Wase Ruasagavulukawalu

Nodra Rarama na Veimatanitu

Aisea 66:15-24

1, 2. Na cava e bibi kina na rarama? Na butobuto cava e ubi vuravura tu nikua?

O JIOVA e ivurevure ni rarama, o “koya sa solia na mata-ni-siga me kena rarama na siga, ka lesia na vula kei na kalokalo me rarama kina na bogi.” (Jeremaia 31:35) Oqo mada ga e dua na vuna e dodonu me kilai kina o Jiova me ivurevure ni bula, ni vakatau vakalevu na bula ena rarama. Ke sega ni dau raragi na vuravura ena katakata mai na rarama ni matanisiga, ena dredre meda bula. Ena lala na noda vuravura.

² da kauaitaka gona nona parofisaitaka o Jiova ni na ubi vuravura na butobuto, sega ni rarama, ena noda gauna. E uqeti o Aisea me vola: “Raica, na butobuto, ena ubi vuravura; kei na butobuto loaloa, na veimatanitu.” (Aisea 60:2) Dina ga ni tukuni tiko e ke na butobuto vakayalo, sega ni butobuto vakayago, ia me kua ni tauri vakamamada na kena bibi. Ena dredre mera bula o ira na sega ni rarama vakayalo, me vaka ga ni dredre mera bula o ira e sega ni vakararamataki ira na matanisiga.

3. E vei eda na goleva kina na rarama ena gauna butobuto oqo?

³ E dodonu meda kauaitaka na rarama vakayalo e solia tiko mai o Jiova ena gauna butobuto oqo. E bibi meda vakararavi ina Vosa ni Kalou me vakararamataka na noda sala. Meda wilika e veisiga ke rawa. (Same 119:105) E vakarautaki na soqoni vakarisito me vukei keda meda veivakauqeti vakataki keda me rawa kina nida tudei ena “nodra sala na yalododonu.” (Vosa Vakaibalebale 4:18; Iperiu 10:23-25) Na kaukaua eda rawata mai na noda vulica vagumatua na iVolatabu kei na noda tiko ena soqoni vakarisito e vukei keda meda kua ni ubi ena butobuto ni “iotioti ni veisiga” oqo, na butobuto ena qai oti ena “siga ni cudru i Jiova.” (2 Timoci 3:1, NW; Sefanaia 2:3) Sa roro tiko mai na siga oya! Ena yaco dina mai me vaka ga na kena yaco dina na siga vaka oqori e Jerusalemi makawa.

“Veilewai” o Jiova

4, 5. (a) E lako mai vakacava o Jiova i Jerusalemi? (b) Na cava eda kaya kina nira na lewe lailai ga era vakabulai ni vakarusai o Jerusalemi ena 607 B.S.K.? (Raica na ivakamacala e ra.)

⁴ Ena iotioti ni vica na tikina ena parofisai totoka i Aisea, e vakamacalataka kina o Jiova na veika ena yaco me yacova na siga ni nona cudru. Eda wilika: “Ni na lako dina mai ko Jiova e na bukawaqa, ena vaka talega na covulaca na nona qiqi-ni-valu; me ia na nona veisausaumi e na cudru katakata, kei na nona veivunauci e na yameyame ni bukawaqa. Na bukawaqa, kei nai seleiwau, sa na ia kina na veilewai kei ira na tamata kecega, ko Jiova: ia era na lewe vuqa ena vakamatea ko Jiova.”​—Aisea 66:15, 16.

