Wase e Ruasagavulukadua

Tete ni Sokalou Dina e Veiyasa i Vuravura

Aisea 60:1-22

1. Na itukutuku veiuqeti cava e kunei ena Aisea wase 60?

NA VEIKA e volai ena Aisea wase 60 e vaka ni saravi e dua na drama bula. E vakaciriloloma na veika e vakamacalataki ena imatai ni vica na tikina. E yaco veitarataravi sara e vica na ka ni bera ni qai tini ena dua na ivakamacala e veivakauqeti. E totoka vakaoti na kena vakamacalataka na wase oqo na vakasukai lesu ni sokalou dina e Jerusalemi makawa kei na kena tete na sokalou dina ena noda gauna. E vakaraitaka tale ga na nodra na vakalougatataki me tawamudu o ira na sokalou ena yalodina. E rawa vei keda kece meda vakaitavi ena kena vakayacori na tiki ni parofisai totoka oqo nei Aisea. O koya gona, meda dikeva sara mada vakavinaka.

Cila na Rarama ena Vanua Butobuto

2. Na cava e tukuni vua na yalewa e davo koto ena dua na vanua butobuto, na cava e bibi kina me muria na vosa oya?

² E vakamacalataki ena itekivu ni wase oqo ni ivola i Aisea e dua na yalewa e vakaloloma tu. E davo koto vakatoboicu ena dua na vanua butobuto. Sa qai cilava vakasauri na butobuto oya na rarama, qai kaci mai o Jiova ni vakayagataki Aisea: “Mo tu cake [“yalewa,” NW] mo rarama mai; ni sa yaco mai na nomu rarama, ia na serau i Jiova sa cadra mai vei iko.” (Aisea 60:1) Io, me na tucake na “yalewa” me vakaraitaka ni sa cilavi koya na serau i Jiova! Na cava me tucake kina vakatotolo? E tomana na parofisai: “Raica, na butobuto, ena ubi vuravura; kei na butobuto loaloa, na veimatanitu; ia ena cadra mai vei iko ko Jiova; kei na nona serau, ena raici ni sa cilavi iko.” (Aisea 60:2) E vinakati me “rarama mai” na “yalewa,” me vakararamataka na nodra sala na se vakayayamo tiko ena butobuto. Na cava ena qai yaco? “Na veimatanitu tani era na lako voli e na nomu rarama; kei ira na tui, e na serau ni kemui cadracadra.” (Aisea 60:3) Na veivosa oya e vakamacalataka na usutu ni veika ena qai vakamacalataki vakamatailalai ena veitikina e tarava, oya na kena tete e veiyasa i vuravura na sokalou dina!

3. (a) O cei na “yalewa”? (b) Na cava e davo no kina ena vanua butobuto na “yalewa” oqo?

³ Dina ga ni vakamacalataka tiko na veika e se bera ni yaco, e tukuna vua na “yalewa” o Jiova ni “sa yaco mai” na nona rarama. E vakaraitaka oya ni na yaco dina na parofisai. Na “yalewa” oqo o Saioni, se Jerusalemi, na koroturaga kei Juta. (Aisea 52:1, 2; 60:14) Na cavuti ni yaca ni koroturaga oqo e dau vakaibalebaletaka na matanitu taucoko. Ena imatai ni kena vakayacori na parofisai oqo, e davo koto na “yalewa” ena vanua butobuto, me tekivu mai na gauna e vakarusai kina o Jerusalemi ena 607 B.S.K. Ia, ena 537 B.S.K., era lesu e dua na ilawalawa lailai Jiu yalodina i Jerusalemi mera lai tekivutaka tale kina na sokalou dina. Oqo na gauna e vakacila kina na rarama o Jiova vua na “yalewa” e vaka voli na watina, ra qai yaco kina na nona tamata era suka oya mera vu ni rarama vei ira na veimatanitu era butobuto tu vakayalo.

Vakayacori ena Noda Gauna

4. O cei e matataka tiko na “yalewa” e vuravura ena gauna oqo, e dusi cei tale ga na parofisai?

⁴ Eda taleitaka na parofisai oqo baleta ni sega ni vakayacori ga vei Jerusalemi ena gauna makawa. E vuravura ena gauna oqo, e matataka tiko na “yalewa” vakalomalagi e vaka voli na wati Jiova “na Isireli ni Kalou.” (Kalatia 6:16) Me tekivu mai na gauna a tauyavutaki kina ena Penitiko ni 33 S.K. me yacova mai oqo, era sa 144,000 taucoko na lewe ni matanitu vakayalo oqo, era lumuti kece ena yalo tabu, ‘era voli mai vuravura’ mera na qai veiliutaki kei Karisito mai lomalagi. (Vakatakila 14:1, 3, VV) E vakayacori tiko na Aisea wase e 60 ena gauna oqo vei ira na vo ni lewe 144,000 era se bula tiko e vuravura ena “iotioti ni veisiga” oqo. (2 Timoci 3:1, NW) Na parofisai oqo e dusi ira tale ga na nodra itokani na lotu Vakarisito lumuti, “nai soqosoqo levu” ni ‘so tani tale na sipi.’​—Vakatakila 7:9; Joni 10:11, 16.

