọ ekikere ntaifiọk oro nte ke kpukpru owo ẹyom ndidu uwem ke anyan ini nte ẹkekeme.”

Ke ikerede iban̄a nte owo ke ofụri ofụri esinamde n̄kpọ aban̄a n̄kpa, n̄wọrọnda ukeme esie nditi nnyụn̄ n̄kpep n̄kpọ, ye udọn̄ esịtidem esie ndidu uwem ke nsinsi, nte inaha in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke ẹkebot enye man odu uwem? Ke akpanikọ, Abasi ikobotke mme owo ndikpa, edi okobot mmọ ye idotenyịn edidu uwem ke nsinsi. Tịm fiọk idotenyịn oro Abasi ekenịmde ọnọ akpa owo iba oro: “Mbufo ẹtọt, ẹnyụn̄ ẹwak, ẹnyụn̄ ẹyọhọ ke isọn̄, ẹnyụn̄ ẹkan enye: ẹnyụn̄ ẹkara iyak ke akamba mmọn̄, ye inuen ke enyọn̄, ye kpukpru n̄kpọ uwem eke ẹnyọnide ke isọn̄.” (Genesis 1:28) Nso utịbe utịbe nsinsi ini iso ke oro edi ntem!

Edinịm ke akpanikọ 2: Abasi esida mme owo man ẹkedu ye enye.

Eka oro ekedide isua 27 ke emana oro ekekperede ndikpa n̄kpọn̄ nditọ ita ama ọdọhọ owo n̄ka nun Catholic ete: “Kûdụk ududọhọ ke se inamde mi emi edi uduak Abasi. . . . Mmaha owo etịn̄ utọ ikọ oro ye ami.” Edi, se ediwak ido ukpono ẹkpepde ẹban̄a n̄kpa edi emi—nte ke Abasi esida mme owo man mmọ ẹkedu ye enye.

Nte Andibot enen̄ede abak ibak ntre tutu edi se enye ọkpọsọn̄de esịt ada n̄kpa ọnọmọ nnyịn, ke ọfiọkde ete ke emi ayanam nnyịn inen̄ede ifụhọ? Baba, Abasi Bible ikpanamke emi. Nte 1 John 4:8 ọdọhọde, “Abasi edi ima.” Tịm fiọk ete ke enye idọhọke ite Abasi enyene ima m̀mê ndidọhọ ke Abasi etie ima ima, edi ọdọhọ ke Abasi edi ima. Ima Abasi enen̄ede okpon, asana, ọfọn ama, onyụn̄ enen̄ede akara edu ye mme edinam esie tutu ẹkeme nditịn̄ nte ọfọnde mban̄a enye nte ata uwụtn̄kpọ ima. Enye idịghe Abasi emi adade mme owo ke n̄kpa man mmọ ẹkedu ye enye.

Nsunsu ido ukpono emetịmede ekikere ediwak owo aban̄ade ebiet emi mme akpan̄kpa ẹdude ye idaha mmọ. Heaven, hell, purgatory, Limbo—mmọ emi ye nsio nsio ebiet eken in̄wan̄ake mme owo ẹnyụn̄ ẹnanam mme owo ẹnen̄ede ẹkop ndịk. Ke n̄kan̄ eken, Bible asian nnyịn ete ke mme akpan̄kpa ifiọkke n̄kpọ; mmọ ẹdu ke idaha oro ẹkemede ndinen̄ede mmen ndomo ye idap. (Ecclesiastes 9:5, 10; John 11:11-14) Ntem, nnyịn ikpetịmekede esịt iban̄a se itịbede inọ nnyịn ke ini ikpade, ukem nte nnyịn mîsitịmekede esịt ke ini ikụtde owo edede edinem idap. Jesus ama etịn̄ aban̄a ini eke “kpukpru mme andidu ke udi” ‘ẹdiwọn̄ọde idi’ idinyene obufa uwem ke paradise isọn̄.—John 5:28, 29; Luke 23:43.

Edinịm ke akpanikọ 3: Abasi esida n̄kpri nditọ man mmọ ẹkedi mme angel.