⁵ Na veivosa oya e dodonu mera raica rawa kina na bula vata kei Aisea na ituvaki leqataki era tu kina. Sa voleka mai na gauna ena vakayagataki ira kina na kai Papiloni o Jiova mera na valuti Jerusalemi, na kuvu mai na nodra qiqinivalu ena vaka na covulaca. E vakadomobula dina! O Jiova e vakayagataki ira na meca mera tauca na nona lewa vei ira na Jiu era sega ni yalodina. Ena vaka sara ga ni valuti ira nona tamata o Jiova. Ena sega ni vakasuka na nona “cudru katakata.” Ena “vakamatea ko Jiova” e levu vei ira na Jiu. E yaco na parofisai oqori ena 607 B.S.K.a

6. Na itovo dukadukali cava e vakayacori tiko e Juta?

⁶ E dodonu beka na nona ‘veilewaitaki ira’ na nona tamata o Jiova? E dodonu vakaoti! Eda sa raica vakalevu ena ivola i Aisea nira dau coko vakalevu na Jiu ena sokalou lasu, dina ga nira yalataki ira tu vei Jiova. E raica vinaka tu mai o Jiova na ka era dau cakava. Eda raica tale oqo ena parofisai e tarava: “Ko ira era ia na veivakatabui, kei ira era ia na veivakasavasavataki e na veiwere, ka ra muri koya e dua sa tiko e loma, ka ra sa kana vuaka, kei na ka vakasisila, kei na kalavo, era na vakaoti vata ga, sa kaya ko Jiova.” (Aisea 66:17) Era ‘vakatabui ira ra qai vakasavasavataki ira’ beka na Jiu oya ena nodra vakarautaki ira mera sokalou savasava? Macala ni sega. Era vakaitavi tiko ena vakasavasavataki ni sokalou lasu ena so na veiwere digitaki. Era qai kana vuaka kei na so tale na manumanu e sega ni savasava me vaka e vakaroti ena Lawa i Mosese.​—Vunau ni Soro 11:7, 21-23.

7. E tautauvata vakacava kei Juta e dauqaravi matakau o lotu ni Veivanua Vakarisito?

⁷ Sa dua dina na ka vakasisila mera cakava tale na matanitu era veiyalayalati tu kei na Kalou dina na veika oya! Ia vakasamataka oqo: E dua na ka vakasisila vaka oqori era cakava tale tiko ga na lotu ni Veivanua Vakarisito. Era kaya tale ga nira qarava tiko na Kalou, e levu na nodra iliuliu era kaya nira tamata dodonu. Ia era vakadukadukalitaki ira ena nodra vakabauta na ivakavuvuli ni lotu butobuto kei na ivakavuvuli ni tamata, e vakadeitaki kina nira butobuto tu vakayalo. Sa bau butobuto dina!​—Maciu 6:23; Joni 3:19, 20.

‘Era na Raica na Noqu Totoka’

8. (a) Na cava ena yacovi Juta kei lotu ni Veivanua Vakarisito? (b) Era na raica vakacava na veimatanitu na ‘totoka i Jiova’?

⁸ E kauaitaka beka o Jiova na veika cala e cakava o lotu ni Veivanua Vakarisito kei na nona vakavuvulitaka na ivakavuvuli lasu? Wilika na vosa i Jiova e tarava e vola o Aisea mo rawa ni vakatulewa kina: “Ia koi au ka’u sa kila na nodra cakacaka kei na nanuma ni lomadra: ia, ka’u na vakasoqoni ira vata na lewe ni veivanua kecega kei na dui vosavosa; ka ra na lako mai ka raica na noqu totoka.” (Aisea 66:18) E kila ena qai lewa tale ga o Jiova na nodra cakacaka kei na ka e tu ena nodra vakasama o ira na kaya nira qaravi koya. E kaya o Juta ni vakabauti Jiova, ia nona qaravi matakau kei na nona cakava na ka era cakava na lotu butobuto e vakalasuya na ka e kaya. E tawayaga na nodra “vakasavasavataki” ira na lewena ena kena ivalavala era cakava na lotu butobuto. Ena vakarusai ga na matanitu oya, qai sega ni tabonaki rawa nira na raica tu mai na veimatanitu voleka dauqaravi matakau. Era na ‘raica na totoka i Jiova’ ena ka e yaco oya, ra qai vakadinadinataka tale ga ni sa vakayacori na vosa i Jiova. E yaco tale ga vakacava vei lotu ni Veivanua Vakarisito? Ni sa vakarusai, ena levu na nona itokani kei na nona itokani vakabisinisi era na sarava wale toka ga na veika e yaco tiko ni vakayacori vua na vosa i Jiova.​—Jeremaia 25:31-33; Vakatakila 17:15-18; 18:9-19.