5. Ena gauna cava era vakila kina na vo ni Isireli ni Kalou era se bula tiko ni vaka era davo koto ena butobuto? Ena gauna cava e qai vakararamataki ira kina o Jiova?

⁵ Ena dua na gauna lekaleka ni se qai tekivu na veiyabaki ni 1900, e vaka era davo koto ena butobuto na vo ni Isireli ni Kalou era se bula tiko e vuravura. Ni vakarau cava na iMatai ni iValu Levu e vakila na ilawalawa oqo na ka e vakamacalataki vakaivakatakarakara ena ivola na Vakatakila, e biu wale tu na yagodra mate “ena saqata ni koro levu, sa vakatokai vakaibalebale ko Sotoma kei Ijipita.” (Vakatakila 11:8) Ia, e qai vakararamataki ira o Jiova ena 1919. Oqo e vakavuna mera tucake mera vakaraitaka yani na rarama ni Kalou, nira vunautaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou ena doudou.​—Maciu 5:14-​16; 24:14.

6. E rogoca beka e dua na iwase levu ni kawatamata na kena kacivaki na nona sa tiko vakatawarairai na tui o Jisu? O cei e vakayarayarataki ina rarama i Jiova?

⁶ Ni uqeti ira o Setani, na iliuliu ni “veikaukauwa vakavuravura ni gauna butobuto oqo,” era sega ni via rogoca e dua na iwase levu ni kawatamata na kena kacivaki na nona sa tiko vakatawarairai na tui o Jisu Karisito, “na rarama kei vuravura.” (Efeso 6:12, VV; Joni 8:12; 2 Korinica 4:3, 4) Ia sa vica na milioni era vakayarayarataki mai ina rarama i Jiova, era okati kina na “tui” (o ira na lumuti era na veiliutaki ena Matanitu vakalomalagi) kei ira na “veimatanitu” (na isoqosoqo levu ni so tani tale na sipi).

Marautaki na Tete ni Sokalou Dina

7. Na ka marautaki cava e raica na “yalewa”?

⁷ Ni tomana na ka e tukuni ena Aisea 60:3, e kaya tale o Jiova vua na “yalewa”: “Ta cake, ka rai voli”! Ni cakava vaka kina na “yalewa,” e marautaka dina na ka e raica! Era sa lesu tiko mai na luvena i vale! “Ko ira kece, era sa soqoni vata, era sa lako mai vei iko; a luvemu tagane, era na lako vakayawa mai; kei ira na luvemu yalewa, era na roqoti mai.” (Aisea 60:4) Na kacivaki ni Matanitu ni Kalou e tekivutaki ena 1919 e vakavuna mera kune kina ena veivanua e vica tale na udolu na ‘luvena tagane’ kei na ‘luvena yalewa’ mera lewe ni Isireli ni Kalou. Oqori na ka e nakita o Jiova me rawa kina ni vakacavari na kedra iwiliwili na le 144,000 era na veiliutaki kei Karisito.​—Vakatakila 5:9, 10.

8. Na cava e vakamarautaki ira na Isireli ni Kalou me tekivu mai na 1919?

⁸ E vakatubu marau na tubu oqo. “Ko na qai raica, ka vakamarautaki; ia na lomamu, ena vakacegu ka vakalevutaki; ni na vakalesui mai vei iko na kamunaga ni wasawasa; ia nai yau ni veimatanitu, ena rawa mai vei iko.” (Aisea 60:5) E marautaka vakalevu na Isireli ni Kalou na nodra kumuni na lumuti ena veiyabaki ni 1920 kei na 1930. Ia, e dua tale na ka e kuria na nodra marau. Me tekivu mai na loma ni veiyabaki ni 1930, o ira na tamata era a tiki ni “wasawasa” ni kawatamata era sega ni veiriti kei na Kalou era sa lako tani mai na veivanua kece ga mera mai sokalou kei ira na Isireli ni Kalou. (Aisea 57:20; Akeai 2:7) O ira oqo era sega ni lewa ga vakataki ira na ivalavala ni nodra qarava na Kalou. Era gole ga mai vua na “yalewa” e vaka voli na wati ni Kalou mera mai dua ga na qelenisipi ni Kalou, me rawa kina nira vakaitavi kece na dauveiqaravi ni Kalou ena kena vakatetei na sokalou dina.