Elisabeth Kübler-Ross, emi ekekpepde n̄kpọ aban̄a mbon oro ẹsidọn̄ọde udọn̄ọ n̄kpa, ama etịn̄ aban̄a ọsọ ekikere efen oro mbon ido ukpono ẹnyenede. Ke etịn̄de aban̄a n̄kpọ oro ekenen̄erede etịbe, enye ọkọdọhọ ke “iwụtke eti ibuot ndidọhọ ekpri eyen oro eyeneka esie akakpade nte ke Abasi ama n̄kpri nditọiren tutu enye ada Johnny eyeneka esie ọnyọn̄ heaven.” Utọ ikọ emi ababiat Abasi inyụn̄ iwụtke edu esie. Dr. Kübler-Ross ama aka iso ete: “Ke ini ekpri eyenan̄wan emi ọkọkọride ọwọrọ akwa an̄wan, enye okosụk ayayat esịt ye Abasi, ndien emi ama osụn̄ọ ke enye ndinyene ọkpọsọn̄ mfịghe eke ntụk ke ini enye akatabade ekpri eyeneren esie ke n̄kpa isua 30 ke ukperedem.”

Ntak emi Abasi akpadade ekpri eyen man ekenyene angel efen—nte n̄kpọ eke Abasi okoyomde ekpri eyen akan nte ete ye eka eyen oro ẹkeyomde? Edieke ekpedide akpanikọ nte ke Abasi esida nditọwọn̄ ọnyọn̄, nte oro ikpanamke enye edi Andibot oro ananade ima, onyụn̄ etiede ibụk ibụk? Ke edide isio ye utọ ekikere oro, Bible ọdọhọ ete: “Ima oto Abasi.” (1 John 4:7) Nte Abasi ima ekpedi ntak nnama oro, emi idem mme owo oro ẹnyenede esisịt udomo eti ido uwem mîkpamaha ndidi ntak?

Ntre ntak emi nditọwọn̄ ẹsikpan̄ade? Ẹwet ubak ibọrọ Bible ke Ecclesiastes 9:11: “Ini ye unọmọ [ẹtịbe] ẹnọ mmọ kpukpru.” Ndien Psalm 51:5 asian nnyịn ete ke kpukpru nnyịn idi mme anana-mfọnmma, mme anamidiọk toto ke ini oro ẹkeyomode nnyịn, ndien se inọmọde kpukpru owo idahaemi edi n̄kpa ẹtode ediwak nsio nsio ntak. Ndusụk ini n̄kpa esida owo mbemiso owo amanade, osụn̄ọde ke ediman obukpo eyen. Ke mme idaha en̄wen, nditọwọn̄ ẹsikpan̄a ke ntak mme enyene-ndịk idaha mîdịghe ẹnyene unọmọ. Idịghe Abasi edi ntak mme utọ unọmọ oro.

Edinịm ke akpanikọ 4: Ẹsitụhọde ndusụk owo ke mmọ ẹma ẹkekpan̄a.

Ediwak ido ukpono ẹkpep nte ke ẹyetụhọde mme idiọkowo ke ikan̄-ikan̄ hell ke nsinsi. Ndi ukpepn̄kpọ emi esịne ifiọk onyụn̄ ekem ye N̄wed Abasi? Ini uwem owo edi n̄kpasịp isua 70 m̀mê 80. Idem ọkpọkọm owo ama esinam ebeubọk idiọk ke ofụri eyouwem esie, ndi nsinsi ndutụhọ ekpedi ufen oro odotde? Baba. Ekpenen̄ede akwan̄a nditụhọde owo ke nsinsi ke ntak idiọkn̄kpọ oro enye akanamde ke ibio ibio ini uwem.

Abasi kpọt ekeme ndiyarade se isitịbede ke mme owo ẹma ẹkekpan̄a, ndien enye anam oro ke Ikọ esie oro ẹwetde-wet, kpa Bible. Bible ọdọhọ ete: “Nte [unam] akpade, kpa ntre ke [owo] akpa; kpukpru mmọ ẹnyene kpasụk ibifịk kiet; . . . Kpukpru ẹka ọtọkiet: kpukpru ẹto ke ntan: kpukpru ẹyenyụn̄ ẹfiak ke ntan.” (Ecclesiastes 3:19, 20) Owo itịn̄ke iban̄a ikan̄-ikan̄ hell mi. Mme owo ẹsifiak ke ntan—idaha unana edidu—ke ini mmọ ẹkpan̄ade.

Man ẹtụhọde owo, enye ekpenyene ndifiọk n̄kpọ. Ndi mme akpan̄kpa ẹfiọk n̄kpọ? Bible afiak ọbọrọ ete: “Koro mme odu-uwem ẹfiọkde ẹte ke mmimọ inyene ndikpa: edi ama edi mme akpa-n̄kpa, mmọ ifiọkke baba n̄kpọ kiet: mmọ inyụn̄ inyeneke aba n̄kpọ-eyen-utom: koro owo mîtịghi aba enyịn̄ mmọ.” (Ecclesiastes 9:5) Ekpedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ mme akpan̄kpa, emi ‘mîfiọkke baba n̄kpọ kiet,’ ndikop ubiak ekededi ke ebiet ekededi.