9. Na itukutuku vinaka cava e kacivaka o Jiova?

⁹ Ni vakarusai o Jerusalemi ena 607 B.S.K. sa sega beka na nona ivakadinadina o Jiova e vuravura? Sega. E so me vakataki Taniela kei na tolu na nona itokani era qaravi Jiova tiko ga nira tiko vakavesu e Papiloni. (Taniela 1:6, 7) Era yalodina tu ga e so nona ivakadinadina baleta ena gauna e cava kina na 70 na yabaki, era biuti Papiloni na tagane kei na yalewa yalodina nira suka i Juta mera lai tauyavutaka tale na sokalou savasava. Oqo sara ga na ka e dusia tarava o Jiova: “Ia ka’u na solia e na kedra maliwa e dua nai vakatakilakila; ka’u na talai ira era sa vo ki na veivanua, ki Tasisi, kei Puli, kei Luti, era dauloqata na dakai titi, ki Tupali, kei Javana, na veiyanuyanu vakayawa, era sa sega ni rogoca na noqu totoka, se raica na noqu lagilagi; a ra na tukuna na noqui ukuuku e na veivanua.”​—Aisea 66:19.

10. (a) Era ivakatakilakila vakacava na Jiu yalodina era sereki mai Papiloni? (b) O cei nikua era vaka na ivakatakilakila?

¹⁰ Na iwiliwili levu ni tagane kei na yalewa era suka i Jerusalemi ena 537 B.S.K. era vaka na ivakatakilakila veivakurabuitaki, se ivakadinadina ni nona sa sereki ira na nona tamata o Jiova. O cei e bau tadra nira na sereki ena dua na siga na Jiu era tu vakavesu mera lai sokalou savasava tale ena valenisoro i Jiova? E vaka kina ena imatai ni senitiuri, o ira na “soli mei vakatakilakila kei na ka e veivakurabuitaki” era lotu Vakarisito lumuti, era na lakovi ira oqo na vinakata mera qaravi Jiova. (Aisea 8:18; Iperiu 2:13) Nikua tale ga era vaka na ivakatakilakila veivakurabuitaki vei ira na lewe i vuravura o ira na lotu Vakarisito era vakaitikotiko dei ena nodra vanua. (Aisea 66:8) Era ivakadinadina bula ni kaukaua ni yalo tabu i Jiova, e tara na lomadra na yalomalumalumu mera mai sokalou vei Jiova.

11. (a) Ni oti nodra vakalesui na Jiu, era qai kilai Jiova vakacava na veimatanitu? (b) E vakayacori vakacava ena imatai ni gauna na Sakaraia 8:23?

¹¹ Nira vakalesui oti na Jiu ena 537 B.S.K., ena rawa vakacava vei ira na kai matanitu tani era se sega ni rogoci Jiova mera kilai koya? Era sega ni suka kece i Jerusalemi na Jiu yalodina ni sa cava na nodra tiko vakavesu e Papiloni. E so, me vakataki Taniela, era tu ga mai Papiloni. E so era na gole ina yasa i vuravura e va. Me qai yacova na ikalima ni senitiuri B.S.K., era sa tu na Jiu ena veivanua e liutaka tiko na matanitu o Perisia. (Esiteri 1:1; 3:8) E sega ni vakabekataki ni so vei ira era talanoataki Jiova vei ira na lotu butobuto era tu veitikivi, ni levu vei ira na kai veimatanitu era qai tavuki mera lotu vakajiu. E dua vei ira oqori na matanivanua ni Iciopea e vunau vua na tisaipeli lotu Vakarisito o Filipi ena imatai ni senitiuri. (Cakacaka 8:26-40) Na veika oqo e yaco me vakayacori kina ena imatai ni gauna na vosa ni parofita o Sakaraia: “E na gauna ko ya, era na mai taura na tutu ni nonai sulu e dua na Jiu, e lewe tini na tamata era duivosavosa mai na veivanua kecega, ka kaya, Keitou na lako vata kei kemudou: ni keitou sa rogoca sa tiko vata kei kemudou na Kalou.” (Sakaraia 8:23) E tala dina na rarama o Jiova ina veimatanitu!​—Same 43:3.