Sota na Veimatanitu e Jerusalemi

9, 10. O cei e laurai nira mai sota e Jerusalemi? E ciqomi ira vakacava o Jiova?

⁹ Ni vakayagataka na vosa vakatautauvata era kila vinaka na lewenivanua ena gauna i Aisea, e vakamacalataka kina o Jiova na tete ni sokalou dina. E rai vaka ina tokalau na “yalewa” ni tucake tu ena Ulunivanua o Saioni. Na cava e raica? “A qele ni kameli ena lako levu mai vei iko; na luve ni kameli ni Mitiani kei Ifa: ko ira kecega mai Sipa, era na lako mai; era na kauta mai na koula kei na ka boi vinaka; ka ra na vakacaucautaki Jiova e na nodrai tukutuku vinaka.” (Aisea 60:6) Na qele ni kameli era vakayagataka na dauveivoli oqo era mua kece tiko mai i Jerusalemi. (Vakatekivu 37:25, 28; Dauveilewai 6:1, 5; 1 Tui 10:1, 2) E vaka na irairai ni waluvu e robota na vanua na levu ni kameli! Era kauta tiko mai na qele ni kameli na nodra isolisoli na dauveivoli, na iyau vakamareqeti isau levu, me vakaraitaka nira sega ni mai vala na dauveivoli. Era vinakata ga mera mai sokalou vei Jiova ra qai solia vua na veika vinaka era rawa ni solia.

¹⁰ E sega ni o ira wale ga na dauveivoli era toso tiko mai oya. “A qele ni sipi kecega ni Kitari, ena vakasoqoni mai me nomu; na sipi tagane ni Nepeioci, era na qaravi iko.” Io, era tabili tale ga mai Saioni o ira na dau vakatawa manumanu. Era solia na nodra iyau, oya na nodra qele ni sipi, me nodra isolisoli ra qai soli ira tale ga mera veiqaravi. Ena ciqomi ira vakacava o Jiova? E kaya o koya: “Era na cabeta, ni ra vinakata, na noqui cabocabo-ni-soro; ia na noqu vale vakaiukuuku ka’u na vakaiukuukutaka.” (Aisea 60:7) E ciqoma o Jiova na veika era solia, ni na vakayagataki ena sokalou savasava.​—Aisea 56:7; Jeremaia 49:28, 29.

11, 12. (a) Na cava e raica na “yalewa” ni rai ina yasayasa vakara? (b) Na cava era kusava tiko mai i Jerusalemi na lewe levu?

¹¹ Sa qai kaya o Jiova vua na “yalewa” me rai ina yasayasa vakara, mani tarogi koya: “Ko cei oqo era sa vuka mai me vaka na o, ka vaka na ruve ki na nodrai sogo cicila?” E sauma o Jiova: “Era na waraki au ga na veiyanuyanu, ia na waqa ni Tasisi sa na liu, me kauti ira mai na luvemu mai na vanua vakayawa, na nodra siliva kei na nodra koula talega, ki na yaca i Jiova na nomu Kalou, me nei Koya na Yalosavasava ni Isireli, ni sa vakalagilagitaki iko.”​—Aisea 60:8, 9.

¹² Raitayaloyalotaka mada mo drau tucake vata tu kei na “yalewa,” mo qai raica yani na Wasawasa Levu ena yasayasa vakara. Na cava o raica rawa? Era ciri totolo koto ena dela ni wasawasa e dua na ka e vaka na o vulavula matailalai. Era vaka na irairai ni manumanu vuka, ia nira sa toro voleka mai, o qai kila nira waqa vakalaca e tosoi ira tiko na cagi. Era “lako vakayawa mai.”a (Aisea 49:12) Ena levu ni waqa era soko tiko mai i Saioni oqo era sa vaka tale e dua na qele ni ruve. Na cava era soko totolo tiko mai kina na waqa oqo? Era vinakata mera mai talaci ira na dausokalou vei Jiova era gole mai ena veivanua vakayawa. O ira kece na mai sobu oqo, se ra Isireli se kai matanitu tani era gole mai na tokalau, na yasayasa vakara, na veivanua veivolekati kei na veivanua yawa, era vakusakusa mai i Jerusalemi mera mai yalataki ira kei na veika era taukena vei Jiova, na nodra Kalou.​—Aisea 55:5.