Edinịm ke akpanikọ 5: N̄kpa ọwọrọ nsinsi utịt edidu nnyịn.

Nnyịn imesitre ndidu uwem ke ini nnyịn ikpade, edi emi iwọrọke ite ke kpukpru n̄kpọ ẹtre do. Anam-akpanikọ eren oro Job ama ọfiọk ete ke imọ idika udi, Sheol, ke ikpade. Edi kpan̄ utọn̄ kop akam oro enye ọkọbọn̄de ọnọ Abasi: “Afo akpakam edịp mi ke [Sheol, NW], onyụn̄ enịm mi ke ndịbe ebiet, tutu iyatesịt fo ebe, onyụn̄ odori mi ini, ndien eti mi! Ke owo akpade, nte enye ediset? . . . Afo okpokot, ndien ami n̄kpeyere fi.”—Job 14:13-15.

Job ekenịm ete ke edieke imọ inamde akpanikọ tutu esịm n̄kpa, Abasi eyeti imọ ndien nte ini akade ayanam imọ iset ke n̄kpa. Kpukpru mme asan̄autom Abasi eke eset ẹma ẹnịm emi ke akpanikọ. Jesus ke idemesie ama ọsọn̄ọ idotenyịn emi onyụn̄ owụt ke Abasi ayada imọ anam mme akpan̄kpa ẹset. Ikọ oro Christ eketịn̄de ke idemesie ọnọ nnyịn nsọn̄ọ emi: “Ini ke edi eke kpukpru mme andidu ke udi ẹdikopde [Jesus] uyo ẹwọn̄ọ ẹdi; mmọ emi ẹkenamde se ifọnde ẹyewọn̄ọ ẹdụk ke ediset uwem, mmọ emi ẹkenamde se idiọkde ẹyenyụn̄ ẹwọn̄ọ ẹdụk ke ediset ikpe.”—John 5:28, 29.

Ke mîbịghike Abasi oyosio kpukpru idiọkido efep onyụn̄ owụk obufa ererimbot ke idak itie edikara eke heaven. (Psalm 37:10, 11; Daniel 2:44; Ediyarade 16:14, 16) Emi oyosụn̄ọ ke ofụri isọn̄ ndikabade ndi paradise, emi mme owo oro ẹnamde n̄kpọ Abasi ẹdidụn̄de. Ke Bible nnyịn ikot ite: “Ndien n̄kop ọkpọsọn̄ uyo nte otode ke ebekpo ọwọrọ ete, Sese, ebiet idụn̄ Abasi omodu ye owo. Enye oyonyụn̄ odụn̄ ye mmọ; ndien mmọ ẹyedi ikọt Esie, Abasi ke Idem Esie oyonyụn̄ odu ye mmọ, onyụn̄ edi Abasi mmọ. Enye ọyọkwọhọde kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn mmọ efep. N̄kpa idinyụn̄ idụhe aba; eseme ye ntuan̄a ye ubiak idinyụn̄ idụhe aba; koro ebe-iso n̄kpọ ẹma ẹbe ẹfep.”—Ediyarade 21:3, 4.

Ndibọhọ Ndịk

Edifiọk mban̄a idotenyịn ediset ke n̄kpa adianade ye edifiọk Enye emi ndutịm emi otode ekeme ndidọn̄ fi esịt. Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ete: “Mbufo ẹyefiọk akpanikọ, akpanikọ oyonyụn̄ anam mbufo ẹwọrọ ufụn.” (John 8:32) Oro esịne ndinam nnyịn ibọhọ ndịk n̄kpa. Jehovah edi n̄kukụre owo oro ekemede nditre usọn̄ ye n̄kpa nnyụn̄ nnọ nnyịn nsinsi uwem. Nte afo emekeme ndinịm mme un̄wọn̄ọ Abasi ke akpanikọ? Ih, afo emekeme ndinịm koro Ikọ Abasi esisu kpukpru ini. (Isaiah 55:11) Nnyịn imesịn udọn̄ inọ fi ndikpep n̄kpọ efen efen mban̄a uduak Abasi kaban̄a ubonowo. Mme Ntiense Jehovah ẹyekop idatesịt ndin̄wam fi.

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 6]

Mfịna asan̄ade ye ndịk n̄kpa edi nte ke enye isiyakke owo adara uwem

[Ekebe ke page 7]

● N̄kpa edi ndammana utịt uwem Genesis 1:28; 2:17; Rome 5:12

[Ndise ke page 8]

Ndifiọk akpanikọ aban̄ade n̄kpa anam nnyịn ibọhọ ndịk

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 5]

Mme Edep Itie ke Ufọkabasi—Giampolo/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.