Kauti na “iSolisoli vei Jiova”

12, 13. Me tekivu mai na 537 B.S.K., era kau mai vakacava na ‘weka’ i Jerusalemi?

¹² Ni tara oti o Jerusalemi, o ira na Jiu era veituyaki era na dau raica tiko mai na koro oqori kei na kena matabete me itikotiko liu ni sokalou savasava. E levu vei ira era na lako sara mai vakayawa mera mai tiko ena soqo e dau caka kina e veiyabaki. Ni dusimaki koya na Kalou, e vola o Aisea: “A ra na kauti ira kece na wekamudou mai na veivanua, mei cabocabo [se, “isolisoli,” NW] vei Jiova, e na ose, kei na qiqi-ni-tamata, kei na tavata, kei na meule, kei na kameli, ki na noqu ulu-ni-vanua tabu ko Jerusalemi, sa kaya ko Jiova, me vakataki ira na Isireli era kauta mai nai cabocabo [se, “isolisoli”] e na bilo savasava ki na vale i Jiova. Ia ka’u na lesia talega eso vei ira na Livai me ra bete.”​—Aisea 66:20, 21.

¹³ E so na ‘wekadra mai na veivanua’ era tiko ena siga ni Penitiko ena gauna e soli kina vei ira na tisaipeli i Jisu na yalo tabu. E kaya na iVolatabu: “A sa tiko mai Jerusalemi na kai Jutia eso, a tamata lotu, mai na veivanua kecega e ruku i lomalagi.” (Cakacaka 2:5) Era gole mai Jerusalemi mera mai sokalou ena kena ivalavala vakajiu, ia nira rogoca na itukutuku vinaka kei Jisu Karisito, e levu era vakabauti koya ra qai papitaiso.

14, 15. (a) Era kumuni ira vakacava e so tale na ‘wekadra’ vakayalo na lotu Vakarisito lumuti ni sa oti na iMatai ni iValu Levu? Era soli vakacava vei Jiova me vaka era ‘isolisoli ena bilo savasava’? (b) E ‘lesi ira vakacava e so mera bete’ o Jiova? (c) O cei e so na lotu Vakarisito lumuti era vakaitavi ena nodra kumuni mai na wekadra se tacidra vakayalo? (Raica na kato ena taqana oqo.)

¹⁴ E bau vakayacori tale ga ena noda gauna na parofisai oqo? Io, e vaka kina. Ni oti na iMatai ni iValu Levu, era raica ena iVolatabu na dauveiqaravi lumuti i Jiova ni a tauyavutaki na Matanitu ni Kalou mai lomalagi ena 1914. Nira vulica vinaka na iVolatabu, era raica kina ni na vinakati mera kumuni e so tale na lewe ni Matanitu ni Kalou, se ‘wekadra.’ Era lakova “nai yalayala kei vuravura” na italatala yaloqaqa mera lai vakasaqarai ira na kena vo ni lumuti, e levu vei ira era sa biuta mai na veilotu ni Veivanua Vakarisito. Nira sa kune era qai kau mai me isolisoli vei Jiova.​—Cakacaka 1:8.