13. O cei era “luve tagane” kei na “luve yalewa” ena gauna oqo? O cei o ira “nai yau ni veimatanitu”?

¹³ Na veivosa totoka oqo ena tikina e 4 ina 9, e vakamatatataka na tete ni sokalou dina ina veiyasa i vuravura me tekivu mai na gauna e cilava kina na vuravura butobuto na nona rarama na “yalewa” e vaka voli na wati Jiova. Era liu mai na ‘luve tagane’ kei na ‘luve yalewa’ i Saioni vakalomalagi, era lotu Vakarisito lumuti. Era vakatokai ira mera iVakadinadina i Jiova ena 1931. E taravi ira mai na ilawalawa yalomalumalumu, “nai yau ni veimatanitu” kei “na kamunaga ni wasawasa,” mera mai tomani ira na vo ni taci Karisito.b Ena gauna oqo era sa yacoyaco mai ena yasa i vuravura vava na dauveiqaravi kece oqo i Jiova mera mai tomani ira na Isireli ni Kalou mera vakalagilagia na Turaga Sau, o Jiova, ra qai vakacerecerea na yacana me uasivi duadua ena lomalagi kei na vuravura.

14. Era ‘cabeta vakacava na icabocabonisoro ni Kalou’ o ira na dauveiqaravi vou mai na veimatanitu?

¹⁴ Na cava e kena ibalebale na nodra ‘cabeta na icabocabonisoro ni Kalou’ o ira na dauveiqaravi vou oqo mai na veimatanitu? E dau cabo na isoro, se imadrali ena icabocabonisoro. E vakayagataka na vosa e baleta na vakacaboisoro na yapositolo o Paula ena nona vola: “Au sa vakamamasu . . . mo dou solia na yagomudou me imadrali bula, me savasava, me vinaka vua na Kalou, me nomudoui soro vakayalo.” (Roma 12:1) Era dau marau ni soli ira na lotu Vakarisito dina. (Luke 9:23, 24) Era solia na nodra gauna, na nodra igu, kei na veika era taukena me baleta na sokalou savasava. (Roma 6:13) Nira vakayacora oya, era sa vakacabora tiko na imadrali e vakacerecerei kina na Kalou. (Iperiu 13:15) E totoka dina na nodra sa sega ni vakaliuca ga na veika e baleti ira na vica na milioni era sokalou tiko vei Jiova ena gauna oqo, o ira na itabagone kei na qase, ia era vakaliuca ga na Matanitu ni Kalou.​—Maciu 6:33; 2 Korinica 5:15.

Ra Vakatetea Tale ga na Sokalou Dina na Dauveiqaravi Vou

15. (a) Ena gauna makawa, e vakaraitaka vakacava o Jiova na nona yalololoma ena nona vakayagataki ira na kai tani? (b) Ena gauna oqo, era vakatetea vakacava na sokalou dina na “kai tani”?

¹⁵ Era tokona na “yalewa” e vaka voli na wati Jiova na dauveiqaravi vou mai na veimatanitu nira cakacaka vata kaya ra qai solia tale ga vua na nodra iyau. “Era na viria na nomu bai ko ira na kai tani, ia ko ira na nodra tui era na qaravi iko: ni’u a cudru, ka’u a yaviti iko, ia ni’u sa yalololoma, ka’u na lomani iko.” (Aisea 60:10) A vakaraitaka o Jiova na nona yalololoma ena ikaono ni senitiuri B.S.K. ni uqeti ira na kai tani mera mai veivuke ena kena tara na veivale e Jerusalemi. (Esera 3:7; Niemaia 3:26) E vakayacori na parofisai oqo ena noda gauna nira tokoni ira na kena vo ni lumuti na “kai tani,” se na isoqosoqo levu, ena kena tarai cake na sokalou dina. Era veivuke ena nodra tarai cake na tamata era vuli iVolatabu tiko ena itovo vakarisito me rawa kina ni tarai cake na ivavakoso vakarisito me vakaukauataki kina na “bai” ni koro ni isoqosoqo i Jiova. (1 Korinica 3:10-15) Era veivuke tale ga ena tara Kingdom Hall, Assembly Hall, kei na valenitabana. Ena veibasoga ni cakacaka kece oqo era tokoni ira kina na tacidra lumuti mera qarava rawa na cakacaka ena isoqosoqo i Jiova e tete tiko ga.​—Aisea 61:5.

16, 17. (a) E dolavi tiko ga vakacava na “matamata-ni-koro” ni isoqosoqo i Jiova? (b) Era qaravi Saioni vakacava na “tui”? (c) Na cava ena yacovi ira na saga mera sogota na “matamata-ni-koro” e vinakata o Jiova me dola?