¹⁵ O ira na kena vo era kumuni taumada era kila ni na sega ni vakadonui ira o Jiova ena ituvaki era tu kina ni bera nodra mai kila na ka dina mai na iVolatabu. Era vakasavasavataki ira mada vakayalo, vakayago tale ga me rawa kina nira qai soli me vaka na ‘isolisoli ena bilo savasava,’ se me vaka e kaya na yapositolo o Paula, mera vaka na ‘goneyalewa savasava e nei Karisito.’ (2 Korinica 11:2) Era sega wale ga ni cata na ivakavuvuli lasu, era vulica tale ga na lotu Vakarisito lumuti mera kua ni tovaka e dua na ka vakapolitiki. Ena 1931, ni sa veiganiti na ivakatagedegede ni nodra savasava, e marautaka o Jiova me solia vei ira na yacana me rawa kina nira vakatokai mera iVakadinadina i Jiova. (Aisea 43:10-12) Ia, e ‘lesi ira vakacava e so mera bete’ o Jiova? Era yaco na ilawalawa lumuti oqo mera lewe ni “matabete vakaturaga, a matanitu yalosavasava” ra dau vakacabora tiko ga kina na imadrali ni vakavinavinaka vua na Kalou.​—1 Pita 2:9; Aisea 54:1; Iperiu 13:15.

Toso Tiko ga na Kumukumuni

16, 17. O cei o ira na “kawa” era vakatuburi ni oti na iMatai ni iValu Levu?

¹⁶ E 144,000 taucoko na kedra iwiliwili na “matabete vakaturaga” oqo, sa mai cava tale ga na nodra kumuni. (Vakatakila 7:1-8; 14:1) Sa cava beka e kea na cakacaka ni kumukumuni? Sega. Tomana na parofisai i Aisea: “Me vaka sa na tu e mataqu na lomalagi vou kei na vuravura vou ka’u sa cakava, sa kaya ko Jiova, ena tu vaka talega kina na nomudou kawa kei na yacamudou.” (Aisea 66:22) Ni vakayacori ena kena imatai ni gauna na parofisai oqo, era vakawa na Jiu era suka mai Papiloni. Oqo era na qai dei vinaka kina na vo ni Jiu era suka mai se “na vuravura vou,” ena ruku ni veiliutaki vakajiu vou se “na lomalagi vou.” Ia, e totoka sara na kena vakayacori na parofisai oqo ena noda gauna.

¹⁷ Na “kawa” era vakatubura na matanitu vakayalo o ira “nai soqosoqo levu,” e nodra inuinui na bula tawamudu e vuravura. Era lako “mai na veivanua kece, kei na veimataqali, kei na veimatanitu, kei na duivosavosa, era sa tu e na mata ni tikotiko-vakaturaga, kei na mata ni Lami.” Era “sa sava nodrai sulu, ka vakavulavulataka e na dra ni Lami.” (Vakatakila 7:9-14; 22:17) Ena gauna oqo era vakanadakuya na butobuto vakayalo na ‘isoqosoqo levu’ nira sa gole tiko ina rarama e vakarautaka o Jiova. Era cakacakataka na nodra vakabauti Jisu Karisito, ra qai saga mera savasava vakayalo qai vinaka tiko ga na nodra ivalavala me vakataki ira na tacidra lumuti. Era na veiqaravi tiko ga ena ruku i Karisito na ilawalawa oqo, ra qai “tu” kina me tawamudu!​—Same 37:11, 29.

18. (a) Na cava era cakava na isoqosoqo levu nira muri ira na tacidra lumuti? (b) Era sokalou vakacava vei Jiova na lumuti kei ira na nodra itokani “mai na vula e dua ka yacova na vula kadua, ka mai na siga tabu e dua ka yacova na siga tabu kadua”?