¹⁶ Ni toso vinaka na tarataravaki vakayalo oqo, e vica vata na drau na udolu na “kai tani” era sa mai tomani ira na lewe ni isoqosoqo i Jiova ena veiyabaki, ia e se dola tu ga na sala mera toso mai kina e vuqa tale. E kaya o Jiova: “Na nomu matamata-ni-koro ena dola tikoga; ena sega ni sogo e na siga se na bogi, me kau mai kina vei iko nai yau ni veimatanitu, ka me ra tuberi [se, “veiliutaki,” NW] mai ko ira talega na nodra tui.” (Aisea 60:11) Ia, o cei o ira na “tui” era liutaka tiko na kena kau mai na iyau ni veimatanitu i Saioni? Ena gauna makawa e uqeti ira e so na tui o Jiova mera “qaravi” Saioni. Me kena ivakaraitaki, e vakarota sara ga o Sairusi na nodra vakalesui na Jiu i Jerusalemi mera lai tara tale na valenisoro. E muri, a liutaka sara ga o Atakisekise na kena kumuni na siliva kei na koula me kauta o Niemaia ena nona lai tara na bai kei Jerusalemi. (Esera 1:2, 3; Niemaia 2:1-8) Eda raica e ke ni dina taucoko na vosa vakaibalebale e kaya, ‘e vaka na soniwai na lomana na tui e tiko ena liga i Jiova.’ (Vosa Vakaibalebale 21:1) E rawa vua na noda Kalou me uqeti ira mada ga na dauveiliutaki kaukaua mera cakava na lomana.

¹⁷ Ena noda itabagauna oqo era dau saga e levu na “tui,” se o ira na iliuliu ni matanitu mera sogota na “matamata-ni-koro” ni isoqosoqo i Jiova. Ia, e so era qaravi Saioni ena nodra tauca e so na lewa me tadola tiko ga kina na “matamata-ni-koro” oya. (Roma 13:4) Ena 1919, era sereki Joseph F. Rutherford kei na nona ilala mai valeniveivesu eratou vesu tu kina vakatawadodonu na vakailesilesi ni matanitu. (Vakatakila 11:13) E levu na matanitu era “tiloma” na veivakacacani kaukaua e vakavuna o Setani ena gauna e kolotaki kina mai lomalagi. (Vakatakila 12:16) E so na matanitu era lewa mera kua ni tarovi na veilotu, vakabibi o ira na iVakadinadina i Jiova ena nodra vanua. Na mataqali veiqaravi oqo e rawarawa kina vei ira na tamata yalomalumalumu mera curuma na “matamata-ni-koro” ni isoqosoqo i Jiova. Ia, vakacava o ira na dauveitusaqati era saga mera sogota na “matamata-ni-koro”? Era na sega ni rawata na ka era saga. Oqo na ka e kaya o Jiova me baleti ira: “Na vanua kei na matanitu ena bese ni qaravi iko ena rusa; io, na veimatanitu ko ya ena vakalalataki sara ga.” (Aisea 60:12) Ke mani bera, era na vakarusai kece ena ivalu na Amaketoni sa roro tiko mai, na tamata se isoqosoqo era vala kaya tiko na “yalewa” e vaka voli na wati Jiova.​—Vakatakila 16:14, 16.

18. (a) Na cava e vakaibalebaletaki ena kena yalataki ni na bulabula vinaka na kau e Isireli? (b) Na cava na ‘itutu ni yava’ i Jiova nikua?

¹⁸ Ni oti na ivakasala me baleta na veivakarusai oya, e suka tale na parofisai ina vosa ni yalayala me baleta na kena vakilai na gauna marautaki kei na sautu. E tukuna o Jiova vua na “yalewa”: “Nai ukuuku kei Lepanoni ena yaco mai vei iko, na damanu kei na paini, kei na dilo, me vakaiukuukutaka na yasa ni noqu vale tabu, ia nai tutu-ni-yavaqu ka’u na vakalagilagitaka.” (Aisea 60:13) Na kau e tubu bulabula e dau vakatakarakarataka e dua na ka e totoka qai vuavuaivinaka. (Aisea 41:19; 55:13) Na vosa na “vale tabu” kei “nai tutu-ni-yavaqu” ena tiki ni iVolatabu oqo e vakaibalebaletaki ina valenisoro e Jerusalemi. (1 Veigauna 28:2; Same 99:5) Ia, e vakamacalataka na yapositolo o Paula ni valenisoro e Jerusalemi e vakatakarakarataka e dua na valenisoro vakayalo e levu cake, oya na sala ni noda sokalou vei Jiova e yavutaki ena isoro i Karisito. (Iperiu 8:1-5; 9:2-10, 23) Sa vakalagilagia tiko ena gauna oqo o Jiova na ‘itutu ni yavana,’ oya na lomanibai e vuravura ni valenisoro levu vakayalo. E vakavuna mera taleitaka vakalevu na tamata ena veiyasa i vuravura mera mai sokalou kina.​—Aisea 2:1-4; Akeai 2:7.