¹⁸ Era kila na tagane kei na yalewa gugumatua e nodra inuinui na bula e vuravura ni dodonu mera savasava vakayalo qai vinaka tiko ga na nodra ivalavala, ia e so tale na ka e vinakati me vakamarautaki kina o Jiova. Sa carubi tiko oqo na cakacaka ni kumukumuni, e dodonu mera vakaitavi tale ga kina. E kaya na parofisai ena Vakatakila me baleti ira: “Era sa tu . . . e na mata ni i tikotiko vakaturaga ni Kalou ka qaravi koya e na siga kei na bogi e na loma ni vale tabu.” (Vakatakila 7:15, VV) Eda lai nanuma kina na ikarua ni iotioti ni tikina ena parofisai i Aisea: “Ia mai na vula e dua ka yacova na vula kadua, ka mai na siga tabu e dua ka yacova na siga tabu kadua, era na lako mai na tamata kecega me ra mai cuva e mataqu, sa kaya ko Jiova.” (Aisea 66:23) Sa vakayacori tiko ena noda gauna na parofisai oqo. Era dau soqoni vata vakawasoma na lotu Vakarisito lumuti kei ira na nodra itokani, na isoqosoqo levu, ena nodra sokalou vei Jiova “mai na vula e dua ka yacova na vula kadua, ka mai na siga tabu e dua ka yacova na siga tabu kadua” se na veimacawa ni veivula. Era cakava oqo ena nodra dau tiko ena soqoni vakarisito kei na nodra vunau tiko. O dua beka vei ira na ‘lako mai mera mai cuva wasoma vei Jiova’? Era marautaka dina na tamata i Jiova na nodra cakava tiko na veika oya, era vakanamata tale ga na isoqosoqo levu ina gauna era na yaco kina “na tamata kecega” mera qaravi Jiova “mai na vula e dua ka yacova na vula kadua, ka mai na siga tabu e dua ka yacova na siga tabu kadua” me tawamudu.

Nodra Vakarusai na Meca ni Kalou

19, 20. E vakayagataki vakacava o Qiena ena gauna e volai kina na iVolatabu? Na cava e vakatakarakarataka?

¹⁹ Sa qai vo ga e dua na tikina meda vulica ena parofisai i Aisea. E kaya: “A ra na lako yani, ka raica na yago ni tamata era sa mate era vuki tani vei au: ni na sega ni mate na kedra baca, ena sega talega ni bokoci na kedra bukawaqa; ka ra na ka vakasisila vei ira na tamata kecega.” (Aisea 66:24) Rairai vakasamataka tiko o Jisu Karisito na parofisai oqo ni vakauqeti ira na nona tisaipeli mera bula rawarawa tu ga nira vakaliuca tiko na Matanitu ni Kalou. E kaya: “Kevaka sa vakacalai iko na matamu, vecuka tani: sa vinaka vei iko mo curu ki na matanitu ni Kalou ka dua bauga na matamu, ka ca me rua na matamu ka mo biu ki na eli [se, “Qiena,” NW] sa waqa kina na buka: sa sega ni mate kina na nodra baca, a sa sega ni bokoci kina na buka waqa.”​—Marika 9:47, 48; Maciu 5:29, 30; 6:33.

²⁰ E vanua vakacava o Qiena [Gehenna]? E vola na Jiu vuku o David Kimhi ena vica na senitiuri sa oti: “Oqo na vanua . . . e tiko tikivi Jerusalemi, e vanua vakasisila, e dau kolotaki kina na veika tawasavasava kei na yagonimate. E waqa tu ga kina na buka me rawa ni kama kina na veika tawasavasava kei na sui ni yago. Oya na vuna e dau vakatokai kina na nodra lewai na tamata ivalavala ca me Gehinnom.” Ke a dau vakayagataki o Qiena me isovasova ni benu qai kolotaki kina na yagodra na tamata e sega ni ganiti mera bulu, me vaka e kaya na Jiu vuku oqo, sa na vinakati dina ga me waqa tiko na buka mera vakamai yavu kina. Na ka e sega ni kama yavu era sa qai kanalaka na baca. Oqo e vakatakarakarataka vinaka na ivalavala ni nodra vakarusai na meca kece ni Kalou!b