19. Na cava era na qai kila ga na dauveitusaqati, ke mani bera era na qai kila ena gauna cava?

¹⁹ Ni golevi ira tale na dauveitusaqati, e kaya o Jiova: “Ena qai lako roko mai vei iko na luve ni tamata era vakacacani iko; ena qai cuva sobu ki ruku ni yavamu ko ira kecega era a beci iko; ka ra na vakatokai iko, Na koro i Jiova, ko Saioni ka nona na Yalosavasava ni Isireli.” (Aisea 60:14) Ena vaka nira na cuva vua na “yalewa” e so vei ira na dauveitusaqati nira raica na tubu ni kedra iwiliwili kei na bula sautu era marautaka nona tamata ni vakalougatataki ira na Kalou. Ke mani bera, era na qai kila ga ena Amaketoni ni o ira na kena vo ni lumuti kei ira na nodra ilawalawa era matataka dina tiko na isoqosoqo vakalomalagi i Jiova, “na koro i Jiova, ko Saioni ka nona na Yalosavasava ni Isireli.”

Vakayagataki na Veika e Tu

20. Na veisau levu cava ena vakila na “yalewa”?

²⁰ Ena dua na veisau levu ena vakila na “yalewa” e vaka voli na wati i Jiova! E kaya o Jiova: “Ia, ni ko a biu ka cati, ka sega e veilakovi kei iko, ka’u na qai qisi iko kina mo lagilagi ka sega ni mudu, mo vu ni marau vei ira na veitabatamata kecega. Ko na sucuma na nodra wai-ni-sucu na veimatanitu tani, ia na sucudra na tui ko na sucuma: ko na qai kila ni sai au ko Jiova na nomui Vakabula, ni sai Koya ka voli iko na Kaukauwa nei Jekope.”​—Aisea 60:15, 16.

21. (a) E yaco vakacava me koro “lagilagi” o Jerusalemi? (b) Era vakalougatataki vakacava na dauveiqaravi lumuti i Jiova me tekivu mai na 1919, era ‘sucuma vakacava na medra wainisucu na veimatanitu tani’?

²¹ Vaka e boko tu ena mape na koro makawa o Jerusalemi, ‘e sega ni dua e lakovi koya’ ena loma ni 70 na yabaki. Ia, e tawana tale o Jiova na koro oqo mai na 537 B.S.K., ni qai yaco kina me koro “lagilagi” tale. E vakila tale ga na Isireli ni Kalou na ka vata oqori ni vakarau cava na iMatai ni iValu Levu, ni vaka e “biu” tu. Ia ena 1919, e vakabulai ira nona dauveiqaravi lumuti mai na nodra tiko vakavesu. Me tekivu mai na gauna oya e vakalougatataki ira ena bula sautu vakayalo ra qai tubu vakalevu sara. Era ‘sucuma na medra wainisucu na veimatanitu tani’ na nona tamata ena nodra vakayagataka na veiyaya era bulia na veimatanitu mera vakatetea kina na sokalou dina. Me kena ivakaraitaki, era vakayagataka vinaka na veimisini vovou ni gauna oqo me vakadewataki qai tabaki kina na iVolatabu kei na ivola vakaivolatabu ena vicavata na drau na vosa. Oqo e rawa kina vei ira na drau na udolu mera vulica na iVolatabu kei ira na iVakadinadina i Jiova e veiyabaki mera kila kina ni o Jiova, ena vuku i Karisito, e nodra iVakabula.​—Cakacaka 5:31; 1 Joni 4:14.

Toso ni iSoqosoqo

22. Na toso vakacava e yalataka o Jiova?

²² Rau salavata na tubu ni kedra iwiliwili na tamata i Jiova kei na toso ni isoqosoqo. Kaya o Jiova: “Ka’u na kauta mai na koula mei sosomi ni parasa, ka’u na kauta mai na siliva mei sosomi ni aironi, ka mei sosomi ni kau na parasa, ka mei sosomi ni vatu na aironi: ia ka’u na cakava na nomu mataveilewai me vu ni veivakacegui, kei ira sa dauvakasaurarataki iko me ra vu ni valavala dodonu.” (Aisea 60:17) Sa dua na toso ni sa isosomi ni parasa na koula, e vaka kina nira sa veisosomitaki na vo ni veika e cavuti oya. E ivakaraitaki vinaka oqo ni ka era vakila na tamata i Jiova ena kena sa vakavinakataki cake na cicivaki ni isoqosoqo ena gauna ni ivakataotioti oqo.

23, 24. Na veiveisau cava ena kena cicivaki na isoqosoqo me tekivu mai na 1919 era sa vakila na kena vinaka na tamata i Jiova?

²³ Me yacova na 1919, era dau digitaki ira na dauveiqaravi kei na dikoni ni ivavakoso na lewe ni ivavakoso. Me tekivu mai na yabaki oya, sa lesi vakalou e dua me service director se o koya e qarava na cakacaka vakavunau ena ivavakoso. Ia, e so vei ira na qase era digitaki mai na ivavakoso era sega ni via tokoni koya na service director. E mani caka e dua na veisau ena 1932. A tukuni vei ira na veivavakoso ena ivoladraudrau Na Vale ni Vakatawa mera sa kua ni digitaki ira na qase kei na dikoni. Ia mera digitaka ga e dua na komiti ni cakacaka me ratou veiqaravi vata kei koya na service director. E vakilai ni vinaka na veisau oya.

²⁴ E kau tale mai e so na “koula” ena 1938, nira sa tekivu lesi kina vakalou na dauveiqaravi kece ni ivavakoso. Sa mai cicivaka na ivavakoso na company servant (qai veisautaki na yacana me congregation servant) ra qai vukei koya na vo ni dauveiqaravi, ia era lesi kece ena veidusimaki ni “dauveiqaravi yalodina ka vuku.”c (Maciu 24:45-47, VV) Ia, e qai laurai ena 1972 ni vakaraitaka na iVolatabu ni iwalewale ni kena cicivaki na ivavakoso me na cicivaka e dua na ilawalawa qase, sega ni dua ga na tamata. (Filipai 1:1) E caka e so tale na veisau ena ivavakoso, kei na iLawalawa Dauvakatulewa. E dua na ivakaraitaki ni kena yaco na veisau vei ira na iLawalawa Dauvakatulewa e yaco ena 7 Okotova, 2000, ni a kacivaki kina na nodra sa kere vakacegu na lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa mai na itutu ni dairekita ni Watch Tower Society of Pennsylvania kei na veisoqosoqo era sema kei na isoqosoqo oya. Oqo e rawa kina vua na iLawalawa Dauvakatulewa, ni matataka tiko na dauveiqaravi yalodina ka vuku, me kauaitaka ga kina na nona qarava “na ivavakoso ni Kalou” kei ira na nona itokani, na so tani tale na sipi. (Cakacaka 20:28, NW) E vakilai na yaga ni veiveisau kece oqo. E vakaukauataka na isoqosoqo i Jiova ra qai kalougata kina na nona dauveiqaravi.

25. O cei e vakavuna na veiveisau ena nodra isoqosoqo na tamata i Jiova, sa yaga vakacava?

²⁵ O cei e vakavuna na veiveisau oqo? Era vakavuna beka na tamata vuku era maqosa ena veiliutaki? Sega, baleta ni kaya o Jiova: ‘Au na kauta mai na koula.’ Kena ibalebale, na veiveisau kece e rawati ga ena veidusimaki ni Kalou. Nira vakarorogo ina veidusimaki oqo na nona tamata ra qai cakava na veisau e vinakati, era na vakila na kena vinaka. Era lomavakacegu kina, e vakarawarawataka tale ga na nodra veiqaravi nira galeleta na ivalavala dodonu.

26. Na cava e kedra ivakatakilakila na lotu Vakarisito dina era bau kila tale ga na dauveitusaqati?

²⁶ E veisautaki keda na vakacegu e solia na Kalou. E yalataka o Jiova: “Ena sega ni rogoci tale e na nomu vanua, nai valavala kaukauwa, se na rarawa se na rusa e na nomui yalayala; ia ko na vakatoka na nomu bai me bai ni Bula, kei na nomu matamata-ni-koro me matamata-ni-koro ni Vakavinavinaka.” (Aisea 60:18) E dina sara ga oqori! O ira mada ga na dauveitusaqati era vakadinadinataka na nodra tiko vakacegu kei na nodra veilomani na lotu Vakarisito dina, ni oqo e dua na ka era kilai tani kina. (Maika 4:3) Nodra lomana na Kalou kei na nodra veilomani vakataki ira na iVakadinadina i Jiova e lai yaco kina na nodra vanua ni soqoni me vanua ni veivakacegui ena vuravura voravora oqo. (1 Pita 2:17) Oqo e ivakaraitaki lailai ga ni veilomani kei na vakacegu era na vakila na lewe i vuravura kece ni “vakavulici ira ko Jiova.”​—Aisea 11:9; 54:13.