21. O cei era marautaka na itinitini ni ivola i Aisea, baleta?

²¹ Ni vakamacalataki kina na yagonimate, na vakamai, kei na baca, e sega beka ni tini kina na parofisai totoka i Aisea ena itukutuku vakadomobula? Oqori na ka era nanuma na meca ni Kalou. Ia era marautaka na itokani ni Kalou na ivakamacala i Aisea me baleta nodra vakarusai vakadua na tamata ivalavala ca. E veivakacegui dina mera kila na tamata i Jiova nira na vakamalumalumutaki na kedra meca. Era na vakawabokotaki o ira kece era dau vakaleqai ira na dau sokalou vua na Kalou ra qai vakarogorogocataka na yacana. Ena gauna oya sa na “sega ni tubu vakarua na ka rarawa.”​—Neumi 1:9.

22, 23. (a) Vakamacalataka e so na sala e yaga kina vei iko na nomu vulica na ivola i Aisea. (b) Ni o vulica oti na ivola i Aisea, na cava e nomu inakinaki, kei na cava e nomu inuinui?

²² Ni vakarau cava noda vulica na ivola i Aisea, eda raica kina ni sega ni tukuni ga kina na veika sa yaco oti. Me kena veibasai, e tiko kina na itukutuku e baleti keda ena gauna oqo. Nida vakasamataka na gauna butobuto a bula kina o Aisea, e via tautauvata sara ga kei na noda gauna. E vakilai ena gauna i Aisea na tiko yavavala vakapolitiki, na veivakaisini ni lotu, na ca ni vakatulewa ni mataveilewai, kei na nodra vakalolomataki na tamata yalodina kei na dravudravua. E vakilai tale tiko ga ena noda gauna. E sega ni vakabekataki nira vakavinavinakataka na Jiu yalodina ena ikaono ni senitiuri B.S.K. na parofisai i Aisea, e vakacegui keda tale ga nikua nida vulica.

²³ Ena gauna dredre oqo e ubi vuravura tu kina na butobuto, kei na butobuto loaloa na veimatanitu, eda vakavinavinakataka nona vakayagataki Aisea o Jiova me vakararamataka na kawatamata! O ira kece era ciqoma na veivakararamataki vakayalo oqo, se ra matatamata cava, se ra cavutu mai na matanitu cava, era na rawata na bula tawamudu. (Cakacaka 10:34, 35) O koya gona, meda muria tiko mada ga na rarama ni Vosa ni Kalou ena noda wilika e veisiga, vakasamataka vinaka, da qai muria na veika e tukuni kina. Eda na tauca kina na veivakalougatataki e tawamudu, ena vakacaucautaki tale ga kina na yaca tabu i Jiova!

[iVakamacala e ra]

[Kato ena tabana e 409]

iSolisoli Lumuti me Nei Jiova Mai na Veimatanitu

E biuti Mereke me gole i Spain kei Argentina o Juan Muñiz ena 1920, e tauyavutaka kina na veivavakoso era lewena na lumuti. E cilavi ira na rarama ni ka dina na tamata lomadina ena ra kei Aferika mai na 1923, ni a gole kina na daukaulotu o William R. Brown (kilai levu me o Bible Brown) me lai vunautaka na itukutuku ni Matanitu ni Kalou ena vanua o Sierra Leone, Ghana, Liberia, The Gambia, kei Nigeria. Ena yabaki vata oqori e gole o George Young mai Canada i Brazil qai dewa sara i Argentina, Costa Rica, Panama, Venezuela, kei na vanua o Rusia. Ena gauna tale ga oya e soko kina mai Igiladi i Idia o Edwin Skinner me lai oga sara vakalevu ena cakacaka ni tatamusuki ena vicavata na yabaki.

[iYaloyalo ena tabana e 411]

E so na Jiu era tiko ena siga ni Penitiko era ‘wekadra mai na veivanua’

[iYaloyalo ena tabana e 413]