Cila Tiko ga na Veivakadonui ni Kalou

27. Na rarama cava e cilava tiko na “yalewa” e vaka voli na wati Jiova?

²⁷ E vakamacalataka vaka oqo o Jiova na kaukaua ni rarama ena cilavi Jerusalemi: “Na mata-ni-siga ena sega tale ni nomu rarama e na siga; na vula talega, ena sega ni cila mai me nomu rarama: ia ko Jiova ga, ena nomu rarama ka sega ni mudu; kei na nomu Kalou, ena nomui ukuuku. Ena sega ni dromu tale na nomu mata-ni-siga, na nomu vula talega ena sega ni dromu: ni na nomu rarama ko Jiova ka sega ni mudu, ia ena oti ga na siga ni nomu tagi.” (Aisea 60:19, 20) O Jiova ena yaco me ‘nona rarama ka sega ni mudu’ na “yalewa.” Ena sega ni “dromu” me vaka na matanisiga se na vula.d Na rarama ni nona veivakadonui ena cilavi ira tiko ga na lotu Vakarisito lumuti, o ira era matataki koya na “yalewa” e vuravura. Era marautaka vata kei ira na isoqosoqo levu na rarama vakayalo ena sega ni bokoca rawa na leqa vakapolitiki se vakailavo ni vuravura oqo. Era nuitaka tale ga mera lai marautaka na bula totoka sa yalataka tu na Kalou me nodra.​—Roma 2:7; Vakatakila 21:3-5.

28. (a) Na cava a yalataki vei ira na suka i Jerusalemi? (b) Na cava era taukena na lotu Vakarisito lumuti ena 1919? (c) Ena vakacava na dede ni nodra taukena na vanua na yalododonu?

²⁸ E kaya o Jiova vei ira na lewe i Jerusalemi: “Ko ira na nomu tamata, era na yalododonu kecega: era na taukena na vanua ka sega ni mudu [se, “ena gauna e tawamacala,” NW], na sulina ka’u a tea, na cakacaka ni ligaqu, me’u vakarokorokotaki kina.” (Aisea 60:21) Nira suka mai Papiloni na Isireli era sa mai “taukena na vanua.” Ia, “na gauna e tawamacala” oya e mai cava ena imatai ni senitiuri S.K. nira vakarusai Jerusalemi kina kei na nodra matanitu na Jiu na mataivalu ni Roma. Era sereki tale ga na kena vo ni lotu Vakarisito lumuti mai na nodra vakabobulataki tu vakayalo ena 1919 mera taukena kina e dua na vanua vakayalo. (Aisea 66:8) E vakatakarakarataka na vanua oqo na parataisi vakayalo era tu kina, kei na sautu e sega ni oti rawa. Ena sega ni ucui Isireli makawa o Isireli vakayalo, ena matanitu yalodina tiko ga. Ena qai vakavatukana tale ga na parofisai i Aisea oqo ena gauna ena vakilai dina kina na bula vakacegu ni sa parataisi o vuravura. Ena gauna oya era na qai taukena kina na vanua me tawamudu o ira na tamata yalododonu.​—Same 37:11, 29.

29, 30. E yaco vakacava me “le dua na udolu” o “koya sa lailai”?

²⁹ E laurai ena iotioti ni tikina ni Aisea wase e 60 na vosa ni yalayala e vakadeitaka sara ga o Jiova ena yacana. E kaya: “Ko koya sa lailai, ena yaco me le dua na udolu; kei koya sa lailai, me matanitu kaukauwa: koi au ko Jiova, ka’u na vakusarawataka e na kena gauna.” (Aisea 60:22) Nira kumuni vata tale ena 1919, na lumuti era veiseyaki tu, era se vaka o “koya sa lailai.”e E tubu cake na kedra iwiliwili nira sa kumuni mai na vo ni Isireli vakayalo. Sa qai totolo ga na tubu nira sa tekivu kumuni mai na isoqosoqo levu.

³⁰ Sega ni dede, sa dreti ira mai na tamata yalomalumalumu na nodra lomavakacegu kei na nodra yalododonu na tamata ni Kalou, me yaco kina me tubu “ko koya sa lailai,” me matanitu kaukaua. Ena gauna oqo na kedra levu e sivia sara na kedra iwiliwili e so na lewe ni matanitu e vuravura. E macala ni rau cakacaka vata o Jiova kei Jisu Karisito me rau liutaka na vunautaki ni Matanitu ni Kalou, rau qai vakatotolotaka tale ga. Sa dua na ka totoka noda raica ni sa tete e veiyasa i vuravura na sokalou dina nida bau vakaitavi tale ga kina! Io, eda marautaka ni tubu oqo e vakalagilagi kina o Jiova, ni a sa parofisaitaka makawa tu mai.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 305]

Tukuni vua na ‘yalewa me tu cake’

[iYaloyalo ena tabana e 313]

Era usani ira na dausokalou vei Jiova na “waqa ni Tasisi”